Noäi dung phaàn thöù nhaát chöông I
Toâng huaán "Nieàm Vui Yeâu Thöông"
cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ
Noäi dung phaàn thöù nhaát chöông I Toâng huaán "Nieàm Vui Yeâu Thöông" cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ.
Vatican (Vat. 18-04-2016) - Chöông I Toâng Huaán "Nieàm Vui Yeâu Thöông" coù töïa ñeà "Döôùi aùnh saùng Lôøi Chuùa" goàm caùc soá töø 8 tôùi 30. Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ khai trieån ñeà taøi vôùi 5 tieåu ñeà: Baïn vaø vôï cuûa baïn; Con caùi baïn nhö caùc choài oâ liu; Moät con ñöôøng cuûa khoå ñau vaø maùu; Noãi meät nhoïc cuûa ñoâi tay baïn; Söï dòu hieàn cuûa voøng tay oâm. Sau ñaây laø noäi dung hai tieåu ñeà ñaàu tieân.
Môû ñaàu Ñöùc Thaùnh Cha ghi nhaän raèng Thaùnh Kinh ñaày nhöõng caâu chuyeän veà gia ñình, caùc theá heä, caùc caâu chuyeän tình vaø caùc cuoäc khuûng hoaûng gia ñình, töø trang ñaàu cho tôùi trang cuoái: töø gia ñình cuûa Añam vaø Evaø vôùi caûnh baïo löïc vaø söï soáng tieáp dieãn (St 4) cho tôùi ñaùm cöôùi Hieàn Theâ cuûa Chieân Con (x. Kh 21,2.9). Hai caên nhaø Chuùa Gieâsu mieâu taû xaây treân ñaù taûng hay treân caùt (x. Mt 7,24-27) dieãn taû bieát bao nhieâu tình traïng gia ñình, ñaõ ñöôïc taïo döïng bôûi söï töï do cuûa nhöõng ngöôøi ôû trong ñoù. ÑTC môøi goïi chuùng ta böôùc vaøo moät trong caùc caên nhaø ñoù döôùi aùnh saùng cuûa Thaùnh vònh 128 mieâu taû gia ñình, vaø ñöôïc phuïng vuï do thaùi cuõng nhö kitoâ duøng cho leã nghi hoân nhaân: "Haïnh phuùc thay baïn naøo kính sôï Giaveâ, aên ôû theo ñöôøng loái cuûa Ngöôøi. Coâng khoù tay baïn laøm, baïn ñöôïc an höôûng, baïn quaû laø laém phuùc nhieàu may. Hieàn theâ baïn trong cöûa trong nhaø khaùc naøo caây nho ñaày hoa traùi; vaø baày con töïa nhöõng caây oâ-liu môn môûn, xuùm xít taïi baøn aên. Ñoù chính laø phuùc loäc Giaveâ daønh cho keû kính sôï Ngöôøi. Xin Giaveâ töø Xi-on xuoáng cho baïn muoân vaøn ôn phuùc. Öôùc chi trong suoát caû cuoäc ñôøi baïn ñöôïc thaáy Gieâ-ru-sa-lem phoàn thònh, ñöôïc soáng laâu beân ñaøn con chaùu.
Nguyeän chuùc Ít-ra-en vui höôûng thaùi bình." (Tv 128,2-6)
Tieáp ñeán Ñöùc Thaùnh Cha khai trieån suy tö yù nghóa cuûa thaùnh vònh. Trung taâm thaùnh vònh laø caëp cha meï vôùi lòch söû tình yeâu cuûa hoï. Hoï thöïc hieän chöông trình cuûa Ñaáng Taïo Hoùa ngay töø ñaàu ñaõ döïng neân hoï laø nam laø nöõ (Mt 19,4), vaø ngöôøi nam boû cha meï mình ñeå veà soáng vôùi vôï (St 2,24) (s. 9). Hai chöông ñaàu saùch Saùng Theá coáng hieán cho chuùng ta thöïc taïi neàn taûng cuûa caêp vôï choàng: ñoù laø con ngöôøi ñöôïc Thieân Chuùa taïo döïng neân gioáng hình aûnh Ngaøi vaø coù nam coù nöõ". Thaùnh Kinh duy trì söï sieâu vieät cuûa Thieân Chuùa, vaø cho thaáy söï phong phuù cuûa vôï choàng laø "hình aûnh" soáng ñoäng vaø höõu hieäu, daáu chæ höõu hình cuûa haønh ñoäng taïo döïng (s.10).
