Armenia saün saøng nghinh ñoùn
Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ
Armenia saün saøng nghinh ñoùn Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ.
Armenia (VietCatholic News 22-06-2016) - Theo chöông trình ñaõ ñöôïc coâng boá, Ñöùc Phanxicoâ seõ tôùi thuû ñoâ Yerevan cuûa Armenia thöù Saùu 24 thaùng 6 naêm 2016.
Nhaân dòp naøy, Marco Valerio Solia ñeà caäp tôùi lòch söû phong phuù vaø nhieàu ñau khoå cuûa Armenia vôùi nhöõng chu kyø vinh quang vaø thaûm hoïa laàn löôït tieáp noái nhau. Naèm giöõa hai Luïc Ñòa, trong moät khu vöïc chieán löôïc cuûa khoái AÂu AÙ, Armenia töï haøo laø moät daân toäc coù baûn saéc coå xöa haøng thieân nieân kyû, töøng giao thoa vaø töông taùc vôùi caùc neàn vaên hoùa chính cuûa caû Ñoâng laãn Taây.
Bieåu töôïng EÙcmin
Coù moät yeáu toá xem ra raát nhoû nhöng laïi bieåu töôïng noùi leân raát nhieàu veà thaân phaän ngöôøi Armenia. Ai cuõng bieát, thôøi Trung Coå, da cuûa moät con thuù nhoû ñaõ ñöôïc ñaùnh giaù cao taïi caùc trieàu ñình, ñöôïc duøng laøm aùo choaøng cho vua chuùa vaø caùc quan toøa, ñoù laø da con eùcmin (ermine), ñeán noãi "ermine" ñöôïc duøng chæ chöùc quan toøa nhö trong caùc thaønh ngöõ "to rise to ermine" coù nghóa laø boå nhieäm laøm quan toøa; "a dispute between silk and ermine" coù nghóa söï tranh caõi giöõa luaät sö vaø quan toøa. Nhöng ñieàu ñaëc bieät, "ermine" coøn coù nghóa laø söï trong traéng.
Moät phaàn coù leõ vì loâng con thuù naøy coù maàu traéng nhöng nhaát laø vì moät truyeàn thuyeát raát phoå bieán cho raèng con thuù naøy chaúng thaø trôû thaønh thöïc phaåm cho caùc ñoäng vaät khaùc aên hôn laø truù aån trong nhöõng chieác loã aåm thaáp vaø dô baån laøm maát neùt loäng laãy cuûa noù. Töø ñoù, eùcmin trôû thaønh bieåu töôïng cuûa phaåm giaù vaø trong traéng vaø ñöôïc duøng laøm aùo choaøng cho caùc vò voïng taïi caùc trieàu ñình AÂu Chaâu.
Nhöng ñieàu treân coù lieân heä gì vôùi Armenia? Vì teân cuûa noù phaùt xuaát töø tieáng Latinh "armeninus" coù nghóa "phaùt xuaát töø Armenia". Phaåm giaù vaø töï haøo trong caùc thôøi ñieåm bi ñaùt laø nhöõng ñieàu nhaéc ngöôøi ta nhôù tôùi thaät nhieàu maát maùt voán chaám phaù lòch söû Armenia.
Dieät chuûng
Trong nhöõng thôøi gaàn ñaây, ngöôøi ta nhôù tôùi vuï dieät chuûng do ngöôøi Thoå Nhó Kyø tieán haønh hoài theá chieán I, chính xaùc laø naêm 1915, trong ñoù, khoaûng 1 trieäu röôõi ngöôøi Armenia ñaõ bò taän dieät, keå caû phuï nöõ vaø treû em. Keå töø ñoù, moïi coá gaéng nhaèm coâng nhaän cuoäc dieät chuûng ñaõ khoâng thaønh coâng: vì cho tôùi nay, caùc nhaø caàm quyeàn ôû Ankara, Thoå Nhó Kyø, vaãn baùc boû cuoäc dieät chuûng vaø saün saøng traû ñuõa baát cöù quoác gia naøo coâng khai toá caùo caùc bieán coá thaûm hoïa naøy.
Nhöng Quoác Hoäi Ñöùc, ngaøy 2 thaùng Saùu naêm 2015, ñaõ coù moät laäp tröôøng maïnh meõ veà vaán ñeà naøy, khi hoï thöøa nhaän cuoäc dieät chuûng ngöôøi Armenia cuûa ñeá quoác Ottoman, tieàn thaân cuûa Thoå Nhó Kyø ngaøy nay. Thoå Nhó Kyø laäp töùc traû ñuõa baèng caùch trieäu hoài ñaïi söù taïi Ñöùc. Haønh ñoäng cuûa Quoác Hoäi Ñöùc phaûi ñöôïc coi laø can ñaûm vì giöõa Thoå Nhó Kyø vaø Ñöùc voán coù moái lieân heä gaàn guõi: ñaëc bieät döôùi aùnh saùng cuoäc khuûng hoaûng tò naïn naêm 2015 vôùi nhieàu thoûa öôùc giöõa Thoå Nhó Kyø vaø Lieân Hieäp AÂu Chaâu.
