Toùm löôïc toâng huaán Amoris Laetitia
Toùm löôïc toâng huaán Amoris Laetitia.
Roma (VietCatholic News 8-04-2016) - Khoâng phaûi laø chuyeän tình côø khi Nieàm Vui Yeâu Thöông (NVYT), töùc toâng huaán haäu thöôïng hoäi ñoàng veà Tình Yeâu Gia Ñình, ñaõ ñöôïc kyù vaøo ngaøy 19 thaùng Ba naêm 2016, ngaøy leã troïng kính Thaùnh Giuse. Toâng huaán naøy toång hôïp caùc keát quaû cuûa hai Thöôïng Hoäi Ñoàng veà gia ñình do Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ trieäu taäp trong caùc naêm 2014 vaø 2015. Toâng huaán raát hay trích daãn caùc phuùc trình sau cuøng cuûa hai thöôïng hoäi ñoàng naøy; caùc vaên kieän vaø giaùo huaán cuûa caùc vò tieàn nhieäm cuûa ngaøi; vaø nhieàu baøi giaùo lyù cuûa chính ngaøi veà gia ñình. Theâm vaøo ñoù, cuõng nhö caùc vaên kieän giaùo huaán tröôùc ñaây, Ñöùc Giaùo Hoaøng cuõng söû duïng caùc ñoùng goùp cuûa nhieàu hoäi ñoàng giaùm muïc khaép theá giôùi (Kenya, UÙc, AÙ Caên Ñình#) vaø trích daãn nhieàu nhaân vaät tieáng taêm nhö Martin Luther King vaø Erich Fromm. Ngaøi coøn trích daãn caû cuoán phim Babette's Feast ñeå minh hoïa yù nieäm cho khoâng (gratuity).
Daãn Nhaäp (1-7)
Toâng Huaán ñaùng löu yù veà beà daày vaø chi tieát cuûa noù. 325 ñoaïn cuûa noù ñöôïc phaân chia thaønh 9 chöông. Baåy ñoaïn daãn nhaäp ñaõ trình baày moät caùch ñôn giaûn tính phöùc taïp cuûa moät chuû ñeà hieän ñang raát caàn ñöôïc hoïc hoûi thaáu ñaùo. Caùc can thieäp cuûa caùc nghò phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng ñaõ taïo neân moät "vieân ngoïc nhieàu maët" (NVYT 4), moät ña dieän quùy baùu, maø ta phaûi duy trì giaù trò cuûa noù. Nhöng Ñöùc Giaùo Hoaøng caûnh giaùc raèng "khoâng phaûi moïi cuoäc thaûo luaän veà caùc vaán ñeà tín lyù, luaân lyù hay muïc vuï ñeàu caàn ñöôïc giaûi quyeát baèng caùc can thieäp cuûa huaán quyeàn". Thöïc vaäy, ñoái vôùi moät soá caâu hoûi, "moãi quoác gia hay mieàn# coù theå tìm caùc giaûi phaùp toát hôn thích ñaùng vôùi vaên hoùa cuûa hoï vaø maãn caûm vôùi caùc truyeàn thoáng vaø nhu caàu ñòa phöông cuûa hoï. Vì 'caùc neàn vaên hoùa, thöïc ra, heát söùc ña daïng vaø moïi nguyeân taéc toång quaùt# caàn ñöôïc hoäi nhaäp vaên hoùa, neáu chuùng muoán ñöôïc toân troïng vaø aùp duïng" (NVYT 3). Nguyeân taéc hoäi nhaäp vaên hoùa naøy aùp duïng vaøo vieäc phaûi phaùt bieåu caùc vaán ñeà nhö theá naøo vaø phaûi ñeà caäp ñeán chuùng ra sao vaø, ngoaïi tröø caùc vaán ñeà tín ñieàu ñaõ ñöôïc huaán quyeàn Giaùo Hoäi ñònh tín roõ raøng, khoâng moät phöông thöùc naøo thuoäc loaïi naøy coù theå "ñöôïc hoaøn caàu hoùa". Trong dieãn vaên keát thuùc thöôïng hoäi ñoàng naêm 2015, Ñöùc Giaùo Hoaøng noùi raát roõ raøng raèng: "Ñieàu xem ra bình thöôøng ñoái vôùi moät giaùm muïc ôû moät luïc ñòa, coù theå bò coi laø baát thöôøng vaø haàu nhö gaây tai tieáng, haàu nhö!, ñoái vôùi moät giaùm muïc ôû moät luïc ñòa khaùc; ñieàu ñöôïc coi laø vi phaïm moät quyeàn ôû moät xaõ hoäi laïi laø moät qui luaät hieån nhieân vaø baát khaû vi phaïm ôû moät xaõ hoäi khaùc; ñieàu ñoái vôùi moät soá ngöôøi laø töï do löông taâm thì ñoái vôùi moät soá khaùc laïi chæ laø hoãn ñoän ñôn thuaàn".
