Ñöùc Phanxicoâ vaø Donald Trump
Ñöùc Phanxicoâ vaø Donald Trump.
Roma (VietCatholic News 6-05-2016) - Ñaàu naêm 2016, kyù giaû Tim Stanley ñaõ ñaët caâu hoûi: ngöôøi Coâng Giaùo coù ñaàu oùc nghó gì veà öùng cöû vieân toång thoáng Donald Trump? Yeâu oâng ta? Gheùt oâng ta? Cöôøi oâng ta? Baát keå traû lôøi ra sao, "oâng ta vaãn daãn ñaàu baèng caû moät daëm vuøng queâ".
Tim Stanley nhaéc tôùi moät ngöôøi Coâng Giaùo, teân Pat Buchanan, cuõng thuoäc Ñaûng Coâng Hoøa, töøng laø coá vaán cao caáp cuûa ba toång thoáng Nixon, Ford vaø Reagan, vaø cuõng vaän ñoäng ñeå ñöôïc Ñaûng Coäng Hoøa cöû ra tranh chöùc toång thoáng Hoa kyø caùc naêm 1992, 1996 vaø 2000. Donald Trump ñöôïc nhieàu ngöôøi so saùnh vôùi Buchanan, ngöôøi voán ñöôïc moâ taû laø cöïc höõu vaø ñöôïc loøng daân, vaø coù cöông lónh tranh cöû raát gioáng vôùi Trump: choáng di daân, pheâ phaùn maäu dòch töï do vaø hoaøi nghi söï can thieäp cuûa ngoaïi quoác. Caû hai ñeàu ca ngôïi chuû nghóa kinh doanh duy quoác gia cuûa truyeàn thoáng Hoa Kyø, khoâng muoán chính phuû can döï vaøo vieäc tö ngoaïi tröø ñeå baûo veä kyõ ngheä vaø naâng cao vieãn töôïng cuûa ngöôøi daân beù nhoû. Buchanan hoan nghinh tö caùch öùng cöû cuûa Trump vaø Trump voán ca ngôïi Buchanan. Caû hai ñeàu phoø söï soáng vaø choáng kieåm soaùt suùng oáng.
Nhöng Buchanan chæ ñaïi bieåu cho caùnh höõu cuûa chính trò Coâng Giaùo Hoa Kyø, trong khi ña soá ngöôøi Coâng Giaùo Hoa Kyø hieän thôøi theo khuynh höôùng töï do caáp tieán, coi Ñöùc Phanxicoâ laø quaùn quaân cuûa tieán boä. Buchanan, ngöôïc laïi, chæ trích thaàn hoïc cuûa Ñöùc Phanxicoâ. Trump thì chæ trích chuû tröông kinh teá cuûa ngaøi.
Veà di daân, Donald Trump cho raèng "lôøi leõ" cuûa Ñöùc Phanxicoâ "raát ñeïp ñeõ vaø toâi troïng kính Ñöùc Giaùo Hoaøng" nhöng ngöôøi Hoa Kyø khoâng theå ñaøi thoï vieäc laáy theâm ngöôøi. Coøn veà vieäc thay ñoåi khí haâu, Trump keát luaän: "Khí haäu thay ñoåi vaø baïn coù gioâng baõo, gioù möa, vaø nhöõng ngaøy ñeïp trôøi. Nhöng toâi khoâng tin chuùng ta neân gaây nguy haïi cho caùc coâng ty taïi xöù sôû ta ñöôïc". Kinh doanh phaûi tröôùc nhaát.
Cuõng nhö vôùi Buchanan, chaéc chaén ngöôøi Coâng Giaùo Hoa Kyø khoâng boû phieáu cho Trump. Ñaây cuõng laø keát luaän cuûa CatholicVote, moät toå chöùc chuyeân höôùng daãn laù phieáu cuûa ngöôøi Coâng Giaùo Hoa Kyø. Trong baøi "Not. Trump.", ngaøy 27 thaùng Gieâng, toå chöùc naøy cho hay: chuùng toâi "khoâng theå ñöùng beân leà ñöôïc nöõa roài", buoäc phaûi chia seû moät soá pheâ phaùn ñoái vôùi cuoäc ñua, ít nhaát ñoái vôùi moät öùng cöû vieân ñaëc thuø. Vaø hoï ñaët caâu hoûi: "Ngöôøi Coâng Giaùo coù neân uûng hoä Donald Trump khoâng?" Caâu traû lôøi laø: Khoâng!
