Baøi dieãn vaên cuûa Ñöùc Phanxicoâ
Ñöôøng hay Phaùo Ñaøi
Baøi dieãn vaên cuûa Ñöùc Phanxicoâ: Ñöôøng hay Phaùo Ñaøi.
Roma (VietCatholic News 8-05-2016) - Trong buoåi leã nhaän giaûi thöôûng Charlemagne taïi Sala Regia ôû Toâng Ñieän vöøa qua, Ñöùc Phanxicoâ ñaõ ñoïc moät baøi dieãn vaên raát huøng hoàn veõ neân moät vieãn kieán tuyeät vôøi cho moät AÂu Chaâu Laøm Meï, chöù khoâng phaûi moät AÂu Chaâu ñang coù nguy cô trôû thaønh baø giaø xaáu xí, heát ñöôøng sinh nôû.
Trong baøi dieãn vaên treân, ngaøi ñöa ra moät coâng thöùc goàm "ba moùn" caên baûn: khaû naêng hoäi nhaäp, khaû naêng ñoái thoaïi vaø khaû naêng phaùt sinh. Noùi caùch khaùc, AÂu Chaâu caàn tìm laïi linh hoàn cuûa mình, "voán phaùt sinh töø cuoäc gaëp gôõ cuûa nhieàu neàn vaên minh vaø cuûa nhieàu daân toäc", khoâng nhö lôøi caûnh caùo cuûa moät trong "nhöõng cha giaø" cuûa AÂu Chaâu laø Konrad Adenauer: "Töông lai Phöông Taây ñang bò ñe doïa khoâng phaûi bôûi caùc caêng thaúng chính trò cho baèng bôûi nguy cô cuûa chuû nghóa duy hôïp, ñoäc daïng hình thöùc veà tö töôûng vaø caûm quan: noùi taét, bôûi toaøn boä heä soáng, bôûi vieäc troán chaïy traùch nhieäm, chæ quan taâm tôùi chính mình". AÂu chaâu caàn daïy cho con chaùu mình khoâng phaûi ngheä thuaät vuõ khí maø laø ngheä thuaät ñoái thoaïi, "chieán ñaáu trong cuoäc chieán gaëp gôõ vaø thöông thaûo toát ñeïp". Nhôø ngheä thuaät naøy, chuùng seõ coù khaû naêng "thieát keá ra caùc chieán löôïc soáng, chöù khoâng cheát, bao goàm chöù khoâng loaïi tröø". Sau cuøng, khaû naêng phaùt sinh ñoøi phaûi mang laïi cho giôùi treû moät töông lai, traùnh laøm hoï ñaùnh maát giaác mô cuûa hoï, cuï theå qua nhaân duïng, khoâng theå ñeå 48.9 phaàn traêm ngöôøi treû Hy Laïp thaát nghieäp nhö hieän nay. Toùm laïi, AÂu Chaâu phaûi taïo ra moät chuû nghóa nhaân baûn môùi nhaèm coå vuõ coâng baèng kinh teá, chaøo ñoùn ngöôøi môùi, toân troïng söï soáng trong moïi giai ñoaïn vaø ñoái thoaïi vôùi moïi ngöôøi.
Ñaáy cuõng laø quan ñieåm cuûa Chuû Tòch Quoác Hoäi AÂu Chaâu Martin Schulz, cuûa Chuû Tòch UÛy Ban AÂu Chaâu Jean-Claude Juncker vaø cuûa Chuû Tòch Hoäi Ñoàng AÂu Chaâu Donald Tusk. Caû ba ngöôøi naøy cuøng tham döï buoåi leã trao giaûi thöôûng taïi Vatican vaø cuøng phaùt bieåu tröôùc baøi dieãn vaên cuûa Ñöùc Phanxicoâ. Schultz pheâ phaùn vieäc caùc nöôùc AÂu Chaâu coù chieàu höôùng xaây töôøng kieåu Böùc Maøn Saét caùch nay 25 naêm, phaûn laïi baøi hoïc lòch söû, baøi hoïc lieân ñôùi.
Trong baøi dieãn vaên cuûa ngaøi, Ñöùc Phanxicoâ cuõng cho raèng AÂu Chaâu ñang caûm thaáy khoâng thoaûi maùi "beân trong nhöõng böùc töôøng cuûa caên nhaø chung". Ngaøi pheâ phaùn vieäc "caùc quyeàn lôïi ích kyû" ñang "laäp caùc haøng raøo" ñaây ñoù.