Ñöùc Giaùo Hoaøng tuyeân boá roõ raøng raèng treân heát, chuùng ta caàn phaûi traùnh vieäc ñaët keà nhau moät caùch voâ duïng caùc ñoøi hoûi thay ñoåi vaø vieäc aùp duïng toång quaùt caùc qui luaät tröøu töôïng. Ngaøi vieát: "caùc cuoäc tranh luaän ñang tieáp dieãn trong truyeàn thoâng, trong moät soá aán phaåm vaø caû giöõa caùc thöøa taùc vieân cuûa Giaùo Hoäi, dieãn bieán töø moät öôùc muoán voâ ñoä nhaèm thay ñoåi toaøn dieän khoâng caàn suy nghó hay ñaët cô sôû gì caû, tôùi moät thaùi ñoä muoán giaûi quyeát moïi söï baèng caùch aùp duïng caùc qui luaät toång quaùt hay ruùt ra caùc keát luaän quaù ñaùng töø nhöõng xem xeùt thaàn hoïc ñaëc thuø" (NVYT 2).
Chöông Moät: "Döôùi aùnh saùng Lôøi Chuùa" (8-30)
Tieáp theo lôøi daãn nhaäp noùi treân, Ñöùc Giaùo Hoaøng baét ñaàu caùc suy nghó cuûa ngaøi veà Saùch Thaùnh ôû chöông thöù nhaát, moät chöông ñöôïc dieãn bieán nhö moät baøi suy nieäm veà Thaùnh Vònh 128 (voán ñöôïc ñoïc trong phuïng vuï hoân phoái cuûa Do Thaùi cuõng nhö trong phuïng vuï hoân phoái cuûa Kitoâ Giaùo). Thaùnh Kinh "ñaày caùc gia ñình, sinh nôû, truyeän yeâu thöông vaø khuûng hoaûng gia ñình" (NVYT 8). Ñieàu naøy thuùc ñaåy ta suy nieäm veà vieäc gia ñình khoâng phaûi laø moät lyù töôûng tröøu töôïng nhö theá naøo nhöng ñuùng hôn nhö moät "chuyeân ngheà" (trade) thöïc tieãn (NVYT 16), moät chuyeân ngheà ñöôïc thi haønh vôùi tình aâu yeám (NVYT 28), nhöng voán cuõng bò toäi loãi ñoái chaát ngay töø thuôû ban ñaàu, khi moái lieân heä yeâu thöông bò bieán thaønh khoáng cheá (xem NVYT 19). Do ñoù, Lôøi Thieân Chuùa "khoâng phaûi laø moät loaït caùc yù nieäm tröøu töôïng maø ñuùng hôn laø nguoàn an uûi vaø ñoàng haønh ñoái vôùi moïi gia ñình ñang traûi nghieäm khoù khaên hay ñau khoå. Vì noù chæ cho hoï muïc tieâu cuoäc haønh trình cuûa hoï..." (NVYT 22).