Ñoâi choàng vôï yeâu thöông vaø sinh saûn söï soáng laø "taùc phaåm ñieâu khaéc" thöïc, soáng ñoäng, coù khaû naêng bieåu loä Thieân Chuùa taïo hoaù vaø cöùu ñoä. Vì theá tình yeâu phong phuù trôû thaønh bieåu töôïng cuûa thöïc taïi saâu xa cuûa Thieân Chuùa (x. St 1,28; 9,7; 17,2-5.16; 28,3; 35,11; 48,3-4)... Thaät theá, khaû naêng sinh saûn cuûa vôï choàng laø söï soáng, qua ñoù lòch söû cöùu ñoä phaùt trieån. Döôùi aùnh saùng aáy töông quan phong phuù cuûa vôï choàng trôû thaønh moät hình aûnh giuùp khaùm phaù ra vaø mieâu taû maàu nhieäm cuûa Thieân Chuùa, laø ñieàu neàn taûng trong quan nieäm kitoâ veà Thieân Chuùa Ba Ngoâi, chieâm ngöôõng Thieân Chuùa Cha, Con vaø Thaùnh Thaàn tình yeâu. Thieân Chuùa Ba Ngoâi laø söï hieäp thoâng cuûa tình yeâu, vaø gia ñình laø phaûn aùnh soáng ñoäng cuûa noù. Caùc lôøi cuûa Thaùnh Gioan Phaoloâ II minh giaûi ñieàu naøy: "Trong maàu nhieäm saâu thaúm nhaát Thieân Chuùa cuûa chuùng ta khoâng phaûi laø söï coâ ñôn, nhöng laø moät gia ñình, vì coù nôi mình chöùc laøm cha, chöùc laøm con vaø baûn chaát cuûa gia ñình laø tình yeâu. Tình yeâu aáy trong gia ñình cuûa Thieân Chuùa laø Thaùnh Thaàn" (Baøi giaûng leã taïi Puebla de los Angeles (28-2-1979), 2: AAS 71 (1979),184). Nhö vaäy, gia ñình khoâng phaûi laø caùi gì xa laï ñoái vôùi chính yeáu tính cuûa Thieân Chuùa. Khiaù caïnh ba ngoâi naøy cuûa vôï choàng ñöôïc dieãn taû moät caùch môùi meû trong neàn thaàn hoïc cuûa thaùnh Phaoloâ, khi thaùnh nhaân ñaët noù trong töông quan vôùi söï keát hieäp giöõa Chuùa Kitoâ vaø Giaùo Hoäi (x. Ep 5,21-33) (s. 11).
Tuy nhieân, khi suy tö veà hoân nhaân, Chuùa Gieâsu quy chieáu moät trang khaùc trong chöông 2 cuûa saùch Saùng Theá, mieâu taû hình aûnh vôï choàng vôùi caùc neùt raïng rôõ hôn. Thöù nhaát laø söï baát an cuûa ngöôøi nam "tìm kieám moät söï trôï giuùp töông öùng vôûi mình" (cc.18.20), coù khaû naêng giaûi quyeát söï coâ ñôn quaáy roái noù maø khoâng ñöôïc laéng dòu bôûi söï gaàn guõi cuûa thuù vaät vaø toaøn thuï taïo. Kieåu dieãn taû do thaùi ñöa chuùng ta tôùi moät töông quan tröïc tieáp, haàu nhö "chaïm traùn" -maét trong maét - vaøo trong moät cuoäc ñoái thoaïi, caû khi coù aâm thaàm, vì trong tình yeâu caùc thinh laëng thöôøng huøng bieän hôn laø lôøi noùi. Ñoù laø söï gaëp gôõ vôùi moät göông maët, moät "baïn" phaûn aùnh tình yeâu cuûa Thieân Chuùa vaø laø thieän ích ñaàu tieân cuûa caùc thieän ích, moät trôï giuùp thích hôïp voùi noù vaø moät coät döïa" (Hc 36,26), hay moät tuyeân xöng tình yeâu vaø söï trao ban cho nhau: "Ngöôøi toâi yeâu laø cuûa toâi vaø toâi laø cuûa ngöôøi# Toâi laø cuûa ngöôøi toâi yeâu vaø ngöôøi toâi yeâu laø cuûa toâi" (Dc 2,16; 6,3). (s. 12).
