Tình hình vaøi nöôùc vuøng Trung Ñoâng
ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha nhaéc tôùi
trong söù ñieäp Giaùng Sinh
Tình hình vaøi nöôùc vuøng Trung Ñoâng ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha nhaéc tôùi trong söù ñieäp Giaùng Sinh: Siria, Iraq, Libia, Yemen.
Vatican (SD 25-12-2015; Vat. 27-01-2016) - Trong Söù ñieäp Giaùng Sinh ngaøy 25 thaùng 12 naêm 2015 vöøa qua ÑTC Phanxicoâ ñaõ duyeät qua moät soá vuøng khoâng coù hoaø bình treân theá giôùi, vaø tha thieát môøi goïi moïi ngöôøi soáng thöông xoùt nhö Thieân Chuùa, ñeå cho Chuùa Gieâsu Kitoâ Cöùu Theá sinh ra trong taâm loøng vaø cuoäc soáng haàu coù söï bình an, nieàm hy voïng vaø loøng thöông xoùt, loaïi boû moïi thuø haän, chieán tranh xung khaéc, baát coâng, vaø tìm laïi ñöôïc phaåm giaù laø ngöôøi vaø laø con caùi Chuùa cuûa mình. Ngoaøi vaøi nöôùc vuøng Trung Ñoâng nhö Siria, Iraq, Libia vaø Yemen, ÑTC cuõng nhaéc tôùi caùc nöôùc khaùc nhö Ucraina, Burundi, Coäng hoøa daân chuû Congo, Nam Sudan, Colombia vaø caùc vuï khuûng boá ñoù ñaây treân theá giôùi.
Ñöùc Thaùnh Cha nhaéc tôùi trong söù ñieäp Giaùng Sinh: Siria, Iraq, Libia, Yemen.
Xung khaéc taïi Siria ñaõ buøng noå ngaøy 15 thaùng 3 naêm 2011 vôùi caùc vuï bieåu tình lieân tuïc choáng chính quyeàn cuûa toáng thoáng Bashar Al-Assad. Laøn soùng bieåu tình nhanh choùng bieán thaønh vieäc noåi loaïn treân toaøn nöôùc, roài bieán thaønh cuoäc noäi chieán naêm 2012, vaø hieän vaãn tieáp tuïc ngaøy caøng thaûm khoác hôn, bieán nhieàu thaønh phoá vaø laøng maïc Siria trôû thaønh caùc ñoáng gaïch vuïn ñoå naùt hoang taøn. Caùc phaûn ñoái ban ñaàu nhaém muïc ñích yeâu caàu toång thoáng Al- Assad töø chöùc vaø loaïi boû cô caáu ñoäc ñaûng Ba'th. Nhöng roài vôùi caùc ñuïng ñoä ngaøy caøng khoâc lieät hôn coù theâm moät löïc löôïng quaù khích khaùc mang maàu saéc Salaphít nhaäp cuoäc. Nhôø söï trôï giuùp tieàn baïc vaø khí giôùi cuûa vaøi quoác gia hoài Sunnít trong vuøng Vinh Ba Tö, löïc löôïng naøy ngaøy caøng maïnh vaø ngöôøi ta öôùc ñoaùn coù tôùi 75% chieán binh thuoäc quyeàn noù. Caùc nhoùm hoài cuoàng tín naøy coù muïc ñích chính laø thieát laäp luaät Sharia cuûa Hoài giaùo taïi Siria.
Vì vò trí chieán löôïc cuûa Siria, caùc lieân heä quoác teá cuûa noù vaø cuoäc noäi chieán keùo daøi, khieán cho cuoäc khuûng hoaûng cuûa Siria cuõng lieân luî tôùi caùc quoác gia laùng gieàng vaø toaøn coäng ñoaøn quoác teá. Nhaát laø töø khi caùc löïc löôïng naøy tuyeân boá thaønh laäp Nhaø nöôùc hoài IS. Giöõa loøng Lieân Hieäp Quoác ñaõ xaûy ra söï ñoå beå saâu roäng giöõa Hoa Kyø, Phaùp vaø Anh uûng hoä caùc löïc löôïng noåi loaïn, trong khi Trung Quoác vaø Nga traùi laïi uûng hoä chính quyeàn cuûa toång thoáng Al-Assad, caû treân bình dieän ngoaïi giao cuõng nhö treân bình dieän quaân söï. Töø naêm ngoaùi Nga ñaõ göûi vuõ khí vaø quaân ñoäi tôùi Siria, vaø töø maáy thaùng nay ñaõ cho maùy bay chieán ñaáu boû bom caùc caên cöù cuûa caùc löïc löôïng IS.
Con soá ngöôøi cheát trong chieán tranh taïi Siria ñaõ leân tôùi hôn 300,000, khoâng keå haèng traêm ngaøn nguôøi bò thöông, hôn 4 trieäu ngöôøi tî naïn caùc nöôùc laùng gieàng vaø gaàn 8 trieäu ngöôøi tî naïn beân trong nöôùc. Maëc duø trong caùc naêm qua Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ lieân tuïc keâu goïi hoaø bình cho Siria, nhöng tình hình ñaõ khoâng saùng suûa hôn. Ngaøy 11 thaùng gieâng naêm 2016 laàn ñaàu tieân caùc ñoaøn xe chôû phaåm vaät cöùu trôï ñöôïc pheùp tieáp teá cho daân chuùng kieät queä vì bò vaây haõm töø bao thaùng qua taïi vaøi nôi.
