Boán öu tieân trong chuyeán toâng du Armenia

cuûa Ñöùc Phanxicoâ

Boán öu tieân trong chuyeán toâng du Armenia cuûa Ñöùc Phanxicoâ.

Armenia (VietCatholic News 24-06-2016) - Vôùi chuyeán toâng du Armenia laàn naøy, moät laàn nöõa, Ñöùc Phanxicoâ cho thaáy caùc öu tieân haøng ñaàu trong trieàu giaùo hoaøng cuûa ngaøi, ít nhaát, veà phöông dieän ñoái ngoaïi. Boán öu tieân ñoù, theo nhaø baùo John Allen Jr. laø: caùc khu ngoaïi bieân, ñaïi keát, ñòa chính trò vaø quan taâm tôùi thieåu soá Coâng Giaùo.

Caùc khu ngoaïi bieân

Cuoäc toâng du Armenia laø cuoäc toâng du thöù 14 ra ngoaïi quoác cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ. Nhìn trôû lui caùc cuoäc toâng du naøy, ngöôøi ta thaáy ngaøi ñaõ vieáng thaêm

- Ñoâng AÂu: 3 quoác gia (Albania, Bosnia vaø Herzegovina, Armenia)

- Myõ Chaâu Latinh: 6 quoác gia (Brazil, Ecuador, Bolivia, Paraguay, Cuba, Mexico)

- AÙ Chaâu: 3 quoác gia (Nam Haøn, Phi Luaät Taân, Sri Lanka)

- Phi Chaâu: 3 quoác gia (Kenya, Uganda, Coäng Hoøa Trung Phi)

- Trung Ñoâng: 4 quoác gia (Do Thaùi, Caùc Laõnh Thoå Palestine, Gioùc Ñan, Thoå Nhó Kyø)

- Baéc Myõ: 1 quoác gia (Hieäp Chuùng Quoác)

- Taây AÂu: 0 quoác gia.

Noùi toùm laïi, tyû soá laø: Theá Giôùi Taây Phöông 1, Caùc Nôi Khaùc 19! Neáu ñaây laø moät traän ñaáu giaät giaûi, thì chaéc chaén troïng taøi ñaõ ngöng traän ñaáu ñeå tuyeân boá keát quaû roài.

Coù ngöôøi phaûn ñoái cho raèng phaûi keå cuoäc vieáng thaêm quoác hoäi AÂu Chaâu hoài thaùng 11 naêm 2014 chöù! Nhöng thöïc ra, cuoäc vieáng thaêm naøy chöa bao giôø ñöôïc coi laø moät cuoäc vieáng thaêm moät quoác gia.

Ñieàu aáy cho thaáy: Ñöùc Phanxicoâ laø vò giaùo hoaøng tin vaøo vieäc naâng cao caùc ñòa ñieåm xöa nay thöôøng bò queân laõng hôn caû, nhaát laø caùc ñòa ñieåm chòu nhieàu tranh chaáp hay moät hình thöùc chaán thöông naøo ñoù.

Hieån nhieân, cuoäc dieät chuûng maø ngöôøi Armenian phaûi chòu döôùi baøn tay ngöôøi Thoå Nhó Kyø ñaàu theá kyû 20, vôùi khoaûng 1.5 trieäu ngöôøi bò taøn saùt, ñuû ñieàu kieän cuûa moät cuoäc chaán thöông, ñaùng ñeå moät vò giaùo hoaøng thöøa nhaän.

Hôn nöõa, Ñöùc Phanxicoâ seõ coøn trôû laïi vuøng naøy moät laàn nöõa vaøo thaùng Chín tôùi ñeå vieáng thaêm Georgia vaø Azerbaijan, hai laân bang cuûa Armenia. Thaønh thöû, ngaøi quaû laø "Giaùo Hoaøng cuûa caùc khu ngoaïi bieân".