Töø söï gaëp gôõ chöõa laønh söï coâ ñôn naøy naûy sinh ra theá heä vaø gia ñình. Ñoù laø chi tieát thöù hai coù theå neâu leân. Adam cuõng laø con ngöôøi thuoäc moïi thôøi ñaïi vaø cuûa moïi vuøng mieàn treân haønh tinh naøy, cuøng vôùi vôï mình trao ban nguoàn goác cho moät gia ñình môùi, nhö Chuùa Gieâsu laäp laïi khi trích saùch Saùng Theá: "Noù seõ keát hôïp vôùi vôï mình vaø caû hai seõ trôû neân moät xöông thòt" (Mt 19,5; x St 2,24). Ñoäng töø "keát hieäp" trong nghóa goác do thaùi aùm chæ moät söï hoøa hôïp chaët cheõ, moät dính saùt vaät lyù vaø noäi taâm cho tôùi ñoä ñöôïc duøng ñeå dieãn taû söï keát hieäp vôùi Thieân Chuùa. Nhö theá ngöôøi ta noùi leân söï hieäp nhaát hoân nhaân khoâng chæ trong chieàu kích tính duïc vaø thaân xaùc cuûa noù, nhöng caû trong chieàu kích töï yù trao ban cuûa noù nöõa. Hoa traùi cuûa söï keát hôïp naøy laø "trôû neân moät xöông thòt duy nhaát", trong voøng tay oâm theå lyù, cuõng nhö trong söï keát hôïp cuûa hai con tim vaø cuûa ñôøi soáng, vaø coù leõ, nôi ñöùa con seõ sinh ra töø caû hai, laø ngöôøi seõ mang trong mình hai "thòt xaùc" baèng caùch hieäp nhaát moät caùch di truyeàn cuõng nhö moät caùch tinh thaàn (s. 13).
Trong ñoaïn hai Toâng thö cuûa Ñöùc Thaùnh Cha ñeà caäp tôùi con caùi. Thaùnh vònh cho thaáy trong nhaø nôi ngöôøi nam vaø vôï mình ngoài taïi baøn aên coù caùc con cuøng ngoài nhö "caùc choài oâ liu" (Tv 128), hay traøn ñaày naêng löïc vaø söùc soáng. Neáu cha meï nhö laø neàn taûng cuûa ngoâi nhaø, thì con caùi gioáng nhö "caùc vieân ñaù soáng ñoäng" cuûa gia ñình (x. Pr 2,5). Thaät laø yù nghóa trong Thaùnh Kinh töø xuaát hieän nhieàu laàn nhaát sau teân goïi "Yahweh" cuûa Thieân Chuùa laø töø "con - ben" quy chieáu ñoäng töø "banah - xaây döïng". Vì theá trong thaùnh vònh 127 ngöôøi ta taùn tuïng ôn coù con caùi vôùi caùc hình aûnh quy chieáu vieäc xaây caát moät ngoâi nhaø, cuõng nhö cuoäc soáng xaõ hoäi vaø thöông maïi dieãn ra taïi coång thaønh phoá: "Ví nhö Chuùa chaúng xaây nhaø, thôï neà vaát vaû cuõng laø uoång coâng. Thaønh kia maø Chuùa khoâng phoøng giöõ, uoång coâng ngöôøi traán thuû canh ñeâm. Naøy con caùi laø hoàng aân cuûa Chuùa, con mình sinh haï laø phaàn thöôûng Chuùa ban. Baày con sinh haï thôøi son treû töïa naém teân ngöôøi duõng só caàm tay. Haïnh phuùc thay ngöôøi naøo ñeo oáng ñaày loaïi teân nhö theá! Hoï seõ khoâng nhuïc nhaõ khi phaûi ñeán cöûa coâng tranh tuïng vôùi ñòch thuø." (Tv 127,1-3-5). Dó nhieân caùc hình aûnh naøy phaûn aùnh neàn vaên hoùa cuûa xaõ hoäi coå xöa, nhöng trong moïi tröôøng hôïp söï hieän dieän cuûa con caùi laø moät daáu chæ söï traøn ñaày trong gia ñình trong vieäc tieáp noái cuøng moät lòch söû cöùu ñoä, töø theá heä naøy sang theá heä khaùc (s. 14).
