Coâng boá Toâng Huaán môùi cuûa Ñöùc Thaùnh Cha
"Amoris laetitia"
Coâng boá Toâng Huaán môùi cuûa Ñöùc Thaùnh Cha: "Amoris laetitia".
Vatican (Vat. 8-04-2016) - Toâng Huaán môùi cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ ñöôïc coâng boá trong cuoäc hoïp baùo saùng 8 thaùng 4 naêm 2016, taïi Phoøng baùo chí Toøa Thaùnh. Vaên phoøng Toång thö kyù Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc cuõng cho phoå bieán moät baûn toùm löôïc vaên kieän daøi 268 trang naøy, nhö döôùi ñaây:
Toâng Huaán haäu Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc mang töïa ñeà "Amoris laetitia" (Nieàm vui Yeâu thöông") mang chöõ kyù ngaøy 19 thaùng 3 naêm 2016, leã troïng kính Thaùnh Giuse, moät ngaøy khoâng phaûi laø tình côø. Vaên kieän naøy ñuùc keát thaønh quaû cuûa hai Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc veà gia ñình do Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ trieäu taäp trong naêm 2014 vaø 2015, nhöõng baûn töôøng trình ñuùc keát cuûa hai coâng nghò naøy ñöôïc trích daãn nhieàu, cuøng vôùi caùc vaên kieän vaø giaùo huaán cuûa caùc vò Giaùo Hoaøng tieàn nhieäm, vaø nhieàu baøi giaùo lyù cuûa chính Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ veà gia ñình. Nhöng nhö ñaõ xaûy ra vôùi caùc vaên kieän khaùc cuûa Huaán Quyeàn, Ñöùc Giaùo Hoaøng cuõng duøng nhöõng ñoùng goùp cuûa caùc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc treân theá giôùi (nhö Kenya, Australia, Argentina..) vaø nhöõng trích daãn cuûa caùc nhaân vaät quan troïng nhö Martin Luther King, hoaëc Erich Fromm. Ñaëc bieät moät trích daãn töø cuoán phim "Böõa aên cuûa Babette" maø Ñöùc Giaùo Hoaøng coøn nhôù ñeå giaûi thích yù nieäm nhöng khoâng.
Tieàn ñeà
Toâng huaán gaây aán töôïng vì chieàu daøi vaø söï phaân chia, goàm 9 chöông vôùi 325 ñoaïn. Vaên kieän môû ñaàu vôùi 7 ñoaïn daãn nhaäp neâu baät söï yù thöùc veà ñeà taøi phöùc taïp, ñoøi phaûi ñaøo saâu. Vaên kieän khaúng ñònh raèng nhöõng phaùt bieåu cuûa caùc nghò phuï taïi Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc laø moät khoái quí giaù (AL 4) caàn ñöôïc baûo toàn. Theo chieàu höôùng ñoù, Ñöùc Giaùo Hoaøng vieát "Khoâng phaûi taát caû nhöõng tranh luaän ñaïo lyù, luaân lyù hoaëc muïc vuï ñeàu phaûi ñöôïc giaûi quyeát vôùi söï can thieäp cuûa huaán quyeàn". Vì theá ñoái vôùi moät soá vaán ñeà, "taïi moãi nöôùc hoaëc mieàn coù theå tìm kieám nhöõng giaûi phaùp hôïp vôùi vaên hoùa hôn, chuù yù ñeán nhöõng truyeàn thoáng vaø nhöõng thaùch ñoá ñòa phöông. Thöïc vaäy, "caùc neàn vaên hoùa raát khaùc nhau vaø moãi nguyeân taéc chung (...) caàn ñöôïc hoäi nhaäp vaøo vaên hoùa ñòa phöông, neáu muoán ñöôïc tuaân giöõ vaø aùp duïng" (AL 3). Nguyeân taéc hoäi nhaäp vaên hoùa naøy thöïc laø quan troïng caû trong caùch thöùc ñaët vaø hieåu caùc vaán ñeà, vöôït leân treân nhöõng vaán ñeà tín lyù ñaõ ñöôïc Huaán Quyeàn cuûa Giaùo Hoäi ñònh tín, ñeán ñoä khoâng theå "hoaøn caàu hoùa chuùng".
Nhöng nhaát laø Ñöùc Giaùo Hoaøng khaúng ñònh ngay vaø roõ raøng raèng caàn ra khoûi söï ñoái nghòch voâ boå giöõa moät beân laø lo laéng vì thay ñoåi vaø beân kia laø söï aùp duïng ñôn thuaàn caùc qui luaät tröøu töôïng. Ngaøi vieát: "Caùc cuoäc thaûo luaän nôi caùc cô quan truyeàn thoâng hoaëc trong caùc saùch baùo vaø thaäm chí giöõa caùc thöøa taùc vieân cuûa Giaùo Hoäi ñi töø moät öôùc muoán voâ ñoä thay ñoåi moïi söï maø khoâng coù suy tö ñaày ñuû hoaëc neàn taûng, tôùi thaùi ñoä chuû tröông giaûi quyeát moïi söï baèng caùch aùp duïng caùc quy luaät toång quaùt hoaëc ruùt ra nhöõng keát luaän thaùi quaù töø moät soá suy tö thaàn hoïc" (AL 2).
