Toâng Huaán Amoris Laetitia
döôùi maét Ñöùc Hoàng Y Schonborn
Toâng Huaán Amoris Laetitia döôùi maét Ñöùc Hoàng Y Schonborn.
Roma (VietCatholic News 4-05-2016) - Phaûn öùng ñoái vôùi Toâng Huaán Haäu Thöôïng Ñoàng veà Hoân Nhaân vaø Gia Ñình Amoris Laetitia raát töùc khaéc vaø laãn loän. Ngöôøi thì cho toâng huaán naøy thay ñoåi taát caû, ngöôøi thì cho noù chaúng thay ñoåi gì. Ngöôøi thì cho ñaây laø moät trong nhöõng vaên kieän quan troïng cuûa huaán quyeàn, ngöôøi cho ñaây chæ laø suy nghó caù nhaân cuûa Ñöùc Phanxicoâ. Ngöôøi thì coi noù laø moät vaên kieän nhaát quaùn. Ngöôøi thì cho noù laø hai vaên kieän song haønh, laém khi ñoái choïi nhau.
Caùc nguoàn cuûa Toâng Huaán
Ñöùc Phanxicoâ hieån nhieân coi ñaây laø moät vaên kieän thuoäc huaán quyeàn, cho neân ñaõ xeáp noù vaøo loaïi Toâng Huaán, töùc giaùo huaán toâng truyeàn, nhaát ñònh khoâng phaûi laø suy nghó caù nhaân. Theo Ñöùc Hoàng Y Baldisseri, Toång Thö Kyù Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc, moät trong hai vò hoïp baùo coâng boá Toâng Huaán, tính toâng truyeàn naøy coù theå ñöôïc thaáy roõ ôû caùc nguoàn cuûa noù: "neàn taûng caên baûn cuûa Toâng Huaán laø hai vaên kieän sau cuøng cuûa hai phieân hoïp thöôïng hoäi ñoàng veà gia ñình: 52 trích daãn töø Phuùc Trình Thöôïng Hoäi Ñoàng (Relatio Synodi) naêm 2014 vaø 84 trích daãn töø Phuùc Trình Sau Cuøng (Relatio Finalis) naêm 2015... Ñaøng khaùc, vaên kieän naøy cuõng tham chieáu raát nhieàu töø Caùc Giaùo Phuï... qua caùc thaàn hoïc gia trung coå vaø caän ñaïi... tôùi caùc taùc giaû hieän ñaïi... Trong soá caùc vaên kieän cuûa caùc vò giaùo hoaøng tieàn nhieäm, ta thaáy Casti Connubii cuûa Ñöùc Pioâ XI; Mystici Corpori Christi cuûa Ñöùc Pioâ XII; Humanae Vitae cuûa Ñöùc Phaoloâ VI... Caùc Baøi Giaùo Lyù veà Tình Yeâu Nhaân Baûn vaø Toâng Huaán Familiaris Consortio cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II; Deus Caritas Est cuûa Ñöùc Beâneâñictoâ XVI... Coâng Ñoàng Vatican II ñöôïc trích daãn 28 laàn, Saùch Giaùo Lyù Cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ñöôïc trích daãn 15 laàn... Caùc vaên kieän khaùc cuûa Toøa Thaùnh ñöôïc trích daãn 12 laàn vaø caùc vaên kieän cuûa caùc hoäi ñoàng giaùm muïc ñöôïc trích daãn 10 laàn". Khoâng phaûi chæ laø trích daãn maø laø trích daãn vôùi nhöõng quaû quyeát nhö 'toâi uûng hoä' (soá 297), 'toâi nhaát trí' (soá 299), 'toâi coi laø thích ñaùng' (soá 302).
Dó nhieân, ñieàu ñaëc bieät laø giaùo huaán toâng truyeàn naøy ñeà caäp ñeán haøng loaït nhieàu vaán ñeà khaùc nhau, trong ñoù nhieàu vaán ñeà coøn ñang caàn ñöôïc "bieän phaân", neân tính chaát giaùo huaán cuõng raát khaùc nhau, möùc ñoä vaø hình thöùc aùp duïng, vì theá cuõng khaùc nhau. Chính Ñöùc Giaùo Hoaøng cuõng cho ta roõ ñieàu naøy khi ngaøi cho raèng "Ñoái vôùi chính caùc gia ñình vaø nhöõng ai daán thaân vaøo vieäc toâng ñoà gia ñình, lôïi ích lôùn lao nhaát seõ xuaát hieän neáu moãi phaàn ñöôïc ñoïc moät caùch kieân nhaãn vaø thaän troïng, hoaëc, neáu chuù yù tôùi caùc phaàn noùi tôùi caùc nhu caàu chuyeân bieät cuûa hoï. Thí duï, caùc caëp vôï choàng coù leõ seõ quan taâm nhieàu hôn tôùi caùc chöông boán [tình yeâu trong hoân nhaân] vaø naêm [tình yeâu sinh hoa traùi], coøn caùc thöøa taùc vieân muïc vuï coù leõ seõ quan taâm nhieàu hôn tôùi chöông saùu [moät soá vieãn aûnh muïc vuï], trong khi ngöôøi naøo cuõng neân caûm thaáy nhö ñöôïc chöông taùm [ñoàng haønh, bieän phaân vaø hoäi nhaäp yeáu ñuoái] thaùch thöùc".
