Hoäi nghò moâi sinh Nairobi
Hoäi nghò moâi sinh Nairobi.
Nairobi, Kenya (Vat. 16-06-2016) - Trong caùc ngaøy töø 23 tôùi 27 thaùng 5 naêm 2016 hoäi nghò moâi sinh laàn thöù hai, do Lieân Hieäp Quoác toå chöùc, ñaõ dieãn ra taïi Nairobi thuû ñoâ Kenya. Tham döï hoäi nghò coù hôn 2,300 ngöôøi thuoäc 170 quoác gia. Hoäi nghò thaûo luaän veà caùc vaán ñeà nhö: söï phaùt trieån coù theå chòu ñöïng noåi, khí haäu thay ñoåi, vieäc thaûi caùc caùc caën baõ ñoäc haïi vaø raùc röôûi vaøo loøng bieån vaø naïn buoân baùn thuù vaät baát hôïp phaùp. Ñeå chuaån bò cho baûn töôøng trình toaøn caàu veà moâi sinh seõ ñöôïc phoå bieán tröôùc naêm 2018, caùc phaùi ñoaøn tham döï hoäi nghò Nairobi ñaõ soaïn thaûo caùc nghieân cöùu lieân quan tôùi tình hình baùo ñoäng cuûa nhieàu ñaïi luïc, vaø yeâu caàu caùc chính quyeàn baûo veä caùc heä thoáng moâi sinh, giaûm möùc ñoä gaây oâ nhieãm, giaûm vieäc khai thaùc caùc taøi nguyeân thieân nhieân vaø söï tuøy thuoäc caùc naêng löôïng gaây oâ nhieãm nhö daàu hoaû, khí ñoát vaø than ñaù, ñaàu tö nhieàu hôn vaøo vieäc nghieân cöùu söï phaùt trieån coù theå chòu ñöïng ñöôïc, vaø gia taêng söï coäng taùc giöõa caùc quoác gia vôùi nhau.
Sau ñaây laø tình hình toång quaùt cuûa caùc ñaïi luïc: Beân Chaâu Myõ Latinh vaø quaàn ñaûo vuøng Caraibi vieäc thaûi thaùn khí vaøo khoâng trung ñaõ gia taêng nhieàu, khieán cho hieän töôïng haâm noùng traùi ñaát traàm troïng hôn. Söï kieän sinh hoaït noâng nghieäp vaø chaên nuoâi lan roäng cuõng khieán cho möùc adoát, anidride carbonica vaø metano gia taêng trong khoâng khí. Ñaëc bieät trong caùc thaønh phoá lôùn möùc buïi oâ nhieãm ñaõ vöôït quùa möùc do toå chöùc Söùc Khoûe Theá Giôùi aán ñònh. Khí haäu thay ñoåi khieán cho ñaù baêng vuøng nuùi Andes tan chaûy gia taêng caùc tai öông thieân nhieân.
Taïi AÙ chaâu vaø vuøng Thaùi Bình Döông, möùc oâ nhieãm moâi sinh cuõng gia taêng vì haäu quûa cuûa vieäc phaùt trieån kinh teá. Nöôùc ngoït trôû neân khan hieám hôn, vaø ñaëc bieät coù teä naïn khoâng kieåm soaùt caùc caën baõ thaûi vaøo loøng bieån. Ñi vaøo cuï theå, ngöôøi ta nhaän thaáy naïn oâ nhieãm moâi sinh ñaëc bieät traàm troïng ñieån hình nhö taïi Trung Quoác. Nhieàu con soâng taïi Trung Quoác, ñaõ trôû thaønh caùc con soâng cheát, sình laày hoâi thoái, vì caùc nhaø maùy töï do thaûi caùc chaát ñoäc khieán cho caù vaø moïi sinh vaät khoâng theå soáng noåi.