Nhaän ñònh veà baøi dieãn vaên cuûa Ñöùc Phanxicoâ, Andrea Riccardi, saùng laäp vieân cuûa Coäng Ñoàng Sant'Egidio, cho raèng Ñöùc Phanxicoâ coi thaùch ñoá chính taïi AÂu Chaâu ngaøy nay khoâng gioáng Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI: thaùch ñoá naøy khoâng phaûi laø chuû nghóa duy tuïc vaø caùc baát bình ñoái vôùi noù, maø laø vieäc canh taân neàn vaên hoùa ñoái thoaïi vaø hoäi nhaäp, coå vuõ "neàn kinh teá xaõ hoäi" thay cho neàn kinh teá "loûng", moät neàn kinh teá coù khaû naêng cung caáp vieäc laøm vaø nieàm hy voïng, nhaát laø cho ngöôøi môùi tôùi vaø ngöôøi treû.
Riccardi cho raèng maáy naêm tröôùc ñaây, "ñoái thoaïi" khoâng phaûi laø nhaän ñònh haøng ñaàu phaùt sinh töø Vatican ñoái vôùi AÂu Chaâu. Thöïc theá, trong caùc thaäp nieân 1990 vaø 2000, caû Ñöùc Gioan Phaoloâ II laãn Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI ñeàu ñaõ phaùt ñoäng caùc chieán dòch "döõ daèn" nhaèm keùo AÂu Chaâu trôû veà vôùi goác reã Kitoâ Giaùo cuûa noù. Trong soá nhieàu ñieàu, caùc ngaøi nhaán maïnh tôùi vieäc phaûi coù nhöõng baûn taân hieáp phaùp vôùi "ñieàu khoaûn noùi veà Thieân Chuùa" hay invocatio Dei.
Khi vieäc ñoù khoâng thaønh, ñoâi khi ngöôøi ta caûm thaáy coù ñieàu gì ñoù ra xa laï roõ raøng. Naêm 2007 chaúng haïn, khi tieáp moät phaùi ñoaøn chính khaùch vaø giaùm muïc nhaân dòp kyû nieäm 50 naêm Hieäp Öôùc Roâma, Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI thaúng thöøng keát aùn AÂu Chaâu ñaõ "baùc boû chính mình".
Ñoái vôùi moät soá ngöôøi Coâng Giaùo AÂu Chaâu, Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI trôû thaønh lôøi keâu goïi phoøng thuû, ruùt vaøo phaùo ñaøi, ngay caû tröôùc khi ngaøi leân ngoâi giaùo hoaøng. Nhö vieäc ngaøi söû duïng thuaät ngöõ cuûa söû gia Anh Arnold Toynbee ñeå noùi veà tö theá Kitoâ Giaùo trong theá giôùi hieän nay: "thieåu soá saùng taïo" (creative minority). Trong moät baøi dieãn vaên naêm 2004, luùc coøn laø Hoàng Y Ratzinger, ngaøi hoâ haøo "Caùc tín höõu Kitoâ Giaùo neân töï coi mình nhö moät thieåu soá saùng taïo, vaø giuùp AÂu Chaâu giaønh laïi ñieàu toát nhaát trong di saûn cuûa noù vaø nhôø ñoù, töï ñaët mình vaøo vieäc phuïc vuï toaøn theå nhaân loaïi".
Duø Ñöùc Hoàng Y Ratzinger khoâng coù yù gì tieâu cöïc trong lôøi keâu goïi treân, nhöng caùc ngöôøi Coâng Giaùo treân vaãn coi noù nhö phaùt leänh phoøng thuû neàn vaên hoùa phuï (subculture) ñang bò ñe doïa, coá thuû nhöõng oå ñöùc tin kheùp kín giöõa moät moâi tröôøng duy tuïc thuø nghòch. Ngöôøi ta löu luyeán nhaéc tôùi tinh thaàn contemptus mundi, hay "khinh mieät theá gian", cuûa caùc phong traøo ñôn tu thuôû ñaàu Kitoâ Giaùo.
Theo Riccardi, Ñöùc Phanxicoâ ñaõ phaù vôõ naõo traïng phaùo ñaøi noùi treân. Trong baøi dieãn vaên gaàn 3,000 chöõ cuûa ngaøi noùi treân, caùc chöõ nhö "theá tuïc" (secular) vaø "duy tuïc" (secularism) khoâng bao giôø xuaát hieän. Noùi caùch khaùc, caùc boùng ma cuûa cuoäc chieán ñaáu ñoøi coù "caâu noùi veà Thieân Chuùa" hoaøn toaøn vaéng boùng moät caùch ñaùng ghi nhaän.