Kyù giaû John L. Allen Jr., ngaøy 17 thaùng Hai naêm 2016 thì cho raèng caû ngöôøi Coâng Giaùo Hoa Kyø taû höõu ñeàu khoâng uûng hoä Donald Trump. Phía höõu nghi ngôø chuû tröông "pro-choice" (uûng hoä phaù thai) tröôùc ñaây cuûa Trump (moät quaûng caùo treân truyeàn hình South Carolina naêm 1999 cho thaáy Trump tuyeân boá oâng "raát phoø phaù thai"). Phía taû dó nhieân khoâng thích chính saùch di daân cuûa Trump.
Ngaøy 7 thaùng Ba naêm 2016, Robert P. George vaø George Weigel, cuøng boán möôi nhaø trí thöùc haøng ñaàu cuûa Hoa Kyø, ra haún moät lôøi keâu goïi "caùc ñoàng ñaïo Coâng Giaùo cuûa chuùng toâi vaø moïi ngöôøi nam nöõ coù thieän chí" cho hay: "Donald Trump hieån nhieân khoâng xöùng ñaùng laø toång thoáng cuûa Hieäp Chuùng Quoác. Chieán dòch tranh cöû cuûa oâng ta ñaõ keùo neàn chính trò cuûa ta xuoáng haøng taàm thöôøng môùi. Caùc lôøi keâu goïi kyø thò chuûng toäc vaø saéc toäc ñaày thieân kieán cuûa oâng ta ñang xuùc phaïm tôùi nhaäy caûm Coâng Giaùo chaân chính. OÂng ta höùa seõ ra leänh cho nhaân vieân quaân söï Hoa Kyø tra taán nhöõng ngöôøi tình nghi laø khuûng boá vaø saùt haïi caùc gia ñình cuûa ngöôøi khuûng boá, nhöõng haønh ñoäng bò Giaùo Hoäi keát aùn vaø caùc chính saùch ñem nhuïc nhaõ laïi cho ñaát nöôùc chuùng ta. Vaø khoâng coù baát cöù ñieàu gì trong chieán dòch tranh cöû cuûa oâng ta hay caùc thaønh tích cuõ cuûa oâng ta cho ta cô sôû ñeå tin raèng oâng ta thöïc söï chia seû caùc cam keát cuûa ta ñoái vôùi quyeàn soáng, quyeàn töï do toân giaùo vaø caùc quyeàn löông taâm, taùi xaây döïng neàn vaên hoùa hoân nhaân, hay tính phuï ñôùi vaø nguyeân taéc cai trò coù giôùi haïn".
Mò daân, ñaàn ñoän, moät teân heà
Caùc nhaø trí thöùc treân khoâng ngaïi goïi Trump laø ngöôøi mò daân, taàm thöôøng, ñaàn ñoän, ngu ngoác ñeán phaùt khieáp. "Thaønh tích cuûa oâng Trump vaø chieán dòch tranh cöû cuûa oâng ta khoâng cho ta höùa heïn cao caû naøo; chuùng chæ höùa seõ laøm cho neàn chính trò vaø vaên hoùa cuûa chuùng ta xuoáng caáp thaáp hôn maø thoâi".
AÁy theá, nhöng Trump tieáp tuïc thaéng heát kyø boû phieáu "ñaàu tieân" (primary) naøy ñeán kyø boû phieáu "ñaàu tieân" khaùc. Khieán Terry Mattingly, ngaøy 9 thaùng Ba, thuaät laïi caâu hoûi coù ngöôøi ñaõ neâu leân ôû truyeàn thoâng: phaûi chaêng Donald Trump ñang ñaùnh baïi Ñöùc Giaùo Hoaøng vaø thaéng phieáu cuûa ngöôøi Coâng Giaùo Coäng Hoøa?
Theo Mattingly, tröôùc kyø boû phieáu "ñaàu tieân" ôû Michigan, cuoäc thaêm doø cuûa Fox News cho thaáy Trump laø öùng vieân ñöôïc loøng caùc cöû tri Coâng Giaùo. Vaø nhieàu tít lôùn cuûa baùo chí vieát nguyeân vaên: "Cöû tri Coâng Giaùo choïn Trump thay vì Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ" duø Ñöùc Phanxicoâ noùi roõ: chuû tröông di daân cuûa Trump "khoâng phuø hôïp vôùi Kitoâ Giaùo".
