Baéc Kinh, Ñaøi Loan vaø töông lai bang giao
Vatican - Trung Quoác
Baéc Kinh, Ñaøi Loan vaø töông lai bang giao Vatican - Trung Quoác.
Roma (VietCatholic News 12-05-2016) - Theo tin CNA/EWNT, giai ñoaïn môùi trong moái lieân heä giöõa Toøa Thaùnh vaø Trung Hoa luïc ñòa coù theå seõ baét ñaàu cuøng vôùi vieäc troáng söù thaàn taïi toaø söù thaàn Toøa Thaùnh hieän nay ôû Ñaøi Loan.
Söï hieän dieän cuûa moät toøa söù thaàn Toøa Thaùnh taïi Ñaøi Loan ñaõ coù töø thôøi noäi chieán Trung Hoa; noù hieän laø trôû ngaïi cho caùc lieân heä ngoaïi giao caû maáy thaäp nieân nay. Thöïc vaäy, Coäng Hoøa Nhaân Daân Trung Hoa (Trung Hoa luïc ñòa) chöa bao giôø nhìn nhaän Ñaøi Loan nhö Coäng Hoøa Trung Hoa. Noù coi Ñaøi Loan nhö moät tænh noåi loaïn caàn phaûi ñöôïc taùi hoäi nhaäp vaøo queâ höông cuûa noù.
Caùc lieân heä giöõa Coäng Hoøa Nhaân Daân Trung Hoa vaø Coäng Hoøa Trung Hoa töø hoài thaùng 11 naêm 2015 ñaõ coù ñöôïc moät chuùt hoaø dòu, khi Chuû Tòch Trung Hoa Taäp Caän Bình gaëp Toång Thoáng Ñaøi Loan Maõ Anh Cöûu taïi Singapore.
Trong maáy thaäp nieân gaàn ñaây, toøa söù thaàn Toøa Thaùnh khoâng coù söù thaàn. Thay vaøo ñoù, ngöôøi ñöùng ñaàu toøa naøy chæ laø moät nhaø ngoaïi giao caáp thaáp hôn, haøng tuøy vieân (chargeù d'affairs). Tuøy vieân môùi nhaát taïi Ñaøi Loan laø Ñöùc OÂng Paul Fitzpatrick Russell, moät coâng daân Hoa Kyø 57 tuoåi, xuaát thaân töø Greenfield, Mass.
Ngaøy 19 thaùng Ba naêm 2016, Toaø Thaùnh tuyeân boá Ñöùc OÂng Russell ñaõ ñöôïc boå nhieäm laøm söù thaàn Toøa Thaùnh taïi Thoå Nhó Kyø vaø Turkmenistan. Vieäc boå nhieäm naøy khieán toøa söù thaàn taïi Ñaøi Loan khoâng coù ngöôøi ñöùng ñaàu. Söï kieän naøy coù theå laø daáu hieäu cuûa moät khai trieån môùi trong caùc moái lieân heä Toøa Thaùnh vaø Trung Hoa luïc ñòa. Raát coù theå Toøa Thaùnh seõ ñeå toøa söù thaàn ôû Ñaøi Loan khoâng coù ngöôøi ñöùng ñaàu, trong dieãn trình bình thöôøng hoùa quan heä vôùi Coäng Hoøa Nhaân Daân Trung Hoa.
Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ toû ra heát söùc löu taâm tôùi vieäc taùi laäp caùc moái lieân heä vôùi Trung Hoa luïc ñòa, vaø ngaøi khoâng giaáu gieám yù muoán ñöôïc vieáng thaêm Baéc Kinh.
Döôùi thôøi Taäp Caän Bình, caùc lieân heä cuûa Toøa Thaùnh vôùi Trung Hoa luïc ñòa ñaõ ñöôïc caûi thieän treân bình dieän ngoaïi giao. Ñieàu ñaùng löu yù laø Ñöùc Phanxicoâ laø vò giaùo hoaøng ñaàu tieân ñöôïc pheùp bay qua khoâng phaän Trung Hoa luïc ñòa ñeå tôùi Nam Haøn vaø Phi Luaät Taân.
Ñöùc Hoàng Y Pietro Parolin, Quoác Vuï Khanh Toøa Thaùnh, gaàn ñaây cho hay: caùc lieân heä vôùi Trung Hoa luïc ñòa "ñaõ vaø hieän vaãn laø moät phaàn cuûa con ñöôøng daøi vôùi nhieàu giai ñoaïn khaùc nhau. Con ñöôøng naøy chöa ñöôïc keát thuùc vaø chuùng ta seõ chung keát noù thuaän theo YÙ Chuùa".
