Meï Teâreâsa vaø caùc phöông tieän truyeàn thoâng
Meï Teâreâsa vaø caùc phöông tieän truyeàn thoâng.
Roma (VietCatholic News 8-09-2016) - Thôøi nay, raát ít ngöôøi coù khaû naêng phi thöôøng thu huùt ñöôïc taâm trí ngöôøi ta qua caùc phöông tieän truyeàn thoâng baèng Meï Teâreâsa Thaønh Calcutta. Gioáng Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ, Meï khoâng thích noåi tieáng, nhöng chaáp nhaän tö caùch "minh tinh thöôïng thaëng" cuûa truyeàn thoâng laøm phöông theá phuïc vuï cho söù meänh cuûa mình.
Trong maáy ngaøy qua, khoâng bieát bao nhieâu baøi baùo vaø khuùc phim lieân quan ñeán Meï ñaõ lieân tieáp ñöôïc phoå bieán döôùi ñuû moïi hình thöùc cuûa truyeàn thoâng, ñuû chöùng minh nhaän ñònh treân. Chính nhôø theá, Meï Teâreâsa mau choùng trôû thaønh moät huyeàn thoaïi ngay luùc coøn soáng, moät huyeàn thoaïi ngoaïi thöôøng phoái hôïp caû söï thaùnh thieän laãn söï noåi danh, vì caâu truyeän ñôøi ngaøi quaû laø moät caâu truyeän lôùn cuûa truyeàn thoâng.
Phoùng vieân ñaàu tieân cuûa A.P. laøm cho vieäc laøm cuûa Meï ñöôïc khaùn giaû Taây Phöông bieát ñeán bieát ngay laø mình vôù ñöôïc moät caâu truyeän ñaùng ñoàng tieàn baùt gaïo khi anh ñöôïc chuû buùt moät nhaät baùo ôû Calcutta noùi veà moät "nöõ tu nhoû con kyø cuïc ñi khaép nôi löôïm nhöõng ngöôøi haáp hoái". Quaû theá, töôøng trình hoài thaùng Ba naêm 1966 cuûa Joe McGowan veà Meï Teâreâsa vaø caên nhaø chaät choäi vaø baùn khai daønh cho Nhöõng Ngöôøi Cuøng Khoå Ñang Haáp Hoái maø Meï voán ñieàu haønh töø naêm 1952 chính laø caâu truyeän quoác teá ñaàu tieân veà Meï, môû maøn cho thaät nhieàu caùc caâu truyeän veà sau.
Söï noåi tieáng cuûa Meï, tuy theá, chæ thöïc söï baét ñaàu khi caùc maùy quay phim cuûa truyeàn hình xuaát hieän, trong ñoù, ñaùng keå laø cuoán phim taøi lieäu noåi tieáng naêm 1969 cuûa Malcolm Muggeridge "Something Beautiful for God". Khi chuyeân gia hay gaây goå ngöôøi Anh naøy gaëp Meï, oâng heát söùc ngöôõng phuïc veû saùng laïn cuûa Meï, moâ taû Meï nhö ngöôøi coù "moät phaåm chaát saùng laùng".
Moät nhaø laøm phim taøi lieäu khaùc, Ann Petrie, maø Richard Attenborough laøm ngöôøi thuaät chuyeän cho cuoán phim raát ñöôïc hoan nghinh naêm 1986 cuûa baø töïa laø "Mother Teresa - the legacy", cuõng coù moät aán töôïng nhö theá: "toâi chöa bao giôø gaëp moät ai ñaùng ghi nhôù hôn theá". Phoùng vieân Joe McGowan cuûa A.P., duø laø moät ngöôøi voâ tín ngöôõng, cuõng tin raèng Meï laø moät vò thaùnh.