Trong vieãn töôïng ñoù chuùng ta coù theå nhaéc tôùi moät chieàu kích khaùc nöõa cuûa gia ñình. Chuùng ta bieát Thaùnh Kinh Taân Öôùc noùi tôùi "Giaùo Hoäi tuï hoïp trong nhaø" (x. 1 Cr 16,19; Rm 16,5; Cl 4,15; Flm 2). Khung caûnh soáng cuûa moät gia ñình ñaõ coù theå bieán thaønh giaùo hoäi taïi gia, nôi cöû haønh bí tích Thaùnh Theå, nôi Chuùa Kitoâ hieän dieän ngoài cuøng baøn. Khoâng theå queân ñöôïc caûnh taû trong saùch Khaûi Huyeàn: "Naøy ñaây Ta ñöùng tröôùc cöûa vaø goõ. Ai nghe tieáng Ta vaø môû cöûa, thì Ta seõ vaøo nhaø ngöôøi aáy, seõ duøng böõa vôùi ngöôøi aáy, vaø ngöôøi aáy seõ duøng böõa vôùi Ta." (Kh 3,20). Nhö theá hieän roõ neùt moät ngoâi nhaø ñem vaøo beân trong söï hieän dieän cuûa Thieân Chuùa, lôøi caàu nguyeän chung vaø vì theá chuùc laønh cuûa Chuùa. Ñoù laø ñieàu ñöôïc khaúng ñònh trong lôøi coâng boá ôû cuoái thaùnh vònh 128: "Ñoù chính laø phuùc loäc Giaveâ daønh cho keû kính sôï Ngöôøi. Xin Giaveâ töø Xi-on xuoáng cho baïn muoân vaøn ôn phuùc" (cc. 4-5) (s. 15).
Thaùnh Kinh cuõng coi gia ñình nhö nôi daäy giaùo lyù cho con caùi, nhö coù theå nhaän ra trong mieâu taû vieäc cöû haønh leã Vöôït Qua (x. Xh 12,26-27; Ñnl 6,20-25) vaø sau ñoù trong trình thuaät ñoái thoaïi keøm theo leã nghi cöû haønh tieäc chieàu vöôït qua do thaùi. Thaùnh vònh 78 ca tuïng vieäc loan baùo ñöùc tin trong gia ñình nhö sau: "Ñieàu chuùng toâi ñaõ töøng nghe bieát do cha oâng keå laïi cho mình, chuùng toâi chaúng giaáu gì con chaùu caû, seõ töôøng thuaät cho theá heä mai sau: söï nghieäp laãy löøng, quyeàn uy cuûa Chuùa, vôùi nhöõng kyø coâng Chuùa ñaõ laøm. Ngöôøi ñaõ ban huaán leänh cho nhaø Gia-coùp, ñaët ra leà luaät cho Ít-ra-en, daïy toå tieân chuùng toâi truyeàn laïi cho con chaùu caùc cuï ñöôïc töôøng, haàu theá heä töông lai keû haäu sinh cuõng bieát, roài mai ngaøy ñeán löôït keå cho con chaùu mình." (Tv 78,3-6). Vì theá gia ñình laø nôi cha meï trôû thaønh caùc thaày daäy ñöùc tin ñaàu tieân cho con caùi. Noù laø moät nhieäm vuï "thuû coâng ngheä" töø ngöôøi naøy sang ngöôøi khaùc... (s. 16).
Cha meï coù boån phaän nghieâm chænh chu toaøn söù meänh giaùo duïc cuûa mình nhö caùc baäc khoân ngoan cuûa Thaùnh Kinh daäy (x. Cn 3,11-12; 6,20-22; 13,1; 22,15; 23,13-14; 29,17). Con caùi ñöôïc môøi goïi tieáp nhaän vaø thöïc thi giôùi raên: "Ngöôi haõy thôø cha kính meï" (Xh 20,12), trong ñoù ñoäng töø "thôø kính" aùm chæ vieäc chu toaøn caùc daán thaân gia ñình vaø xaõ hoäi trong söï troïn veïn cuûa chuùng, khoâng lô laø chuùng vôùi caùc vieän côù toân giaùo (x. Mt 7,11-13). Thaät vaäy, "Ai thôø cha thì buø ñaép loãi laàm, ai kính meï thì tích tröõ kho baùu. " (Hc 3,3-4) (s.17).
