Hoäi nghò caùc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc
vuøng Nam Phi chaâu veà teä naïn buoân ngöôøi
Hoäi nghò caùc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc vuøng Nam Phi chaâu veà teä naïn buoân ngöôøi.
Mozambic (Vat. 22-08-2016) - Trong caùc ngaøy töø muøng 3 tôùi muøng 5 thaùng 8 naêm 2016 caùc Giaùm Muïc vuøng Nam Phi chaâu goàm caùc nöôùc Swaziland, Tanzania, Zambia, Zimbabwe vaø Mozambic ñaõ nhoùm ñaïi hoäi taïi Maputo thuû ñoâ Mozambic, ñeå thaûo luaän veà teä naïn buoân ngöôøi trong vuøng. Keát thuùc hoäi nghò caùc Giaùm Muïc ñaõ ñöa ra lôøi keâu goïi toaøn xaõ hoäi hieäp löïc ñeå ñaùnh baïi teä naïn naøy ñang gaây ra raát nhieàu khoå ñau cho caùc naïn nhaân vaø ñaûo loän cuoäc soáng cuûa nhieàu gia ñình, khoâng phaûi chæ trong caùc nöôùc vuøng Nam Phi chaâu, maø treân toaøn theá giôùi nöõa, vì naïn buoân ngöôøi hieän dieän taïi nhieàu nôi döôùi nhieàu hình thöùc khaùc nhau. Trong soá caùc hình thöùc buoân ngöôøi thoâng thöôøng coù teä naïn buoân nhaân coâng, buoân phuï nöõ vaø treû em cho caùc maïng löôùi maïi daâm vaø kyõ ngheä tình duïc, buoân baùn cô phaän ngöôøi, buoân ngöôøi di cö tî naïn...
Hoäi nghò noùi treân ñaõ do Uyû ban cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Mozambic veà di cö tî naïn, vieát taét laø CEMIRDE vaø Maïng löôùi Nam phi veà vieäc buoân vaø laïm duïng treû vò thaønh nieân, vieát taét laø SANTAC, cuõng nhö toå chöùc coâng giaùo Anh quoác phaùt trieån haûi ngoaïi vieát taét laø CAFOD, cuøng toå chöùc vaø baûo trôï. Cuøng tham döï hoäi nghò coù ñaïi dieän caùc cô quan chính quyeàn, caùc toå chöùc phi chính quyeàn vaø caùc toå chöùc daân söï.
Ñöùc Cha Francisco Chimoio, Toång Giaùm Muïc Maputo kieâm chuû tòch Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Mozambic, cho bieát hoäi nghò laø dòp thuaän tieän ñeå caùc tham döï vieân trao ñoåi tö töôûng vaø kinh nghieäm giöõa caùc nöôùc trong vuøng Nam Phi chaâu. Giaùo Hoäi coù nhieäm vuï phuïc vuï söï soáng vaø beânh vöïc phaåm giaù con ngöôøi trong con ngöôøi cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ. Ñöùc Cha Adriano Langa, chuû tòch UÛy ban ñaëc traùch ngöôøi di cö tî naïn cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Mozambic, nhaán maïnh vieäc moãi nöôùc vaø moãi ngöôøi phaûi goùp phaàn mình cho cuoäc chieán chung choáng teä naïn buoân ngöôøi naøy, cuõng nhö suy tö veà caùc hình thöùc buoân ngöôøi ngaøy nay ñaõ trôû thaønh moät hieän töôïng lieân quoác. Môùi ñaây UÛy ban naøy ñaõ höôùng daãn moät cuoäc nghieân cöùu hieän töôïng buoân caùc cô phaän ngöôøi, aên caép töø ngöôøi di cö tî naïn trong vuøng nam Mozambic. Ñöùc Cha cho bieát 16 naêm noäi chieán taïi Mozambic ñaõ khieán haøng traêm ngaøn ngöôøi phaûi boû nhaø cöûa ruoäng vöôøn di cö tî naïn ra nöôùc ngoaøi cuõng nhö di chuyeån beân trong nöôùc. Hoï troán chaïy chieán tranh taøn saùt vaø tìm tôùi nhöõng nôi naøo coøn coù an ninh.