Beân Iraq laø quoác gia laùng gieàng cuûa Siria, keå töø khi Hoa Kyø xaâm laêng nöôùc naøy naêm 2003 vaø haï beä toång thoáng Sadam Hussein, tình hình chính trò xaõ hoäi lieân tuïc roái ren vaø baát an, vì xung khaéc buøng noå giöõa caùc nhoùm Sunnít vaø Sciít, cuõng nhö vôùi caùc löïc löôïng choáng Hoa Kyø vaø caùc nöôùc ñoàng minh. Maëc duø naêm 2011 caùc löïc löôïng baûo hoaø ñaõ trieät thoaùi haàu nhö toaøn dieän, nhöng tình hình vaãn baát oån vôùi caùc vuï khuûng boá baèng bom ngöôøi. Chieán tranh Iraq ñaõ khieán cho khoaûng 600,000 ngöôøi thieät maïng, haøng trieäu ngöôøi tî naïn beân trong vaø ngoaøi nöôùc. Baét ñaàu töø naêm 2012 Iraq chòu aûnh höôûng cuûa cuoäc noäi chieán chieán beân Siria, vì coù söï trao ñoåi maïnh meõ giöõa caùc nhoùm phieán quaân hoài hoaït ñoäng trong vuøng Ñoâng Siria vôùi caùc nhoùm hoaït ñoäng trong vuøng Taây Iraq, ña soá thuoäc giaùo phaùi Hoài Sunnít, caêm thuø chính quyeàn Baghdad theo giaùo phaùi Sciít. Naêm 2013 oâng Abu Bakr Al- Baghdadi, laõnh tuï Nhaø nöôùc hoài Iraq, ñöôïc thaønh laäp naêm 2006 nhö laø phaàn cuûa maïng löôùi cuûa toå chöùc hoài khuûng boá Al Qaeda, loan baùo hieäp nhaát nhoùm mình vôùi nhoùm Al- Nursa, laø phong traøo phieán quaân hoài noøng coát cuûa Siria. Söï hieäp nhaát naøy, bò khöôùc töø bôûi ña soá laõnh tuï cuûa nhoùm Al- Nursa vaø Al Qaeda, khieán cho nhoùm Al Qaeda xa rôøi nhoùm môùi thaønh laäp, vaø theá laø nhoùm môùi naøy laáy teân laø Nhaø nöôùc Hoài cuûa Iraq vaø vuøng Maët trôøi moïc vieát taét laø ISIS hay ISIL trong tieáng Anh.
Vaøo ñaàu naêm 2014 nhoùm naøy kieåm soaùt thaønh phoá Falluja vaø moät phaàn lôùn vuøng Ñoâng Siria, roài giöõa thaùng 6 vaø thaùng 7 naêm 2015 lan sang vuøng baéc vaø ñoâng, ñaùnh chieám hai thaønh phoá Mossul vaø Tikrit, roài tieán saùt tôùi vuøng Kurdistan. Trong thôøi gian naøy löïc löôïng naøy hoaøn toaøn beû gaãy lieân laïc vôùi toå chöùc Al Qaeda, vaø tuyeân boá thaønh laäp moät Califato ñaïi ñoàng hay Nhaø nöôùc Hoài IS coù laõnh tuï laø Abu Bakr Al- Baghdadi. Söùc tieán cuûa Nhaø nöôùc Hoài bò caùc cuoäc doäi bom vaø oanh kích cuûa Hoa Kyø vaø caùc daân quaân Kurde vaø Sciít haõm laïi. Theo Hieán phaùp naêm 2005 Iraq laø moät coäng hoøa quoác hoäi, lieân bang, daân chuû vaø hoài. Ñoøi buoäc cuûa moät söï quaân bình giöõa caùc coäng ñoaøn phaûn aùnh trong vieäc chia ba chöùc vuï chính cuûa quoác gia, tuy khoâng ñöôïc thaáy tröôùc trong Hieán phaùp, nhöng ñöôïc coi nhö neàn taûng cuûa söï thoaû hieäp giöõa ba löïc löôïng chính trong nöôùc: Toång thoáng laø chöùc danh döï nhaát daønh cho moät ngöôøi Kurde, Thuû töôùng ñöôïc choïn trong coäng ñoaøn Sciít, vaø Chuû tòch quoác hoäi ñöôïc choïn trong coäng ñoaøn Sunnít. Trong hai nhieäm kyø, töùc cho tôùi naêm 2014 Hieán phaùp thieát ñònh raèng toång thoáng ñöôïc trôï giuùp bôûi moät Hoäi ñoàng toång thoáng, goàm hai Phoù toång thoáng, moät ngöôøi Sciít moät ngöôøi Sunnít. Cuõng theá Quoác hoäi coù hai Phoù chuû tòch moät ngöôøi Sciít, moät ngöôøi Sunnít. Trong khi coù 3 phoù thuû töôùng: moät ngöôøi Sunnít, moät ngöôøi Sciít vaø moät ngöôøi Kurde, Nhöng quy cheá naøy bò baõi boû vaøo thaùng 8 naêm 2015. Quyeàn laäp phaùp ñöôïc daønh cho Quoác Hoäi, hieän nay goàm 328 daân bieåu ñöôïc baàu theo tyû leä.