Chöông I: "Döôùi aùnh saùng Lôøi Chuùa"
Sau khi ñaët nhöõng tieàn ñeà treân ñaây, Ñöùc Giaùo Hoaøng trình baøy suy tö cuûa ngaøi töø Kinh Thaùnh vôùi chöông ñaàu tieân, ñöôïc khai trieån nhö moät suy tö veà Thaùnh Vònh 128, coù ñaëc tính phuïng vuï hoân leã Do thaùi cuõng nhö cuûa Kitoâ giaùo. Kinh Thaùnh "noùi ñeán nhöõng gia ñình, caùc theá heä, caùc chuyeän yeâu thöông vaø khuûng hoaûng gia ñình' (Al 8), vaø töø döõ kieän aáy ngöôøi ta coù theå suy tö gia ñình khoâng phaûi nhö moät lyù töôûng tröøu töôïng, nhöng nhö "moät nghóa vuï 'thuû coâng' (AL 16) ñöôïc dieãn taû moät caùch dòu daøng (AL 28) nhöng ta cuõng gaëp thaáy toäi loãi ngay töø ñaàu, khi töông quan tình thöông bieán thaønh söï thoáng trò (Xc AL 19). Khi aáy Lôøi Chuùa "khoâng toû ra laø moät heä luaän cuûa nhöõng luaän ñeà tröøu töôïng, nhöng nhö moät ngöôøi baïn ñoàng haønh ñoái vôùi caùc gia ñình ñang gaëp khuûng hoaûng hoaëc traûi qua ñau khoå naøo ñoù, vaø chæ cho hoï muïc tieâu cuûa haønh trình" (AL 22).
Chöông II: "Nhöõng thöïc taïi vaø caùc thaùch ñoá cuûa gia ñình"
Töø laõnh vöïc Kinh Thaùnh, tieán qua chöông II, Ñöùc Giaùo Hoaøng cöùu xeùt tình traïng hieän nay cuûa caùc gia ñình, chaân ñaïp ñaát (AL 6), kín muùc roäng raõi töø caùc baûn töôøng trình chung keát cuûa hai Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc vaø ñöông ñaàu vôùi nhieàu thaùch ñoá, töø hieän töôïng di daân cho ñeán yù thöùc heä phuû nhaän söï khaùc bieät phaùi tính, goïi laø lyù thuyeát gender; töø neàn vaên hoùa taïm bôï cho ñeán naõo traïng baøi tröø sinh saûn vaø aûnh höôûng cuûa caùc kyõ thuaät sinh hoïc trong laõnh vöïc truyeàn sinh; töø tình traïng thieáu nhaø ôû vaø coâng aên vieäc laøm cho ñeán naïn daâm oâ vaø laïm duïng treû em; töø söï chuù yù ñeán nhöõng ngöôøi khuyeát taät, ñeán söï toân troïng ngöôøi giaø; töø söï phaù huûy gia ñình baèng luaät phaùp, cho ñeán naïn baïo haønh phuï nöõ. Ñöùc Giaùo Hoaøng nhaán maïnh söï cuï theå, laø moät con soá cô baûn cuûa Toâng Huaán. Vaø chính söï cuï theå vaø thöïc tieãn taïo neân söï khaùc bieät cô baûn giöõa "nhöõng lyù thuyeát" giaûi thích thöïc taïi vaø caùc "yù thöùc heä".
Trích daãn Toâng Huaán Familiaris consortio, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ khaúng ñònh raèng "moät ñieàu laønh maïnh laø ñeå yù ñeán thöïc taïi cuï theå, vì "nhöõng yeâu caàu vaø tieáng goïi cuûa Chuùa Thaùnh Linh cuõng vang doäi caû trong nhöõng bieán coá lòch söû", qua ñoù, "Giaùo Hoäi coù theå ñöôïc höôùng daãn ñeå hieåu bieát saâu xa hôn veà maàu nhieäm khoân löôøng hoân nhaân vaø gia ñình" (AL 31). Neáu khoâng laéng nghe thöïc taïi thì khoâng theå hieåu nhöõng ñoøi hoûi cuûa hieän taïi cuõng nhö nhöõng tieáng goïi cuûa Thaùnh Linh. Ñöùc Giaùo Hoaøng nhaän xeùt raèng caù nhaân chuû nghóa thaùi quaù laøm cho con ngöôøi ngaøy nay khoù hieán thaân cho tha nhaân moät caùch quaûng ñaïi (XC AL 33). Ñaây laø hình chuïp thaät ñuùng veà tình traïng: "Ngöôøi ta sôï coâ ñôn, muoán moät khoâng gian ñöôïc baûo veä vaø chung thuûy, nhöng ñoàng thôøi ngöôøi ta cuõng gia taêng lo sôï bò keït trong moät töông quan, khieán cho söï thoûa maõn nhöõng khaùt voïng caù nhaân cuûa hoï bò ñình treä" (AL 34).