Nhu caàu vaø thaùch thöùc
Nhö moïi ngöôøi ñeàu bieát: caùc nhaø bình luaän caû caáp tieán laãn baûo thuû phaàn lôùn chæ löu taâm tôùi chöông taùm maø thoâi, nhaát laø tôùi ghi chuù soá 351. Chöông naøy, tuy khuyeân moïi ngöôøi, baát keå laø ai, neân ñoïc, nhöng Ñöùc Phanxicoâ baûo neân ñoïc noù nhö moät "thaùch thöùc" khoâng haún nhö moät "nhu caàu chuyeân bieät". Thaùch thöùc laø moät ñieàu ngöôøi ta khoù coù theå thöïc hieän ngay ñöôïc, noù gaàn nhö laø moät lyù töôûng mình neân khôûi ñaàu daán thaân vaøo töø baây giôø, moät thaùi ñoä chuû quan neân coù. Nhu caàu chuyeân bieät thì phaûi giaûi quyeát ngay, khoâng theå chaàn chôø. Do ñoù, tính giaùo huaán cuûa moãi chöông cuõng caàn ñöôïc "bieän phaân" vaäy.
Thaønh thöû muïc vuï hoân nhaân vaø gia ñình coù nhöõng khía caïnh phaûi thöïc haønh ngay nhö nhöõng "nhu caàu chuyeân bieät", coù nhöõng khía caïnh neâu ra nhö moät lyù töôûng thaùch thöùc ta böôùc tôùi, coù chæ thæ cuï theå gì ñaâu. Chuùng toâi ñoàng yù vôùi nhieàu bình luaän gia raèng: Ñöùc Phanxicoâ khoâng heà nhaéc tôùi vieäc cho pheùp ngöôøi ly dò taùi hoân ñöôïc röôùc leã. Ngaøi chæ khuyeân ta phaûi ñoàng haønh vôùi hoï, giuùp hoï bieän phaân hoaøn caûnh cuûa hoï vaø daãn hoï tôùi tính vieân maõn cuûa hoân nhaân Kitoâ Giaùo. Tính thaùch thöùc, thieån nghó, chính laø ôû ñieåm ñoù. Toùm laïi, ngaøi khoâng haún nhaèm noùi vôùi ngöôøi ly dò taùi hoân, maø laø noùi vôùi "moïi ngöôøi" ñeå hoï thay ñoåi thaùi ñoä ñoái nhöõng ngöôøi maø ngaøi vaãn coi laø anh chò em cuûa ta.
Hôn nöõa, trong cuoäc hoïp baùo treân khoâng töø ñaûo Lesbos, Hy Laïp, trôû laïi Roâma, ngaøy 16 thaùng Tö naêm 2016, khi ñöôïc hoûi: taïi sao moät vaán ñeà quan troïng nhö theá laïi chæ ñöôïc noùi ñeán ôû ghi chuù soá 351, ngaøi coù thaáy tröôùc ngöôøi ta seõ phaûn ñoái khoâng, hay ngaøi muoán noùi: ñieàu naøy khoâng quan troïng gì? Ngaøi cho hay: vaán ñeà maø giôùi truyeàn thoâng neâu ra khi ngaøi trieäu taäp Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc veà Gia Ñình naêm 2014 raèng lieäu Giaùo Hoäi coù cho pheùp ngöôøi ly dò taùi hoân röôùc leã hay khoâng laøm ngaøi vöøa khoù chòu vöøa buoàn loøng. "Vì toâi nghó: hoï noùi heát ñieàu naøy tôùi ñieàu noï, nhöng haù hoï khoâng hieåu ra raèng ñoù khoâng phaûi laø vaán ñeà quan troïng hay sao? Haù hoï khoâng hieåu ra raèng gia ñình ñang gaëp khuûng hoaûng khaép nôi treân theá giôùi ñoù sao? Maø gia ñình laø neàn taûng cuûa xaõ hoäi! Haù hoï khoâng hieåu ra raèng giôùi treû khoâng muoán keát hoân hay sao? Haù hoï khoâng hieåu ra raèng vieäc giaûm sinh suaát ôû AÂu Chaâu ñang laøm ngöôøi ta phaùt khoùc ñoù sao? Haù hoï khoâng hieåu ra raèng thieáu coâng aên vieäc laøm vaø khaû theå coù vieäc laøm (traàm troïng) ñeán noãi cha meï phaûi giöõ hai coâng vieäc khieán con caùi traàn thaân lôùn leân moät mình, khoâng hoïc lôùn leân trong ñoái thoaïi vôùi cha meï ñoù sao? Ñoù laø nhöõng vaán ñeà lôùn! Toâi khoâng nhôù ghi chuù aáy, nhöng chaéc chaén neáu noù laø moät chuyeän thuoäc loaïi aáy, nghóa laø trong moät ghi chuù, thì haún laø ñaõ ñöôïc noùi tôùi trong Evangelii Gaudium, chaéc chaén nhö theá! Noù phaûi laø moät trích daãn töø Evangelii Gaudium".