Ñaïi keát

Vôùi daân soá troøm treøm 3 trieäu ngöôøi, Armenia laø quoác gia ñaïi ña soá theo Kitoâ Giaùo. Thaäm chí, noù coøn laø quoác gia ñaàu tieân thöøa nhaän Kitoâ Giaùo laø quoác giaùo vaøo naêm 301, tröôùc caû Saéc Leänh Milan naêm 313 cuûa Constantinoâ nhaèm khoan thöù cho Kitoâ Giaùo vaø tröôùc Saéc Leänh cuûa Theodosius naêm 380 thöøa nhaän Kitoâ Giaùo laø toân giaùo chính thöùc cuûa Ñeá Quoác Roâma. Hieän nay, gaàn 93 phaàn traêm daân soá thuoäc Giaùo Hoäi Toâng Truyeàn Armenia, trong heä thoáng caùc Giaùo Hoäi Chính Thoáng Ñoâng Phöông.

Duø trong nöôùc, chæ coù khoaûng 15,000 ngöôøi Coâng Giaùo, baèng con soá moät giaùo xöù lôùn taïi nhieàu nôi khaùc treân theá giôùi (keùm caû Giaùo Xöù Taân Phuù cuûa Toång Giaùo Phaän Saøi Goøn, maø coù ngöôøi noùi coù tôùi 25,000 giaùo daân), nhöng caùc lieân heä giöõa Coâng Giaùo vaø Chính Thoáng Giaùo Armenia thì raát maïnh meõ.

Giaùo Hoäi Toâng Truyeàn Armenia chính thöùc thöøa nhaän söï thaønh hieäu cuûa caùc bí tích vaø chöùc thaùnh cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, vaø naêm 1996, Thaùnh Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II vaø Thöôïng Phuï Karekin I, "Catholicos" hay vò ñöùng ñaàu Giaùo Hoäi Armenia, ñaõ kyù moät tuyeân boá chung nhaèm noùi leân söï nhaát trí veà nhieàu vaán ñeà khaùc nhau. Naêm 2001, Ñöùc Gioan Phaoloâ II coøn kyù vôùi Thöôïng Phuï Karekin II, keá nhieäm Thöôïng Phuï Karekin I, moät tuyeân boá chung khaùc. Vò Thöôïng Phuï naøy hieän dieän trong Thaùnh Leã ñaêng quang cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ naêm 2013.

Theo chaân caùc vò tieàn nhieäm, Ñöùc Phanxicoâ hoaøn toaøn daán thaân trong vieäc ñaåy maïnh söï hôïp nhaát Kitoâ Giaùo, moät chính nghóa coù khuynh höôùng khôûi ñaàu vôùi Chính Thoáng Giaùo vì söï phaân ly Ñoâng Taây hôn moät nghìn naêm tröôùc laø ly giaùo nguyeân khôûi cuûa Kitoâ Giaùo. Ñöùc Phanxicoâ ñaõ toå chöùc ñöôïc cuoäc gaëp gôõ lòch söû vôùi Thöôïng Phuï Kirill cuûa Maïc Tö Khoa; ngaøi vaø Thöôïng Phuï Ñaïi Keát Batoâloâmeâoâ cuûa Constantinoáp ñaõ trôû thaønh baïn "noái khoá", vaø môùi ñaây, ngaøi coøn cöû moät phaùi ñoaøn cao caáp tôùi "Coâng Ñoàng Thaùnh Thieän vaø Vó Ñaïi" cuûa caùc Giaùo Hoäi Chính Thoáng hoïp taïi Crete.

Chuyeán vieáng thaêm Armenia ñem laïi cho Ñöùc Phanxicoâ dòp may nöõa ñeå thuùc ñaåy caùc coá gaéng ñaïi keát, laàn naøy vôùi moät trong caùc Giaùo Hoäi Chính Thoáng Ñoâng Phöông khoâng ñöôïc môøi laøm thaønh vieân coù quyeàn boû phieáu taïi Coâng Ñoàng Crete, vaø laø moät Giaùo Hoäi ñaõ tích cöïc nghieâng veà phía coù nhöõng lieân heä maïnh meõ vôùi Toøa Roâma.

Trong khi ôû taïi ñaây, Ñöùc Phanxicoâ seõ tham döï böõa aên tröa ñaïi keát do Ñöùc Karekin khoaûn ñaõi. Nhö phaùt ngoân vieân toøa thaùnh vöøa cho bieát: Ñöùc Giaùo Hoaøng thöôøng khoâng löu yù tôùi tieäc tuøng aên uoáng bao nhieâu vaø hay tìm caùch boû qua nhöõng dòp nhö theá neáu coù theå, neân vieäc ngaøi giöõ nguyeân lòch trình cuõng ñuû cho thaáy ngaøi coi troïng ñaïi keát bieát bao.

