Choái boû tö caùch Giaùo Hoäi cuûa Coâng Giaùo
chæ laø moät caùi côù phaù vôõ
Coâng Ñoàng Toaøn Chính Thoáng
Choái boû tö caùch Giaùo Hoäi cuûa Coâng Giaùo chæ laø moät caùi côù phaù vôõ Coâng Ñoàng Toaøn Chính Thoáng.
Hy Laïp (VietCatholic News 19-06-2016) - Ai cuõng bieát ngaøy Chuùa Nhaät 19 thaùng Saùu naêm 2016, Coâng Ñoàng Toaøn Chính Thoáng seõ khai maïc taïi Crete, thuoäc Hy Laïp. Nghò trình cuûa Coâng Ñoàng, ñöôïc thoâng qua taïi Thuïy Só ñaàu naêm 2016, goàm caùc chuû ñeà: Söù Meänh cuûa Giaùo Hoäi Chính Thoáng trong Theá Giôùi Ngaøy Nay, Ngöôøi Chính Thoáng Taûn Maïn ôû Ngoaïi Quoác, Quyeàn Töï Trò vaø Cung Caùch Coâng Boá noù, Bí Tích Hoân Nhaân vaø caùc Ngaên Trôû cuûa noù, YÙ Nghóa AÊn Chay vaø Vieäc AÙp Duïng Noù Ngaøy nay, vaø Caùc Lieân Heä cuûa Giaùo Hoäi Chính Thoáng vôùi Phaàn Coøn Laïi cuûa Theá Giôùi Kitoâ Giaùo.
Khoâng bieát chuû ñeà naøo seõ ñöôïc ñeà caäp ñaàu tieân. Coù ngöôøi tieân ñoaùn chuû ñeà ñoù khoâng haún naèm trong nghò trình treân cho baèng vieäc tìm caâu traû lôøi laäp töùc cho caâu hoûi taïi sao 4 Giaùo Hoäi Chính Thoáng töï trò laïi khoâng tham döï, khieán cho chöõ "toaøn" trong danh hieäu Coâng Ñoàng trôû thaønh voâ nghóa.
Thöïc vaäy, theo Associated Press, chæ coù caùc vò laõnh ñaïo cuûa 10 Giaùo Hoäi Chính Thoáng trong soá döï truø 14 Giaùo Hoäi, coù maët taïi Crete ngaøy 17 thaùng 6 naêm 2016, vaø chuïp chung "böùc hình gia ñình" tröôùc khi khai maïc Coâng Ñoàng Toaøn Chính Thoáng. Cuõng theo Haõng Tin naøy, phaùt ngoân vieân cuûa Toøa Thöôïng Phuï Ñaïi Keát ôû Istanbul, töùc Toøa ñöùng ra trieäu taäp Coâng Ñoàng laàn naøy, quaû quyeát raèng 10 nhaø laõnh ñaïo seõ tìm caùch giaûi quyeát caùc vaán ñeà khieán cho 4 Giaùo Hoäi kia khoâng tham döï.
Nhöng duø 4 Giaùo Hoäi aáy coù, nhö hy voïng cuûa vò phaùt ngoân vieân vöøa noùi, thay ñoåi thaùi ñoä vaø tham döï vaøo giôø "thöù 11" ñi nöõa, thì chöõ "toøan" trong danh xöng cuûa Coâng Ñoàng cuõng vaãn neân bò boâi boû. Lyù do deã hieåu: noù khoâng coù söï tham döï cuûa toaøn theá giôùi Chính Thoáng Giaùo. Thöïc theá, theo taïp chí Crux, ngaøy 15 thaùng 6 naêm 2016, Thöôïng Phuï Chính Thoáng Daniel cuûa Romania ñaõ tôùi Crete ñeå tham döï Coâng Ñoàng Toaøn Chính Thoáng, vaø ñöôïc tieáp ñoùn theo nghi leã daønh cho caùc vò ñöùng ñaàu nhaø nöôùc. Chæ coù ñieàu, vò thöôïng phuï naøy tham döï Coâng Ñoàng Toaøn Chính Thoáng vôùi tö caùch quan saùt vieân, khoâng coù quyeàn boû phieáu. Thaäm chí, ngaøi chæ coù theå tham döï caùc nghi thöùc khai maïc vaø beá maïc Coâng Ñoàng, chöù khoâng tham döï chính caùc buoåi thaûo luaän cuûa noù. Vì ngaøi thuoäc caùc Giaùo Hoäi Chính Thoáng "khaùc".