Nhö sôï ngöôøi ñoïc hieåu laàm, ngaøi ñaõ nhôø Ñöùc Hoàng Y Toång Giaùm Muïc Vienna laø Schonborn giôùi thieäu Toâng Huaán. Trong cuoäc hoïp baùo vöøa noùi, ngaøi cho hay theâm: "Toâi khuyeân taát caû quùy vò ñoïc baøi trình baày cuûa Ñöùc Hoàng Y Schonborn; ngaøi laø nhaø thaàn hoïc vó ñaïi. Ngaøi laø thaønh vieân cuûa Thaùnh Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin vaø bieát roõ Tín Lyù cuûa Giaùo Hoäi".
Ñöùc Hoàng Y Schonborn ñoïc Toâng Huaán
Trong baøi trình baày cuûa ngaøi, Ñöùc Hoàng Y Schonborn noùi raèng: "Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ thaønh coâng trong vieäc noùi tôùi moïi hoaøn caûnh maø khoâng phaân loaïi chuùng, khoâng phaïm truø hoùa chuùng, vôùi moät nhaõn quan nhaân haäu caên baûn voán ñöôïc lieân keát vôùi traùi tim Thieân Chuùa, vôùi ñoâi maét Chuùa Gieâsu, Ñaáng khoâng loaïi tröø ai (xem NVYT, soá 297), (traùi laïi) chaøo ñoùn moïi ngöôøi vaø ban cho moïi ngöôøi 'nieàm vui Tin Möøng'".
Ngaøi noùi theâm: "Trong baàu khí chaøo ñoùn naøy, vaên kieän noùi ñeán vieãn kieán Kitoâ Giaùo veà hoân nhaân vaø gia ñình trôû thaønh moät lôøi môøi, moät lôøi khuyeán khích ñoái vôùi nieàm vui yeâu thöông maø ta coù theå tin vaø khoâng loaïi tröø ai, thöïc söï vaø thaønh thöïc khoâng tröø moät ai".
Theo Ñöùc Hoàng Y Schonborn, Toâng Huaán Amoris Laetitia cuûa Ñöùc Phanxicoâ, tröôùc heát vaø treân heát, laø moät "bieán coá ngoân ngöõ hoïc": lôøi leõ khoâng heà coù tính pheâ phaùn. "ÔÛ ñaây laø moät loøng toân troïng tröôùc moïi ngöôøi vì hoï khoâng bao giôø laø moät 'tröôøng hôïp coù vaán ñeà' trong moät 'phaïm truø', maø ñuùng hôn laø moät con ngöôøi ñoäc ñaùo, vôùi caâu truyeän rieâng vaø cuoäc haønh trình rieâng cuûa hoï vôùi vaø höôùng veà Thieân Chuùa". Thaùi ñoä neàn taûng naøy cuõng cung caáp lyù do saâu xa nhaát cho hai chöõ chuû yeáu sau ñoù laø bieän phaân vaø ñoàng haønh, khoâng nhöõng chæ ñoái vôùi gia ñình "baát hôïp leä" maø vôùi moïi gia ñình. Thaønh thöû, Ñöùc Hoàng Y cho hay, toâng huaán naøy ñaõ vöôït qua söï phaân bieät giaû taïo, hôøi hôït giöõa "hôïp leä" vaø "baát hôïp leä", vaø ñaët moïi ngöôøi döôùi lôøi keâu goïi neân thaùnh chung.
Tính "bao goàm" noùi treân laøm nhieàu ngöôøi boái roái. Ñöùc Hoàng Y hoûi raèng "Haù noù khoâng thieân veà chuû nghóa duy töông ñoái hay sao? Vieäc naêng noùi tôùi loøng thöông xoùt haù khoâng trôû thaønh buoâng thaû ñoù sao?" Haù ñaõ khoâng coøn söï roõ raøng naøo nöõa veà nhöõng giôùi haïn khoâng ñöôïc vöôït qua, nhöõng hoaøn caûnh buoäc phaûi ñònh nghóa moät caùch khaùch quan laø baát hôïp leä hay toäi loãi ñoù sao? Phaûi chaêng Toâng Huaán naøy nghieâng veà moät thöù buoâng thaû naøo ñoù, moät caûm thöùc cho raèng "chuyeän gì cuõng cho qua ñöôïc heát"? Loøng thöông xoùt cuûa Chuùa Gieâsu haù khoâng khaét khe vaø ñoøi hoûi nhieàu hôn hay sao?
Ñeå traû lôøi caùc caâu hoûi treân, Ñöùc Hoàng Y trích daãn soá 35 trong Toâng Huaán: "Laø caùc Kitoâ höõu, chuùng ta khoù coù theå ngöng, khoâng coå vuõ hoân nhaân, chæ ñeå traùnh ñuïng chaïm tôùi caùc nhaäy caûm hieän thôøi, hoaëc vì muoán hôïp thôøi thöôïng hoaëc vì caûm thaáy baát löïc tröôùc caùc thaát baïi nhaân baûn vaø luaân lyù. Laøm nhö theá chuùng ta ñaõ töôùc boû caû moät theá giôùi giaù trò maø chuùng ta voán coù theå vaø phaûi cung öùng. Ñaõ ñaønh, chæ bieát toá caùo caùc caùi xaáu hieän thôøi nhö theå ta chaúng thay ñoåi ñöôïc gì laø ñieàu voâ nghóa. Cuõng chaúng ích lôïi gì khi coá gaéng aùp ñaët caùc qui luaät chæ baèng thaåm quyeàn cuûa mình maø thoâi. Ñieàu caàn laø chuùng ta phaûi ra söùc moät caùch coù traùch nhieäm vaø quaûng ñaïi hôn trong vieäc trình baày caùc lyù leõ vaø nguyeân ñoäng löïc cho vieäc quyeát ñònh keát hoân vaø laäp gia ñình, vaø nhôø caùch naøy, giuùp caùc ngöôøi nam nöõ ñaùp öùng ôn thaùnh maø Thieân Chuùa cung öùng cho hoï moät caùch toát ñeïp hôn".