Tuy nhieân, theo Mattingly, neáu ñuùng nhö theá, thì ñaây chæ laø nhöõng ngöôøi Coâng Giaùo theo danh nghóa hay thoáng thuoäc chöù khoâng haún Coâng Giaùo theo nghóa ñaày ñuû cuûa caû ba chöõ B: belief (tin), behaviour (taùc phong) vaø belonging (thoáng thuoäc).
Gaây kinh hoaøng
Duø sao, söï thaéng theá lieân tuïc cuûa Trump khieán tôø The Guardian phaûi chaïy haøng tít "Toång Thoáng Trump laøm cho caùc nhaø laõnh ñaïo theá giôùi traøn ngaäp lo sôï: töø vui nhoän tôùi kinh hoaøng thöïc söï". Hoï goïi oâng ta laø: nguy hieåm, ñieân roà, voâ lyù, gaây lo sôï, kinh hoaøng, voâ traùch nhieäm, moät teân heà, moät tai hoïa.
Kinh hoaøng noùi ñaây chính laø kinh hoaøng nguyeân töû: oâng ta voán coi thoaû hieäp haïch nhaân vôùi Iran gaàn ñaây laø moät sai laàm. Voâ lyù laø oâng ta ñe seõ taêng thueá quan ñaùnh treân haøng hoùa Trung Quoác leân tôùi 45%. Voâ traùch nhieäm vì "oâng ta seõ thöïc hieän moät ñoùng goùp quan troïng cho caùc tình caûm phaûn Hoa Kyø ôû khaép nôi treân theá giôùi". Vaø ai cuõng bieát, chæ coù Nga môùi uûng hoä Trump maø thoâi.
Duø theá maëc loøng, Trump vaãn tieáp tuïc thaéng. Sau khi Trump trôû thaønh öùng vieân "ñoäc dieãn" cuûa Ñaûng Coäng Hoøa, tôø The Guardian ñaønh coù lôøi bình luaän "AÙc moäng Trump cuûa Hoa Kyø ñaõ tôùi": con ngöôøi nhuïc maï ñaøn baø, khuyeán khích baïo löïc, caám ngöôøi Hoài Giaùo vaøo Hoa Kyø, môùi ñaây ñöôïc Ku Klux Klan uûng hoä, moät teân tay mô chính trò raát coù theå trôû thaønh toång thoáng Hoa Kyø!
Vieãn aûnh treân gaây "kinh hoaøng" caû cho dö luaän UÙc Chaâu. Nick Pearson cuûa Nine News ñaët phuï ñeà cho baøi baùo cuûa oâng nhö sau: "Toâi ñang chöùng kieán moät ñaûng chính trò 160 tuoåi phaïm toâi töï saùt". Ñoù laø lôøi phaùt bieåu cuûa Henry Olsen, moät tö töôûng gia noåi tieáng cuûa Ñaûng Coäng Hoøa, luùc chöùng kieán cuoäc thaéng veû vang cuûa Trump taïi tieåu bang Indiana.
Töï saùt, vì nhieàu ñaûng vieân Coäng Hoøa ñe doïa seõ boû phieáu cho Hilary Clinton vaøo thaùng 11 naêm 2016. Ngöôøi ta coi Trump ñang keùo ñaûng cuûa oâng tôùi choã thua ñaäm. Clinton khoâng boû lôõ cô hoäi, voäi cho ñaêng taûi moät cuoán video töôøng thuaät caùc lôøi baùc boû Trump cuûa caùc ñaûng vieân Coäng Hoøa noåi danh.
Thoáng Ñoác Coäng Hoøa Charlie Baker cuûa Massachusetts ñaõ tuyeân boá seõ khoâng boû phieáu cho Trump. Cöïu Thoáng Ñoác New Jersey Christine Todd Whitman tuyeân boá baø seõ uûng hoä Clinton thay vì Trump. Trong khi aáy, nhieàu ñaûng vieân Coäng Hoøa cho hay hoï seõ ôû nhaø, khoâng ñi boû phieáu laàn naøy, hay boû phieáu traéng.