Söï khieâm toán cuûa oùc thöïc teá giuùp ta khoâng trình baøy "moät lyù töôûng thaàn hoïc quaù tröøu töôïng veà hoân nhaân, nhö theå hoân nhaân ñöôïc kieán taïo moät caùch giaû taïo, xa rôøi tình traïng cuï theå vaø nhöõng khaû theå thöïc söï cuûa caùc gia ñình nhö trong thöïc teá" (AL 36). Thaùi ñoä duy lyù töôûng laøm ta khoâng cöùu xeùt hoân nhaân nhö thöïc chaát cuûa noù, nghóa laø "moät tieán trình naêng ñoäng taêng tröôûng vaø thaønh ñaït". Vì theá cuõng chaúng caàn tin raèng caùc gia ñình chæ ñöôïc naâng ñôõ "baèng caùch nhaán maïnh ñeán caùc vaán ñeà ñaïo lyù, ñaïo ñöùc sinh hoïc vaø luaân lyù, khoâng coå voõ hoï côûi môû ñoái vôùi ôn thaùnh" (AL 37). Khi môøi goïi taát caû haõy töï pheâ bình veà loái trình baøy khoâng thích hôïp veà thöïc taïi hoân nhaân vaø gia ñình, Ñöùc Giaùo Hoaøng nhaán maïnh raèng caàn daønh choã cho vieäc huaán luyeän löông taâm caùc tín höõu: "Chuùng ta ñöôïc keâu goïi huaán luyeän löông taâm, vaø ñöøng chuû tröông thay theá löông taâm" (AL 37). Chuùa Gieâsu ñaõ ñeà nghò moät lyù töôûng yeâu saùch nhöng "ngaøi khoâng bao giôø ñaùnh maát söï gaàn guõi caûm thöông vôùi nhöõng ngöôøi yeáu ñuoái nhö ngöôøi phuï nöõ xöù Samaria hoaëc ngöôøi phuï nöõ ngoaïi tình" (AL 38)
Chöông III: Caùi nhìn höôùng veà Chuùa Gieâsu: ôn goïi cuûa gia ñình"
Chöông III ñöôïc daønh cho moät soá yeáu toá noøng coát trong giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi veà hoân nhaân vaø gia ñình. Söï hieän dieän cuûa chöông naøy thaät laø quan troïng vì trình baøy moät caùch coâ ñoïng trong 30 ñoaïn ôn goïi cuûa gia ñình theo Tin Möøng, nhö ñaõ ñöôïc Giaùo Hoäi quan nieäm trong thôøi gian, nhaát laø veà ñeà taøi baát khaû phaân ly, tính chaát bí tích cuûa hoân phoái, söï truyeàn sinh vaø giaùo duïc con caùi. Hieán cheá Gaudium et Spes Vui Möøng vaø Hy Voïng, cuûa Coâng ñoàng chung Vatican 2, thoâng ñieäp Humanae vitae, Söï soáng con ngöôøi cuûa Ñöùc Phaoloâ 6, Toâng huaán Familiaris consortio veà gia ñình cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ 2 ñöôïc tröng daãn nhieàu trong chöông naøy.
Caùi nhìn bao quaùt, vaø cuõng bao goàm caû "nhöõng tình traïng baát toaøn". Thöïc vaäy chuùng ta ñoïc thaáy: "Phaân ñònh veà söï hieän dieän nhöõng maàm moáng cuûa Lôøi" trong caùc neàn vaên hoùa khaùc (Xc Ad Gentes, 11) coù theå ñöôïc aùp duïng cho caû nhöõng thöïc taïi hoân nhaân vaø gia ñình. Ngoaøi hoân nhaân töï nhieân ñích thöïc coøn coù nhöõng yeáu toá tích cöïc trong nhöõng hình thöùc hoân phoái thuoäc caùc truyeàn thoáng toân giaùo khaùc, tuy khoâng thieáu nhöõng boùng ñen" (AL 77). Suy tö cuõng bao goàm caùc "gia ñình bò thöông toån". Ñöùng tröôùc nhöõng gia ñình naøy, Ñöùc Thaùnh Cha trích daãn baûn töôøng trình chung keát Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc naêm 2015, noùi raèng "Caàn luoân luoân nhaéc nhôù moät nguyeân taéc toång quaùt: "Caùc vò muïc töû haõy bieát raèng, vì loøng yeâu meán söï thaät, mình coù nghóa vuï phaûi phaân ñònh kyõ löôõng caùc hoaøn caûnh' (Familiaris consortio, 84). Caáp ñoä traùch nhieäm khoâng ñoàng ñeàu trong moïi tröôøng hôïp, vaø coù theå coù nhöõng yeáu toá haïn cheá khaû naêng quyeát ñònh. Vì theá, trong khi caàn trình baøy ñaïo lyù moät caùch roõ raøng, caàn traùnh nhöõng phaùn ñoaùn khoâng ñeå yù ñeán söï phöùc taïp cuûa caùc hoaøn caûnh, vaø caàn chuù yù ñeán caùch thöùc con ngöôøi ñang soáng vaø ñau khoå vì tình traïng cuûa hoï" (AL 79)
Chöông IV: "Tình yeâu trong hoân nhaân"
Chöông IV baøn veà tình yeâu trong hoân nhaân vaø trình baøy noù töø baøi ca tình yeâu cuûa thaùnh Phaoloâ trong thö thöù I göûi tín höõu Corinto, ñoaïn 13, 4-7. Chöông naøy laø moät baøi chuù giaûi thöïc söï quan taâm, chính xaùc, ñöôïc gôïi höùng vaø coù ñaëc tính thô phuù veà ñoaïn thö cuûa thaùnh Phaoloâ. Chuùng ta coù theå noùi ñaây laø moät söu taäp nhöõng maûnh trong dieãn vaên bình thöôøng, quan taâm moâ taû tình yeâu cuûa con ngöôøi trong nhöõng haïn töø tuyeät ñoái cuï theå. Ta coù aán töôïng maïnh vì khaû naêng cöùu xeùt taâm lyù noäi taâm trong baøi chuù giaûi naøy. Söï saâu xa veà taâm lyù ñi vaøo theá giôùi caûm xuùc cuûa caùc ñoâi vôï choàng - tích cöïc hoaëc tieâu cöïc - vaø trong chieàu kích laïc thuù cuûa tình yeâu. Ñaây laø moät ñoùng goùp heát söùc phong phuù vaø quí giaù ñoái vôùi ñôøi soáng cuûa ñoâi vôï choàng theo tinh thaàn Kitoâ, cho ñeán nay ít coù ñöôïc trong caùc vaên kieän tröôùc ñaây cuûa caùc vò Giaùo Hoaøng.