Chöông Hai: "Caùc traûi nghieäm vaø thaùch ñoá cuûa caùc gia ñình" (31-57)
Xaây döïng treân neàn Thaùnh Kinh, trong chöông hai, Ñöùc Giaùo Hoaøng xem xeùt tình huoáng hieän nay cuûa caùc gia ñình. Duø "ñaët cô sôû vöõng vaøng treân tính thöïc taïi" cuûa caùc traûi nghieäm gia ñình (NVYT 6), Ñöùc Giaùo Hoaøng cuõng ñaõ ruùt tæa khaù nhieàu töø caùc baûn töôøng trình sau cuøng cuûa hai thöôïng hoäi ñoàng. Caùc gia ñình hieän ñang ñoái maët vôùi nhieàu thaùch ñoá, töø vieäc di daân tôùi vieäc yù thöùc heä baùc boû caùc dò bieät giöõa caùc giôùi tính ("yù thöùc heä phaùi tính" NVYT 56); töø neàn vaên hoùa taïm bôï tôùi naõo traïng choáng sinh nôû vaø taùc ñoäng cuûa kyõ thuaät sinh hoïc ñoái vôùi laõnh vöïc sinh ñeû; töø vieäc thieáu nhaø ôû vaø vieäc laøm tôùi vaên hoùa khieâu daâm vaø laïm duïng vò thaønh nieân; töø vieäc khoâng löu yù tôùi nhöõng ngöôøi khuyeát taät tôùi vieäc thieáu kính troïng ngöôøi cao nieân; töø vieäc duøng luaät phaùp thaùo boû gia ñình tôùi vieäc duøng baïo löïc choáng laïi phuï nöõ. Ñöùc Giaùo Hoaøng nhaán maïnh tôùi tính cuï theå, voán laø yù nieäm then choát trong Toâng Huaán. Chính tính cuï theå, tính hieän thöïc vaø ñôøi soáng haøng ngaøy ñaõ taïo thaønh söï dò bieät thöïc chaát giöõa "caùc lyù thuyeát" coù theå chaáp nhaän ñöôïc ñeå giaûi thích thöïc taïi vaø "caùc yù thöùc heä" voõ ñoaùn.
Tröng daãn Familiaris consortio, Ñöùc Phanxicoâ quaû quyeát raèng "ta raát ñuùng khi taäp chuù vaøo caùc thöïc taïi cuï theå, vì 'lôøi keâu goïi vaø caùc ñoøi hoûi cuûa Thaàn Khí vang voïng trong caùc bieán coá cuûa lòch söû' vaø qua caùc bieán coá naøy, 'Giaùo Hoäi cuõng ñöôïc daãn tôùi moät caùi hieåu saâu saéc hôn veà maàu nhieäm khoân löôøng cuûa hoân nhaân vaø gia ñình" (NVYT 31). Ngöôïc laïi, neáu ta khoâng chòu laéng nghe thöïc taïi, ta khoâng theå hieåu ñöôïc caùc nhu caàu cuûa hieän taïi hay caùc chuyeån ñoäng cuûa Thaàn Khí. Ñöùc Giaùo Hoaøng nhaän ñònh raèng chuû nghóa duy caù nhaân hung haêng khieán con ngöôøi ngaøy nay khoù coù theå hieán thaân moät caùch ñaïi löôïng cho ngöôøi khaùc (xem NVYT 33). Ñaây laø moät böùc tranh ñaùng löu yù veà tình huoáng hieän nay: "sôï coâ ñôn vaø öôùc muoán oån ñònh vaø trung thaønh hieän höõu song song vôùi noãi sôï moãi ngaøy moät lôùn bò löøa vaøo moät moái lieân heä raát coù theå ngaên caûn mình ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu baûn thaân" (NVYT 34).
Loøng khieâm toán cuûa tính hieän thöïc giuùp ta traùnh ñöôïc vieäc trình baày "moät lyù töôûng thaàn hoïc quaù tröøu töôïng vaø haàu nhö giaû taïo veà hoân nhaân, quaù xa vôøi so vôùi caùc tình huoáng cuï theå vaø caùc khaû theå thöïc tieãn cuûa caùc gia ñình chaân thöïc" (NVYT 36). Chuû nghóa duy lyù töôûng khoâng cho pheùp hoân nhaân ñöôc hieåu ñuùng theo baûn chaát cuûa noù, töùc "ngaû ñöôøng naêng ñoäng ñeå phaùt trieån vaø hoaøn thaønh baûn thaân". Quaû khoâng hieän thöïc chuùt naøo khi nghó raèng caùc gia ñình coù theå töï naâng ñôõ chính mình "chæ baèng vieäc nhaán maïnh tôùi caùc vaán ñeà tín lyù, ñaïo ñöùc sinh hoïc vaø luaân lyù maø thoâi, maø khoâng khuyeán khích ngöôøi ta côûi môû ñoái vôùi ôn thaùnh" (NVYT 37). Cho raèng moät soá phöông thöùc "töï pheâ phaùn" khoâng ñuû ñoái vôùi kinh nghieäm hoân nhaân vaø gia ñình, Ñöùc Giaùo Hoaøng nhaán maïnh caàn phaûi daønh choã cho vieäc ñaøo taïo löông taâm tín höõu: "chuùng ta ñöôïc keâu goïi ñaøo luyeän caùc löông taâm, chöù khoâng thay theá chuùng" (NVYT 37). Chuùa Gieâsu ñeà ra moät lyù töôûng ñaày ñoøi hoûi nhöng "khoâng bao giôø laïi khoâng toû loøng caûm thöông vaø gaàn guõi ñoái vôùi tính yeáu ñuoái cuûa caùc caù nhaân nhö ngöôøi ñaøn baø Samaria hay ngöôøi ñaøn baø bò baét quaû tang ngoaïi tình" (NVYT 38).