Ñöùc Hoàng Y khoâng queân nhaán maïnh vieäc Ñöùc Phanxicoâ cho raèng caùch Giaùo Hoäi xöû lyù vôùi hoân nhaân trong quaù khöù caàn ñöôïc "töï pheâ": "Chuùng ta cuõng caàn phaûi khieâm toán vaø hieän thöïc, thöøa nhaän raèng coù luùc, cung caùch ta trình baày caùc nieàm tin Kitoâ Giaùo vaø vieäc cö xöû vôùi ngöôøi khaùc chæ giuùp laøm gia troïng tình theá ñang gaây vaán naïn hieän nay maø thoâi. Ta caàn lieàu thuoác töï pheâ laønh maïnh. Roài, ta coøn hay trình baày hoân nhaân (teä ñeán noãi) khieán cho yù nghóa neân moät cuûa noù, lôøi môøi goïi lôùn leân trong yeâu thöông cuûa noù vaø lyù töôûng trôï giuùp nhau cuûa noù bò che khuaát bôûi vieäc haàu nhö chæ chuyeân chuù nhaán maïnh tôùi nhieäm vuï truyeàn sinh. Ta cuõng ñaõ khoâng luoân cung caáp ñöôïc söï höôùng daãn vöõng chaéc cho nhöõng caëp vôï choàng treû, hieåu bieát thôøi khoùa bieåu cuûa hoï, caùch suy nghó vaø caùc quan taâm cuï theå cuûa hoï. Coù luùc, ta cuõng ñaõ ñeà xuaát moät lyù töôûng thaàn hoïc veà hoân nhaân quaù tröøu töôïng vaø gaàn nhö giaû taïo, quaù xa rôøi caùc hoaøn caûnh cuï theå vaø caùc khaû theå thöïc teá cuûa caùc gia ñình ñích thöïc. Vieäc lyù töôûng hoùa thaùi quaù naøy, nhaát laø khi ta thaát baïi trong vieäc gaây höùng cho loøng tín thaùc vaøo ôn thaùnh Chuùa, khoâng giuùp laøm cho hoân nhaân trôû thaønh ñaùng öôùc muoán vaø loâi cuoán hôn, nhöng trôû thaønh ñieàu traùi ngöôïc haún" (soá 36).
Hoài Taâm Muïc Vuï
Tính hieän thöïc caàn thieát noùi treân hoaøn toaøn phaûn aûnh kinh nghieäm Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc veà Gia Ñình naêm ngoaùi trong ñoù, caùc giaùm muïc cuûa caùc nhoùm nhoû ñaõ chia seû kinh nghieäm soáng trong chính gia ñình cuûa caùc ngaøi. Ñöùc Hoàng Y thuaät laïi raèng: haàu heát caùc vò giaùm muïc vaø caùc tham döï vieân khaùc ñeàu cho thaáy trong gia ñình hoï, coù ñuû caùc chuû ñeà, caùc aâu lo vaø caùc "baát hôïp leä" ñöôïc baøn tôùi moät caùch tröøu töôïng ôû Thöôïng Hoäi Ñoàng. Nhö theá, moïi ngöôøi ñeàu caàn moät cuoäc "hoài taâm muïc vuï".
Theo Ñöùc Hoàng Y Schonborn, cuoäc "hoài taâm muïc vuï" noùi treân ñöôïc Amoris Laetitia ñeà caäp tôùi nhö sau: "Töø laâu chuùng ta voán nghó raèng chæ baèng caùch nhaán maïnh tôùi caùc vaán ñeà tín lyù, sinh hoïc vaø luaân lyù, khoâng caàn phaûi khuyeán khích söï côûi môû vôùi ôn thaùnh, ta ñaõ ñang cung caáp cho caùc gia ñình söï trôï giuùp thoûa ñaùng, cuûng coá daây hoân phoái vaø ñem laïi yù nghóa cho ñôøi soáng vôï choàng roài. Ta thaáy khoù coù theå trình baày hoân nhaân nhö con ñöôøng naêng ñoäng ñeå phaùt trieån vaø hoaøn thaønh baûn thaân hôn laø moät gaùnh naëng suoát ñôøi. Ta cuõng thaáy khoù coù theå daønh choã cho löông taâm tín höõu, nhöõng ngöôøi thöôøng heát mình ñaùp öùng Tin Möøng, baát chaáp caùc haïn cheá baûn thaân, vaø coù khaû naêng thöïc hieän söï bieän phaân veà chính hoï trong caùc hoaøn caûnh phöùc taïp. Chuùng ta voán ñöôïc keâu goïi ñaøo taïo caùc löông taâm, chöù khoâng thay theá chuùng" (soá 37).
