Baøi giaûng cuûa Ñöùc Phanxicoâ
trong Thaùnh Leã vôùi ngöôøi baûn ñòa Meã Taây Cô
Baøi giaûng cuûa Ñöùc Phanxicoâ trong Thaùnh Leã vôùi ngöôøi baûn ñòa Meã Taây Cô.
Meâxicoâ (VietCatholic News 15-02-2016) - Vaøo ngaøy ñaày ñuû thöù ba 15 thaùng 2 naêm 2016 trong chuyeán toâng du Meã Taây Cô cuûa ngaøi, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ tôùi San Cristobal de Las Casas ñeå thaêm vieáng ngöôøi baûn ñòa cuûa Bang Chiapas, mieàn nam Meã Taây Cô, cöû haønh Thaùnh Leã vôùi hoï, vaø noùi vôùi hoï raèng: theá giôùi ngaøy nay caàn caùc giaù trò vaø truyeàn thoáng coå xöa cuûa hoï.
Thaùnh Leã ngoaøi trôøi, cöû haønh taïi vaän ñoäng tröôøng theå thao thaønh phoá, bao goàm caùc lôøi nguyeän vaø baøi ñoïc baèng nhieàu ngoân ngöõ baûn ñòa. Duø raát phong phuù veà taøi nguyeân thieân nhieân, vuøng mieàn nam naøy vaãn tieáp tuïc keùm môû mang hôn caùc vuøng khaùc trong nöôùc, vôùi möùc ngheøo vaø muø chöõ khaù cao.
Trong baøi giaûng leã, Ñöùc Giaùo Hoaøng ghi nhaän raèng "trong moät ñöôøng loái coù heä thoáng vaø toå chöùc", caùc neàn vaên hoùa baûn ñòa ñaõ bò hieåu laàm vaø bò loaïi ra khoûi xaõ hoäi. Ñöùc Phanxicoâ noùi raèng: "Moät soá ngöôøi coi caùc giaù trò, neàn vaên hoùa vaø caùc truyeàn thoáng cuûa anh chò em laø thaáp keùm" trong hi ñoù, nhieàu ngöôøi khaùc "vì say söa vôùi quyeàn löïc, tieàn baïc vaø khuynh höôùng thò tröôøng, ñaõ ñaùnh cöôùp caùc ñaát ñai cuûa anh chò em vaø chuoác ñoäc chuùng". Ngaøi nhaán maïnh raèng moãi ngöôøi neân "xeùt löông taâm mình vaø hoïc caùch noùi: xin tha thöù cho toâi!".
Ñaëc bieät, Ñöùc Phanxicoâ noùi raèng caùc daân toäc baûn ñòa coù nhieàu ñieàu ñeå daïy theá giôùi veà "caùch phaûi töông taùc moät caùch hoaø hôïp ra sao vôùi thieân nhieân, maø hoï voán toân kính nhö laø 'nguoàn thöïc phaåm, caên nhaø chung vaø laø baøn thôø cuûa chung nhaân loaïi".
Sau ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ toaøn vaên baøi giaûng cuûa ngaøi:
'Li smantal Kajvaltike toj lek' - leà luaät cuûa Chuùa thì hoaøn haûo; noù laøm linh hoàn soáng laïi. Thaùnh vònh chuùng ta vöøa nghe ñaõ baét ñaàu nhö theá. Leà luaät cuûa Chuùa thì hoaøn haûo vaø thaùnh vònh gia ñaõ soát saéng lieät keâ moïi ñieàu leà luaät ñeà xuaát vôùi nhöõng ai chòu nghe vaø tuaân theo noù: noù laøm linh hoàn soáng laïi, noù ñem khoân ngoan tôùi cho ngöôøi ñôn sô, noù laøm taâm hoàn ta haân hoan, noù cho maét ta aùnh saùng.