Ngoaøi vieäc trôï giuùp vaät chaát vaø tinh thaàn cho caùc anh chò em naøy, cuõng caàn phaûi giuùp hoï taùi ñònh cö vaø hoäi nhaäp cuoäc soáng ñòa phöông nöõa. Nhöng chính hoaøn caûnh di cö tî naïn khieán cho nhieàu ngöôøi trôû thaønh naïn nhaân cuûa hieän töôïng buoân ngöôøi vaø buoân cô phaän ngöôøi.
Kinh nghieäm töø nhieàu nôi treân theá giôùi cho bieát trong raát nhieàu tröôøng hôïp hoï bò caùc toå chöùc buoân cô phaän ngöôøi löøa ñaûo, chuïp thuoác meâ vaø bò ñaùnh caép cô phaän, thöôøng laø thaän. Nhöng cuõng coù khi caùc tay buoân cô phaän ngöôøi ñaùnh caép caû maét vaø tim nöõa, vaø trong tröôøng hôïp naøy thì naïn nhaân bò gieát. Chaúng haïn beân chaâu Myõ La tinh caùc thöøa sai ñaõ tìm thaày nhieàu treû em ñöôïc nhaän laø con nuoâi, nhöng bò boû rôi ñaâu ñoù trong vuøng bieân giôùi caùc nöôùc, vaø khi xem xeùt ngöôøi caùc em thì caùc vò thaáy caùc veát moå ôû vuøng thaän. Caùc em ñaõ bò caùc tay buoân cô phaän ngöôøi giaû vôø nhaän nuoâi treû em, roài mang tôùi vuøng bieân giôùi moå vaø ñaùnh caép moät traùi thaän cuûa caùc em.
Phaùt bieåu trong hoäi nghò baø Claire Dixon, ñaïi dieän toå chöùc Coâng Giaùo Anh quoác phaùt trieån haûi ngoaïi, khaúng ñònh raúng caàn coù söï coäng taùc cuûa caùc chính quyeàn vaø caùc toå chöùc beân trong caùc quoác gia vuøng Nam Phi chaâu môùi coù theå choáng laïi hieän töôïng buoân ngöôøi lieân quoác naøy. Chuùng toâi yeåm trôï cuoäc chieán choáng laïi teä naïn naøy treân khaép theá giôùi, nhöng moãi quoác gia lieân heä phaûi noã löïc laøm vieäc vaø huy ñoäng caùc löïc löôïng cuûa mình ñeå ñöông ñaàu vôùi hieän töôïng buoân ngöôøi ñang ñaït caùc chieàu kích baùo ñoäng ngaøy caøng gia taêng.
Trong thoâng caùo coâng boá sau khi keát thuùc hoäi nghò, caùc Giaùm Muïc toaøn vuøng Nam Phi chaâu khaúng ñònh raèng Giaùo Hoäi toaøn vuøng khoâng chæ laõnh traùch nhieäm vaø daán thaân choáng laïi hieän töôïng buoân ngöôøi toài baïi ñaùng xaáu hoå naøy, nhöng coøn keâu goïò söï coäng taùc cuûa moïi löïc löôïng xaõ hoäi cuøng goùp söùc trong cuoäc chieán chung phuïc vuï söï soáng vaø nhaân phaåm.
Ñaây laø laàn ñaàu tieân Lieân Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc vuøng Nam Phi chaâu toå chöùc hoäi nghò ñeå thaûo luaän saâu roäng trong ba ngaøy veå teä naïn buoân ngöôøi. Moïi ngöôøi ñaõ thaûo luaän tích cöïc vaø ñaõ laéng nghe trao ñoåi caùc kinh nghieäm cuõng nhö nhaän dieän caùc hình thöùc buoân ngöôøi môùi, tinh vi vaø ña dieän cuûa hieän töôïng lieân quoác naøy. Ñöùc Cha Adriano Langa, chuû tòch Uyû ban di cö tî naïn cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Mozambic, cho bieát caùc tham döï vieân ñaõ raát haøi loøng veà keát quûa tích cöïc cuûa caùc ngaøy hoïp.
OÂng Lutero Simango, chính trò gia phaùt ngoân vieân cuûa Phong traøo daân chuû Mozambic, laø ñaûng phaùi chính trò lôùn nhaát Mozambic, cho bieát hoäi nghò ñaõ khoâng chæ phaân tích hieän töôïng buoân ngöôøi trong toaøn vuøng Nam Phi chaâu, nhöng cuõng ñeà ra moät soá bieän phaùp vaø kieåu giuùp choáng laïi noù nhö theá naøo.