Theo theå thöùc cuûa mình, chöông naøy laø moät tieåu luaän trong moät khaûo luaän roäng lôùn hôn, ñaày yù thöùc söï ñaëc tính thöôøng nhaät cuûa tình yeâu laø keû thuø cuûa moïi thaùi ñoä duy lyù töôûng. Ñöùc Giaùo Hoaøng vieát: "Ta khoâng ñöôïc neùm treân hai ngöôøi voán coù nhöõng giôùi haïn, gaùnh naëng kinh khuûng veà nghóa vuï hoï phaûi dieãn taû moät caùch hoaøn haûo söï keát hieäp giöõa Chuùa Kitoâ vaø Giaùo Hoäi cuûa Ngaøi, vì hoân nhaân nhö daáu chæ bao haøm moät "tieán trình naêng ñoäng, töø töø tieán böôùc vôùi söï hoäi nhaäp tieäm tieán caùc hoàng aân cuûa Thieân Chuùa" (AL 122). Nhöng ñaøng khaùc, Ñöùc Giaùo Hoaøng nhaán maïnh ñaëc bieät vaø quyeát lieät veà söï kieän "trong chính baûn chaát cuûa tình yeâu vôï choàng coù söï côûi môû ñoái vôùi söï chung cuïc" (AL 123), chính trong söï lieân keát vui möøng vaø cô cöïc, caêng thaúng vaø nghæ ngôi, ñau khoå vaø giaûi thoaùt, thoûa maõn vaø tìm kieám, khoù chòu vaø khoaùi laïc" (AL 126) maø coù hoân nhaân.
Chöông naøy keát luaän vôùi moät suy tö raát quan troïng veà "söï bieán ñoåi cuûa tình yeâu" vì "söï keùo daøi cuoäc soáng laøm cho xaûy ra ñieàu khoâng coù trong caùc thôøi ñaïi khaùc: töông quan thaân maät vaø söï thuoäc veà nhau phaûi ñöôïc baûo toàn trong 4, 5 hoaëc 60 naêm, vaø ñieàu naøy bao haøm söï caàn thieát phaûi taùi choïn löïa nhau nhieàu laàn" (AL 163). Khía caïnh theå lyù thay ñoåi vaø söï thu huùt cuûa tình yeâu khoâng giaûm suùt nhöng thay ñoåi: öôùc muoán tình duïc vôùi thôøi gian coù theå bieán thaønh öôùc muoán thaân maät vaø "ñoàng loõa". "Chuùng ta khoâng theå höùa vôùi nhau coù cuøng nhöõng taâm tình suoát ñôøi. Nhöng chaéc chaén chuùng ta coù theå coù moät döï aùn chung beàn vöõng, daán thaân yeâu nhau vaø soáng keát hieäp cho ñeán khi söï cheát taùch rôøi chuùng ta, vaø luoân soáng moät söï thaân maät phong phuù" (AL 163)
Chöông V: "Tình yeâu trôû neân phong phuù"
Chöông naøy qui troïng taâm vaøo söï phong phuù vaø sinh saûn con caùi trong tình yeâu. Chöông baøn theo theå thöùc linh ñaïo vaø taâm lyù saâu xa veà vieäc ñoùn nhaän moät söï soáng môùi, veà söï chôø ñôïi thai ngheùn, tình yeâu cuûa ngöôøi meï vaø ngöôøi cha. Nhöng cuõng noùi veà söï phong phuù nôùi roäng, nhaän con nuoâi, ñoùn nhaän söï ñoùng goùp cuûa caùc gia ñình ñeå thaêng tieán "moät neàn vaên hoùa gaëp gôõ", neàn vaên hoùa söï soáng trong gia ñình theo nghóa roäng, vôùi söï hieän dieän cuûa caùc chuù baùc, coâ dì, anh em hoï, thaân nhaân hoï haøng, baïn höõu. Toâng huaán "Nieàm Vui Yeâu Thöông" khoâng cöùu xeùt gia ñình chæ coù 1 ngöôøi cha hoaëc 1 ngöôøi meï, vì yù thöùc roõ veà gia ñình nhö moät maïng caùc quan heä roäng raõi. Chính ñaëc tính thaàn bí cuûa bí tích hoân phoái coù moät ñaëc tính xaõ hoäi saâu xa (Xc AL 186). Vaø beân trong chieàu kích xaõ hoäi aáy Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaëc bieät nhaán maïnh vai troø ñaëc thuø cuûa töông quan giöõa ngöôøi treû vaø ngöôøi giaø, cuõng nhö töông quan giöõa anh chò em nhö moät söï thöïc taäp ñeå taêng tröôûng trong quan heä vôùi tha nhaân.