Ñöùc Giaùo Hoaøng noùi tôùi nieàm tín thaùc saâu xa trong taâm hoàn vaø vieäc hoaøi nhôù cuûa ngöôøi ta. Ngaøi noùi tôùi noù moät caùch raát hay trong suy nghó cuûa ngaøi veà giaùo duïc. ÔÛ ñaây, ta thaáy roõ aûnh höôûng cuûa truyeàn thoáng Doøng Teân trong vieäc giaùo duïc traùch nhieäm baûn thaân. Ñöùc Giaùo Hoaøng nhaéc tôùi hai nguy hieåm traùi ngöôïc nhau: "ñeå maëc" (laisser-passer) vaø aùm aûnh vôùi vieäc kieåm soaùt vaø thoáng trò moïi söï. Moät ñaøng, ñuùng laø "Caùc gia ñình khoâng theå laø gì khaùc hôn laø nhöõng nôi ñeå naâng ñôõ, chæ baûo vaø höôùng daãn... Caûnh giaùc luoân laø ñieàu caàn thieát vaø sao laõng khoâng bao giôø coù ích" (soá 260). Nhöng caûnh giaùc cuõng coù theå trôû thaønh aùm aûnh: "Tuy nhieân, aùm aûnh khoâng phaûi laø giaùo duïc. Ta khoâng theå kieåm soaùt moïi hoaøn caûnh maø moät ñöùa con coù theå traûi qua... Neáu caùc cha meï cöù bò aùm aûnh vôùi vieäc phaûi bieát cho baèng ñöôïc con caùi hoï ñang ôû ñaâu vaø lo kieåm soaùt moïi chuyeån ñoäng cuûa chuùng, thì hoï chæ tìm caùch khoáng cheá khoâng gian. Nhöng vieäc naøy khoâng heà laø giaùo duïc, laø cuûng coá vaø chuaån bò ñeå con caùi ñöông ñaàu vôùi caùc thaùch ñoá. Ñieàu quan troïng hôn caû laø khaû naêng aâu yeám giuùp chuùng lôùn maïnh trong töï do, giaø daën, kyû luaät toång theå vaø thöïc söï töï laäp" (soá 261).
Tin töôûng löông taâm tín höõu
Ñöùc Hoàng Y cho raèng thöïc haønh muïc vuï trong Giaùo Hoäi cuõng phaûi nhö theá. Thöïc vaäy, Ñöùc Phanxicoâ hay trôû tôùi trôû lui vôùi vieäc tin töôûng vaøo löông taâm cuûa tín höõu "Chuùng ta voán ñöôïc keâu goïi ñaøo taïo caùc löông taâm, chöù khoâng thay theá chuùng" (soá 37). Vaán ñeà lôùn ôû ñaây hieån nhieân laø theá naøy: ta phaûi ñaøo taïo löông taâm ra sao? Laøm theá naøo naém ñöôïc ñaâu laø yù nieäm then choát cuûa vaên kieän quan troïng naøy, ñaâu laø chìa khoùa ñeå hieåu chính xaùc caùc yù ñònh cuûa Ñöùc Phanxicoâ: "bieän phaân baûn thaân", nhaát laø trong caùc hoaøn caûnh khoù khaên vaø phöùc taïp?
Ñöùc Hoàng Y cho raèng "bieän phaân" voán laø yù nieäm trung taâm trong khoa linh thao cuûa Thaùnh Inhaxioâ. Thöïc vaäy, caùc linh thao naøy phaûi giuùp ngöôøi ta bieän phaân thaùnh yù Thieân Chuùa trong caùc hoaøn caûnh soáng cuï theå. Chính bieän phaân ñem laïi ñaëc ñieåm chín chaén cho moät con ngöôøi vaø ñöôøng loái Kitoâ Giaùo phaûi giuùp ngöôøi ta ñaït ñöôïc söï chín chaén baûn thaân naøy: khoâng ñaøo taïo nhöõng ngöôøi maùy, bò ñieàu kieän hoaù töø beân ngoaøi vaø ñöôïc ñieàu khieån töø xa, nhöng ñaøo taïo nhöõng con ngöôøi chín chaén trong tình baèng höõu vôùi Chuùa Kitoâ. Chæ khi naøo vieäc "bieän phaân" baûn thaân naøy chín chaéc thì ngöôøi ta môùi ñaït ñöôïc "söï bieän phaân muïc vuï"; ñieàu naøy caøng quan troïng trong "caùc hoaøn caûnh chöa ñaït ñöôïc nhöõng gì Chuùa ñoøi hoûi nôi ta" (soá 6). Chöông thöù taùm ñeà caäp tôùi vieäc "bieän phaân muïc vuï" naøy, "moät chöông", theo Ñöùc Hoàng Y, "ñöôïc chuù yù raát nhieàu khoâng nhöõng ñoái vôùi coâng luaän trong Giaùo Hoäi, maø caû vôùi giôùi truyeàn thoâng nöõa".