Tin Möøng nhaéc nhôû chuùng ta raèng con caùi khoâng phaûi laø moät taøi saûn cuûa gia ñình, nhöng chuùng coù con ñöôøng ñôøi tröôùc maét. Neáu ñuùng thaät laø Chuùa Gieâsu töï giôùi thieäu vôùi chuùng ta nhö maãu göông vaâng lôøi cha meï traàn gian, vaâng phuïc caùc ngaøi (x. Lc 2,51), thì cuõng chaéc chaén laø Ngaøi cho thaáy söï löïa choïn cuoäc soáng cuûa ngöôøi con, vaø chính ôn goïi kitoâ coù theå ñoøi hoûi moät söï taùch rôøi ñeå thöïc hieän vieäc taän hieán cho Nöôùc Thieân Chuùa (x. Mt 10,34-37; Lc 9,59-62). Coøn hôn theá nöõa, chính Ngaøi khi leân 12 tuoåi ñaõ traû lôøi Meï Maria vaø thaùnh Giuse raèng Ngaøi coù moät söù meänh phaûi chu toaøn vöôït qua gia ñình lòch söû cuûa Ngaøi (x. Lc 2,48-50). Vì vaäy Ngaøi ca tuïng söï caàn thieát cuûa caùc moái daây lieân laïc khaùc saâu xa hôn caû beân trong caùc töông quan gia ñình: ""Meï toâi vaø anh em toâi, chính laø nhöõng ai nghe lôøi Thieân Chuùa vaø ñem ra thöïc haønh." (x. Lc 8,21). Ñaøng khaùc söï chuù yù maø Ngaøi daønh cho caùc treû em, - trong xaõ hoäi Caän Ñoâng bò coi nhö laø caùc chuû theå khoâng coù caùc quyeàn rieâng vaø nhö laø phaàn gia saûn - Chuùa Gieâsu ñi tôùi choã giôùi thieäu chuùng vôùi ngöôøi lôùn haàu nhö laø thaày daäy, vì söï tin töôûng ñôn sô vaø töï phaùt cuûa chuùng ñoái vôùi ngöôøi khaùc: "Thaày baûo thaät anh em: neáu anh em khoâng trôû laïi maø neân nhö treû nhoû, thì seõ chaúng ñöôïc vaøo Nöôùc Trôøi. "Vaäy ai töï haï, coi mình nhö em nhoû naøy, ngöôøi aáy seõ laø ngöôøi lôùn nhaát Nöôùc Trôøi " (Mt 18,3-4).
Lyù töôûng trình baày trong thaùnh vònh 128 khoâng choái boû moät thöïc taïi cay ñaéng, maø moïi Thaùnh Kinh ñeàu ghi nhaän. Ñoù laø söï hieän dieän cuûa khoå ñau, baïo löïc xeù naùt cuoäc soáng gia ñình, söï hieäp thoâng cuoäc soáng vaø tình yeâu saâu xa cuûa noù. Khoâng phaûi voâ tình maø dieãn vaên veà gia ñình cuûa Chuùa Kitoâ ñöôïc loàng khung trong moät vuï tranh luaän veà vieäc ly dò. Lôøi Chuùa laø chöùng nhaân lieân tuïc cuûa chieàu kích ñen toái naøy, ñaõ môû ra ngay töø ñaàu, khi vôùi toäi loãi, maïc khaûi tình yeâu vaø söï trong traéng giöõa ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ bieán thaønh moät söï thoáng trò: "Ngöôi seõ theøm muoán choàng ngöôi, vaø noù seõ thoáng trò ngöôi" (St 3,16) (s. 19).
Ñoù laø moät con ñöôøng cuûa khoå ñau vaø maùu ñi ngang qua nhieàu trang cuûa Thaùnh Kinh, baét ñaàu töø baïo löïc cuûa Cain gieát em laø Abel, vaø töø caùc tranh chaáp giöõa caùc con vaø caùc baø vôï cuûa caùc toå phuï Abraham, Igiaaùc vaø Giacoùp, ñeå ñi tôùi caùc thaûm kòch ñaày maùu cuûa gia ñình vua Ñavít, cho tôùi nhieàu khoù khaên khaùc nhau trong gia ñình nhö trong chuyeän oâng Tobia hay lôøi xöng thuù ñaéng cay cuûa oâng Gioùp bò boû rôi: "Anh em toâi, Ngöôøi ñaåy hoï xa toâi, Ngöôøi quen bieát coi toâi nhö ngöôøi döng nöôùc laõ. Hôi thôû toâi khieán vôï toâi gheâ tôûm, muøi hoâi thoái xoâng ra laøm cho anh em toâi gôùm ghieác." (G 19,13.17) (s. 20).