Chöông VI: Moät soá vieãn töôïng muïc vuï
Trong chöông VI Ñöùc Giaùo Hoaøng ñeà caäp ñeán moät soá con ñöôøng muïc vuï höôùng daãn vieäc xaây döïng gia ñình vöõng chaéc vaø phong phuù theo keá hoaïch cuûa Thieân Chuùa, trong phaàn naøy, Toâng Huaán tham chieáu roäng gaõi caùc töôøng trình chung keát cuûa hai Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc vaø caùc baøi huaán giaùo cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ vaø Gioan Phaoloâ 2. Ngaøi taùi khaúng ñònh raèng gia ñình laø chuû theå chöù khoâng phaûi chæ laø ñoái töôïng caàn ñöôïc rao giaûng Tin Möøng. Ñöùc Giaùo Hoaøng neâu roõ raèng "Caùc thöøa taùc vieân thaùnh chöùc thöôøng thieáu söï huaán luyeän thích hôïp ñeå ñoái phoù vôùi nhöõng vaán ñeà phöùc taïp hieän nay cuûa caùc gia ñình" (AL 202). Moät ñaøng caàn phaûi caûi tieán vieäc huaán luyeän taâm lyù tình caûm cho caùc chuûng sinh vaø ñeå gia ñình hoï can döï nhieàu hôn vaøo vieäc huaán luyeän veà thöøa taùc vuï (Xc AL 203). ñaøng khaùc, "moät ñieàu cuõng coù theå höõu ích laø kinh nghieäm veà truyeàn thoáng laâu daøi cuûa Ñoâng Phöông veà caùc LM coù gia ñình" (AL 202).
Roài Ñöùc Giaùo Hoaøng ñeà caäp ñeán vaán ñeà höôùng daãn nhöõng ngöôøi ñính hoân trong haønh trình chuaån bò keát hoân, thaùp tuøng caùc ñoâi vôï choàng trong nhöõng naêm ñaàu trong ñôøi soáng hoân nhaän (keå caû ñeà taøi sinh saûn traùch nhieäm), nhöng caû moät soá hoaøn caûnh phöùc taïp, vaø ñaëc bieät laø trong caùc cuoäc khuûng hoaûng, vôùi yù thöùc raèng "moãi cuoäc khuûng hoaûng che ñaäy moät tin möøng caàn bieát laéng nghe, caûi tieán thính giaùc cuûa traùi tim" (AL 232). Phaàn naøy phaân tích moät soá nguyeân nhaân gaây ra khuûng hoaûng, trong ñoù coù söï tröôûng thaønh chaäm veà tình caûm (Xc AL 239).
Ngoaøi ra, chöông naøy cuõng noùi veà söï thaùp tuøng nhöõng ngöôøi bò boû rôi, ly thaân hoaëc ly dò, vaø nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa vieäc caûi toå môùi ñaây veà caùc thuû tuïc nhìn nhaän hoân phoái voâ hieäu. Ñöùc Giaùo Hoaøng nhaán maïnh söï ñau khoå cuûa caùc con caùi trong nhöõng tình traïng xung ñoät vaø keát luaän raèng: "Ly dò laø moät ñieàu baát haïnh, vaø con soá caùc vuï ly dò gia taêng laø ñieàu raát ñaùng lo aâu. Vì theá, chaéc chaén nghóa vuï muïc vuï quan troïng nhaát cuûa chuùng ta ñoái vôùi caùc gia ñình laø cuûng coá tình yeâu vaø giuùp chöõa laønh caùc veát thöông, laøm sao ñeå chuùng ta coù theå phoøng ngöøa söï lan traøn thaûm traïng naøy trong thôøi ñaïi chuùng ta" (AL 246).
Tieáp ñeán Ñöùc Thaùnh Cha baøn ñeán nhöõng tình traïng hoân phoái hoãn hôïp vaø hoân phoái khaùc ñaïo, tình traïng caùc gia ñình coù caùc con caùi coù xu höôùng ñoàng tính luyeán aùi, ngaøi taùi khaúng ñònh söï toân troïng ñoái vôùi hoï vaø phuû nhaän moïi thöù kyø thò baát coâng vaø moïi hình thöùc gaây haán hoaëc baïo haønh. Veà phöông dieän muïc vuï, ñieàu quí giaù laø phaàn choùt cuûa chöông naøy: "khi töû thaàn ñöa noïc ñoäc cuûa noù vaøo", veà ñeà taøi maát nhöõng ngöôøi yeâu thöông vaø tình traïng goùa buïa.
Chöông VII: Cuûng coá vieäc giaùo duïc con caùi
Chöông 7 hoaøn toaøn daønh cho vieäc giaùo duïc con caùi: vieäc giaùo duïc con caùi veà luaân lyù, giaù trò cuûa hình phaït nhö moät kích thích, söï thöïc teá kieân nhaãn, giaùo duïc veà tính duïc, thoâng truyeàn ñöùc tin, vaø toång quaùt hôn laø ñôøi soáng gia ñình nhö moät boái caûnh giaùo duïc. Thaät laø hay söï khoân ngoan thöïc tieãn ñöôïc dieãn taû trong moãi ñoaïn, nhaát laø quan taâm ñeán tính chaát tieäm tieán vaø nhöõng böôùc tieán nhoû "coù theå ñöôïc hieåu, chaáp nhaän vaø ñaùnh giaù cao" (AL 271).