Chöông naøo quan troïng
Theá nhöng theo Ñöùc Hoàng Y, Ñöùc Phanxicoâ coi caùc chöông 4 vaø 5 môùi coù tính trung taâm khoâng nhöõng vì vò trí maø coøn vì noäi dung cuûa chuùng nöõa. "Vì ta khoâng theå khuyeán khích con ñöôøng trung tín vaø hieán thaân cho nhau neáu khoâng khuyeán khích vieäc taêng trieån, vieäc cuûng coá vaø vieäc thaâm haäu hoùa loøng yeâu thöông vôï choàng vaø gia ñình" (soá 89). Hai chöông coù tính trung taâm cuûa Amoris Laetitia naøy chaéc chaén seõ bò löôùt qua bôûi nhieàu ngöôøi chæ mong sôùm tôùi nhöõng ñieàu goïi laø "nhöõng cuû khoai noùng hoåi", nhöõng ñieàu [hoï coi laø] quan yeáu. Laø moät chuyeân vieân sö phaïm, Ñöùc Phanxicoâ bieát roõ: khoâng gì loâi cuoán vaø khích leä maïnh meõ baèng kinh nghieäm yeâu thöông tích cöïc. "Noùi veà yeâu thöông" (soá 89) roõ raøng ñem laïi nieàm vui lôùn lao cho Ñöùc Phanxicoâ, vaø ngaøi noùi veà noù moät caùch heát söùc linh ñoäng, deã hieåu vaø ñaày töông caûm (empathy). Chöông boán laø lôøi bình luaän roäng daøi veà "ca khuùc yeâu thöông" trong chöông 13 thö thöù nhaát göûi tín höõu Coârintoâ. Moïi ngöôøi neân ñoïc lôøi bình luaän naøy. Noù khuyeán khích ta tin vaøo loøng yeâu thöông (xem Ga 4:16) vaø tin töôûng vaøo söùc maïnh cuûa noù. Chính ôû ñaây, taêng tröôûng, moät töø ngöõ then choát khaùc cuûa Amoris Laetitia , tìm ñöôïc choã ñöùng chính: khoâng choã naøo, noù töï bieåu loä roõ raøng baèng ôû ñaây, nhöng noù cuõng coù theå trôû thaønh laïnh luøng. Chöông naøy raát ñaùng ñoïc. Nhöng caàn chæ roõ moät khía caïnh: ôû ñaây, Ñöùc Phanxicoâ ñeà caäp roõ raøng tôùi vai troø cuûa ñam meâ, cuûa xuùc caûm, cuûa gôïi duïc (eros) vaø tính duïc noùi chung trong ñôøi soáng hoân nhaân vaø gia ñình. Khoâng phaûi laø chuyeän tình côø khi, ôû ñaây, ngaøi noái keát vôùi Thaùnh Toâma Aquinoâ, vò thaùnh voán daønh moät vai troø quan troïng cho ñam meâ, trong khi xaõ hoäi hieän ñaïi toû ra muoán haï giaù hay laøm ngô noù.
Chính ôû ñaây, töïa ñeà toâng huaán cuûa Ñöùc Phanxicoâ tìm ñöôïc bieåu thöùc troïn veïn nhaát cuûa noù: Nieàm Vui Yeâu Thöông!". ÔÛ ñaây, ta hieåu laøm theá naøo ta coù theå "khaùm phaù ra phaåm giaù vaø veû ñeïp cuûa hoân nhaân" (NVYT soá 205). Nhöng ôû ñaây, ta cuõng ñau ñôùn khaùm phaù ra: tình yeâu ñaõ gaây neân khoâng bieát bao nhieâu thöông tích vaø kinh nghieäm thaát baïi cuûa caùc moái lieân heä naøy ñaõ xeù naùt con ngöôøi nhö theá naøo. Chính vì theá, khoâng laï gì nhieàu ngöôøi löu yù tôùi chöông taùm. Thöïc vaäy, ñoái vôùi nhieàu ngöôøi, vaán ñeà Giaùo Hoäi ñaõ xöû lyù caùc thöông tích naøy ra sao, Giaùo Hoäi ñaõ xöû lyù theá naøo caùc thaát baïi cuûa yeâu thöông, ñaõ trôû thaønh moät caâu hoûi thöû nghieäm ñeå hieåu lieäu Giaùo Hoäi coù thöïc söï laø nôi loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa ñuôïc caûm nhaän hay khoâng.
Keát quaû cuûa hai Thöôïng Hoäi Ñoàng
Ñöùc Hoàng Y Schonborn quaû quyeát raèng chöông naøy laø do coâng trình laøm vieäc haêng say cuûa hai Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc veà Gia Ñình, do caùc cuoäc thaûo luaän roäng daøi trong caùc dieãn ñaøn coâng luaän vaø giaùo luaän. ÔÛ ñaây, ta thaáy roõ tính hoa traùi trong phöông phaùp cuûa Ñöùc Phanxicoâ. Ngaøi minh nhieân muoán coù moät cuoäc thaûo luaän côûi môû veà vieäc ñoàng haønh muïc vuï vôùi caùc hoaøn caûnh phöùc taïp, vaø ñaõ coù theå ñaët caên baûn ñaày ñuû cho cuoäc ñoàng haønh naøy treân hai baûn vaên cuûa hai Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc veà Gia Ñình ñaõ trình leân ngaøi, cho thaáy khaû theå "ñoàng haønh, bieän phaân vaø hoäi nhaäp yeáu ñuoái" (soá 291).