Chính Chuùa Gieâsu sinh ra trong moät gia ñình khieâm toán, phaûi mau choùng troán chaïy sang moät vuøng ñaát xa laï. Ngaøi vaøo nhaø oâng Pheâroâ nôi baø nhaïc oâng naèm vì beänh (x. Mc 1,30-31); Ngaøi ñeå cho mình lieân luïy tôùi thaûm caûnh caùi cheát trong nhaø oâng Giairoâ vaø trong nhaø Ladaroâ (x. Mc 5,22-24.35-43; Ga 11,1-44); Ngaøi laéng nghe tieáng keâu tuyeät voïng cuûa baø goaù thaønh Naim tröôùc ñöùa con trai cuûa baø ñaõ cheát (x. Lc 7,11-15); Ngaøi chaáp nhaän lôøi khaån caàu cuûa ngöôøi cha keû bò kinh phong trong moät laøng nhoû vuøng queâ (x. Mc 9,17-27). Ngaøi gaëp gôõ caùc ngöôøi thu thueá trong nhaø hoï nhö Maùttheâu vaø Dakeâu (Mt 9,9-13; Lc 9,1-10), vaø caû nhöõng keû toäi loãi nhö ngöôøi ñaøn baø chaïy uøa vaøo nhaø oâng bieät phaùi (x. Lc 7,36-50). Ngaøi bieát caùc caêng thaúng cuûa caùc gia ñình vaø loàng chuùng vaøo trong caùc duï ngoân cuûa Ngaøi: töø nhöõng ñöùa con boû nhaø ñi phieâu löu (x. Lc 15,11-32) cho tôùi nhöõng ñöùa con khoù tính coù caùc cung caùch haønh xöû khoâng theå giaûi thích ñöôïc (x. Mt 21,28-31), hay naïn nhaân cuûa baïo löïc (x. Mc 12,1-9). Vaø Ngaøi cuõng coøn lo laéng cho caùc ñaùm cöôùi coù nguy cô bò boái roái vì thieáu röôïu (x. Ga 2,1-10) hay thaùi ñoä laån troán cuûa nhöõng keû ñöôïc môøi (x. Mt 22,1-10), cuõng nhö söï aùm aûnh vì maát moät ñoàng baïc trong moät gia ñình ngheøo (x. Lc 15,8-10) (s. 21).
Trong loä trình ngaén goïn naøy chuùng ta coù theå nhaän thaáy raèng lôøi Chuùa khoâng phaûi laø moät chuoãi caùc lyù thuyeát tröøu töôïng, nhöng nhö moät ngöôøi baïn ñöôøng keå caû cho caùc gia ñình gaëp khuûng hoaûng hay ñang traûi qua vaøi khoå ñau; vaø noù chæ cho chuùng thaáy ñích ñieåm cuûa loä trình, khi Thieân Chuùa "seõ lau khoâ nöôùc maét hoï vaø seõ khoâng coøn caùi cheát cuõng khoâng coøn buoàn thöông vaø meät nhoïc nöõa" Kh 21,4) (s. 22).
Tieáp tuïc chöông I Toâng huaán Ñöùc Thaùnh Cha noùi tôùi söï khoù nhoïc cuûa ñoâi tay phaûi laøm vieäc ñeå möu sinh. ÔÛ ñaàu thaùnh vònh 128 ngöôøi cha ñöôïc giôùi thieäu nhö moät ngöôøi laøm vieäc vôùi ñoâi tay cuûa mình ñeå naâng ñôõ söï thònh vöôïng theå lyù vaø söï thanh thaûn cuûa gia ñình mình: "Coâng khoù tay baïn laøm, baïn ñöôïc an höôûng, baïn quaû laø laém phuùc nhieàu may." (c. 2). Lao ñoäng laø moät phaàn neàn taûng cuûa phaåm giaù con ngöôøi ñaõ ñöôïc Thaùnh Kinh noùi tôùi khi vieát: "Chuùa laø Thieân Chuùa ñem con ngöôøi ñaët vaøo vöôøn EÂ-ñen, ñeå hoï caøy caáy vaø canh giöõ ñaát ñai." (St 2,15). Ñoù laø vieäc giôùi thieäu ngöôøi laøm vieäc bieán ñoåi chaát lieäu vaø khai thaùc caùc naêng löôïng cuûa thuï taïo, baèng caùch saûn xuaát "baùnh cuûa lao nhoïc" Tv 127,2), ngoaøi vieäc chính noù troàng troït. (s. 23).
Ñoàng thôøi lao ñoäng khieán cho xaõ hoäi phaùt trieån, naâng ñôõ gia ñình, cuõng nhö söï oån ñònh vaø söï phong phuù cuûa noù. "Öôùc chi trong suoát caû cuoäc ñôøi baïn ñöôïc thaáy Gieâ-ru-sa-lem phoàn thònh, ñöôïc soáng laâu beân ñaøn con chaùu. Nguyeän chuùc Ít-ra-en vui höôûng thaùi bình." (Tv 128,5-6). Trong saùch Chaâm Ngoân cuõng coù noùi ñeán nhieäm vuï cuûa baø meï trong gia ñình, maø coâng vieäc ñöôïc mieâu taû trong taát caû caùc chi tieát thöôøng ngaøy cuûa noù, khieán cho choàng con phaûi ca ngôïi (x. Cn 31,10-31). Chính thaùnh Phaoloâ cuõng toû ra haõnh dieän vì ñaõ soáng maø khoâng laø gaùnh naëng cho ngöôøi khaùc, vì ñaõ laøm vieäc vôùi ñoâi baøn tay cuûa mình ñeå baûo ñaûm löông thöïc nuoâi thaân (x. Cv 18,3; 1 Cr 4,12; 9,12). Thaùnh nhaân xaùc tín veà söï caàn thieát cuûa vieäc laøm tôùi ñoä thieát ñònh moät nguyeân taéc cho caùc coäng ñoaøn cuûa ngaøi: "Ai khoâng muoán laøm vieäc, thì cuõng ñöøng aên" (2 Tx 3,19; x. 1 Tx 4,11) ( s. 24).