Vì muoán phaùt trieån kinh teá nhanh choùng baèng moïi caùch, nhaø nöôùc coäng saûn Baéc Kinh khoâng coù caùc luaät leä kieåm soaùt chaët cheõ caùc sinh hoaït kyõ ngheä. Hay coù luaät leä ñaáy, nhöng chuùng khoâng ñöôïc thi haønh moät caùch nghieâm chænh. Naïn gian tham hoái loä môû ñöôïc moïi caùnh cöûa. Vì theá oâ nhieãm moâi sinh khoâng theå thuyeân giaûm. Töø treân maùy bay nhìn xuoáng caùc thaønh phoá lôùn nhö Baéc Kinh vaø Thöôïng Haûi ngöôøi ta thaáy chuùng nhö bò lôïp baèng moät maùi troøn khoùi daày daëc hôn Los Angeles raát nhieàu. Vaø trong caùc naêm qua möùc ñoä oâ nhieãm vì khoùi, buïi, khieán cho soá ngöôøi soáng trong caùc thaønh phoá lôùn bò caùc chöùng beänh veà ñöôøng hoâ haáp gia taêng, ñaëc bieät laø treû em vaø ngöôøi giaø.
Rieâng taïi vuøng Ñoâng Nam AÙ, thí duï kinh haõi nhaát laø naïn caù vaø haûi saûn cheát doïc bôø bieån mieàn Trung Vieät Nam gaây ra bôûi caùc chaát ñoäc haïi cuûa nöôùc thaûi töø nhaø maùy coâng ty gang theùp höng nghieäp Formosa Haø Tónh, do taäp ñoaøn Formosa Ñaøi Loan vaø Trung Quoác laøm chuû. Taïi AÙ chaâu vaø vuøng Thaùi Bình Döông haøng naêm coù hôn 1 trieäu heùc ta röøng giaø bò taøn phaù, vaø 30% toång soá daân phaûi uoáng nöôùc bò oâ nhieãm bôûi phaân ngöôøi, vaø caùc loaïi hoùa chaát do caùc nhaø maùy thaûi ra böøa baõi, sinh ra nhieàu beänh taät khaùc nhau.
Trong vuøng Taây AÙ, coù naïn sa maïc lan traøn, gaây ra naïn thieáu nöôùc, haïn haùn, maát muøa, vaø thieáu thöïc phaåm. Trong khi ñoù caùc cuoäc chieán vaãn tieáp dieãn khieán cho haøng trieäu ngöôøi phaûi di cö tî naïn vaø soáng vaát vöôûng chen chuùc nhau trong caùc nôi chaät heïp, thieáu moïi ñieàu kieän veä sinh neân deã bò naïn dòch teã.
Lieân quan tôùi Phi chaâu naïn oâ nhieãm haøng naêm khieán cho 600,000 ngöôøi bò beänh. Vaø trong toaøn ñaïi luïc meânh moâng naøy chæ coù 68% toång soá daân coù nöôùc trong laønh ñeå uoáng. Ngoaøi ra phaân nöûa daân chuùng soáng trong mieàn nam sa maïc Sahara khoâng ñöôïc saên soùc y teá. Naïn soâng ngoøi oâ nhieãm cuõng gaây aûnh höôûng treân ñaïi döông. Trong khi treân ñaát lieàn naïn taøn phaù röøng giaø ñeå laáy ñaát ñai troàng troït phaùt trieån noâng nghieäp vaø kyõ ngheä khieán cho tình hình ngaøy caøng traàm troïng hôn.
Trong vuøng baéc Myõ, nôi moâi sinh ñöôïc caûi tieán roõ reät, khí haäu ngaøy caøng trong laønh hôn. Nöôùc uoáng raát toát, coù nhieàu vuøng ñöôïc che chôû baûo veä sinh thaùi khaùc bieät, caû khi cuõng coøn coù tôùi 140 trieäu ngöôøi vaãn chòu caûnh oâ nhieãm moâi sinh. Khí haäu thay ñoåi gaây ra naïn haïn haùn taïi Texas vaø caùc taøn phaù cuûa baõo Sandy. Tuy nhieân, noã löïc giaûm thaûi thaùn khí vaøo khoâng trung ñang ñem laïi caùc keát quaû ñaùng khích leä.
Treân caùc vuøng baéc cöïc söï kieän traùi ñaát bò haâm noùng khieán cho dieän tích ñaù baêng giaûm xuoáng vì bò tan chaûy, gioáng nhö tình traïng cuûa caùc vuøng tuyeát vaø ñaù baêng treân caùc ñænh nuùi cao trong ñaát lieàn.