Ñoù laø caùc Giaùo Hoäi Chính Thoáng Phöông Ñoâng (Oriental Orthodox Churches), nhöõng Giaùo Hoäi ñaõ taùch lìa khoûi caùc Giaùo Hoäi Ñoâng Phöông (Eastern Churches) nhö Constantinople töø theá kyû thöù 5, vaø hieän bao goàm caùc cô cheá ñoäc laäp sau ñaây:
- Giaùo Hoäi Chính Thoáng Coptic
- Giaùo Hoäi Chính Thoáng Tewahedo EÂthioâpia
- Giaùo Hoäi Chính Thoáng Tewahedo Eritria
- Giaùo Hoäi Chính Thoáng Syria
- Giaùo Hoäi Armenia Toâng Truyeàn
- Giaùo Hoäi Chính Thoáng Malankara Syria.
Caùc Giaùo Hoäi treân ñaïi dieän cho khoaûng 80 trieäu tín höõu vaø laø caùc Giaùo Hoäi Kitoâ laâu ñôøi nhaát theá giôùi. Theo linh muïc tieán só K.M. George, thuoäc Giaùo Hoäi Chính Thoáng Malankara Syria taïi AÁn Ñoä, thì vì caùc tranh caõi Kitoâ hoïc trong theá kyû thöù 5, caùc Giaùo Hoäi Chính Thoáng "khaùc" naøy buoäc khoâng cuøng hieäp leã vôùi caùc Giaùo Hoäi Chính Thoáng Ñoâng Phöông nöõa, nhöng vaãn coá gaéng nhaèm taùi laäp vieäc hieäp thoâng thaùnh theå. Nay tình theá coù veû teä ra khi Coâng Ñoàng Toaøn Chính Thoáng naøy, treân thöïc teá, ñaõ töï taùch hoï ra thaønh moät gia ñình Chính Thoáng rieâng reõ!
Nhöng khoâng vì tình theá treân, maø Toøa Thöôïng Phuï Ñaïi Keát Constantinople thay ñoåi laäp tröôøng ñoái vôùi Coâng Ñoàng Toaøn Chính Thoáng. Theo John Allen, moät phaùt ngoân vieân cuûa Toøa naøy, Linh Muïc John Chryssavgis, coá vaán thaàn hoïc cuûa Thöôïng Phuï Bartholomeâoâ I, ngaøy 15 thaùng 6 naêm 2016, tuyeân boá raèng Coâng Ñoàng naøy vaãn laø moät "Coâng Ñoàng Toaøn Chính Thoáng" baát chaáp moät soá Giaùo Hoäi taåy chay noù, vì keát quaû cuûa noù coù tính troùi buoäc ñoái vôùi moïi ngöôøi. Vaû laïi, vieäc trieäu taäp noù ñaõ ñöôïc ñuû 14 Giaùo Hoäi ñoàng yù.
Linh Muïc Chryssavgis noùi raèng: "Coâng ñoàng naøy thöïc söï laø moät Coâng Ñoàng toaøn Chính Thoáng, ñöôïc trieäu taäp vaø dieãn ra döïa treân söï ñoàng thuaän toaøn Chính Thoáng. Söï kieän moät soá Giaùo Hoäi coù theå khoâng tham döï khoâng thay ñoåi ñöôïc gì tö theá toaøn Chính Thoáng cuûa noù, hay tính thaønh söï hoaëc baûn chaát troùi buoäc cuûa caùc quyeát ñònh noù ñöa ra".
Trong lòch söû, töøng xaåy ra tieàn leä caùc coâng ñoàng ñöôïc nhìn nhaän laø coù thaåm quyeàn duø nhieàu Giaùo Hoäi vaø giaùm muïc quan troïng vaéng maët. "Vì caùc hoaøn caûnh ña daïng, coù nhöõng coâng ñoàng trong quaù khöù trong ñoù chæ coù raát ít giaùm muïc hay Giaùo Hoäi tham döï. Coâng Ñoàng naøy laø coâng ñoàng lôùn nhaát, nhieàu ñaïi bieåu nhaát trong lòch söû Giaùo Hoäi Chính Thoáng".
Ngaøi cho hay: "Veà phöông dieän ñoù, noù thöïc söï laø moät 'ñaïi' coâng ñoàng, lôùn hôn baát cöù thöôïng hoäi ñoàng caù theå naøo cuûa moät trong caùc Giaùo Hoäi chò em".