Nhö theá chuùng ta hieåu taïi sao thaát nghieäp vaø coâng aên vieäc laøm baáp beânh laïi trôû thaønh khoå ñau, nhö ñöôïc ghi nhaän trong saùch baø Ruùt, vaø nhö Chuùa Gieâsu nhaéc tôùi trong duï ngoân thueâ caùc thôï coâng nhaät bò boù buoäc nhaøn roãi ngoài ôû quaûng tröôøng (x. Mt 20,1-16), hay nhö chính Ngaøi kinh nghieäm nôi söï kieän bieát bao laàn bò bao vaây bôûi caùc ngöôøi ngheøo ñoùi. Vaø ñoù laø ñieàu maø xaõ hoäi ñang soáng moät caùch theâ thaûm taïi nhieàu nöôùc, vaø söï kieän thieáu coâng aên vieäc laøm ñaû thöông söï thanh thaûn cuûa caùc gia ñình trong nhieàu caùch theá khaùc nhau (s. 25).
Chuùng ta cuõng khoâng theå queân söï suy ñoài maø toäi loãi ñem vaøo trong xaõ hoäi, khi con ngöôøi haønh xöû nhö baïo chuùa ñoái vôùi thieân nhieân, baèng caùch taøn phaù noù, söû duïng noù moät caùch ích kyû tôùi taøn baïo. Caùc haäu quaû ñoàng thôøi laø vieäc sa maïc hoùa ñaát ñai (x. St 3,17-19) vaø caùc baát quaân bình kinh teá vaø xaõ hoäi, maø caùc ngoân söù leân tieáng choáng laïi, töø Elia (x. 1 V 21) cho tôùi caùc lôøi chính Chuùa Gieâsu noùi leân choáng laïi baát coâng (xx. Lc 12,13-21; 16,1-31) (s. 26)
Ñoaïn choùt trong chöông I cuûa Toâng huaán ñeà caäp tôùi "voøng tay oâm hieàn dòu". Chuùa Gieâsu ñaõ ñeà ra nhö daáu chæ phaân bieät cuûa caùc moân ñeä Ngaøi luaät cuûa tình yeâu vaø söï hieán mình cho tha nhaân (x. Mt 22,39; Ga 13,34); vaø Ngaøi ñaõ laøm ñieàu ñoù qua moät nguyeân lyù maø moät ngöôøi cha vaø moät ngöôøi meï thöôøng laøm chöùng trong chính cuoäc soáng: "Khoâng coù tình thöông naøo cao caû hôn tình thöông cuûa ngöôøi ñaõ hy sinh tính maïng vì baïn höõu cuûa mình." (Ga 15,13). Hoa traùi cuûa tình yeâu cuõng laø loøng thöông xoùt vaø söï tha thöù. Trong ñöôøng höôùng naøy, thaät raát tieâu bieåu caûnh ngöôøi phuï nöõ ngoaïi tình bò caùc keû toá caùo vaây quanh treân saân ñeàn thôø Gieârusalem, vaø roài chæ coù Chuùa Gieâsu laø khoâng keát aùn baø vaø môøi goïi baø coù cuoäc soáng xöùng ñaùng hôn (x. Ga 8,1-11) (s.27).