Danh saùch caùc ñeà nghò maø hoäi nghò moâi sinh Nairobi yeâu caàu caùc chính quyeàn thöïc thi khaù daøi. Tröôùc heát laø baûo veä caùc heä thoáng sinh thaùi, tieáp ñeán laø noã löïc giaûm moïi hình thöùc gaây oâ nhieãm vaø vieäc khai taùc caùc taøi nguyeân thieân nhieân, theâm vaøo ñoù laø giaûm vieäc tuyø thuoäc caùc loaïi naêng löôïng thöôøng söû duïng töø tröôùc tôùi nay gaây oâ nhieãm moâi sinh, ñaàu tö vaøo vieäc kieám tìm caùc nguoàn naêng löôïng saïch môùi, ñaàu tö nhieàu hôn vaøo vieäc thaønh thò hoaù vaø laõnh vöïc chuyeån chôû, vôùi caùc chöông trình taïo moâi tröôøng soáng laønh maïnh cho daân chuùng, gia taêng söï coäng taùc giöõa caùc quoác gia, vaø trao ñoåi caùc döõ kieän vaø thoâng tin.
Hieån nhieân vaø nguy haïi nhaát laø söï kieän khí haäu thay ñoåi, keùo theo sau nhieàu haäu quaû tieâu cöïc. Tröôùc heát laø hieän töôïng nhieät ñoä traùi ñaát gia taêng vì bò haâm noùng bôûi haøng tyû meùt khoái thaùn khí thaûi vaøo trong khoâng trung haèng naêm, khieán cho naïn oâ nhieãm moâi sinh gia taêng. Noù cuõng khieán cho caùc muøa möa bò thay ñoåi hay ñaûo loän khoâng ñieàu hoøa nhö tröôùc nöõa. Nhöõng vuøng xöa kia möa thuaän gioù hoaø thì nay hay bò luït loäi hay ngöôïc laïi laø bò naïn haïn haùn. Caùc traän möa xoái xaû döõ doäi nhö truùt nöôùc trong caùc vuøng nhieät ñôùi töø töø cuõng xaûy ra trong caùc vuøng khaùc. Theâm vaøo ñoù coøn coù hieän töôïng ñaù baêng vaø tuyeát tan chaûy, khieán cho möïc nöôùc ñaïi döông daâng cao. Tình hình hieän nay cho thaáy caùc thay ñoåi khí haäu naøy seõ tieáp tuïc vaø caùc bieán coá thôøi tieát thaùi quaù seõ taïo ra nguy cô luït loäi, vaø haïn haùn ngaøy caøng thöôøng xuyeân vaø maïnh meõ hôn. AÂm höôûng vaø caùc yeáu toá cuûa tình traïng deã bò thöông tích ñoái vôùi thieân nhieân, neàn kinh teá vaø söùc khoûe cuûa chuùng ta thay ñoåi tuyø theo caùc vuøng mieàn, ñaát ñai vaø caùc laõnh vöïc kinh teá taïi AÂu chaâu. Phaàn lôùn vieäc haâm noùng traùi ñaát ñöôïc kieåm thöïc töø giöõa theá kyû XX laø do vieäc thaûi quùa nhieàu thaùn khí vaøo trong khoâng trung. Caùc loaïi thaùn khí naøy phaùt xuaát töø caùc kinh hoaït cuûa con ngöôøi. Trong 150 naêm qua ñoä noùng cuûa traùi ñaát ñaõ gia taêng 0,8 ñoä C. Vaø ngöôøi ta döï truø traùi ñaát seõ caøng ngaøy caøng noùng. Neáu ñoä noùng taêng leân hôn 2 ñoä C so vôùi ñoä noùng cuûa thôøi tieàn kyõ ngheä, thì seõ coù nguy cô xaûy ra caùc thay ñoåi nguy hieåm cho caùc heä thoáng cuoäc soáng con ngöôøi vaø thieân nhieân treân toaøn caàu. Thoaû hieäp cuûa Lieân Hieäp Quoác veà khí haäu thay ñoåi ñaõ thieát ñònh haïn cheá nhieät ñoä khí haäu trung bình toaøn caàu laø döôùi 2 ñoä C. Ñeå ñaït muïc ñích naøy caàn giaûm 50% löôïng thaùn khí thaûi vaøo trong khoâng trung so vôùi naêm 1990 töø nay cho tôùi naêm 2050. Ñaây phaûi laø noã löïc cuûa caùc nöôùc kyõ ngheä giaàu laø caùc quoác gia thaûi nhieàu thaùn khí vaøo trong khoâng trung nhaát. Lieân Hieäp AÂu chaâu uûng hoä muïc tieâu giaûm 80-90% khí thaûi vaøo khoâng trung noäi trong naêm 2050. Tuy coù caùc ñöôøng loái chính trò coá gaéng ñaït muïc ñích noùi treân, nhöng khoâng khoûi traùnh ñöôïc vaøi thay ñoåi khí haäu, vaø vì theá cuõng caàn ñeà ra caùc chieán thuaät vaø haønh ñoäng giuùp thích öùng vôùi caùc thay ñoåi ñoù.