Taïi Libia vaøo thaùng hai naêm 2011 buøng noå caùc vuï daân chuùng xuoáng ñöôøng bieåu tình phaûn ñoái chính quyeàn. Tieáp theo sau laø moät cuoäc xung ñoät vuõ trang giöõa caùc löïc löôïng trung thaønh vôùi ñaïi taù Gheddafi vôùi caùc löïc löôïng noåi loaïn. Ngaøy 19 thaùng 3 naêm 2011, theo sau nghò quyeát soá 1973 cuûa Hoäi Ñoàng Baûo An Lieân Hieäp Quoác, moät can thieäp quaân söï quoác teá nhaèm baûo veä thöôøng daân Libi qua vieäc aùp duïng moät vuøng caám bay ñöôïc ñeà ra. Trong thöïc teá söï can thieäp ñöôïc cuï theå hoùa trong vieäc boû bom moät caùch coù heä thoáng caùc nhoùm binh só cuûa chính quyeàn, caùc haï taàng cô sôû daân söï vaø quaân söï, vaø yeåm trôï caùc löïc löôïng choáng chính phuû. Tham döï vieäc can thieäp naøy coù caùc nöôùc cuûa khoái NATO trong ñoù coù Hoa Kyø, Phaùp, Anh, Italia, Canada vaø vaøi nöôùc A raäp nhö Qatar vaø Vöông quoác A raäp thoáng nhaát. Ngaøy 20 thaùng 10 naêm 2011 ñaïi taù Muammar Gheddafi bò baét vaø bò gieát trong thaønh phoá Sirte, khieán cho cheá ñoä cuûa oâng suïp ñoå.
Tuy nhieân, Libia rôi vaøo caûnh hoãn loaïn vì chieán tranh vaãn tieáp dieãn giöõa caùc daân quaân vuõ trang cuûa caùc boä laïc khaùc nhau thuoäc lieân minh noåi loaïn choáng chính phuû tröôùc ñoù. Nhieàu chính quyeàn tieáp noái nhau ñaõ coá gaéng aùp ñaët quyeàn bính trung öông treân caùc nhoùm naøy, baèng caùch tìm giaûi giaùp hoï vaø saùt nhaäp hoï vaøo quaân ñoäi quoác gia, nhöng ñaõ khoâng thaønh coâng, vì caùc cô quan haønh chaùnh trung öông ñaõ luoân toû ra quaù yeáu ôùt, vaø quoác hoäi bò chia reõ traàm troïng. Sau ngaøy 18 thaùng 5 naêm 2014 tình hình trôû neân toài teä hôn sau vuï ñaûo chaùnh cuûa töôùng Khalifa Belqasim Haftar, vaø vieäc chieám dinh quoác hoäi Tripoli töø phía caùc binh só trung thaønh vôùi oâng. Moät soá caùc ñaïi bieåu choïn Tobruk laøm truï sôû vaø rôøi quoác hoäi veà ñaây. Ngaøy 17 thaùng 12 naêm 2015 taïi Skhirat beân Maroác caùc ñaïi dieän cuûa Quoác hoäi Tripoli vaø quoác hoäi Tobruk ñaõ kyù moät hieäp ñònh thaønh laäp moät chính quyeàn thoaû hieäp quoác gia döôùi söï giaùm saùt cuûa Lieân Hieäp Quoác.
Beân Yemen moät cuoäc chieán môùi chính thöùc baét ñaàu vaøo thaùng 3 naêm 2015. Vaøi maùy bay cuûa A Raäp Sauñi vaø caùc nöôùc A Raäp khaùc ñaõ boû bom caùc caên cöù cuûa caùc phieán quaân Sciít Huthi. Maáy tuaán tröôùc ñoù caùc phieán quaân naøy ñaõ kieåm soaùt thuû ñoâ Sana'a vaø caùc phaàn ñaát khaùc ôû maïn Taây nöôùc naøy. Tình hình Yemen caêng thaúng töø nhieàu thaùng nay, tôùi ñoä nhieàu nhaø phaân tích chính trò goïi noù laø moät cuoäc noäi chieán. Tình hình taïi Yemen cuõng raát laø phöùc vaø khoù hieåu, vì caùc nhoùm phieán quaân noåi loaïn ñòa phöông ñöôïc caùc nöôùc ngoaøi vaø caùc nhaân vaät chính trò quan troïng cuûa Yemen uûng hoä. Lòch söû Yemen, laø quoác gia ngheøo nhaát Trung Ñoâng, ñaõ ñoät nhieân thay ñoåi giöõa cuoái naêm 2011 vaø ñaàu naêm 2012, khi toång thoáng Ali Abdullah Saleh cai trò nöôùc naøy töø hôn 30 naêm nay, ñaõ nhöôøng quyeàn bính cho oâng Abd Rabbih Mansur Hadi.