Trong chaân trôøi cuûa tình yeâu, laø noøng coát trong kinh nghieäm kitoâ veà hoân nhaân vaø gia ñình, cuõng noåi baät moät nhaân ñöùc khaùc, khoâng ñöôïc bieát tôùi trong thôøi ñaïi cuûa caùc töông quan voäi vaõ vaø hôøi hôït ngaøy nay: ñoù laø söï hieàn dòu. Trong thaùnh vònh 131 cuõng nhö trong nhieàu vaên baûn khaùc nöõa (x. Xh 4,22; Is 49,15; Tv 27,10) söï keát hieäp giöõa tín höõu vaø Chuùa mình ñöôïc dieãn taû vôùi caùc neùt cuûa tình yeâu phuï maãu. ÔÛ ñaây xuaát hieän söï thaân tình teá nhò vaø dòu hieàn giöõa baø meï vaø ñöùa con baø, moät treû sô sinh nguû treân caùnh tay meï mình sau khi ñaõ buù no söõa. Ñaây laø moät ñöùa beù ñaõ khoân yù thöùc baùm chaët vaøo meï aüm noù treân ngöïc. Nhö theá ñaây laø moät söï thaân tình coù yù thöùc, vaø khoâng phaûi chæ laø söï thaân tình sinh hoïc maø thoâi. Vì theá thaùnh vònh môùi haùt: "Nhö treû thô neùp mình loøng meï, trong con, hoàn laëng leõ an vui." (Tv 131,2). Cuõng theá, moät caùch song song, chuùng ta coù theå höôùng tôùi moät caûnh khaùc, trong ñoù ngoân söù Hoâseâ ñaët trong mieäng luôõi Thieân Chuùa nhö ngöôøi cha caùc lôøi naøy: "Khi Ít-ra-en coøn laø ñöùa treû, Ta ñaõ yeâu noù, töø Ai-caäp Ta ñaõ goïi con Ta veà... Ta ñaõ taäp ñi cho EÙp-ra-im, ñaõ ñôõ caùnh tay noù, nhöng chuùng khoâng hieåu laø Ta chöõa laønh chuùng. Ta laáy daây nhaân nghóa, laáy moái aân tình maø loâi keùo chuùng. Ta xöû vôùi chuùng nhö ngöôøi nöïng treû thô, naâng leân aùp vaøo maù; Ta cuùi xuoáng gaàn noù maø ñuùt cho noù aên." (Hs 11,1.3-4) (s.28).
Vôùi caùi nhìn cuûa ñöùc tin vaø tình yeâu, cuûa ôn thaùnh vaø daán thaân, cuûa gia ñình nhaân loaïi vaø cuûa Thieân Chuùa Ba Ngoâi, chuùng ta chieâm ngöôõng gia ñình maø Lôøi cuûa Thieân Chuùa giao phoù cho trong baøn tay con ngöôøi nam nöõ vaø con caùi, ñeå hoï taïo thaønh moät söï hieäp thoâng cuûa nhöõng ngöôøi laø hình aûnh söï hieäp nhaát cuûa Chuùa Cha, Chuùa Con vaø Chuùa Thaùnh Thaàn. Tôùi löôït noù, hoaït ñoäng sinh ra vaø giaùo duïc laø moät phaûn aùnh coâng trình taïo döïng cuûa Thieân Chuùa Cha. Gia ñình ñöôc môøi goïi chia seû lôøi caàu nguyeän haèng ngaøy, ñoïc lôøi Chuùa vaø hieäp thoâng bí tích ñeå laøm cho tình yeâu lôùn leân, vaø luoân ngaøy caøng trôû thaønh ñeàn thôø nôi Thaùnh Thaàn ngöï. (s. 29).
Vaø Ñöùc Thaùnh Cha keát thuùc chöông I nhö sau: "Tröôùc moãi gia ñình coù maàu göông cuûa gia ñình Nagiareùt vôùi cuoäc soáng thöôøng ngaøy bao goàm caùc meät nhoïc, coù khi caû caùc aùm aûnh nöõa, nhö khi noù phaûi khoå ñau vì söï taøn baïo khoâng theå hieàu ñöôïc cuûa vua Heâroâñeâ; kinh nghieäm naøy raát tieác cuõng ñöôïc laäp laïi moät caùch theâ thaûm trong bieát bao nhieâu gia ñình tî naïn, khoâng ñöôïc ai beânh ñôõ. Cuõng nhö Ba nhaø Ñaïo Só caùc gia ñình ñöôïc môøi goïi chieâm ngöôõng Haøi Nhi vaø Meï Ngöôøi, quyø xuoáng vaø thôø laäy Ngaøi (x. Mt 2,11) Nhö Meï Maria caùc gia dình ñöôïc khuyeán khích ñöông ñaàu vôùi caùc noãi buoàn vui cuûa gia ñình moät caùch can ñaûm vaø thanh thaûn, cuõng nhö duy trì vaø suy gaãm trong tim caùc ñieàu kyø dieäu cuûa Thieân Chuùa. Trong kho taøng traùi tim cuûa Meï Maria cuõng coù taát caû caùc bieán coá cuûa töøng gia ñình chuùng ta, maø Meï mau maén giöõ gìn. Vì vaäy Meï coù theå giuùp chuùng ta giaûi thích chuùng ñeå nhaän bieát trong lòch söû gia ñình söù ñieäp cuûa Thieân Chuùa (s. 30)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)