Caùc thay ñoåi khí haäu ñaûo loän caùc heä thoáng sinh thaùi khieán cho nhieàu loaïi thaûo moäc vaø thuù vaät tìm di chuyeån veà phiaù baéc gaây ra haäu quaû tieâu cöïc cho noâng nghieäp, röøng giaø, vieäc saûn xuaát naêng löôïng, ngaønh du lòch vaø caùc cô caáu haï taàng noùi chung. Taïi AÂu chaâu caùc vuøng deã bò aûnh höôûng cuûa hieän töôïng naøy laø Nam AÂu chaâu vaø vuøng Ñòa Trung Haûi, do caùc laøn soùng noùng vaø haïn haùn, caùc vuøng nuùi vì tuyeát vaø ñaù baêng tan chaûy; caùc vuøng duyeân haûi, caùc ñoàng baèng do möïc nöôùc bieån daâng cao vaø caùc traän möa, luõ luït vaø baõo; vuøng cöïc baéc AÂu vaø Baéc cöïc vì nhieät ñoä gia taêng khieán ñaù baêng tan chaûy.
Trong soá caùc lyù do con ngöôøi gaây ra khieán khí haäu thay ñoåi, coù caùc loaïi khí ñoát: than ñaù, daàu löûa vaø hôi ñoát söû duïng ñeå saûn xuaát naêng löôïng, trong caùc laõnh vöïc giao thoâng, kyõ ngheä, vaø söû duïng tö nhaân, noâng nghieäp vaø caùc thay ñoåi ñaát ñai canh taùc nhö naïn taøn phaù röøng giaø, vieäc ñoát raùc röôûi, vieäc duøng gas fluorurati coù nguoàn goác kyõ ngheä.
Trong soá caùc saùng kieán do Lieân Hieäp AÂu chaâu ñeà ra ñeå giaûm hieän töôïng haâm noùng traùi ñaát, coù vieäc pheâ chuaån thoaû hieäp moâi sinh Kyoto qua ñoù 15 nöôùc thaønh vieân ñöôïc môøi goïi giaûm 8% toång soá thaùn khí thaûi vaøo trong khoâng trung giöõa naêm 2008-2012, lieân tuïc caûi tieán söï höõu hieäu naêng löôïng cuûa haøng loaït caùc maùy moùc gia duïng; baét buoäc duøng caùc nguoàn naêng löôïng coù theå canh taân ñöôïc nhieàu hôn nhö naêng löôïng ñeán töø gioù, nöôùc, vaø caùc loaïi naêng löôïng coù theå canh taân trong laõnh vöïc vaän chuyeån; uûng hoä vieäc phaùt trieån caùc kyõ thuaät baét giöõ vaø tích tröõ thaùn khí do caùc trung taâm ñieän löïc vaø caùc nhaø maùy lôùn khaùc thaûi ra; can thieäp qua heä thoáng trao ñoåi caùc löôïng thaûi laø duïng cuï chiaø khoùa cuûa Lieân Hieäp giuùp giaûm thaûi thaùn khí ñeán töø kyõ ngheä. Hieän nay Lieân Hieäp AÂu chaâu coøn thaêng tieán vieäc thoâng tin töùc lieân quan tôùi caùc döõ kieän, caùc daáu chæ, löôïng ñònh vaø döï kieán qua trung taâm döõ kieän aâu chaâu lieân quan tôùi caùc thay ñoåi khí haäu, ñeå coù theå phoái hôïp caùc chieán thuaät chung moät caùch höõu hieäu hôn.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)