Trong tình hình noäi chieán nhö hieän nay maø Giaùo Hoäi Mozambic ñöùng ra toå chöùc moät hoäi nghò nhö theá quaû laø moät noã löïc raát to lôùn.
Mozambic roäng hôn 801,000 caây soá vuoâng, coù hôn 25 trieäu daân. Mozambic laø cöïu thuoäc ñòa cuûa Boà Ñaøo Nha, vaø ñaõ chæ giaønh ñöôïc ñoäc laäp hoài naêm 1975. Nhöõng ngöôøi ñaàu tieân soáng trong vuøng ñaát naøy laø ngöôøi San "Boscimani". Trong caùc theá kyû thöù I tôùi thöù IV hoï bò caùc daân toäc goác Bantu töø mieàn baéc tôùi laán aùt. Sau ñoù ngöôøi A raäp thaønh laäp nhieàu vuøng cai trò khaùc nhau doïc bôø bieån vaø treân caùc ñaûo khieán cho ña soá daân theo Hoài giaùo. Vaøo cuoái theá kyû XV ngöôøi Boà Ñaøo Nha tôùi Mozambic vaø xaây caát nhieàu nôi nhö traïm döøng chaân vaø cung caáp thöïc phaåm cho caùc taàu thuyeàn thöông maïi cuûa hoï höôùng tôùi vuøng Ñoâng AÁn Ñoä. Ngöôøi Boà Ñaøo Nha giao vieäc ñieàu haønh cho caùc giôùi tö nhaân thuoäc nhieàu quoác tòch khaùc nhau. Sau Ñeä Nhò Theá Chieán trong thôøi giaûi theå cheá ñoä thöïc daân coù caùc nhoùm chuû tröông giaønh ñoäc laäp quy tuï laïi vôùi nhau thaønh Maët traän giaûi phoùng Mozambic vieát taét laø FRELIMO vaø chieán ñaáu giaønh ñoäc laäp. Sau 10 naêm chieán tranh du kích choáng laïi Boà Ñaøo Nha naêm 1975 Mozambic giaønh ñöôïc ñoäc laäp.
Döôùi söï laõnh ñaïo cuûa toång thoáng Samora Machel laõnh tuï FRELIMO, Mozambic lieân miinh vôùi Lieân Xoâ vaø theo neàn kinh teá xaõ hoäi chuû nghóa, döïa treân söï uûng hoä cuûa caùc phong traøo ñoäc laäp khaùc trong vuøng nhö Ñaûng quoác ñaïi Nam Phi. Nhöng ñöôøng loái chính trò naøy loâi keùo söï thuø nghòch cuûa caùc nöôùc khaùc nhö caùc chính quyeàn da traéng Nam Phi, Rhodesia vaø Hoa Kyø. Caùc nöôùc naøy ñaõ taøi trôï cho phong traøo vuõ trang choáng coäng saûn goïi taét laø RENAMO. Trong thaäp nieân 1980 noäi chieán buøng noå khieán cho Mozambic bò kieät queä vôùi caùc thieät haïi veà nhaân maïng vaø neàn kinh teá rôi vaøo tình traïng xuoáng doác theâ thaûm.
Naêm 1990 qua trung gian cuûa coäng ñoàng thaùnh Egidio hai phong traøo FRELIMO vaø RENAMO ñaõ kyù thoaû hieäp hoaø bình vaø cho ra ñôøi moät baûn Hieán phaùp baûo ñaûm cheá ñoä ña ñaûng. Trong caùc laàn baàu cöû sau ñoù ñaûng FRELIMO luoân luoân thaéng cöû. Sau thôøi chieán tranh laïnh Mozambic theo ñöôøng loái chính trò töï do, lieân minh vôùi Hoa Kyø, Anh quoác vaø Boà Ñaøo Nha. Naêm 1995 Mozambic ñöôïc laøm thaønh vieân cuûa Khoái Thònh Vöôïng Chung cuûa Anh. Trong cuoäc baàu cöû naêm 1995 oâng Joaquim Chissano ñaéc cöû toång thoáng. Naêm 1996 Mozambic goùp phaàn thaønh laäp khoái caùc quoác gia noùi tieáng Boà Ñaøo Nha. Sau khi toång thoáng Chissano ruùt lui naêm 2005, oâng Armando Emilio Guebuza leân laøm toång thoáng vaø theo ñuoåi cuøng ñöôøng loái chính trò cuûa oâng Chissano, coâng khai choáng laïi ñöôøng loái chính tri kyø thò chuûng toäc cuûa toång thoáng Mugabe beân Zimbabwe. Caùc ngöôøi tî naïn da traéng troán chaïy Zimbabwe sang Mozambic ñöôïc tieáp ñoùn töû teá, coù quoác tòch môùi vaø ñöôïc caáp ñaát ñai trong vuøng mieàn nam boû hoang. Vôùi nhieàu kinh nghieäm hoï laø löïc löôïng giuùp vöïc neàn kinh teá cuûa Mozambic leân cao. Naêm 2009 toång thoáng Guebuza taùi ñaéc cöû. Töø naêm 2015 taân toång thoáng laø oâng Filipe Nyusi thuoäc ñaûng FRELIMO.