Thöïc ra, haønh ñoäng can ñaûm cuûa Quoác Hoäi Ñöùc ñaõ ñöôïc khích leä raát nhieàu bôûi tuyeân boá coù tính lòch söû cuûa Ñöùc Phanxicoâ tröôùc ñoù maáy tuaàn. Ngaøi coâng khai quaû quyeát raèng vieäc taøn saùt ngöôøi Armenia cuûa ngöôøi Thoå naêm 1915 laø "cuoäc dieät chuûng ñaàu tieân cuûa theá kyû 20". Ñeå traû ñuõa, chính phuû Thoå Nhó Kyø cuõng ñaõ trieäu hoài ñaïi söù cuûa hoï khoûi Vatican!
Caùc khoù khaên gaàn ñaây
Tuy nhieân, caùc moái lieân heä ñaày khoù khaên vôùi Thoå Nhó Kyø khoâng phaûi chæ laø moät moái thaét duy nhaát ñoøi chính phuû Armenia phaûi thaùo boû. Hoï coøn phaûi giaûi quyeát nhieàu caïm baãy voán phaùt sinh töø quaù khöù vaø vò trí ñòa dö khoù khaên cuûa hoï.
Trong boái caûnh treân, caùc lieân heä vôùi Azerbaijan laø ñaùng quan ngaïi hôn caû. Sau khi chaám döùt cuoäc chieán tranh vôùi nöôùc naøy naêm 1994, lieân heä giöõa Armenia vaø Azerbaijan chöa bao giôø bôùt caêng thaúng caû. Hieän nay, Armenia ñöôïc Nga uûng hoä, trong khi Azerbaijan ñöôïc Thoå Nhó Kyø vaø Hoa Kyø uûng hoä.
Tình theá treân aûnh höôûng tôùi ñöôøng daãn hôi ñoát töø Azerbaijan tôùi AÂu Chaâu, giuùp AÂu Chaâu bôùt leä thuoäc vaøo hôi ñoát cuûa Nga: ñöôøng naøy chaïy qua Georgia, Thoå Nhó Kyø, Hy Laïp, Albania vaø cuoái cuøng tôùi Puglia (YÙ), boû qua Armenia!
Ñöôïc toaøn daân Armenia kính meán
Ñöùc Phanxicoâ tôùi Armenia trong tình huoáng nhö theá, khoâng laï gì ngöôøi Armenia raát bieát ôn ngaøi. Khoâng phaûi rieâng ngöôøi Coâng Giaùo, maø laø moïi ngöôøi daân Armenia. Duø sao, ngöôøi Coâng Giaùo chæ chieám moät tyû leä raát khieâm nhöôøng.
Thöïc vaäy, theo Vaên Phoøng Thoáng Keâ Trung Öôùng cuûa Giaùo Hoäi, Armenia chæ coù döôùi 10% daân chuùng theo Coâng Giaùo maø thoâi vôùi 3 giaùm muïc, 20 giaùo xöù, 27 linh muïc, 2 nam tu só, 20 nöõ tu só vaø 69 chuûng sinh. Dieän tích nöôùc naøy chæ laø 29,800 caây soá vuoâng vôùi toång daân soá 2,914,000 ngöôøi trong ñoù coù 280,000 ngöôøi Coâng Giaùo. Ñaïi ña soá thuoäc Giaùo Hoäi Toâng Truyeàn Armenia trong truyeàn thoáng Chính Thoáng Giaùo Ñoâng Phöông. Caùc cô sôû khaùc goàm: 20 beänh xaù, 1 beänh vieän, 5 nhaø cho ngöôøi giaø vaø khuyeát taät vaø ba ñònh cheá khaùc.
Nhöng, noùi vôùi Cô Quan Trôï Giuùp Caùc Giaùo Hoäi Tuùng Thieáu, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Coâng Giaùo cuûa Armenia, Raphael Minassian, quaû quyeát raèng: "Ngöôøi Armenia chuùng toâi, baát keå laø Coâng Giaùo hay Chính Thoáng Giaùo ñeàu yeâu meán ngaøi. Duø gì, ngaøi cuõng ñaõ nhìn nhaän cuoäc dieät chuûng daân toäc chuùng toâi. Chuùng toâi luoân nhôù ñeán ngaøi vì vieäc naøy".