Coù moät ñoaïn ñaëc bieät yù nghóa vaø coù tính chaát sö phaïm cô baûn trong ñoù Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ khaúng ñònh roõ raøng raèng "Thaùi ñoä bò aùm aûnh khoâng coù tính chaát giaùo duïc vaø khoâng theå coù moät söï kieåm soaùt taát caû nhöõng hoaøn caûnh trong ñoù moät ngöôøi con coù theå traûi qua (...). Neáu moät ngöôøi laøm cha meï bò aùm aûnh muoán bieát con mình ñang ôû ñaâu vaø kieåm soaùt moïi söï di chuyeån cuûa con, thì chæ tìm caùch thoáng trò khoâng gian cuûa ñöùa con maø thoâi. Laøm nhö theá hoï khoâng giaùo duïc con, khoâng laøm cho noù vöõng maïnh, khoâng chuaån bò con ñöông ñaàu vôùi nhöõng thaùch ñoá. Ñieàu quan troïng chính yeáu laø taïo neân nôi con caùi, moät caùch yeâu thöông, nhöõng tieán trình tröôûng thaønh töï do, chuaån bò, taêng tröôûng toaøn dieän, vun troàng söï töï laäp ñích thöïc" (AL 260)
Phaàn noùi veà söï giaùo duïc tính duïc cuõng raát quan troïng, mang töïa ñeà raát roõ raøng: "Ñoàng yù veà vieäc giaùo duïc tính duïc". Ñaây laø ñieàu caàn thieát vaø ta töï hoûi xem "caùc cô sôû giaùo duïc cuûa chuùng ta coù ñaûm nhaän thaùch ñoá aáy hay khoâng (..) trong moät thôøi ñaïi maø ngöôøi ta coù xu höôùng taàm thöôøng hoùa vaø laøm cho tính duïc trôû neân ngheøo naøn". Vieäc giaùo duïc tính duïc caàn ñöôïc thöïc hieän "trong khuoân khoå moät neàn giaùo duïc veà tình yeâu, hieán thaân cho nhau" (AL 280). Ñöùc Giaùo Hoaøng caûnh giaùc ñoái vôùi nhöõng thaønh ngöõ nhö "tính duïc an toaøn" vì noù bieåu loä moät thaùi ñoä tieâu cöïc ñoái vôùi muïc ñích töï nhieân cuûa tính duïc laø sinh saûn, nhö theå söï kieän ñöùa con laø moät keû thuø caàn phaûi ñöôïc baûo veä ñeå choáng laïi. Laøm nhö theá ngöôøi ta coå voõ söï gaây haán töï yeâu thöông mình thay vì moät thaùi ñoä tieáp ñoùn" (AL 283).
Chöông VIII: "Thaùp tuøng, phaân ñònh vaø hoäi nhaäp söï yeáu ñuoái"
Chöông naøy laø moät lôøi môøi goïi coù loøng thöông xoùt vaø phaân ñònh muïc vuï tröôùc nhöõng tình traïng khoâng hoaøn toaøn ñaùp öùng ñieàu maø Chuùa ñeà nghò. ÔÛ ñaây Ñöùc Giaùo Hoaøng duøng 3 ñoäng töø raát quan troïng, ñoù laø "thaùp tuøng, phaân ñònh vaø hoäi nhaäp" laø nhöõng ñieàu cô baûn trong vieäc ñoái phoù vôùi nhöõng tình traïng yeáu ñuoái, phöùc taïp hoaëc khoâng hôïp leä. Vì theá Ñöùc Giaùo Hoaøng trình baøy söï tieäm tieán caàn thieát trong muïc vuï, taàm quan troïng cuûa söï phaân ñònh, caùc qui luaät vaø hoaøn caûnh giaûm khinh trong vieäc phaân ñònh muïc vuï, vaø sau cuøng laø ñieàu maø ngaøi ñònh nghóa laø "tieâu chuaån thöông xoùt muïc vuï".
Chöông 8 raát teá nhò. Ñeå ñoïc chöông naøy ta phaûi nhôù raèng "nhieàu khi coâng vieäc cuûa Giaùo Hoäi gioáng nhö coâng vieäc cuûa moät beänh vieän daõ chieán" (AL 291). ÔÛ ñaây Ñöùc Giaùo Hoaøng ñoùn nhaän thaønh quaû suy tö cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc veà caùc ñeà taøi tranh luaän khaùc nhau. Ngaøi taùi khaúng ñònh yù nghóa cuûa hoân nhaân Kitoâ giaùo vaø theâm raèng "nhöõng hình thöùc keát hôïp khaùc hoaøn toaøn traùi ngöôïc vôùi lyù töôûng hoân nhaân Kitoâ giaùo, trong khi moät soá hình thöùc khaùc theå hieän lyù töôûng aáy ít laø moät caùch phaàn naøo hoaëc töông töï". Vì theá Giaùo Hoäi "khoâng queân ñeà cao giaù trò cuûa nhöõng yeáu toá xaây döïng trong nhöõng tình traïng chöa ñaùp öùng giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi hoaëc khoâng ñaùp öùng nöõa giaùo huaán cuûa Hoäi Thaùnh veà hoân nhaân" (AL 292).
Veà söï phaân ñònh ñoái vôùi nhöõng tình caûnh baát hôïp leä, Ñöùc Giaùo Hoaøng nhaän xeùt raèng "Caàn traùnh nhöõng phaùn ñoaùn khoâng ñeå yù ñeán söï phöùc taïp cuûa nhöõng hoaøn caûnh khaùc nhau, vaø caàn phaûi chuù yù ñeán caùch thöùc nhöõng ngöôøi soáng vaø chòu ñau khoå vì hoaøn caûnh cuûa hoï" (AL 296). Vaø ngaøi vieát tieáp: "Vaán ñeà ôû ñaây laø hoäi nhaäp taát caû moïi ngöôøi, phaûi giuùp moãi ngöôøi tìm ra caùch thöùc rieâng cuûa hoï ñeå tham gia coäng ñoaøn Giaùo Hoäi, ñeå hoï caûm thaáy mình laø ñoái töôïng cuûa moät loøng thöông xoùt khoâng do coâng traïng, voâ ñieàu kieän vaø nhöng khoâng" (AL 297). Vaø "Nhöõng ngöôøi ly dò ñang soáng moät cuoäc keát hieäp môùi, chaúng haïn, hoï coù theå ôû trong nhöõng tình traïng raát khaùc nhau, vaø khoâng theå xeáp loaïi hoaëc kheùp hoï trong nhöõng lôøi khaúng ñònh quaù cöùng nhaéc maø khoâng ñeå choã cho moät söï phaân ñònh thích hôïp veà con ngöôøi vaø veà muïc vuï" (AL 298).