Thôøi khaéc Phanxicoâ ñaõ ñieåm
Nhö treân ñaõ noùi: Ñöùc Phanxicoâ coi Trump khoâng phaûi laø Kitoâ höõu duø oâng thuoäc giaùo phaùi Tröôûng Laõo. Ngaøi cöïc löïc phaûn ñoái chính saùch "xaây töôøng" cuûa oâng, cho raèng xaây töôøng khoâng bao giôø thaønh coâng caû. Ngöôïc laïi, Trump cho raèng Ñöùc Phanxicoâ khoâng heà coù yù nieäm gì veà vaán ñeà bieân giôùi vaø chính saùch kinh teá cuûa ngaøi khoâng phuø hôïp vôùi ñaát nöôùc oâng. Ai cuõng coi hai nhaân vaät naøy ñi theo hai ñöôøng höôùng traùi ngöôïc nhau.
Nhöng hieän töôïng Trump, theo Charles Camosy, giaùo sö ñaïo ñöùc thaàn hoïc vaø xaõ hoäi taïi Ñaïi Hoïc Fordham, coù khía caïnh tích cöïc cuûa noù qua baøi: "Chieán thaéng cuûa Trump coù nghóa thôøi khaéc Phanxicoâ ñaõ ñieåm" ñaêng treân tôø Crux ngaøy 4 thaùng 5 naêm 2016.
Camosy nhaän ñònh raèng muøa baàu cöû 2016 taïi Hoa Kyø cho thaáy caû hai ñaûng Coäng Hoøa vaø Daân Chuû ñeàu ñang maát daàn söùc loâi cuoán vaø uy tín chính trò vaø ñeàu ñang treân ñöôøng töï huûy, chöù khoâng rieâng gì Coäng Hoøa. Ñaõ ñaønh Trump ñang laøm ta raõ haøng nguõ laõnh ñaïo Ñaûng Coäng Hoøa, laøm cho Ñaûng naøy hieåu ra raèng ñaûng cuûa hoï ñang raùch böôm ôû ngay nhöõng ñöôøng noái. Nhöng Ñaûng Daân Chuû cuõng khoâng hôn gì, vì tuy hoï coù vieãn aûnh kieám ñöôïc nhieàu phieáu töø caùc ñaûng vieân Coäng Hoøa baát maõn, nhöng vôùi vieäc öùng vieân Bernie Sanders ñoøi mang tranh chaáp vaøo ñaïi hoäi Ñaûng, ñuû thaáy ñaûng cuûa oâng ta cuõng ñeán nhöõng hoài cuoái cuûa noù.
Noùi toùm laïi, muøa baàu cöû naøy ñang "gia toác dieãn trình tan raõ cuûa caùc phaïm truø vaø giaû thieát chính trò loãi thôøi. Haøng trieäu ngöôøi ñang suïc saïo ñi tìm moät caùch theá hoaøn toaøn khaùc ñeå suy töôûng veà chính trò". Caâu hoûi hieän nay laø cuoäc taäp hôïp chính trò môùi naøy coù hình daùng ra sao.
Camosy cho raèng vieäc naøy tuøy thuoäc ôû lôùp ngöôøi oâng goïi laø "thieân nieân kyû" (millennials), lôùp ngöôøi seõ gaây taùc ñoäng lôùn baèng caùch töø khöôùc nhaän mình laø Daân Chuû hay Coäng Hoøa. Vaø ñoái vôùi lôùp ngöôøi naøy, Ñöùc Phanxicoâ ñeán ñuùng luùc.
Tröôùc heát, ngöôøi Coâng Giaùo Hoa Kyø bieát roõ: thaàn hoïc luaân lyù vaø hoïc thuyeát xaõ hoäi Coâng Giaùo khoâng thích hôïp chuùt naøo ñoái vôùi phöông thöùc nhò phaân caáp tieán/baûo thuû trong cuoäc chieán vaên hoùa. Vaø, laàn ñaàu tieân trong lòch söû, neàn vaên hoùa chính trò cuûa Hoa Kyø ñaõ môû roäng cöûa ñeå nhöõng ngöôøi nhö Ñöùc Phanxicoâ noùi tôùi moät giaûi phaùp chaân chính ñeå thay theá.