Chöông Ba: "Nhìn leân Chuùa Gieâsu: ôn goïi cuûa gia ñình" (58-88)
Chöông thöù ba daønh cho vieäc baøn tôùi moät soá yeáu toá chuû yeáu trong giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi veà hoân nhaân vaø gia ñình. Chöông naøy quan troïng vì 30 ñoaïn cuûa noù moâ taû xuùc tích ôn goïi cuûa gia ñình theo Tin Möøng vaø nhö Giaùo Hoäi ñaõ quaû quyeát xöa nay. Tröôùc heát, noù nhaán maïnh tôùi caùc chuû ñeà baát khaû tieâu, baûn chaát bí tích cuûa hoân nhaân, vieäc truyeàn sinh vaø giaùo duïc con caùi. Gaudium et Spes cuûa Vatican II, Humanae Vitae cuûa Ñöùc Phaoloâ VI, vaø Familiaris Consortio cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ ñöôïc tröng daãn raát nhieàu.
Chöông naøy cung caáp moät caùi nhìn bao quaùt vaø ñuïng tôùi caû caùc "tình huoáng baát toaøn" nöõa. Thöïc theá, chuùng ta coù theå ñoïc thaáy " 'vieäc bieän phaân söï hieän dieän cuûa caùc haït gioáng Lôøi Chuùa' trong caùc neàn vaên hoùa khaùc (xem Ad Gentes 11) cuõng coù theå aùp duïng vaøo thöïc taïi hoân nhaân vaø gia ñình. Song song vôùi hoân nhaân töï nhieân ñích thöïc, caùc yeáu toá tích cöïc quaû coù hieän höõu trong caùc hình thöùc hoân nhaân tìm thaáy nôi caùc truyeàn thoáng toân giaùo khaùc', duø coù luùc khaù muø môø" (NVYT 77). Suy tö naøy cuõng bao goàm "caùc gia ñình bò thöông toån"; veà caùc gia ñình naøy, Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ trích daãn Baûn Töôøng Trình Sau Cuøng cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng naêm 2015 ñeå noùi raèng "luoân caàn phaûi nhôù nguyeân taéc toång quaùt naøy" 'caùc muïc töû phaûi bieát raèng, vì chaân lyù, caùc ngaøi buoäc phaûi thi haønh vieäc bieän phaân caùc hoaøn caûnh moät caùch thaän troïng' (Familiaris Consortio, 84). Möùc ñoä traùch nhieäm khoâng nhö nhau trong moïi tröôøng hôïp vaø coù theå coù caùc nhaân toá khieán khaû naêng ñöa ra quyeát ñònh bò haïn cheá. Do ñoù, duø quaû quyeát giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi caùch roõ raøng, caùc muïc töû phaûi traùnh caùc phaùn ñoaùn khoâng ñeám xæa gì tôùi tính phöùc taïp cuûa caùc hoaøn caûnh ña daïng, vaø caùc ngaøi phaûi löu yù, nhaát thieát phaûi löu yù tôùi vieäc ngöôøi ta traûi nghieäm ra sao vaø chòu ñöïng theá naøo caùc buoàn phieàn do hoaøn caûnh cuûa hoï gaây ra" (NVYT 79).
(Coøn tieáp)
Vuõ Vaên An