Ñoù laø leà luaät maø Daân Israel ñaõ tieáp nhaän töø tay Moâseâ, moät leà luaät seõ giuùp Daân Thieân Chuùa soáng trong töï do maø hoï ñöôïc keâu goïi böôùc vaøo. Moät leà luaät nhaèm laøm aùnh saùng daãn ñöôøng vaø ñoàng haønh vôùi cuoäc haønh höông cuûa daân Ngöôøi. Moät daân toäc töøng caûm nghieäm caûnh noâ leä vaø baïo chuùa cuûa Pharaoâ, chòu ñau khoå vaø aùp böùc ñeán noãi Thieân Chuùa phaûi noùi: "Ñuû roài! Khoâng ñöôïc nöõa! Ta ñaõ thaáy söï thoáng khoå cuûa chuùng, Ta ñaõ nghe thaáy tieáng keâu cuûa chuùng, Ta bieát caùc ñau khoå cuûa chuùng" (xem Xh 3:9). Vaø ôû ñaây, ngöôøi ta ñaõ thaáy göông maët thöïc söï cuûa Thieân Chuùa, göông maët cuûa Ngöôøi Cha ñau khoå khi thaáy con caùi mình chòu ñau khoå, ngöôïc ñaõi vaø baát coâng. Lôøi leõ, leà luaät cuûa Ngöôøi, do ñoù, trôû thaønh bieåu töôïng cuûa töï do, bieåu töôïng cuûa haïnh phuùc, khoân ngoan vaø aùnh saùng. Noù laø moät caûm nghieäm, moät thöïc taïi ñöôïc chuyeân chôû baèng caâu kinh caàu trong 'Popol Vuh' vaø phaùt sinh töø söï khoân ngoan tích luõy treân caùc laõnh thoå naøy töø nhöõng thôøi khoâng ai nhôù ñöôïc: "Höøng ñoâng moïc leân treân moïi boä laïc. Maët traùi ñaát töùc khaéc ñöôïc maët trôøi chöõa laønh" (33). Maët trôøi moïc leân ñeå daân, ôû caùc thôøi ñieåm khaùc nhau, tieán böôùc giöõa caùc thôøi khaéc ñen toái nhaát cuûa lòch söû.
Trong caùch phaùt bieåu treân, ngöôøi ta nghe thaáy khaùt voïng ñöôïc soáng trong töï do, khaùt mong ñöôïc ngaém nhìn ñaát höùa nôi aùp böùc, ngöôïc ñaõi vaø nhuïc maï khoâng coøn laø chuyeän thöôøng ngaøy. Trong traùi tim con ngöôøi vaø trong kyù öùc nhieàu ngöôøi thuoäc caùc daân toäc anh chò em ñaõ coù in saün loøng hoaøi mong aáy, loøng hoaøi mong ñaát ñai, loøng hoaøi mong ñeán luùc thoái naùt cuûa con ngöôøi seõ ñöôïc löôùt thaéng baèng tình anh em, baát coâng seõ bò chinh phuïc bôûi tình lieân ñôùi vaø baïo löïc seõ bò hoøa bình laøm caâm hoïng.
Cha chuùng ta khoâng nhöõng chia seû hoaøi mong treân, Ngöôøi coøn linh höùng noù vaø tieáp tuïc linh höùng nhö theá baèng caùch ban cho ta Con cuûa Ngöôøi laø Chuùa Gieâsu Kitoâ. Nôi Ngöôøi, ta khaùm phaù ra tình lieân ñôùi cuûa Chuùa Cha, Ñaáng vaãn ñi caïnh ta. Nôi Ngöôøi, ta thaáy leà luaät hoaøn haûo ñaõ mang laáy xaùc thòt, ñaõ mang khuoân maët ngöôøi, ñaõ chia seû lòch söû ta ñeå cuøng saùnh böôùc vaø naâng ñôõ daân cuûa Ngöôøi ra sao. Ngöôøi ñaõ trôû neân Ñöôøng, Ngöôøi ñaõ trôû neân Söï Thaät, Ngöôøi ñaõ trôû neân Söï Soáng, ñeå boùng toái khoâng coù lôøi noùi cuoái cuøng vaø höøng ñoâng seõ khoâng ngöøng moïc leân treân ñôøi soáng con caùi nam nöõ cuûa Ngöôøi.