Theo ñöôøng höôùng ñoù, ñoùn nhaän nhöõng nhaän xeùt cuûa nhieàu nghò phuï, Ñöùc Giaùo Hoaøng khaúng ñònh raèng "nhöõng tín höõu ñaõ chòu pheùp röûa maø ly dò vaø taùi hoân daân söï phaûi ñöôïc hoäi nhaäp hôn vaøo caùc coäng ñoaøn Kitoâ trong nhöõng caùch thöùc khaùc nhau coù theå, traùnh moïi hình thöùc gaây göông muø göông xaáu". Söï tham gia cuûa hoï coù theå ñöôïc bieåu loä trong nhieàu dòch vuï cuûa Giaùo Hoäi (..). Hoï khoâng neân caûm thaáy mình bò tuyeät thoâng, nhöng coù theå soáng vaø tröôûng thaønh nhö caùc phaàn töû sinh ñoäng cuûa Giaùo Hoäi (...). Söï hoäi nhaäp naøy cuõng laø ñieàu caàn thieát ñeå chaêm soùc vaø giaùo duïc con caùi theo tinh thaàn Kitoâ giaùo" (AL 299).
Toång quaùt hôn, Ñöùc Giaùo Hoaøng ñöa ra lôøi khaúng ñònh raát quan troïng ñeå hieåu höôùng ñi vaø yù nghóa cuûa Toâng Huaán: "Neáu ñeå yù ñeán voâ soá nhöõng hoaøn caûnh cuï theå khaùc nhau (...) thì coù theå hieåu raèng khoâng neân mong ñôïi töø Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc hoaëc töø Toâng huaán naøy moät qui luaät toång quaùt môùi thuoäc loaïi giaùo luaät, coù theå aùp duïng cho moïi tröôøng hôïp. Chæ coù theå coù moät söï khuyeán khích môùi haõy phaân ñònh baûn thaân vaø muïc vuï theo tinh thaàn traùch nhieäm veà nhöõng hoaøn caûnh ñaëc bieät khoâng gioáng nhau trong moïi tröôøng hôïp", nhöõng haäu quaû hoaëc nhöõng coâng hieäu cuûa moät qui luaät khoâng nhaát thieát phaûi luoân luoân nhö nhau" (AL 300). Ñöùc Giaùo Hoaøng khai trieån moät caùch saâu roäng nhöõng ñoøi hoûi vaø ñaëc tính cuûa haønh trình thaùp tuøng vaø phaân ñònh trong söï ñoái thoaïi saâu roäng giöõa caùc tín höõu vaø caùc vò muïc töû. Vôùi muïc ñích ñoù ngaøi nhaéc nhôû suy tö cuûa Giaùo Hoäi veà "nhöõng aûnh höôûng vaø hoaøn caûnh giaûm khinh" veà söï qui traùch vaø traùch nhieäm nhöõng haønh ñoäng, vaø döïa vaøo thaùnh Toâma Aquino, ngaøi döøng laïi veà töông quan giöõa "caùc qui luaät vaø söï phaân ñònh" ñeå khaúng ñònh raèng: "Ñuùng laø caùc qui luaät toång quaùt trình baøy moät ñieàu thieän haûo maø ta khoâng bao giôø ñöôïc pheùp khoâng ñeå yù hoaêc coi nheï, trong caùch dieãn taû caùc qui luaät toång quaùt aáy, khoâng theå tuyeät ñoái bao goàm moïi hoaøn caûnh ñaëc thuø. Ñoàng thôøi caàn noùi raèng chính vì lyù do ñoù, ñieàu thuoäc veà söï phaân ñònh thöïc haønh ñöùng tröôùc moät hoaøn caûnh ñaëc thuø khoâng theå ñöa leân haøng moät qui luaät" (AL 304).