Khoâng hieåu vò linh muïc naøy coù coi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo laø moät trong caùc Giaùo Hoäi chò em noùi treân hay khoâng, vaø do ñoù, coù aùm chæ caû Coâng Ñoàng Vatican II vaøo soá caùc coâng ñoàng ñöôïc ngaøi so saùnh hay khoâng, nhöng nguï yù cuûa Coâng Ñoàng naøy laø ñeå ñaùnh tan maëc caûm veà con soá troåi vöôït cuõng nhö taàm giaù trò cuûa caùc coâng ñoàng trong Giaùo Hoäi Coâng Giaùo. Cho ñeán nay, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ñaõ coù tôùi 21 coâng ñoàng, trong khi caùc Giaùo Hoäi Chính Thoáng cho tôùi nay môùi chæ coù 7 coâng ñoàng maø laø nhöõng coâng ñoàng coù chung vôùi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo tröôùc khi coù söï ly khai vaøo naêm 1054.
Coâng Ñoàng Toaøn Chính Thoáng, vì vaäy, coù taàm yù nghóa raát lôùn ñoái vôùi caùc Giaùo Hoäi Chính Thoáng. Nhieàu chöùc saéc Chính Thoáng khoâng loaïi boû söï so saùnh noù vôùi Coâng Ñoàng Vatican II cuûa Coâng Giaùo. Nhöng theo Linh Muïc George treân ñaây, ngöôøi ta khoâng theå so saùnh Coâng Ñoàng Toaøn Chính Thoáng vôùi Coâng Ñoàng Vatican II. Vì Coâng Ñoàng Vatican II dieãn ra trong moät Giaùo Hoäi ñôn nhaát, trong khi Coâng Ñoàng Toaøn Chính Thoáng dieãn ra giöõa 14 Giaùo Hoäi töï caàm ñaàu chính mình (autocephale). Caùc Giaùo Hoäi naøy ñoäc laäp vôùi nhau veà caùc phöông dieän phaùp lyù vaø cai quaûn, chæ noái keát vôùi nhau baèng ñöùc tin Chính Thoáng, phuïng vuï vaø linh ñaïo.
Nhöng noùi nhö theá, hình nhö linh muïc George khoâng löu yù tôùi chieàu höôùng "ñaïi keát" cuûa Coâng Ñoàng Toaøn Chính Thoáng laàn naøy. Khi so saùnh Coâng Ñoàng naøy vôùi Coâng Ñoàng Vatican II, caùc vò chuû ñaïo Chính Thoáng Giaùo muoán noù ñi theo chieàu höôùng ñaïi keát cuûa Vatican II, chòu thöøa nhaän caùc Giaùo Hoäi Kitoâ Giaùo khaùc laø caùc Giaùo Hoäi chò em.
Ñoù laø ñaàu moái cuûa vieäc chia reõ hieän nay. Vì theo Linh Muïc George, moät soá lôùn caùc Giaùo Hoäi Chính Thoáng vaãn coøn chòu aûnh höôûng naëng neà cuûa caùc ñan vieän tröïc thuoäc Ñan Vieän Nuùi Athos, moät ñan vieän cöïc kyø baûo thuû luoân duy trì laäp tröôøng coi moïi ngöôøi ôû beân ngoaøi Giaùo Hoäi Chính Thoáng laø laïc giaùo, keå caû ngöôøi Coâng Giaùo.
Laäp tröôøng aáy phaûn aûnh roõ nhaát trong cuoäc gaëp gôõ vaãn ñöôïc coi laø lòch söû giöõa Ñöùc Phanxicoâ cuûa Coâng Giaùo vaø Ñöùc Kirill cuûa Chính Thoáng Giaùo Nga taïi Cuba: caùc vò gaëp nhau ôû ñoù ñeå kyù moät tuyeân boá chung, chöù khoâng phaûi ñeå cuøng nhau cöû haønh phuïng vuï, moät vieäc ñaùng leõ phaûi laøm nhö nhöõng ngöôøi thay maët Chuùa Kitoâ tieáp tuïc söï thôø phöôïng Chuùa Cha treân maët ñaát, chæ vì Chính Thoáng Giaùo Nga coi Coâng Giaùo laø laïc giaùo vaø do ñoù, phuïng vuï cuûa Giaùo Hoäi naøy voâ giaù trò, laøm oâ ueá phuïng vuï cuûa hoï.