Ñòa chính trò

Vò Giaùo Hoaøng ñaàu tieân trong lòch söû mang teân Phanxicoâ thích goùp phaàn vaøo vieäc kieán taïo hoøa bình vaø hieän ñang coù cuoäc tranh chaáp aâm æ xöa nay ñeå ngaøi can döï vaøo, ñoù laø cuoäc xung ñoät taïi vuøng Caucasus giöõa Armenia vaø Azerbaijan ñeå giaønh quyeàn kieåm soaùt Tænh Nagorno-Karabakh. Hieän nay, duø hai beân khoâng coøn baén nhau nöõa, nhöng caùc caêng thaúng coù töø caùc thaäp nieân 1980 vaø 1990 chöa bao giôøi tan bieán caû. Ñaây laø dòp ñeå Ñöùc Phanxico coá gaéng hoøa giaûi.

Troïng ñieåm gaây chuù yù ñòa chính trò hieån nhieân seõ laø cuoäc vieáng thaêm cuûa ngaøi vaøo hoâm thöù Baåy taïi Ñaøi Tsitsernakaberd töôûng nieäm caùc naïn nhaân cuûa cuoäc dieät chuûng Armenia naêm 1915. Chaéc chaén nhieàu loã tai seõ veånh leân ñeå laéng nghe xem lieäu Ñöùc Phanxicoâ coù duøng chöõ "dieät chuûng" hay khoâng, moät chöõ chaéc chaén seõ gaây phaãn noä cho Thoå Nhó Kyø, buoäc hoï phaûi traû ñuõa ngoaïi giao.

Neáu cuoäc hoïp baùo cuûa Toøa Thaùnh vaøo hoâm thöù Ba 21 thaùng 6 naêm 2016 coù cho thaáy ñieàu gì, thì chieán löôïc cuûa cuoäc toâng du naøy chaéc chaén seõ nhaèm nhaán maïnh raèng Vatican voán ñaõ thöøa nhaän vieäc saùt haïi ngöôøi Armenia vaø caùc nhoùm thieåu soá khaùc bôûi tay Ñeá Quoác ñang suy taøn Ottoman laø dieät chuûng roài: Ñöùc Gioan Phaoloâ II thöïc hieän vieäc naøy naêm 2001, coøn Ñöùc Phanxicoâ thì thöïc hieän vieäc naøy vaøo naêm 2015 nhaân moät buoåi phuïng vuï ñaëc bieät taïi Roâma.

Tuy nhieân, chaéc chaén caùc ngaøi seõ khoâng ra ngoaøi ñöôøng loái ñeå baï choã naøo cuõng noùi chöõ aáy. Neân laàn naøy, coù leõ, Ñöùc Phanxicoâ seõ choïn kieåu noùi Medz Yeghern cuûa ngöôøi Armenia, kieåu noùi naøy coù nghóa "tai öông lôùn lao".

Duø ñaõ dieãn ra caùch nay moät traêm naêm, caùc veát thöông cuûa cuoäc dieät chuûng naøy vaãn coøn naèm saâu trong taâm hoàn ngöôøi Armenia. Trong cuoäc hoïp baùo cuûa Toøa Thaùnh hoâm thöù Ba 21 thaùng 6 naêm 2016, Ñöùc OÂng Antranig Ayvazian, hieän ñang daïy taïi Ñaïi Hoïc Yerevan, noùi raèng ôû nhieàu nôi treân queâ höông ngaøi, "neáu baïn ñaøo xuoáng chöøng 5 phaân, baïn seõ thaáy xöông ngöôøi cuøng khaép".

Nhaân dòp naøy, Ñöùc Phanxicoâ seõ gaëp moät nhoùm nhoû ngöôøi Armenia voán laø con chaùu caùc ngöôøi tò naïn ñöôïc Ñöùc Giaùo Hoaøng Beâneâñíctoâ XV cho truù aån taïi Castel Gandolfo thôøi Theá Chieán I. Vò Giaùo Hoaøng naøy khoâng ñích danh duøng chöõ "dieät chuûng" nhöng goïi noù laø moät "cuoäc saùt haïi voâ ích".