Ñöùc Phanxicoâ minh nhieân nhaän laøm cuûa rieâng caùc lôøi tuyeân boá maø caû hai Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc veà Gia Ñình ñaõ trình leân ngaøi: "Caùc Nghò Phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng ñaõ ñaït ñöôïc moät ñoàng thuaän toång quaùt, ñöôïc toâi uûng hoä" (soá 297). Veà nhöõng ngöôøi ly dò vaø taùi hoân daân söï, ngaøi noùi: "Toâi nhaát trí vôùi nhieàu nghò phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng khi nhaän ñònh raèng... Luaän lyù hoïc cuûa vieäc hoäi nhaäp naøy laø chìa khoùa cho vieäc ñoàng haønh muïc vuï vôùi hoï... Khoâng nhöõng hoï khoâng neân töï coi mình nhö nhöõng chi theå bò tuyeät thoâng cuûa Giaùo Hoäi, maø nhö caùc chi theå soáng ñoäng, coù khaû naêng soáng vaø lôùn maïnh trong Giaùo Hoäi vaø caûm nghieäm Giaùo Hoäi nhö meï hieàn luoân ñoàng haønh vôùi hoï..." (soá 299).
Nhöng treân thöïc teá, ñieàu treân coù nghóa gì? Caâu traû lôøi döùt khoaùt tìm thaáy ôû soá 300. Noù khoâng nhöõng cung caáp chaát lieäu ñeå ta thaûo luaän theâm maø coøn ñöa ra söï minh xaùc quan troïng vaø chæ cho thaáy neûo ñöôøng caàn phaûi theo: "Neáu ta xeùt tôùi tính ña daïng vó ñaïi trong caùc hoaøn caûnh cuï theå... thì deã hieåu ñöôïc vieäc: caû Thöôïng Hoäi Ñoàng laãn Toâng Huaán naøy ñeàu khoâng coù hy voïng cung caáp ñöôïc moät loaït caùc qui ñònh toång quaùt môùi, coù baûn chaát giaùo luaät vaø coù theå aùp duïng cho moïi tröôøng hôïp". Nhieàu ngöôøi mong ñôïi caùc qui ñònh naøy, vaø hoï phaûi thaát voïng. Vaäy ñieàu gì coù theå coù? Ñöùc Giaùo Hoaøng noùi roõ: "Ñieàu coù theå laøm ñöôïc ñôn giaûn chæ laø moät khuyeán khích ñoåi môùi ñoái vôùi vieäc phaûi ñaûm nhieäm vieäc bieän phaân caùc tröôøng hôïp ñaëc thuø moät caùch coù traùch nhieäm, caû baûn thaân laãn muïc vuï".
Laøm theá naøo ñeå bieän phaân
Laøm theá naøo ñeå caùc bieän phaân baûn thaân vaø muïc vuï naøy coù theå coù vaø neân coù chính laø chuû ñeà cuûa toaøn boä caùc soá töø 300 tôùi 312. Ñöùc Hoàng Y nhaän ñònh raèng Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ tieáp nhaän laøm cuûa rieâng "Loä Trình" bieän phaân trong phaàn phuï luïc caùc tuyeân boá cuûa Nhoùm Noùi Tieáng Ñöùc taïi Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc veà Gia Ñình naêm 2015.
"Ñieàu chuùng ta ñang noùi tôùi laø moät dieãn trình ñoàng haønh vaø bieän phaân nhaèm höôùng daãn tín höõu yù thöùc ñöôïc hoaøn caûnh cuûa hoï tröôùc maët Thieân Chuùa". Nhöng Ñöùc Giaùo Hoaøng cuõng nhaéc nhôû raèng "vieäc bieän phaân naøy khoâng bao giôø ñöôïc queân xeùt ñeán caùc ñoøi hoûi cuûa Tin Möøng veà chaân lyù vaø baùc aùi, nhö ñaõ ñöôïc Giaùo Hoäi ñeà xuaát".
Theo Ñöùc Hoàng Y, Ñöùc Giaùo Hoaøng cuõng nhaéc tôùi hai sai laàm. Moät laø quaù khaét khe: "Muïc töû khoâng ñöôïc caûm nhaän ñieàu naøy: chæ caàn aùp duïng caùc leà luaät luaân lyù vaøo nhöõng ngöôøi ñang soáng trong caùc hoaøn caûnh 'baát hôïp leä' laø ñaõ ñuû, nhö theå caùc leà luaät naøy laø nhöõng vieân ñaù duøng ñeå neùm vaøo cuoäc soáng ngöôøi ta. Ñoù laø tröôøng hôïp kheùp kín coõi loøng cuûa nhöõng ngöôøi quen naáp ñaøng sau caùc giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi" (soá 305). Maët khaùc, Giaùo Hoäi "khoâng heà choáng laïi vieäc ñeà xuaát lyù töôûng hoân nhaân troïn veïn, voán laø keá hoaïch cuûa Thieân Chuùa trong moïi neùt cao caû cuûa noù" (soá 307).