Ñieàu laøm nhöõng ngöôøi nhö McGowan, Muggeridge vaø Petrie ngöôõng moä laø: Meï Teâreâsa khoâng tranh luaän vaán ñeà ngheøo khoù vaø phaùt trieån nhöng haønh ñoäng döïa treân söï thaät heát söùc hieån nhieân vôùi Meï sau ñaây: Thieân Chuùa ôû beân trong moãi con ngöôøi (Meï thöôøng noùi vôùi caùc nöõ tu cuûa Meï raèng thaân xaùc haáp hoái, tan naùt cuûa nhöõng ngöôøi beänh tôùi hoài cuoái cuøng trong tay caùc chò chính laø Chuùa Gieâsu). Caùc kyù giaû treân nhìn thaáy hieäu quaû cuûa söï thaät naøy caû nôi nhöõng con ngöôøi ñöôïc caùc nöõ tu giuùp ñôõ, laãn nôi caùc coâng trình ñang lôùn maïnh raát nhanh vaø raát roäng cuûa Meï.
Caùc caâu truyeän cuûa caùc kyù giaû treân nhaèm tìm ra moät ñieàu gì ñoù, moät thöù tieân döôïc naøo ñoù voán thuùc ñaåy Meï vaø söù meänh cuûa Meï. Trong khoaûng caùch lôùn lao giöõa cuoäc tranh luaän trí thöùc cuûa Phöông Taây veà ngheøo ñoùi vaø caùch ñaùp öùng cuûa vò nöõ tu nhoû beù ngöôøi Albania naøy, ngöôøi ta tìm thaáy moät caâu truyeän ñöùng ñaàu trang nhaát, ñöôïc töôøng thuaät moät caùch caûm kích vaø ñaày hình aûnh caûm ñoäng.
Petrie cho raèng: "Thay vì coi ngöôøi ngheøo nhö moät gaùnh naëng, Meï thaáy moïi con ngöôøi nhaân baûn, baát keå khoán cuøng nhö theá naøo, cuõng laø moät cô hoäi ñeå laøm moät ñieàu gì ñoù cho Thieân Chuùa".
Meï Teâreâsa coi danh tieáng hoaøn caàu, moät danh tieáng luoân ñi keøm vôùi tö caùch sao saùng truyeàn thoâng cuûa ngaøi, nhö moät ôn quan phoøng cuûa Thieân Chuùa, moät phöông theá ñeå Meï truyeàn giaûng Tin Möøng vaø giuùp Meï chu toaøn söù meänh giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi ngheøo khoå nhaát cuûa ngaøi. Söï tinh roøng trong taäp chuù naøy khieán caùc nhaø baùo heát söùc ngöôõng phuïc, vaø ñoàng thôøi bò loâi cuoán heát möïc.
Phoái hôïp söï tin töôûng hoaøn toaøn raèng mình ñang thi haønh meänh leänh cuûa Thieân Chuùa vôùi oùc thöïc teá cuûa ngöôøi noâng daân, Meï bieán nhöõng cuoäc gaëp gôõ vôùi ngöôøi quyeàn theá vaø giaàu coù thaønh cô hoäi tieáp nhaän aân hueä giuùp Meï môû roäng doøng tu cuûa mình ñeå ñaùp öùng caùc nhu caàu cuûa con ngöôøi.
Veà Meï, ngöôøi ta thuaät laïi nhieàu caâu truyeän noåi tieáng trong ñoù ngöôøi nöõ tu nhoû beù naøy quaáy raày caùc Hoàng Y, caùc nhaø ñoäc taøi, caùc toång thoáng, cho tôùi khi nhaän ñöôïc ñieàu baø yeâu caàu, baát cöù laø ñieàu gì mieãn coù theå giuùp Doøng Truyeàn Giaùo Baùc AÙi theo ñuoåi caùc muïc tieâu cuûa hoï.
Nhö coù laàn, Meï ñöùng noái ñuoâi taïi moät sieâu thò ôû London vôùi moät xe ñaåy ñaày haøng hoùa trò giaù 500 baûng Anh vaø noùi vôùi ngöôøi thu tieàn raèng caùc haøng hoùa naøy laø daønh cho ngöôøi ngheøo vaø Meï ñöùng chôø ñeå moät ai ñoù saün saøng traû tieàn hoä. Cuoái cuøng, coù ngöôøi traû thaät! Nhö moät laàn khaùc, chính phuû AÁn taëng Meï veù xe löûa mieãn phí; Meï beøn xin hoï veù maùy bay mieãn phí, khoân kheùo ñeà nghò laøm vieäc nhö tieáp vieân haøng khoâng ñeå buø laïi!