Ñöùc Hoàng Y Parolin noùi vôùi taïp chí YÙ San Francesco Rivista raèng caùc moái lieân heä giöõa Trung Hoa luïc ñòa vaø Toøa Thaùnh "ñang soáng giai ñoaïn tích cöïc cuûa chuùng, vì ñaõ coù nhieàu daáu hieäu töø hai phía cho thaáy yù muoán tieáp tuïc thöông thaûo nhaèm cuøng nhau tìm ra caùc giaûi phaùp cho vaán ñeà Giaùo Hoäi Coâng Giaùo hieän dieän taïi quoác gia meânh moâng naøy". Ñöùc Hoàng Y cho raèng "caùc vieãn aûnh hieän raát höùa heïn". Ngaøi hy voïng "muøa hoa seõ xum xueâ vaø mang laïi nhieàu traùi toát, vì lôïi ích cuûa Trung Hoa vaø toaøn theá giôùi". Baøi phoûng vaán naøy ñaõ ñöôïc coâng boá ngaøy 4 thaùng Naêm naêm 2016 nhaân dòp coù baûn dòch tôø San Francesco Rivista sang Quan Thoaïi Trung Hoa.
Ñeå gaët haùi ñöôïc hoa traùi cuûa vieäc hoøa hoaõn ngoaïi giao naøy, raát coù theå toøa söù thaàn taïi Ñaøi Loan seõ tieáp tuïc khoâng coù ñaïi dieän cao caáp cho Ñöùc Giaùo Hoaøng trong moät thôøi gian. Ñieàu naøy khoâng coù nghóa toøa söù thaàn seõ bò ñoùng cöûa. Moät nguoàn tin quen thuoäc vôùi moâi tröôøng Trung Hoa cho raèng raát coù theå Toøa Thaùnh seõ haï caáp toøa söù thaàn naøy xuoáng haøng moät toaø söù thaàn noäi söï (inter-nunciature), khoâng ñöôïc xem nhö moät ñaïi dieän ngoaïi giao. Haõng tin China Post ñaõ tieân ñoaùn vieäc naøy caùch nay maáy thaùng.
Ñieàu ñaùng löu yù laø moâ thöùc toøa söù thaàn noäi söï naøy coù theå ñöôïc so saùnh vôùi caùc lieân heä giöõa Hoa Kyø vaø Toøa Thaùnh tröôùc khi hai beân chính thöùc thieát laäp ngoaïi giao ñaày ñuû vaøo naêm 1984. Coøn nhôù naêm 1893, Ñöùc Giaùo Hoaøng Leâoâ XIII thieát laäp moät toøa söù thaàn ôû "caáp phi ngoaïi giao" laøm ñieåm tieáp xuùc giöõa Ñöùc Giaùo Hoaøng vaø haøng giaùo phaåm Coâng Giaùo Hoa Kyø.
Phöông thöùc treân töông phaûn vôùi ñieàu vaãn goïi laø "giaûi phaùp Vieät Nam". Vieät Nam khoâng coù lieân heä ngoaïi giao vôùi Vatican, nhöng hieän vaãn tham döï haøng loaït caùc cuoäc thöông thaûo song phöông vôùi Toøa Thaùnh. Naêm 2011, quoác gia naøy ñaõ chaáp nhaän "moät ñaïi dieän khoâng thöôøng truù" cuûa Toøa Thaùnh. Tuy nhieân, chöùc vuï naøy haøm nghóa moät vai troø ngoaïi giao. Hieän nay, Coäng Hoøa Nhaân Daân Trung Hoa vaø Toøa Thaùnh chöa saün saøng thieát laäp baát cöù lieân heä ngoaïi giao naøo.
Toøa Thaùnh raát coù theå di chuyeån toøa söù thaàn ôû Ñaøi Loan qua Baéc Kinh. Hoï Taäp raát coù theå chaáp nhaän vieäc naøy neáu Toøa Thaùnh, ñoàng thôøi, yeâu caàu Ñaøi Loan ñoùng cöûa toøa ñaïi söù cuûa hoï beân caïnh Toøa Thaùnh.
Caùc böôùc tieán tôùi baát cöù lieân heä chính thöùc naøo giöõa hai beân neân dieãn ra cuøng vôùi vieäc thoûa thuaän ngaàm veà vieäc ñeà cöû giaùm muïc; hieän thôøi, chính phuû Trung Hoa luïc ñòa khoâng phaûi luùc naøo cuõng thöøa nhaän caùc giaùm muïc do Toøa Thaùnh boå nhieäm.
Moät soá nhaø chuyeân moân nhaän ñònh raèng neân nhìn caùc lieân heä Giaùo Hoäi vaø Nhaø Nöôùc ôû Trung Hoa döôùi moät aùnh saùng môùi. Ñöùc Toång Giaùm Muïc Claudio Maria Celli, Chuû Tòch Hoäi Ñoàng Giaùo Hoaøng veà Truyeàn Thoâng Xaõ Hoäi vaø töøng can döï vaøo cuoäc ñoái thoaïi giöõa Vatican vaø Baéc Kinh töø thaäp nieân 1980, ñaõ ñeà caäp tôùi chuû ñeà naøy dòp giôùi thieäu moät cuoán saùch hoài thaùng 12 naêm 2015. Ngaøi noùi raèng neân boû kieåu noùi löôõng phaân "Giaùo Hoäi haàm truù" vaø "Giaùo Hoäi chính thöùc" (quoác doanh!) ôû Trung Hoa; thay vaøo ñoù, neân noùi ñeán Giaùo Hoäi Trung Hoa nhö moät phaàn ñöôïc chính phuû coâng nhaän, moät phaàn khoâng.