Ñaây laø moät con ngöôøi phaûn vaên hoùa ñöông thònh ñaày khieâm toán, töï goïi mình tröôùc heát laø moät ngöôøi toäi loãi. Ñaây laø moät ngöôøi tieáp nhaän vaø soáng thöïc neàn ñaïo ñöùc "hoàng ñaäm [magenta]" (khoâng ñoû khoâng xanh döông), moät neàn ñaïo ñöùc vöøa baét nguoàn saâu xa töø caùc truyeàn thoáng vaø nguyeân taéc xöa, vöøa linh lôïi khoân kheùo ñuû ñeå ñaùp öùng caùc vaán ñeà ñoäc ñaùo cuûa thôøi ta.
Ñieàu tuyeät dieäu laø Ñöùc Phanxicoâ ñöôïc giôùi treû yeâu kính. Ta haõy löu yù tôùi moät vaøi ñieåm sau ñaây:
a. Gioáng nhöõng ngöôøi thieân nieân kyû, Ñöùc Phanxicoâ heát söùc quan taâm tôùi moâi tröôøng vaø vieäc thay ñoåi khí haäu.
b. Gioáng nhöõng ngöôøi thieân nieân kyû, Ñöùc Phanxicoâ choáng phaù thai.
c. Gioáng nhöõng ngöôøi thieân nieân kyû, Ñöùc Phanxicoâ ñaët vieäc chaøo ñoùn caùc di daân vaø ngöôøi tò naïn leân treân an ninh bieân giôùi vaø chuû nghóa duy quoác gia.
d. Gioáng nhöõng ngöôøi thieân nieân kyû, Ñöùc Phanxicoâ tin vaøo vieäc soáng thöïc caùc giaù trò cuûa mình khi coá gaéng thay ñoåi söï vieäc, khoâng chæ caäy nhôø caùc ñònh cheá lôùn lao, xa xoâi vaø chaäm chaïp cuûa chính phuû ñeå thöïc hieän vieäc mình laøm.
e. Gioáng nhöõng ngöôøi thieân nieân kyû, Ñöùc Phanxixcoâ quan taâm tôùi tyû leä thaát nghieäp cao nôi giôùi treû.
Quan troïng nhaát coù leõ laø vieäc Ñöùc Phanxicoâ nhaán maïnh tôùi neàn vaên hoùa gaëp gôõ chaân chính, moät neàn vaên hoùa khaù loâi cuoán nhöõng ngöôøi thieân nieân kyû, vì hoï vöøa töø khöôùc vieäc phaùn ñoaùn ngöôøi ta döïa vaøo nhöõng phaïm truø coù theå baùc boû ñöôïc, vöøa thaáy mình caøng ngaøy caøng bò taùch bieät khoûi caùc moái lieân heä chaân chính.
Ñöùc Phanxicoâ khoâng chæ loâi cuoán giôùi treû. Cuoäc toâng du Hoa Kyø cuûa ngaøi ñaõ saûn sinh nhieàu thieän chí to lôùn trong moïi phaïm vi daân soá, chính trò vaø thaàn hoïc. Coù leõ ngaøi laø khuoân maët coâng coäng duy nhaát vöøa coù nhöõng chuû tröông maïnh meõ trong caùc vaán ñeà gaây tranh caõi nhieàu nhaát thôøi ta vöøa thöïc söï chieám ñöôïc loøng yeâu meán cuûa ngöôøi treû laãn ngöôøi giaø, ngöôøi giaàu laãn ngöôøi ngheøo, ngöôøi baûo thuû laãn ngöôøi caáp tieán, ñaøn oâng laãn ñaøn baø, ngöôøi phaøm laãn ngöôøi tu.
Ñieàu cuõng coù leõ nöõa laø vieãn kieán phaûn vaên hoùa ñöông thònh cuûa Ñöùc Phanxicoâ ñaõ coù ñuû thôøi gian ñeå thaåm thaáu vaøo yù thöùc coâng Hoa Kyø tröôùc chu kyø baàu cöû ñaày tính phaù hoaïi nhaát trong 60 naêm nay cuûa nöôùc naøy. Vôùi Ñöùc Phanxicoâ, ngöôøi ta coù ñöôïc moät phöông thöùc thay theá chaân chính, moät phöông thöùc coù tyû leä uûng hoä cao hôn cuûa Trump tôùi 35%.
Mong sao nhaän ñònh cuûa Camosy thaønh söï thöïc. Chæ coù ñieàu söï thöïc naøy buoäc ta phaûi chaáp nhaän Hilary Clinton, ngöôøi noåi tieáng uûng hoä phaù thai, laøm toång thoáng Hoa Kyø.
Vuõ Vaên An