Thay vaøo ñoù, Ñöùc Phanxicoâ phaùc thaûo vai troø taùc nhaân gaëp gôõ vaø hoäi nhaäp ñeå caùc Kitoâ höõu, vaø noùi chung, caùc ngöôøi coù ñöùc tin, ñoùng trong AÂu Chaâu ngaøy nay. Khi noùi tôùi caùc "goác reã" cuûa AÂu Chaâu, ngaøi khoâng noùi tôùi Theá Giôùi Kitoâ Giaùo thôøi Trung Coå, maø ñuùng hôn tôùi vieãn kieán haäu Theá Chieán II veà moät luïc ñòa voán laø thaønh luõy cuûa hoøa bình, cuûa nhaân quyeàn vaø cuûa khoan dung, luoân thaéng vöôït chuû nghóa duy quoác gia ñaày baïo löïc töøng chaâm ngoøi cho hai cuoäc theá chieán.
Dó nhieân, Ñöùc Phanxicoâ bieát roõ döï aùn AÂu Chaâu haäu chieán noùi treân cuûa caùc chính khaùch ñöôïc ngaøi neâu teân nhö Alcide de Gasperi, Robert Schuman vaø Konrad Adenauer, veà caên baûn, voán döïa treân di saûn vaø caùc giaù trò Kitoâ Giaùo cuûa hoï. Schuman hieän coøn laø öùng vieân ñöôïc phong thaùnh nöõa. Vaø ngaøi cho raèng goác reã naøy caàn ñöôïc "daãn thuûy nhaäp ñieàn baèng nöôùc Tin Möøng".
Tuy nhieân, theo Riccardi, Ñöùc Phanxicoâ chuû tröông raèng ñöùc tin trong haønh ñoäng môùi ñaùng keå. Ngaøi tin raèng Kitoâ Giaùo ñöôïc baûo veä toát nhaát khoâng phaûi baèng ñaùnh traän ñaùnh bieåu töôïng vaø ngoân töø maø baèng caùch ñem caùc xaùc tín cuûa mình ra thöïc haønh vaøo caùc thôøi ñieåm khi theá giôùi caàn ñeán chuùng nhaát.
Riccardi vieát raèng: "caùc chính trò gia tìm thaáy nôi Ñöùc Giaùo Hoaøng moät nhaø laõnh ñaïo thieâng lieâng bieát tin vaøo Lieân Hieäp AÂu Chaâu, bao laâu noù coøn coù khaû naêng môû roäng vaø hoäi nhaäp". OÂng nghó: "theo Ñöùc Giaùo Hoaøng, AÂu Chaâu# ngaøy nay ñang sa suùt do noãi sôï phaûi gaëp gôõ caùc daân toäc vaø caùc toân giaùo khaùc, naáp mình ñaøng sau caùc bieân giôùi vaø caên tính bò pha leâ hoùa". Theo oâng, trong xöông thòt AÂu Chaâu, caùc chính khaùch nam nöõ hieän nay cuõng bieát nhö theá, nhöng khoâng töï yù ñieàu chænh gì ñöôïc.
Tröôùc ñaây khoâng laâu, soá lôùn trong giai caáp chính trò vaø caùc nhaø vaên hoùa öu tuù cuûa AÂu Chaâu coi ngoâi vò giaùo hoaøng, vaø Giaùo Hoäi noùi chung, nhö trôû löïc ñoái vôùi xaõ hoäi giaûi phoùng vaø ña nguyeân maø hoï muoán xaây döïng. Ngaøy nay, hình nhö gioù ñaõ ñoåi chieàu, nhieàu ngöôøi trong soá hoï coi ngoâi vò giaùo hoaøng vaø Giaùo Hoäi nhö nguoàn taøi nguyeân ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu vöøa noùi, coù leõ coøn nhö hy voïng sau cuøng vaø toát ñeïp nhaát cuûa hoï nöõa.
Taát caû ñeàu nhôø vò giaùo hoaøng AÙ Caên Ñình, nhöng coù goác gaùc AÂu Chaâu naøy. Vaø ñaây coù leõ laø thaønh quaû ñaùng keå nhaát trong trieàu giaùo hoaøng cuûa ngaøi, moät trieàu giaùo hoaøng trong ñoù caøng ngaøy "ñieàu ñaùng keå" caøng trôû thaønh ñieàu thoâng thöôøng môùi.
Vuõ Vaên An