Trong phaàn choùt cuûa chöông 8, "tieâu chuaån loøng thöông xoùt muïc vuï", veà söï mô hoà, Ñöùc Giaùo Hoaøng maïnh meõ khaúng ñònh raèng "Hieåu nhöõng hoaøn caûnh ngoaïi leä khoâng bao giôø bao haøm vieäc che daáu aùnh saùng lyù töôûng troïn veïn nhaát vaø cuõng khoâng ñeà nghò ít hôn ñieàu maø Chuùa Gieâsu coáng hieán cho con ngöôøi. Ngaøy nay ñieàu quan troïng hôn moät neàn muïc vuï veà nhöõng thaát baïi, laø coá gaéng muïc vuï ñeå cuûng coá hoân nhaân, cuõng nhö phoøng ngöøa nhöõng tan vôõ" (AL 307). Nhöng yù nghóa toång quaùt cuûa chöông 8 vaø tinh thaàn maø Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ muoán ñeà ra cho vieäc muïc vuï cuûa Giaùo Hoäi coøn coù theå toùm taét roõ raøng trong nhöõng lôøi cuoái: "Toâi môøi goïi caùc tín höõu ñang soáng trong nhöõng hoaøn caûnh phöùc taïp haõy tín thaùc ñeán noùi chuyeän vôùi caùc vò muïc töû cuûa mình hoaëc vôùi nhöõng giaùo daân ñang soáng taän tuïy vôùi Chuùa. Hoï seõ khoâng luoân luoân tìm thaáy nôi nhöõng vò aáy moät söï khaúng ñònh caùch lyù töôûng vaø nhöõng öôùc muoán cuûa mình, nhöng chaéc chaén hoï seõ nhaän ñöôïc moät aùnh saùng giuùp hoï hieåu roõ hôn ñieàu ñang xaûy ra vaø hoï coù theå khaùm phaù moät haønh trình tröôûng thaønh baûn thaân. Vaø toâi môøi caùc vò muïc töû haõy thaân aùi laéng nghe trong söï thanh thaûn, vôùi öôùc muoán chaân thaønh ñi vaøo thaûm kòch cuûa con ngöôøi vaø hieåu quan ñieåm cuûa hoï, ñeå giuùp hoï soáng toát ñeïp hôn vaø nhìn nhaän choã ñöùng cuûa hoï trong Giaùo Hoäi" (AL 312). Veà tieâu chuaån loøng thöông xoùt muïc vuï, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ maïnh meõ khaúng ñònh raèng: "nhieàu khi chuùng ta bò maát maùt vaø phaûi hy sinh nhieàu khi daønh choã trong muïc vuï cho tình yeâu thöông voâ ñieàu kieän cuûa Thieân Chuùa. Chuùng ta ñaët bao nhieâu ñieàu kieän cho loøng töø bi khieán cho noù khoâng coøn yù nghóa cuï theå vaø yù nghóa ñích thöïc nöõa, vaø ñaây laø caùch thöùc teä nhaát laøm tan loaõn Tin Möøng" (AL 311).
Chöông IX: Linh ñaïo hoân nhaân vaø gia ñình
Chöông 9 baøn veà linh ñaïo hoân nhaân vaø gia ñình, "ñöôïc hình thaønh baèng haøng ngaøn cöû chæ thöïc teá vaø cuï theå" (AL 315). Ñöùc Giaùo Hoaøng khaúng ñònh roõ raøng raèng "nhöõng ngöôøi coù nhöõng öôùc muoán linh ñaïo saâu xa khoâng ñöôïc caûm thaáy gia ñình laøm cho hoï xa rôøi söï taêng tröông trong ñôøi soáng Tinh Thaàn, nhöng gia ñình laø moät con ñöôøng Chuùa duøng ñeå ñöa hoï ñeán toät ñænh söï keát hieäp thaàn bí" (AL 316). Taát caû, "nhöõng luùc vui möøng, an nghæ hoaëc leã hoäi, vaø caû tính duïc, ñöôïc caûm nghieäm nhö moät söï tham gia söï soáng sung maõn cuûa söï phuïc sinh cuûa Chuùa" (AL 317). Vì theá, Toâng huaán noùi veà kinh nguyeän döôùi aùnh saùng Phuïc Sinh, linh ñaïo tình yeâu loaïi tröø ngöôøi thöù ba, vaø töï do trong thaùch ñoá vaø khaùt voïng soáng vôùi nhau cho ñeán "ñaàu baïc raêng long", phaûn aùnh loøng trung tín cuûa Thieân Chuùa (Xc AL 319).
Vaø sau cuøng linh ñaïo "chaêm soùc, an uûi vaø khích leä". "Troïn cuoäc soáng gia ñình laø moät ñoàng coû töø bi. Ñöùc Thaùnh Cha vieát: Moãi ngöôøi, kyõ löôõng veõ vaø vieát leân trong cuoäc soáng cuûa ngöôøi khaùc" (AL 322). Thaät laø moät "kinh nghieäm thieâng lieâng saâu xa khi chieâm ngaém moãi ngöôøi yeâu quí vôùi ñoâi maét cuûa Thieân Chuùa vaø nhaän ra Chuùa Kitoâ nôi ngöôøi aáy" (AL 323)
Trong ñoaïn keát luaän, Ñöùc Thaùnh Cha quaû quyeát: "Khoâng coù gia ñình naøo laø moät thöïc taïi hoaøn haûo vaø ñöôïc keát thaønh moät laàn cho taát caû, nhöng ñoøi moät söï tieán trieån töø töø khaû naêng yeâu thöông cuûa mình (...). Taát caû chuùng ta ñöôïc keâu goïi luoân coá gaéng ñi xa hôn chính mình, nhöõng giôùi haïn cuûa mình vaø moãi gia ñình phaûi soáng trong söï khích leä lieân tuïc nhö theá. Caùc gia ñình chuùng ta haõy tieán böôùc, chuùng ta haõy tieáp tuïc böôùc ñi! (...). Chuùng ta ñöøng ñaùnh maát hy voïng vì nhöõng giôùi haïn cuûa mình, nhöng cuõng ñöøng töø boû khoâng tìm kieám tình yeâu vaø söï hieäp thoâng sung maõn ñaõ ñöôïc höùa cho chuùng ta" (AL 325).
Toâng Huaán keát thuùc vôùi moät kinh nguyeän daâng leân Thaùnh Gia Thaát (AL 325).
G. Traàn Ñöùc Anh OP chuyeån yù
(Radio Vatican)