Ghi chuù 351
Leõ dó nhieân, vieäc treân ñaët ra caâu hoûi naøy: Ñöùc Giaùo Hoaøng noùi gì lieân quan tôùi vieäc lui tôùi caùc bí tích cuûa nhöõng ngöôøi ñang soáng trong caùc hoaøn caûnh "baát hôïp leä"? Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI ñaõ noùi raèng "caùc coâng thöùc deã daõi" khoâng heà coù (soá 298, ghi chuù 333). Ñöùc Phanxicoâ nhaéc laïi vieäc caàn phaûi bieän phaân hoaøn caûnh naøy caùch thaän troïng, phuø hôïp vôùi toâng huaán Familiaris consortio, soá 84 cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II (soá 298). "Vieäc bieän phaân phaûi giuùp tìm ra caùc caùch theá khaû höõu ñeå ñaùp traû Thieân Chuùa vaø lôùn leân giöõa caùc giôùi haïn cuûa ngöôøi ta. Vì suy nghó moïi söï ñeàu ñen vaø traéng, neân ñoâi khi ta ñoùng kín ñöôøng ôn thaùnh vaø ñöôøng taêng tröôûng, khoâng khuyeán khích caùc neûo ñöôøng neân thaùnh nhaèm ñem vinh quang laïi cho Thieân Chuùa" (soá 305). Ngaøi cuõng nhaéc nhôû ta moät caâu quan troïng cuûa Evangelii gaudium, soá 44: "Moät böôùc ñi nhoû giöõa nhöõng haïn cheá to lôùn cuûa con ngöôøi, coù theå laøm vui loøng Thieân Chuùa hôn laø moät cuoäc soáng beà ngoaøi xem ra ñuùng möïc nhöng ngaøy ngaøy khoâng phaûi ñoái dieän vôùi nhöõng khoù khaên to lôùn naøo" (soá 304). Theo höôùng "via caritatis" (ñöôøng baùc aùi) naøy (soá 306), Ñöùc Phanxicoâ quaû quyeát, moät caùch khieâm nhöôøng vaø ñôn sô, trong ghi chuù 351 raèng ôn trôï giuùp cuûa caùc bí tích cuõng coù theå ban "trong moät soá tröôøng hôïp". Nhöng ngaøi khoâng cung caáp cho ta caùc tröôøng hôïp ñieån hình hay coâng thöùc naøo cho muïc ñích naøy caû, thay vaøo ñoù, ngaøi chæ nhaéc nhôû ta hai caâu noùi thôøi danh cuûa ngaøi: "Toâi muoán nhaéc nhôù caùc linh muïc raèng toaø giaûi toäi khoâng phaûi laø moät buoàng tra taán nhöng laø moät nôi gaëp gôõ loøng töø bi cuûa Chuùa" (Nieàm Vui Tin Möøng soá 44) vaø Bí tích Thaùnh Theå, "khoâng phaûi laø moät phaàn thöôûng cho ngöôøi hoaøn thieän, maø laø moät phöông thuoác vaø löông thöïc cho ngöôøi yeáu ñuoái" (Nieàm Vui Tin Möøng soá 47).
Tình yeâu seõ tìm ra caùch
Ñöùc Hoàng Y Schonborn töï hoûi: ñaây coù phaûi laø moät thaùch ñoá quaù ñaùng khoâng cho caùc muïc töû, cho vieäc höôùng daãn thieâng lieâng vaø cho caùc coäng ñoàng khi "vieäc bieän phaân caùc hoaøn caûnh" khoâng ñöôïc qui ñònh moät caùch chính xaùc hôn? Ngaøi cho raèng: Ñöùc Phanxicoâ thöøa nhaän quan taâm naøy, neân ñaõ vieát: "Toâi hieåu nhöõng ai vaãn thích loái chaêm soùc muïc vuï khaét khe hôn, voán khoâng coù choã cho söï mô hoà" (soá 308). Tuy nhieân, ngaøi thaùch thöùc thaùi ñoä naøy baèng caùch nhaän xeùt raèng "Ta ñaët quaù nhieàu ñieàu kieän leân loøng thöông xoùt ñeán noãi ta laøm roãng heát yù nghóa cuï theå vaø taàm quan troïng thöïc söï cuûa noù. Ñaây laø caùch teä haïi nhaát ñeå laøm loaõng Tin Möøng" (soá 311).
Ngaøi tin töôûng ôû "nieàm vui yeâu thöông". Loøng yeâu thöông seõ tìm ra caùch. Noù laø chieác la baøn chæ ñöôøng cho ta. Noù vöøa laø muïc tieâu vöøa laø neûo ñöôøng, vì Thieân Chuùa laø tình yeâu vaø tình yeâu laø Thieân Chuùa. Khoâng gì ñoøi hoûi nhieàu hôn tình yeâu. Khoâng theå nhaän ñöôïc noù caùch reû tieàn. Bôûi theá, theo Ñöùc Hoàng Y Schonborn, khoâng ai neân sôï ñieàu naøy: vôùi Amoris Laetitia, Ñöùc Phanxicoâ muoán môøi goïi ta böôùc theo con ñöôøng deã daõi. Ñöôøng ngaøi ñöa ra khoâng deã daõi nhöng traøn ñaày nieàm vui!
Vuõ Vaên An