Ngaøy 22 thaùng gieâng naêm 2015 theo sau moät cuoäc ñaûo chaùnh töø phía ña soá Zaydidta Huthi, toång thoáng Abd Rabbih Mansur Hadi vaø thuû töôùng Khalid Basas laø ngöôøi ñaõ dính líu tôùi cheá ñoä cuõ vaø caùc göông maët phaùt xuaát töø muøa xuaân A Raäp, ñaõ töø chöùc. Hieán phaùp quoác gia giao quyeàn laõnh ñaïo cho chuû tòch quoác hoäi, laø nhaân vaät gaàn göõi vôùi oâng Saleh. Tình hình trôû neân hoãn loaïn khieán cho boán vuøng ôû mieàn nam Yemen tuyeán boá khoâng tuaân leänh chính quyeàn trung öông nöõa. Ngaøy 21 thaùng 2 oâng Hadi boû thuû ñoâ Sana'a ñeå ñeán Aden, laø thaønh phoá queâ quaùn ñoàng thôøi laø phaùo ñaøi cuûa oâng ôû mieàn nam Yemen. Vaøo thaùng 3 oâng tuyeân boá laø ñaõ khoâng bao giôø töø chöùc vaø tuyeân boá Aden laø thuû ñoâ cuûa Yemen. Ngaøy 25 thaùng 3 naêm 2015 chính quyeàn A raäp Saudi ñöôïc 10 nöôùc A raäp thuoäc Vuøng vònh Ba Tö cuõng nhö Ai Caäp, Sudan, Maroác vaø Giordania, ra leänh cho 150,000 binh só vaø 100 maùy bay quaân söï boû bom caùc caên cöù cuûa phieán quaân Huthi nhaèm taùi laäp quyeàn bính cuûa oâng Abd Rabbith Mansur Hadi, trong thôøi gian naøy soáng taïi Riyad. Coäng hoaø hoài Iran ñaõ maïnh meõ phaûn ñoái A raäp Saudi vaø yeâu caàu ngöng ngay vieäc can thieäp quaân söï naøy taïi Yemen. Vaøo thaùng 10 naêm 2015 Toå chöùc AÂn Xaù Quoác Teá ñaõ phoå bieán baûn töôøng trình toá caùo caùc toäi aùc chieán tranh cuûa A raäp Saudi taïi Yemen, ñaëc bieät laø vieäc suû duïng bom chuøm vaø boû bom caùc tröôøng hoïc vaø caùc muïc tieâu daân söï khaùc, nhaát laø dinh thoáng ñoác Sa'da do ngöôøi Huthi chieám ñoùng. Ngaøy 26 thaùng 10 vaø ngaøy muøng 2 thaùng 12 naêm 2015 khoâng quaân A raäp Saudi ñaõ boû bom hai nhaø thöông cuûa toå chöùc Caùc baùc só khoâng bieân giôùi taïi Sa'da vaø Al houban.
ÑTC nhaéc tôùi trong söù ñieäp Giaùng Sinh: Ucraina, Burundi, Coäng hoøa daân chuû Congo, Nam Sudan, Colombia vaø caùc vuï khuûng boá ñoù ñaây treân theá giôùi
Naêm 2010 trong caùc cuoäc baàu cöû toång thoáng oâng Viktor Janukovych ñaõ thaéng baø Julya Tymoshenko chæ vôùi moät soá ít phieáu. Naêm 2011 baø Tymoschenko bò lieân luî trong moät vuï aùn hình söï lieân quan tôùi vieäc söû duïng ngaân quyõ coâng coäng trong moät vuï kyù giao keøo vôùi haõng Gazprom cuûa Nga cung caáp hôi ñoát cho Ucraina, nhöng khoâng coù lôïi cho ñaát nöôùc. Ngaøy 29 thaùng 8 naêm 2012 Toaø Thöôïng Thaåm Ucraina ñaõ xaùc nhaän vieäc keát aùn baø Tymoshenko 7 naêm tuø ôû vì toäi laïm duïng quyeàn bính. Nhöng ngaøy 29 thaùng 3 naêm 2013 Toaø AÙn AÂu chaâu veà caùc quyeàn con ngöôøi ñaõ coi vieäc giam giöõ baø nguyeân thuû töôùng Tymoshenko laø khoâng hôïp phaùp.
Trong naêm 2013 baét ñaàu xaûy ra caùc vuï bieåu tình ñoøi gia nhaäp Lieân Hòeäp AÂu chaâu choáng laïi toång thoáng Janukovych, coù ñöôøng loái chính trò phoø Nga. Trong thaùng gieâng vaø thaùng hai caùc vuï bieåu tình xuoáng ñöôøng bieán thaønh caùc vuï ñuïng ñoä döõ doäi khieán cho nhieàu ngöôøi cheát vaø bò thöông. Tình hình caêng thaúng khoâng theå kieåm soaùt noåi khieán cho toång thoáng Janukovych phaûi rôøi khoûi thuû ñoâ Kiev. Quoác hoäi nhoùm hoïp baàu oâng Oleksandr Turcinov laøm taân toång thoáng.