Caùi thöù trô maët phaûn vaên hoùa treân quaû ñaùng leân taøi lieäu. Meï soáng giöõa ngöôøi ngheøo, vaän aùo sari ñôn giaûn, ngoài nhö töôïng ñaù trong nhaø nguyeän cho tôùi nöûa ñeâm, vaø khi naøo maùy microâ chuyeàn ñeán tay, thì Meï thao thao baát tuyeät vaø raát thaønh thaät; trong khi aáy, Meï löu chuyeån haøng trieäu ñoâla, nhaän ñuû giaûi thöôûng vaø baèng danh döï töø caùc ñaïi hoïc vaø toång thoáng, vaø töøng daønh thì giôø vôùi Coâng Chuùa Diana.
Theá giôùi bao giôø cuõng yeâu caùc vò thaùnh; nhöng caøng yeâu Meï hôn khi Meï du haønh khaép theá giôùi vôùi moät nuï cöôøi nôû roäng, döûng döng vôùi giaàu coù vaø danh tieáng, khoâng ngöøng maëc caû nhaân danh nhöõng ngöôøi ngheøo nhaát trong soá nhöõng ngöôøi ngheøo.
Vaø cuõng nhö moïi ngöôøi trieät ñeå khaùc, Meï khoâng sôï seät. Coù laàn Meï noùi vôùi moät nhoùm ngöôøi taïi Ñaïi Hoïc Gregoriana ôû Roâma raèng: "Khi quùy vò leân thieân ñaøng, quùy vò seõ thaáy ôû ñaáy ñaày nhöõng ngöôøi soáng ngoaøi ñöôøng ôû Calcutta. Vaø nhöõng ngöôøi quùy vò töôûng ôû ñaáy, seõ khoâng ôû ñaáy".
Vaø coù leõ ñieàu nghòch lyù hôn caû laø theo baát cöù tieâu chuaån theá giôùi naøo, Meï cuõng khoâng phaûi laø ngöôøi ñaøn baø coù saéc ñeïp, nhöng vaãn laø ngöôøi noåi tieáng nhaát trong truyeàn thoâng. Khi coøn laø Hoàng Y toång giaùm muïc Buenos Aires, Ñöùc Jorge Mario Bergoglio ñaõ töøng nhaéc tôùi nghòch lyù naøy trong moät baøi dieãn vaên naêm 2002 veà truyeàn thoâng trong Giaùo Hoäi; ngaøi nhaän ñònh raèng duø truyeàn thoâng heát söùc phuø phieám vaø töï yeâu mình thaùi quaù, ñoâi khi noù vaãn môû cöûa soå ñeå thaáy veû ñeïp cuûa söï thaùnh thieän.
"Nôi Chuùa Gieâsu naùt thaân treân Thaäp Giaù, Ñaáng chaúng coøn moät daùng veû hay hình daïng chi döôùi maét theá gian vaø maùy quay Truyeàn Hình, nhöng vaãn saùng laùng veû ñeïp cuûa tình yeâu Thieân Chuùa, Ñaáng hieán maïng soáng mình cho chuùng ta. Ñoù cuõng laø veû ñeïp cuûa söï thaùnh thieän, cuûa caùc thaùnh. Khi chuùng ta nghó tôùi moät ai ñoù gioáng nhö Meï Teâreâsa thaønh Calcutta, traùi tim ta traøn ñaày moät veû ñeïp khoâng phaùt xuaát töø caùc ñaëc ñieåm hay taàm voùc theå lyù cuûa moät ngöôøi ñaøn baø, nhöng phaùt xuaát töø söï saùng laùng loäng laãy cuûa tình yeâu cuûa Meï ñoái vôùi ngöôøi ngheøo vaø ngöôøi khoâng moät chuùt taøi saûn luoân ñi theo Meï baát cöù nôi naøo".