Moät yù nghó coù theå giuùp Giaùo Hoäi haàm truù ra khoûi "hang toaïi ñaïo" laø ñeå Ñöùc Giaùo Hoaøng boå nhieäm caùc giaùm muïc töø moät danh saùch do chính phuû Baéc Kinh ñeà nghò hay ít nhaát coù theå ñöôïc hoï chaáp nhaän.
Thuû tuïc treân coù theå ñôn giaûn hoùa dieãn trình chaáp thuaän ñoâi hieän nay giöõa Toøa Thaùnh vaø chính phuû Trung Hoa luïc ñòa. Vieäc naøy cuõng coù theå laøm deã daøng hôn vieäc hôïp thöùc hoùa caùc giaùm muïc hieän vaãn bò chính phuû Trng Hoa luïc ñòa coi laø "giaáu gieám" (chui).
Toøa Thaùnh thieát laäp lieân heä vôùi Trung Hoa naêm 1922, duø chæ ôû caáp thaáp. Naêm 1946, Toøa Thaùnh thieát laäp moät toøa söù thaàn noäi söï vôùi Trung Hoa. Caùc nhaø ngoaïi giao cuûa Toøa Thaùnh rôøi Baéc Kinh naêm 1951, vì bò taân chính phuû cuûa Coäng Hoøa Nhaân Daân Trung Hoa truïc xuaát sau khi Töôûng Giôùi Thaïch ruùt qua Ñaøi Loan.
Toøa söù thaàn noäi söï ñöôïc naâng leân haøng toøa söù thaàn naêm 1966. Noù vaãn giöõ teân Toøa Söù Thaàn Toøa Thaùnh taïi Trung Hoa, maëc cho hai chính phuû Trung Hoa tranh chaáp veà danh xöng.
Caùc tieán boä hieän nay giöõa Toøa Thaùnh vaø Trung Hoa luïc ñòa khoâng heà coù nghóa Toøa Thaùnh muoán queân ngöôøi Coâng Giaùo taïi Ñaøi Loan. Thöïc vaäy, Ñöùc OÂng Russell ñaõ thöïc hieän ñöôïc nhieàu coâng trình ñaùng keå taïi Ñaøi Loan, ñieàu ñaõ ñöôïc Toång Thoáng Maõ thöøa nhaän trong baøi dieãn vaên töø bieät ngaøi vaøo ngaøy 7 thaùng Tö naêm 2016.
Toång Thoáng Maõ, coù leõ sôï caùc lieân heä ñoâi beân seõ yeáu ñi, neân ñaõ nhaéc tôùi lieân heä ngoaïi giao song phöông ñaõ coù töø 74 naêm nay. OÂng nhaán maïnh moät soá böôùc ñoät phaù ngoaïi giao keå töø naêm 2008. Trong soá naøy coù: thoûa hieäp giaùo duïc cao ñaúng song phöông veà vieäc nhìn nhaän caùc khoùa hoïc, toát nghieäp, chöùng chæ, vaên baèng; buoåi hoøa nhaïc cuûa Ca Ñoaøn Nhaø Nguyeän Sistine taïi Ñaøi Baéc naêm 2014; cuoäc trieån laõm naêm 2015 "Caùc Kho Taøng Töø Trôøi" toå chöùc ôû Ñaøi Baéc, tröng baày caùc coâng trình ngheä thuaät cuûa Vatican; vaø phaùi ñoaøn do Toång Thoáng Maõ laõnh ñaïo tham döï leã ñaêng quang cuûa Ñöùc Phanxicoâ naêm 2013.
Trong khi caùc lieân heä vôùi Coäng Hoøa Nhaân Daân Trung Hoa coù khuynh höôùng caûi thieän, vaø moät cuoäc toâng du Trung Hoa xem ra ñaõ bôùt tính mô moäng ñeå trôû thaønh khaû höõu nhieàu hôn, thì chính Ñaøi Loan cuõng ñang muoán chöùng toû mình coù lieân heä laâu ñôøi vôùi Trung Hoa.
Thôøi gian môùi coù theå cho bieát lieäu coù theå coù moät tuøy vieân môùi ñeán thay theá Ñöùc OÂng Russell hay vieäc ra ñi cuûa ngaøi ñaùnh daáu vieäc keát thuùc moät thôøi kyø. Vaøo luùc naøy, ngaøi chæ ñôn giaûn chuyeån tôùi Thoå Nhó Kyø vôùi söù meänh caûi thieän vaø cuûng coá caùc lieân heä vôùi moät quoác gia voán laø cöûa ngoõ ñi vaøo AÂu Chaâu.
(Vieát theo Andrea Gagliarducci)
Vuõ Vaên An