Tuy nhieân, Chính Thoáng Nga khoâng haún laø Giaùo Hoäi duy nhaát choáng Coâng Giaùo. Caùc Giaùo Hoäi Chính Thoáng Georgia vaø Serbia, khi taåy chay Coâng Ñoàng Toaøn Chính Thoáng, ñaõ ñôn cöû taøi lieäu noùi veà "moái töông quan cuûa Giaùo Hoäi Chính Thoáng vôùi phaàn coøn laïi cuûa Theá Giôùi Kitoâ Giaùo", moät taøi lieäu lieân quan nhieàu nhaát tôùi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, moät Giaùo Hoäi vaãn bò moät soá nhaø laõnh ñaïo Chính Thoáng, trong ñoù coù caû moät nhoùm ôû Bulgaria, coi khoâng phaûi laø moät Giaùo Hoäi.
Moät trong hai quan saùt vieân Coâng Giaùo taïi Coâng Ñoàng Toaøn Chính Thoáng, do chính Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñeà cöû, Ñöùc Cha Brian Farrell, cho raèng taøi lieäu treân "trình baày moät caùi nhìn raát baûo thuû; noù nhaán maïnh ñieåm naøy: Giaùo Hoäi Chính Thoáng laø Giaùo Hoäi duy nhaát chaân thöïc. Noù nhìn nhaän raèng caùc moái töông quan vôùi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo laø ñieàu heát söùc quan troïng vaø tích cöïc, nhöng khoâng coù söï thöøa nhaän Giaùo Hoäi Coâng Giaùo laø Giaùo Hoäi theo nghóa thích ñaùng cuûa noù".
Noùi veà ñieàu treân vôùi tôø La Stampa, Toång Giaùm Muïc Chính Thoáng Hy Laïp, Chrysostomos Savatos, traán an ñoäc giaû raèng chæ coù moät soá nhoû caùc nhaø laõnh ñaïo Chính Thoáng coi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo laø thaáp keùm maø thoâi: "Giaùo Hoäi Coâng Giaùo luoân ñöôïc coi laø moät Giaùo Hoäi. Ñieàu maø oâng nhaéc ñeán chæ laø moät ñeà nghò ñöa ra bôûi moät soá nhaø baûo thuû khoâng muoán ñaët caùc Giaùo Hoäi leân cuøng moät bình dieän. Nhöng toâi nghó ñeà nghò naøy seõ khoâng ñöôïc thoâng qua. Coù nhieàu vò khaùc khoâng ñoàng yù vôùi tu chính naøy".
Nhöng ñoù khoâng haún laø lyù do duy nhaát ñeå chia reõ. Theo Victor Gaetan, vaán ñeà tranh chaáp quyeàn löïc cuõng quan troïng khoâng keùm. Toøa Thöôïng Phuï Constantinople xöa nay voán ñöôïc coi laø thuû ñoâ tinh thaàn cuûa theá giôùi Chính Thoáng Giaùo, nhöng soá tín höõu do noù tröïc tieáp chaên daét thì gaàn nhö voâ nghóa so vôùi soá tín höõu cuûa Toøa Thöôïng Phuïc Maïc Tö Khoa. Gioáng caùc thöôïng phuï tieàn nhieäm, Thöôïng Phuï Kirill luoân tìm caùch haï beä tö caùch öu vò chæ coù tính hö danh cuûa Thöôïng Phuï Bartholomeâoâ, ngöôøi maø ngaøi nghó coá tình duøng Coâng Ñoàng naøy ñeå taêng theâm uy tín cho Toøa Constantinople.
Theo John Allen, keå töø khi coù cuoäc ly khai Ñoâng Taây naêm 1054, caùc Giaùo Hoäi Chính Thoáng chöa bao giôø thöïc söï ñoaøn keát vôùi nhau: moãi Giaùo Hoäi ñeàu khö khö baûo veä ñaëc quyeàn cuûa mình vaø nghi ngôø laãn nhau. Theo kyù giaû naøy, yeáu toá chính trò cuõng raát ñaùng keå. Caùc nhaø laõnh ñaïo Chính Thoáng coù khuynh höôùng duy quoác gia raát maïnh. Vuï tranh chaáp giöõa Nga vaø Ukraine vöøa qua coù aûnh höôûng theá naøo ñoái vôùi moái lieân heä Chính Thoáng Giaùo vaø Coâng Giaùo, ai ai cuõng ñaõ roõ. Coù bao giôø Kirill leân tieáng phaûn ñoái Putin veà vieäc saùp nhaäp Crimea vaøo Nga khoâng?
Vuõ Vaên An