Ngaøi cho raèng "Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ bieåu loä sö laõnh ñaïo tinh thaàn raát maïnh meõ khi ngaøi goïi cuoäc dieät chuûng choáng laïi daân toäc chuùng toâi caùch nay 100 naêm baèng chính teân cuûa noù vaø thöøa nhaän noù laø cuoäc dieät chuûng ñaàu tieân cuûa theá kyû 20. Ñieàu naøy cöïc kyø quan troïng ñoái vôùi ngöôøi Armenia chuùng toâi.
"Suoát 100 naêm qua, chuùng toâi ñaõ coá gaéng vaän ñoäng ñeå söï ñau khoå cuûa chuùng toâi ñöôïc nhìn nhaän, nhöng khoâng thaønh coâng. Chuùng toâi chæ nhaän ñöôïc nhöõng lôøi höùa roãng tueách cuûa caùc quoác gia vaø chính khaùch. Tuy nhieân, Ñöùc Giaùo Hoaøng, khoâng phaûi laø moät chính khaùch. Ngaøi laø ñaáng ñaïi dieän cuûa Chuùa Kitoâ treân maët ñaát, vaø ngaøi voán quan taâm tôùi söï thaät vaø nhaân quyeàn".
Ñöùc Toång Giaùm Muïc nhaán maïnh tôùi taàm quan troïng lôùn lao cuûa Armenia ñoái vôùi theá giôùi Kitoâ Giaùo. Ngaøi noùi: "Armenia laø nöôùc ñaàu tieân treân maët ñaát thöøa nhaän Kitoâ Giaùo (laø toân giaùo cuûa quoác gia). Vieäc naøy ñaõ dieãn ra hôn 1700 naêm tröôùc. Ngaøy nay, daân toäc chuùng toâi tieáp tuïc chòu aûnh höôûng cuûa ñöùc tin. Trong nhieàu theá kyû qua, chuùng toâi ñaõ cung caáp cho Kitoâ Giaùo haøng trieäu vò töû ñaïo. Toâi luoân noùi raèng: Daân Do Thaùi chuaån bò cho Chuùa Kitoâ ñeán laàn thöù nhaát. Qua caùc vò töû ñaïo cuûa mình, ngöôøi Armenia chuùng toâi ñang chuaån bò ñöôøng cho Chuùa Kitoâ ñeán laàn thöù hai. Chuùng toâi laøm chöùng cho Chuùa Kitoâ tröôùc toaøn theå theá giôùi".
Moät ñieàu cuõng ñöôïc Ñöùc Toång Giaùm Muïc Minassian nhaán maïnh laø: caùc dò bieät giöõa caùc Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaø Chính Thoáng Giaùo raát khoâng ñaùng keå vaø moái lieân heä giöõa caùc Giaùo Hoäi naøy raát ñaùng keå. Ngaøi noùi: "chuùng toâi coù cuøng moät ñöùc tin, cöû haønh cuøng caùc bí tích vaø coù chung cuøng moät phuïng vuï. Ñieåm khaùc bieät duy nhaát chæ laø vieäc thöøa nhaän Ñöùc Giaùo Hoaøng. Ngoaøi vieäc naøy, khoâng coù gì khaùc nhau caû.Vaø duø theá naøo, ngöôøi Armenia, baát keå laø Chính Thoáng hay Coâng Giaùo, ñeàu caûm nhaän hoï laø moät daân toäc vaø laø moät Giaùo Hoäi".
Theo Ñöùc Toång Giaùm Muïc Minassian, tình hình Giaùo Hoäi ôû Armenia hoaøn toaøn khaùc vôùi tình hình ôû caùc nôi khaùc cuûa Taây AÂu. Ngaøi giaûi thích "Khoâng heà coù chuû nghóa duy theá tuïc ôû ñaây. Ngöôøi Armenia laø moät daân toäc toân giaùo. Ngöôøi daân coù ñöùc tin. Ñaây laø phaàn coá ñònh cuûa ñôøi soáng. Vaø Giaùo Hoäi cuûa chuùng toâi raát sinh ñoäng, duø giaùo daân cuûa chuùng toâi khoâng nhieàu, Nhöng chuùng toâi vaãn coù nhieàu döï aùn baùc aùi daønh cho ngöôøi ngheøo, ngöôøi cao nieân vaø khuyeát taät".
Ñieän vaên cuûa Ñöùc Phanxicoâ
Dó nhieân, Ñöùc Phanxicoâ tôùi Armenia khoâng nhaèm gì khaùc maø chæ ñeå noùi vôùi hoï: "Ñöøng ñeå caùc kyù öùc ñau buoàn chieám höõu taâm hoàn chuùng ta, cho duø phaûi ñöông ñaàu vôùi nhöõng cuoäc taán coâng lieân tieáp cuûa söï aùc; chuùng ta ñöøng thoaùi lui".