Baèng nhieàu caùch, ngöôøi ta töøng möu toan laøm cho loøng hoaøi mong treân im laëng vaø lu môø, vaø baèng nhieàu caùch, ngöôøi ta ñaõ coá gaéng chuoác meâ linh hoàn chuùng ta, vaø baèng nhieàu caùch, ngöôøi ta ñaõ gaéng söùc khuaát phuïc vaø ru nguû con caùi vaø giôùi treû chuùng ta vaøo moät thöù ueå oaûi baèng caùch gôïi yù raèng khoâng ñieàu gì coù theå thay ñoåi, caùc giaác mô cuûa chuùng khoâng bao giôø coù theå trôû thaønh thöïc taïi. Ñoái ñaàu vôùi nhöõng möu toan naøy, chính taïo theá cuõng phaûi leân tieáng phaûn ñoái: "Ngöôøi chò naøy ñang keâu gaøo vì söï huûy hoaïi do chuùng ta, vì vieäc söû duïng voâ traùch nhieäm vaø boùc loät caùc taøi nguyeân. Vì cöù ñinh ninh raèng, chuùng ta chính laø chuû nhaân vaø sôû höõu chuû, neân ñöôïc quyeàn taän duïng. Baïo löïc naèm trong traùi tim bò toäi loãi gaây thöông tích cuûa con ngöôøi, xuaát hieän roõ raøng qua caùc hieän töôïng beänh lyù, maø chuùng ta coù theå ghi nhaän trong ñaát ñai, trong khoâng khí vaø nôi caùc sinh vaät. Vì theá, giöõa nhöõng ngöôøi ngheøo bò boû rôi vaø bò ñoái xöû taøn teä nhaát, chuùng ta seõ thaáy traùi ñaát cuûa chuùng ta bò boùc loät vaø bò taøn phaù, "ñang reân sieát vaø quaèn quaïi trong côn sinh nôû"(Rm 8, 22) (Laudato Si', 2). Thaùch ñoá moâi tröôøng maø chuùng ta ñang traûi nghieäm vaø caùc nguyeân nhaân nhaân baûn cuûa noù, aûnh höôûng tôùi moïi ngöôøi chuùng ta (xem Laudato Si', 14) vaø ñoøi chuùng ta phaûi traû lôøi. Chuùng ta khoâng theå giöõ im laëng ñöôïc nöõa tröôùc moät trong caùc cuoäc khuûng hoaûng moâi tröôøng lôùn nhaát trong lòch söû theá giôùi.
Veà phöông dieän treân, anh chò em coù nhieàu ñieàu ñeå daïy doã chuùng toâi. Nhö caùc giaùm muïc Myõ Chaâu Latinh voán thöøa nhaän, caùc daân toäc cuûa anh chò em bieát caùch töông taùc moät caùch hoøa hôïp vôùi thieân nhieân, moät thieân nhieân maø hoï toân kính nhö laø "nguoàn thöïc phaåm, caên nhaø chung vaø laø baøn thôø cuûa chung nhaân loaïi" (Aparecida, 472).
AÁy theá nhöng, nhieàu dòp, trong moät ñöôøng loái coù heä thoáng vaø toå chöùc, daân chuùng cuûa anh chò em ñaõ bò hieåu laàm vaø bò loaïi ra khoûi xaõ hoäi. Moät soá ngöôøi coi caùc giaù trò, neàn vaên hoùa vaø caùc truyeàn thoáng cuûa anh chò em laø thaáp keùm. Nhieàu ngöôøi khaùc, vì say söa vôùi quyeàn löïc, tieàn baïc vaø khuynh höôùng thò tröôøng, ñaõ ñaùnh cöôùp caùc ñaát ñai cuûa anh chò em vaø chuoác ñoäc chuùng. Ñieàu naøy ñaùng buoàn xieát bao! Ñieàu ñaùng laøm xieát bao laø moãi ngöôøi neân xeùt löông taâm mình vaø hoïc caùch noùi: "xin tha thöù cho toâi!" Theá giôùi ngaøy nay, bò neàn vaên hoùa vöùt boû laøm cho tan naùt nhö hieän nay, raát caàn anh chò em!
Bò ñaåy vaøo moät neàn vaên hoùa luoân tìm caùch giaäp taét moïi di saûn vaø ñaëc ñieåm vaên hoùa nhaèm theo ñuoåi moät theá giôùi ñoàng nhaát hoùa (homogenized), tuoåi treû ngaøy nay caàn baùm chaët vaøo söï khoân ngoan cuûa caùc baäc tröôûng thöôïng!
Theá giôùi ngaøy nay, bò khuaát phuïc bôûi tieän lôïi, caàn hoïc laïi giaù trò cuûa loøng bieát ôn!
Chuùng ta haân hoan vì bieát chaéc raèng "Ñaáng Taïo Hoùa khoâng boû rôi chuùng ta; Ngöôøi khoâng bao giôø töø boû keá hoaïch ñaày yeâu thöông cuûa Ngöôøi hay hoái haän vì ñaõ döïng neân ta" (Laudato Si', 13). Chuùng ta haân hoan vì Chuùa Gieâsu tieáp tuïc cheát vaø soáng laïi trong moïi cöû chæ ta hieán taëng cho nhöõng ngöôøi beù nhoû nhaát trong anh chò em cuûa chuùng ta. Chuùng ta haõy quyeát taâm laøm chöùng cho söï Thoáng Khoå vaø söï Phuïc Sinh cuûa Ngöôøi, baèng caùch leân xöông thòt cho nhöõng lôøi naøy: Li smantal Kajvaltike toj lek - leà luaät cuûa Chuùa thì hoaøn haûo vaø khích leä linh hoàn.
Vuõ Vaên An