Vì vuï taøn saùt ngöôøi Armenia moät theá kyû tröôùc ñaây voán do loøng thuø haän Kitoâ Giaùo maø ra, neân cuoäc toâng du seõ ñem laïi cho Ñöùc Phanxicoâ moät dieãn ñaøn ñeå thaûo luaän vieäc baùch haïi caùc Kitoâ höõu hieän nay, moät ñieàu ñöôïc ngaøi goïi laø "ñaïi keát baèng maùu".

Döôùi aùnh saùng cuûa tình hình ñang dieãn ra taïi Iraq vaø Syria vaø caùc aùp löïc moãi ngaøy moãi taêng buoäc caùc cöôøng quoác Taây Phöông vaø Lieân Hieäp Quoác phaûi ñaåy maïnh caùc coá gaéng choáng laïi ISIS, söù ñieäp cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng chaéc chaén coù aâm höôûng chính trò roõ raøng.

Ngöôøi Coâng Giaùo ñòa phöông

Theo nguyeân taéc, moïi cuoäc toâng du cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng ñeàu nhaèm vaøo ñoaøn chieân Coâng Giaùo ñòa phöông. Thuaät ngöõ cuûa Toøa Thaùnh laø ñeå "cuûng coá anh chò em mình trong ñöùc tin".

Dó nhieân, trong tröôøng hôïp Armenia, ñoaøn chieân ñòa phöông ôû ñaây chaúng coù maáy ngöôøi ñeå cuûng coá vì hoï chieám chöa tôùi nöûa phaàn traêm daân soá caû nöôùc. Tuy nhieân, ñoái vôùi vò giaùo hoaøng naøy, con soá khoâng ñaùng keå, ngöôïc laïi, nhoùm naøo caøng toái taêm vaø bò laõng queân, caøng ñöôïc ngaøi quan taâm.

Trong cuoäc hoïp baùo hoâm thöù Ba 21 thaùng 6 naêm 2016, Cha Federico Lambardi, phaùt ngoân vieân Toøa Thaùnh, nhaán maïnh raèng Ñöùc Phanxicoâ töøng bieát nhieàu ngöôøi Armenia soáng taûn maùc taïi Argentina, trong ñoù, coù vò muïc sö Tin Laønh nay trôû laïi queâ höông vaø seõ gaëp gôõ Ñöùc Phanxicoâ taïi ñaây.

Ngaøy Chuùa Nhaät 26 thaùng 6 naêm 2016, Ñöùc Phanxicoâ seõ gaëp maët caùc giaùm muïc Coâng Giaùo cuûa Armenia, toång coäng 14 vò, chöa ñuû ñeå laäp moät uûy ban cuûa moät hoäi ñoàng giaùm muïc nhö YÙ hoaëc Hoa Kyø, vaø phaàn lôùn caùc vò naøy ñaïi dieän cho khoái ngöôøi Armenia ñang soáng taïi caùc nöôùc khaùc. Chæ coù 12 linh muïc laø coù saün ñeå xöû duïng.

Trong moät boái caûnh nhö theá, vai troø cuûa ngöôøi Coâng Giaùo ñòa phöông hieån nhieân laø vai troø laøm chöùng, moät caàu noái vôùi caùc neàn vaên hoùa khaùc, trong tröôøng hôïp naøy laø coäng ñoàng Chính Thoáng ña soá ôû Armenia vaø theá giôùi roäng lôùn hôn ôû vuøng Caucasus.

Vieäc naøy coù theå khoâng ñaùng keå bao nhieâu veà con soá, nhöng ñöôïc Phanxicoâ coi troïng vaø cuoäc vieáng thaêm nhaø thôø chính toøa Coâng Giaùo vaøo Chuùa Nhaät 26 thaùng 6 naêm 2016 ôû Gyumri chính laø nhaèm muïc ñích laøm noåi baät noù.

Vuõ Vaên An

Back to Vietnamese Missionaries in Asia Home Page