Treân ñaây laø noäi dung böùc ñieän vaên ngaøi göûi cho nhaân daân Armenia tröôùc khi ngaøi ñaët chaân leân thuû ñoâ Yerevan hoâm thöù Saùu. Trong ñieän vaên naøy, ngaøi cho hay: "Nhôø ôn Thieân Chuùa, toâi ñeán vôùi caùc baïn ñeå thöïc hieän, nhö huy hieäu cuûa cuoäc toâng du cho bieát, 'cuoäc vieáng thaêm quoác gia Kitoâ Giaùo ñaàu tieân'. Toâi ñeán nhö moât khaùch haønh höông, trong Naêm Thaùnh Thöông Xoùt naøy, ñeå ruùt tæa töø tuùi khoân coå xöa cuûa daân toäc caùc baïn vaø ñeå uoáng thoûa thueâ töø caùc nguoàn suoái ñöùc tin cuûa caùc baïn, ñaày soûi ñaù nhö caùc caây thaùnh giaù noåi tieáng ñöôïc khaéc vaøo ñaù cuûa caùc baïn.
"Toâi ñeán caùc ñænh caûo thaàn nghieäm cuûa Armenia nhö moät ngöôøi anh em cuûa caùc baïn, ñöôïc linh öùng bôûi öôùc nguyeän nhìn thaáy göông maët caùc baïn, cuøng nhau caàu nguyeän vôùi caùc baïn vaø chia seû hoàng ôn baèng höõu. Lòch söû cuûa caùc baïn vaø caùc bieán coá cuûa daân toäc caùc baïn khieán toâi vöøa thaùn phuïc vöøa buoàn saàu: thaùn phuïc vì caùc baïn ñaõ tìm thaáy nôi thaäp giaù Chuùa Kitoâ vaø nôi thieân taøi cuûa caùc baïn söùc maïnh ñeå luoân luoân ñöùng daäy, ngay töø nhöõng ñau khoå ñöôïc coi laø khuûng khieáp nhaát maø nhaân loaïi coù theå nhôù ñöôïc; buoàn saàu vì caùc thaûm kòch maø cha oâng caùc baïn töøng phaûi soáng trong thaân xaùc hoï. Ñöøng ñeå caùc kyù öùc ñau buoàn chieám höõu taâm hoàn chuùng ta, cho duø phaûi ñöông ñaàu vôùi nhöõng cuoäc taán coâng lieân tieáp cuûa söï aùc; chuùng ta ñöøng thoaùi lui. Ñuùng hôn, chuùng ta haõy nhö Noâeâ, ngöôøi, sau hoàng thuûy, khoâng meät moûi nhìn leân baàu trôøi vaø thaû boà caâu nhieàu laàn cho tôùi khi noù trôû laïi vôùi oâng mang theo nhaønh oâliu mòn maøng (St 8:11): ñaáy laø daáu hieäu cho thaáy söï soáng coù theå tieáp dieãn trôû laïi vaø hy voïng laïi seõ vöôn leân.
"Toâi muoán ñeán vôùi caùc baïn nhö moät ngöôøi phuïc dòch Tin Möøng vaø nhö söù giaû hoaø bình ñeå hoã trôï moïi coá gaéng cuûa caùc baïn treân ñöôøng hoøa bình vaø chia seû caùc böôùc tieán cuûa chuùng ta treân ñöôøng hoøa giaûi, voán phaùt sinh hy voïng.
"Öôùc mong caùc vò thaùnh cuûa daân toäc caùc baïn, nhaát laø Thaùnh Tieán Só Hoäi Thaùnh Greâgoârioâ thaønh Narek, chuùc laønh cho caùc cuoäc gaëp gôõ cuûa chuùng ta, nhöõng cuoäc gaëp gôõ toâi heát söùc noùng loøng mong moûi. Ñaëc bieät, toâi mong ñöôïc oâm hoân moät laàn nöõa ngöôøi anh em Karekin cuûa toâi vaø, cuøng vôùi ngaøi, ñem laïi moät thuùc ñaåy môùi cho con ñöôøng hôïp nhaát troïn veïn cuûa chuùng ta. Naêm ngoaùi, caùc baïn tôùi Roâma töø nhieàu quoác gia khaùc nhau, vaø chuùng ta ñaõ caàu nguyeän vôùi nhau taïi Moä Thaùnh Pheâroâ. Nay toâi ñeán laõnh thoå ñöôïc chuùc phuùc cuûa caùc baïn ñeå taêng cöôøng söï hieäp thoâng cuûa chuùng ta, ñeå tieán böôùc treân con ñöôøng hoøa giaûi vaø ñeå chuùng ta ñöôïc nieàm hy voïng sinh ñoäng hoùa.
"Caùm ôn caùc baïn vaø heïn gaëp caùc baïn nay mai! Tsdesutiun! [gaëp nhau nay mai]
Vuõ Vaên An