Bieán coá oâng Janukovych troán ñi ngaøy 22 thaùng hai naêm 2014 khieân cho töông quan giöõa Ngaø vaø Ucraina lieân tuïc theâm caêng thaúng vôùi caùc haäu quaû treân bình dieän chính trò vaø kinh teá. Nga gia taêng ñaùng keå giaù hôi ñoát, tröôùc ñoù ñöôïc baùn cho Ucraina vôùi giaù thaân höõu, vaø lieân laïc ngoaïi giao giöõa hai beân caêng thaúng hôn. Vôùi söï baát maõn cuûa daân chuùng soáng trong vuøng Ñoâng Ucraina, caùc nhoùm noåi loaïn ñoâng Ucraina ñöôïc söï trôï giuùp cuûa quaân ñoäi Nga, tuyeân boá choáng laïi taân chính quyeàn Kiev, vaø nhö daáu chæ cuûa vieäc phaûn ñoái vaø ly khai hoï ñaõ chieám nhieàu dinh thöï chính quyeàn, quaân söï vaø khoâng quaân söï, ñaëc bieät laø trong mieàn Donbass vaø caùc vuøng phuï caän. Theá laø xaûy ra vuï xaâm laán ñaát ñai töø phía caùc löïc löông phaûn loaïn noùi tieáng Nga ñöôïc quaân ñoäi vaø caùc thieän nguyeän vieân Nga trôï giuùp.
Cuoäc khuûng hoaûng taïi Ucraina ñaõ gaây ra caùc aâm höôûng khieán cho caùc töông quan giöõa Nga vaø Taây AÂu, ñaëc bieät laø vôùi Hoa Kyø, caêng thaúng. Neáu moät ñaøng Taây AÂu toá caùo Nga laø yeåm trôï quaân söï cho caùc phieán quaân ôû mieàn Ñoâng Ucraina, thì Nga neâu baät caùc vi phaïm töø phía chính quyeàn baát hôïp phaùp Kiev muoán duøng baïo löïc ñeå deïp caùc vuï noåi loaïn. Töø phiaù mình Nga ñaõ gia taêng vieäc giaøn quaân ñoäi taïi bieân giôùi vôùi Ucraina, vaø ñaõ bò khoái NATO toá caùo nhieàu laàn nhö laø moät haønh ñoäng gaây haán.
Ngaøy 21 thaùng 12 naêm 2015 Lieân Hieäp AÂu chaâu ñaõ trieån haïn 6 thaùng caùc caám vaän ñoái vôùi Nga. Hoäi Ñoàng Bruxelles ñaõ keùo daøi cho tôùi thaùng 7 caùc bieän phaùp ñaõ ñöôïc ñeà ra trong muøa heø naêm ngoaùi nhaèm traû ñuõa söï yeåm trôï cuûa chính quyeàn Matscôva ñoái vôùi phieán quaân phoø Nga ôû mieàn Ñoâng Ucraina. Theo caùc tin töùc cuûa Lieân Hieäp Quoác töø khi coù chieán tranh taïi mieàn Ñoâng Ucraina hoài thaùng 4 naêm 2014 ñaõ coù 9.098 ngöôøi thieät maïng, goàm caùc binh só, caùc chieán ñaáu quaân vaø thöôøng daân, hôn 20,000 ngöôøi bò thöông, hôn 1 trieäu ngöôûi phaûn taûn cö traùnh chieán tranh, vaø bieát bao nhieâu thaønh phoá, laøng maïc vaø ruoäng ñoàng bò tan hoang.
Taïi Burundi cuoäc chieán ñaõ baét ñaàu hoài thaùng 5 naêm ngoaùi vôùi caùc vuï daân chuùng xuoáng ñöôøng phaûn ñoái choáng laïi vieäc toång thoáng Nkurunziza tìm moïi caùch ra tranh cöû laàn thöù ba traùi vôùi Hieán Phaùp. Thaät theá, sau thoaû hieäp hoaø bình kyù keát taïi Arusha naêm 2000 chaám döùt cuoäc noäi chieán buøng noå hoài naêm 1993 vôùi vuï aùm saùt toâng thoáng Melchior Ndadaye vaø söï choáng ñoái giöõa hai chuûng toä Hutu vaø Tutsi, taân Hieán phaùp döï truø toång thoáng ñöôïc baàu theo theå thöùc ñaàu phieáu ñaïi ñoàng vaø nhieàu nhaát laø hai nhieäm kyø. Toång thoáng Pierre Nkurunziza ñaõ ñöôïc baàu naêm 2005 vaø taùi ñaéc cöû naêm 2010 vôùi 90% toång soá phieáu. Nhöng oâng yeâu saùch phaûi ñöôïc öùng cöû laàn thöù ba. Caùc ñaûng phaùi ñoái laäp vaø xaõ hoäi daân söï choáng laïi öôùc muoán naøy cuûa toång thoáng vaø toá caùo oâng laø khoâng bieát cai trò ñaát nöôùc, gian tham hoái loä vaø thaønh laäp caùc daân quaân treû vuõ trang thoáng lónh caùc vuøng queâ. Haøng traêm ngöôøi daân Burundi ñaõ bò gieát, haøng ngaøn ngöôøi phaûi tî naïn vaø neàn kinh teá luïn baïi. Maëc duø coù caùc choáng ñoái kòch lieät cuûa phe ñoái laäp, oâng taùi ñaéc cöû toång thoáng nhieäm kyø ba ngaøy 21 thaùng 7 naêm 2015. Nhöng caùc phaûn ñoái vaø baïo ñoäng vaãn tieán dieãn. Hoài ñaàu thaùng 12 naêm ngoaùi Lieân Hieäp Phi chaâu ñaõ phaûi quyeát ñònh göûi moät löïc löôïng 5,000 binh só baûo hoaø tôùi Burundi vì sôï laïi xaûy ra cuoäc dieät chuûng nhö trong quaù khöù.