Cuõng nhö nhieàu nöôùc Phi chaâu khaùc Mozambic bao goàm nhieàu chuûng toäc khaùc nhau. Nhoùm da ñen chieám 99.5% toång soá daân goàm caùc chuûng toäc: Shangaan, Chokwe. Manyika, Sena, Makua vaø nhieàu nhoùm khaùc. Ña soá thuoäc chuûng toäc Bantu. Nhoùm da traéng chieám 0.2% ña soá laø ngöôøi Boà Ñaøo Nha. Nhoùm thöù ba goàm 0.2% ngöôøi lai gioáng. Nhoùm thöù tö goàm 0.1% ngöôøi goác AÁn ñoä.
Treân bình dieän toân giaùo 50% toång soá daân theo caùc toân giaùo coå truyeàn phi chaâu; 30% laø tín höõu Kitoâ, vaø 20% laø tín höõu Hoài.
Ngoân ngöõ chính thöùc laø tieáng Boà Ñaøo Nha ñöoïc 40% toång soá daân söû duïng. Nhöng daân chuùng cuõng noùi nhieàu thoå ngöõ, taát caû thuoäc nhoùm Bantu, trong ñoù coù caùc thöù tieáng: Tsonga, Chope, Bitonga, XiSena, XiShona, Ndaho, CiNyungwe, EChuwabo, EMacua, EKoti, ELomwe, CiNyanja, CiYao. XiMaconde vaø KiMwani. Coäng ñoaøn AÙ chaâu thì noùi tieáng Urdu vaø Gujarati.
Nhö quyù vò thính giaû ñaõ bieát, sau caùc vuï phaûn ñoái keát quûa cuoäc baàu cöû hoài naêm 2014, Mozambic laïi rôi vaøo moät cuoäc khuûng hoaûng chính trò saâu roäng, khieán cho quaân ñoäi chính quyeàn ñuïng ñoä vôùi caùc löïc löôïng cuûa ñaûng RENAMO. Chieán tranh khieán cho haøng ngaøn ngöôøi Mozambic chaïy sang Malawi laùnh naïn. Nhöng nhôø coäng ñoàng thaùnh Egidio ñöùng ra laøm trung gian hoaø giaûi, tình hình laéng dòu qua vieäc thaønh laäp moät Uyû ban hoãn hôïp goàm 12 ñaïi dieän cuûa toång thoáng vaø 12 ñaïi dieän cuûa ñaûng RENAMO.
Löïc löôïng RENAMO yeâu caàu ñöôïc cai trò trong caùc tình hoï ñöôïc daân chuùng uûng hoä. Lôøi yeâu caàu naøy caàn thieát cho vieäc canh caûi quyeàn bính ñòa phöông vaø taûn quyeàn töø trung öông. Qua trung gian cuûa coäng ñoàng thaùnh Egidio ñaõ coù moät Tieåu ban ñöôïc thaønh laäp cho muïc ñích naøy, nhaèm taïo ra baàu khí tin töôûng caàn thieát cho vieäc ñaït hoaø bình. Hieän nay caùc thaønh vieân cuûa coäng ñoàng thaùnh Egidio hieän dieän trong moïi thaønh phoá beân Mozambic vaø saùt caùnh vôùi Giaùo Hoäi ñòa phöông trong vieäc giaûi hoaø vaø thaêng tieán ñaát nöôùc.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)