Dó nhieân, khoâng phaûi ai ai cuõng bò loâi cuoán bôûi thöù saéc ñeïp noùi treân. Moät soá nhöõng thaäp töï quaân cuûa phong traøo duy lyù voán thuoäc loaïi naøy, maø noåi baät nhaát laø Christopher Hitchens, vôùi cuoán phim taøi lieäu "Hell's Angel" vaø cuoán saùch tieáp theo ñoù vaøo naêm 1995, töïa laø The Missionary Position. Hitchens chæ trích cuoán phim cuûa Muggeridge laø "moät cuoäc hoân nhaân thoâ tuïc giöõa thöù truyeàn thoâng haøo nhoaùng vaø loaïi meâ tín trung coå" vaø hoâ haøo ngöôøi duy lyù, ngöôøi coäng saûn vaø nhöõng keû hoaøi nghi trung löu taåy chay hieän töôïng Teâreâsa.
AÁy theá nhöng, thöïc ra, oâng ta chæ laøm noåi baät caùc thieân kieán cuûa mình. Naêm 1980, khi tôùi thaêm nhaø daønh cho ngöôøi haáp hoái cuûa meï, oâng ta heát söùc ngôõ ngaøng khi Meï noùi thaúng vaøo maët oâng raèng: "Ñaây laø caùch chuùng toâi choáng laïi naïn phaù thai vaø ngöøa thai ôû Calcutta" vaø caøng ngôõ ngaøng hôn khi Meï nhaän ñònh taïi buoåi leã nhaän giaûi Nobel hoøa bình: "Nhaân toá tieâu dieät hoøa bình lôùn nhaát chính laø tieáng keâu cuûa treû voâ toäi chöa sinh ra".
Hitchens cho raèng: thay vì moät nöõ tu thaùnh thieän toát laønh, Meï Teâreâsa chæ laø thaønh phaàn cuûa ñieàu oâng ta goïi laø "trung ñoaøn cöïc ñoan" cuûa Gioan Phaoloâ II, moät ñoàng minh cuûa hieän traïng, ñaày "nhöõng thaùi ñoä duy ñònh meänh, tuøng phuïc". Nhöng trung ñoaøn cöïc ñoan naøy thöïc ra chæ coù muïc tieâu chaêm soùc nhöõng ngöôøi cuøi saép cheát vaø khoâng chòu haï saùt nhöõng ñöùa treû chöa sinh. Vaø dó nhieân, caùc nöõ tu toát laønh khoâng xaây döïng caùc söù vuï thöông xoùt khaép theá giôùi, maø chæ nhöõng con ngöôøi trieät ñeå röïc löûa tình yeâu Chuùa Kitoâ môùi laøm ñöôïc vieäc naøy.
Noùi cho cuøng, caùi yeáu trong luaän baùc cuûa Hitchens vaø cuûa nhöõng ngöôøi hoaøi nghi trung löu ôû Calcutta maø oâng hoâ haøo phaûn ñoái laø: Meï laø moät nöõ tu só, chöù khoâng phaûi moät ngöôøi laøm ñieàu thieän. OÂng khoâng heà hieåu theá naøo laø söï thaùnh thieän, vaø ñieàu gì thuùc ñaåy moät vò thaùnh; Meï thieát laäp moät doøng tu, chöù khoâng phaûi moät cô quan phi chính phuû (NGO); Meï khoâng phaûi laø moät chính khaùch sôï bò tai tieáng vì lui tôùi vôùi caùc nhaø trieäu phuù thoái naùt.
Hitchens ñöôïc loøng caùc ngöôøi hoaøi nghi vaø duy lyù, nhöng oâng ñaõ khoâng naém ñöôïc troïng ñieåm töøng loâi cuoán nhöõng ngöôøi nhö Muggeridge vaø Petrie. Khoâng phaûi nhöõng chuyeän traàn theá maø laø nhöõng chuyeän khaùc vôùi traàn theá ñaõ giuùp Meï hoaøn toaøn daán thaân vaøo traàn theá.