Taïi Coäng hoøa daân chuû Congo tình hình baát oån cuõng vì boái caûnh baàu cöû khoù khaên. Töø hôn moät naêm nay ñaõ xaûy ra nhieàu vuï bieåu tình phaûn ñoái choáng laïi döï luaät lieân quan tôùi caùc cuoäc baàu cöû toång thoáng seõ dieãn ra vaøo naêm 2016, vaø lieân quan tôùi vieäc kieåm keâ daân soá treân toaøn nöôùc. Vieäc kieåm keâ naøy seõ ñoøi hoûi raát nhieàu thôøi gian vaø keùo daøi nhieäm kyø cuûa toång thoáng Joseph Kabila ñaõ caàm quyeàn töø naêm 2001 tôùi nay. Tieáp theo ñoù Quoác hoäi ñaõ chaáp thuaän luaät caûi toå baàu cöû maø khoâng coù khoaûn bò daân chuùng phaûn ñoái. Nhöng baàu khí caùc cuoäc ñaàu phieáu vaãn caêng thaúng. Töôûng cuõng neân nhôù raèng trong quaù khöù Coäng hoøa daân chuû Congo ñaõ coù hai cuoäc noäi chieán: cuoäc noäi chieán thöù nhaát xaûy ra giöõa naêm 1996-1997, cuoäc noäi chieán thöù hai xaûy ra giöõa caùc naêm 1998 vaø 2003, khieán cho maáy traêm ngaøn ngöôøi thieät maïng, bieát bao nhieâu ngöôøi bò thöông, haøng traêm ngaøn ngöôøi phaûi chaïy troán chieán tranh, thaønh thò vaø laøng maïc bò taøn phaù tan hoang. Ngoaøi ra töø nhieàu naêm qua tình hình ñoâng baéc vuøng Kivu voâ cuøng baát oån, vì caùc vuï taán coâng vaø baét coùc do caùc phieán quaân cuoàng tín thuoäc caùc "Löïc löôïng lieân minh daân chuû" chuû möu. Caùc phieán quaân naøy töø Uganda ñeán vaø hoï ñaõ thaønh laäp caùc caên cöù treân ñaát Congo, trong vuøng Beni. Cuõng trong vuøng naøy giöõa caùc naêm 2012-2013 ñaõ xaûy ra caùc vuï ñuïng ñoä giöõa quaân chính phuû vaø phong traøo ñoäc laäp coù teân goïi laø M23, töùc phong traøo cuûa ngaøy 23 thaùng 3.
Taïi Nam Sudan boán naêm röôõi sau ngaøy ñoäc laäp muøng 9 thaùng 7 naêm 2011 tieáp theo sau cuoäc tröng caàu daân yù vaø sau moät cuoäc noäi chieán daøi giöõa chính quyeàn Khartum vaø Nam Sudan, quoác gia môùi naøy ñang phaûi ñöông ñaàu vôùi moät cuoäc xung ñoät chuûng toäc giöõa caùc löïc löôïng chính quyeàn cuûa toång thoáng Salva Kiir thuoäc chuûng toäc Dinka, vaø caùc löïc löôïng trung thaønh vôùi nguyeân phoù toång thoáng Riek Machar thuoäc chuûng toäc Nuer. Cuoäc xung ñoät giöõa hai beân ñaõ baét ñaàu hoài thaùng 12 naêm 2013 sau moät cuoäc ñaûo chaùnh huït nhaèm laät ñoå toång thoáng Salva Kiir. Noäi chieán ñaõ khieán cho 2 ngaøn ngöôøi cheát vaø 2 trieäu ngöôøi phaûi boû nhaø cöûa ruoäng vöôøn ñi laùnh naïn. Ngaøy 26 thaùng 8 naêm 2015 chính quyeàn vaø phe phieán quaân ñaõ kyù thoaû hieäp ngöng baén, nhöng caùc vuï ñuïng ñoä vaãn tieáp tuïc. Theo caùc thoáng keâ cuûa toå chöùc UNICEF cuûa Lieân Hieäp Quoác coù 16,000 chieán binh treû em bò boù buoäc tham gia cuoäc noäi chieán xaâu xeù Nam Sudan.
Beân Chaâu Myõ Latinh coù cuoäc noäi chieán taïi Colombia giöõa quaân chính phuû vaø löïc löôïng Maët traän caùch maïng vuõ trang vieát taét laø FARC, buøng noå töø naêm 1964. Ñaây laø cuoäc noäi chieán daøi nhaát theá giôùi keùo daøi hôn nöûa theá kyû vaø ñaõ khieán cho ít nhaát 220 ngaøn ngöôøi thieät maïng, haøng chuïc ngaøn ngöôøi khaùc bò thöông. Caùc noã löïc hoaø bình ñaõ baét ñaàu vaøo naêm 1998 vôùi toång thoáng Pastrana, vaø ñaõ keùo daøi cho tôùi naêm 2002 maø khoâng ñem laïi keát quaû naøo. Naêm 2008 toång thoáng Venezuela Hugo Chavez ñaõ ñeà nghò chính quyeàn Colombia vaø toaøn coäng ñoaøn quoác teá thöøa nhaän löïc löôïng FARC nhö laø löïc löôïng gaây chieán cuûa cuoäc noäi chieán. Naêm 2012 chính quyeàn Colombia vaø löïc löôïng FARC chính thöùc baét ñaàu cuoäc thöông thuyeát hoaø bình taïi La Habana thuû ñoâ Cuba vaø ñaõ ñaït ñöôïc caùc böôùc tieán khaùc nhau, ñöa tôùi cuoäc caûi caùch noâng nghieäp vaøo thaùng 5 naêm 2013, vaø vieäc tham chính cuûa caùc cöïu phieán quaân vaøo thaùng 11 cuøng naêm.
Thaùng 7 naêm 2015 cuoäc thöông thuyeát coù ñöôïc böôùc tieán môùi. Toång thoáng Juan Manuel Santos vaø laõnh vuï phieán quaân FARC Rodrigo Londono Echeveri Alias Timoshenko ñaõ ñaït moät thoaû hieäp veà vaán ñeà thaønh laäp caùc toaø aùn ñaëc bieät ñeå xeùt xöû caùc toäi phaïm cuûa caùc chieán binh vaø thaønh laäp moät uyû ban söï thaät, boài thöôøng cho caùc naïn nhaân cuûa cuoäc noäi chieán daøi, vaø aân xaù cho caùc chieán binh, ngoaïi tröø nhöõng ngöôøi phaïm caùc toäi chieán tranh. Thoaû hieäp ñöôïc neâu baät vaøo thaùng 12 naêm 2015, vaø toång thoáng Juan Manuel Santos tuyeân boá raèng noäi trong ngaøy 23 thaùng 3 naêm 2016 cuoäc xung ñoät seõ ñuôïc coi nhö chaám döùt.
Trong söù ñieäp Giaùng Sinh 2015 ÑTC Phanxicoâ cuõng nhaéc tôùi caùc vuï khuûng boá gaây cheát choùc taïi Bamako beân Mali, Paris beân Phaùp, Beirut thuû ñoâ Libaêng, Ai Caäp vaø Tunisia.
Ngaøy 20 thaùng 11 naêm 2015 moät toaùn khuûng boá ñaõ ñoät nhaäp khaùch saïn Radisson Blue taïi Bamako, thuû ñoâ Mali, baét 170 ngöôøi laøm con tin ña soá laø ngöôøi ngoaïi quoác. Trong vuï noå suùng giöõa caùc toaùn quaân ñaëc bieät ngöôøi Mali, Phaùp vaø Hoa Kyø giaûi thoaùt caùc con tin ñaõ coù 20 ngöôøi cheát, trong ñoù coù 6 ngöôøi Nga, moät ngöôøi Myõ vaø moät ngöôøi Bæ. Vuï taán coâng ñöôïc nhoùm Morabitun coù lieân heä vôùi nhoùm Al Qaeda nhaän mình laø thuû phaïm. Ñaây khoâng phaûi laø laàn ñaàu tieân xaûy ra baïo löïc do caùc nhoùm hoài thaùnh chieán chuû möu trong moät ñaát nöôùc coù noäi chieán töø ba naêm qua, nôi Phaùp ñaõ göûi moät löïc löôïng tôùi yeåm trôï chính quyeàn Bamako.
Beân Phaùp trong naêm 2015 thuû ñoâ Paris ñaõ laø nôi xaûy ra 3 vuï khuûng boá do caùc löïc löôïng hoài cuoàng tín chuû möu. Ngaøy muøng 7 thaùng gieâng hai anh em Cherif vaø Said Kouachi, quoác tòch phaùp, ñaõ uøa vaøo toaø baùo chaâm bieám "Charlie Hebdo", töø laâu ñaõ bò ñe doïa vì ñaõ ñaêng caùc hình hí hoïa chaâm bieán Ñan Maïch lieân quan tôùi Mahomed vaø xaû suùng baén loaïn xaï khieán cho 12 ngöôøi thieät maïng trong ñoù coù 2 caûnh saùt. Hai ngaøy sau muøng 9 thaùng gieâng moät ñoàng loõa cuûa hai tay khuûng boá laø Amedy Coulibaly ñoät nhaäp moät sieâu thò Hypercacher taïi Porte de Vincennes, baét giöõ vaøi con tin vaø gieát 4 ngöôøi khaùc. Caùc bieán coá sau ñoù khieán cho 8 ngöôøi khaùc thieät maïng trong ñoù coù hai anh em Kouachi, Coulibaly vaø 4 con tin cuûa haén vaø moät nöõ caûnh saùt vieân, khieán cho soá ngöôøi cheát taêng leân 20. Vuï naøy ñöôïc toå chöùc Al Qaeda vuøng Baùn ñaûo A Raäp Ansar al-Sharia, laø chi nhaùnh beân Yemen, thöøa nhaän.