Hitchens, ngöôøi qua ñôøi 2 naêm tröôùc khi Ñöùc Phanxicoâ ñöôïc baàu laøm giaùo hoaøng, nhöng neáu coøn soáng, haún khoâng daùm leân tieáng chæ trích vieäc phong thaùnh cho Meï, bôûi moät vò giaùo hoaøng xuaát thaân töø theá giôùi thöù ba, töøng daønh troïn caùc ngaøy Chuùa Nhaät cho caùc vuøng buøn laày nöôùc ñoïng.
Ñöùc Phanxicoâ vaø Meï Teâreâsa chæ gaëp nhau coù moät laàn vaøo naêm 1994, luùc coù Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc. Sau naøy, ngaøi keå laïi: "Meï muoán gì noùi naáy. Neáu Meï laø beà treân cuûa toâi, chaéc toâi sôï laém!"
Nhöng giöõa hai vò, coù caû moät sôïi daây noái keát chaët cheõ: hieän thaân cuûa loøng thöông soùt thöïc teá, choáng phaù neàn vaên hoùa vöùt boû, naêng löïc vaø nhieät tình truyeàn giaùo, taäp chuù vaøo caùc vuøng ngoaïi vi, coi söï ñau khoå cuûa ngöôøi ngheøo nhö caùc veát thöông cuûa Chuùa Kitoâ, vaø cuøng moä meán Thaùnh Phanxicoâ Assidi.
Söï kieän Ñöùc Phanxicoâ hoân khuoân maët cuûa moät ngöôøi ñaøn oâng dò daïng ôû Quaûng Tröôøng Nhaø Thôø Thaùnh Pheâroâ khieán ngöôøi ta nhôù lôøi Meï Teâreâsa noùi raèng: khi lau chuøi caùc veát thöông cuûa ngöôøi phong cuøi, Meï quaû ñang chaêm soùc chính Chuùa.
Ñöùc Hoàng Y Bergoglio cuõng coù caâu noùi töông töï nhö theá: khi tieáp xuùc vôùi nhöõng ngöôøi ngheøo vaø ñau khoå ôû Buenos Aires, ngaøi thaáy caùc veát thöông cuûa Chuùa Kitoâ trong caùc ñau khoå cuûa hoï.
Nhöng moät trong caùc ñieàu ñaùng löu yù nhaát maø Ñöùc Phanxicoâ vaø Meï Teâreâsa cuøng chia seû laø: caû hai vò ñeàu laø nhöõng nhaø huyeàn nhieäm khoâng maáy thích caùc phöông tieän truyeàn thoâng, nhöng laïi trôû thaønh hieän töôïng truyeàn thoâng hoaøn caàu.
Meï Teâreâsa ñöôïc caùc toång thoáng vaø caùc ngöôøi noåi tieáng ca ngôïi, khoâng ngöøng ñöôïc quay phim vaø phoûng vaán, nhöng vieäc naøy khoâng heà mua chuoäc ñöôïc Meï. Meï khoâng thích ñöôïc chuù yù, vì baûn chaát meï hay e theïn; theá nhöng Meï phaûi chaáp nhaän söï noåi tieáng naøy nhö thaønh phaàn cuûa ñieàu Chuùa yeâu caàu ôû Meï.
Vaø nhö Meï sau naøy cho bieát, luùc naøo Meï cuõng soáng trong söï toái taêm thieâng lieâng, khoâng caûm nhaän ñöôïc söï an uûi gaàn guõi cuûa Thieân Chuùa. Danh tieáng khoâng thoåi phoàng caùi toâi cuûa Meï, maø coøn ñeå Meï phaûi khaùt khao Chuùa Kitoâ hôn nöõa. Coù laàn Meï vieát: "Taát caû moïi hoan hoâ vaø ngöôõng moä khoâng heà ñuïng ñeán toâi, vì toâi chæ muoán Ngöôøi, nhöng laïi khoâng coù ñöôïc Ngöôøi".
Vuõ Vaên An