Vuï khuûng boá ngaøy 13 thaùng 11 naêm 2015 laø ñaãm maùu nhaát vôùi 130 ngöôøi cheát vaø laø vuï khuûng boá traàm troïng thöù hai trong Lieân Hieäp AÂu chaâu sau vuï khuûng boá taïi Madrid beân Taây Ban Nha ngaøy 11 thaùng 3 naêm 2004. Thuû phaïm laø 9 ngöôøi quoác tòch aâu chaâu goác Magreb, töùc Baéc Phi, coù lieân heä vôùi Nhaø nöôùc hoài IS. Hoï ñaõ gaây ra ba vuï noå taïi saân vaän ñoäng Phaùp, nôi ñang dieãn ra traän tuùc caàu giao höõu giöõa Phaùp vaø Ñöùc, cuõng nhö 6 vuï noå suùng khaùc taïi nhieàu nôi coâng coäng khaùc nhau, trong ñoù ñaãm maùu nhaát laø vuï baén gieát 89 ngöôøi trong raïp haùt Bataclan, nôi ñang coù buoåi hoaø nhaïc Rock. Ngaøy 18 thaùng 11 sau ñoù trong moät cuoäc luøng baét taïi khu phoá Saint Denis caûnh saùt ñaõ gieát 3 teân khuûng boá trong ñoù coù teân ñaàu naõo caùc cuoäc taán coâng laø Abdelhamid Abaaoud vaø moät phuï nöõ. Trong khi caùc vuï taán coâng tieáp dieãn toång thoáng Francois Hollande ñaõ tuyeân boá tình traïng giôùi nghieâm treân toaøn nöôùc Phaùp vaø taïm ñoùng cöûa bieân giôùi. Caùc cuoäc ñieàu tra cho thaáy caùc vuï taán coâng khuûng boá naøy ñaõ ñöôïc toå chöùc trong khu phoá Molenbeek taïi Bruxelles, beân Bæ.
Beân Beirut thuû ñoâ Libaêng ngaøy 12 thaùng 11 naêm 2015 ñaõ xaûy ra hai vuï khuûng boá töï töû caùch nhau vaøi phuùt trong khu phoá Bourj al Barajneh do caùc löïc löôïng Hezbollah Sciít kieåm soaùt. Nhaø nöôùc hoài ñaõ nhaän mình laø thuû phaïm ñeå traû thuø vieäc can thieäp cuûa toå chöùc Hezbollah uûng hoä toång thoáng Al-Assad. Ñaây laø vuï taán coâng ñaãm maùu nhaát cuûa toå chöùc naøy choáng laïi ngöôøi Sciít trong nöôùc Libaêng.
Beân Ai Caäp ngaøy 31 thaùng 10 naêm 2015 moät maùy bay cuûa haõng haøng khoâng Nga Metrojet khôûi haønh töø Sharm el- Sheikh höôùng veà San Pietroburgo ñaõ bò rôi treân baùn ñaûo Sinai khieán cho 224 ngöôøi cheát. Toå chöùc Nhaø nöôùc hoài ISIS ôû Sinai ñaõ thöøa nhaän mình laø thuû phaïm ñeå traû thuø Nga uûng hoä oâng Al Assad can thieäp vaøo Siria. Sau khi tìm thaáy xaùc maùy bay ngöôøi ta ñaõ xaùc nhaän laø maùy bay rôi vì coù moät quaû bom noå trong maùy bay.
Trong naêm 2015 Tunisia cuõng ñaõ laø nôi xaûy ra nhieàu vuï khuûng boá. Ngaøy 18 thaùng 3 hai tay khuûng boá ñoät nhaäp vieän baûo taøng quoác gia Bardo cuûa thuû ñoâ Tunisi vaø cho bom noå khieán cho 24 ngöôøi cheát trong ñoù coù 21 du khaùch, moät nhaân vieân coâng löïc, hai tay khuûng boá, vaø 45 ngöôøi bò thöông. Nhaø nöôùc hoài ñaõ töï nhaän mình laø thuû phaïm. Ngaøy 26 thaùng 6 moät tay khuûng boá ñaõ baén vaøo caùc du khaùch taïi Port El-Kantaoui caùch Susa 10 caây soà veà maïn baéc khieán cho 39 ngöôøi cheát vaø 38 ngöôøi bò thöông. Teân khuûng boá cuõng bò gieát. Nhaø nöôùc hoài cuõng nhaän mình laø thuû phaïm vuï gieát ngöôøi naøy.
(SD 25-12-2015)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)