"Ngöõ vöïng cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ"
hay ngheä thuaät truyeàn thoâng cuûa ngaøi
"Ngöõ vöïng cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ" hay ngheä thuaät truyeàn thoâng cuûa ngaøi.
Roma (VietCatholic News 18-12-2015) - Nhaø Xuaát Baûn Salesian vöøa phaùt haønh cuoán "Ngöõ Vöïng Cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ", daày tôùi 300 trang, bao goàm caùc suy tö cuûa 50 nhaø chuyeân moân, nhaø baùo vaø nhaø vaên veà caùc töø ngöõ chuû yeáu cuûa trieàu giaùo hoaøng Bergoglio.
Taùc phaåm treân ñöôïc coi laø moät pheùp laï vì noù ñaõ thaønh coâng trong vieäc ñem laïi vôùi nhau "nhöõng con ngöôøi thuoäc caùc nguoàn goác vaø chuaån bò khaùc nhau, ñeå taïo ra moät duïng cuï höõu ích trong Naêm Thaùnh" nhö nhaän ñònh cuûa Alessandro Gisotti, moät nhaø chuyeân moân veà Vatican cuûa Ñaøi Phaùt Thanh Vatican vaø laø taùc giaû moät baøi ñoùng goùp ("Ngöôøi"), trong buoåi ra maét saùch chieàu ngaøy 17 thaùng 12 naêm 2015, taïi truï sôû Ñaøi Phaùt Thanh Vatican.
Ñaây laø coâng trình cuûa Cha Antonio Carriero, SDB, moät linh muïc treû ñaày nhieät huyeát cuûa Doøng Salesian. Ngaøi ñaõ "ñi goõ thaät nhieàu cöûa" môùi phoái trí thaønh coâng taùc phaåm treân, moät taùc phaåm mang laïi cho ngöôøi ñoïc nhieàu khía caïnh veà moät vò giaùo hoaøng töøng bieán vieäc truyeàn thoâng, khoâng phaûi chæ baèng lôøi maø coøn baèng caû 'ngoân ngöõ khoâng lôøi', thaønh moät trong caùc chieán maõ cuûa mình. Töø chöõ A trong "abbraccio" [oâm aáp, baûo boïc] tôùi chöõ V trong "vergogna" [oâ danh] (Cha Carriero queân maát chöõ Z, neáu nhôù thì haún seõ laø 'zanzare', [saâu boï phaù hoaïi]"), taùc phaåm naøy veõ ra moät böùc hoïa ñoà höõu ích giuùp ngöôøi ñoïc hieåu roõ hôn ngoân ngöõ chaân thöïc cuûa vò giaùo hoaøng ngöôøi AÙ Caên Ñình.
Ñöùc OÂng Claudio Maria Celli, Chuû Tòch Hoäi Ñoàng Giaùo Hoaøng veà Truyeàn Thoâng Xaõ Hoäi, noùi trong buoåi ra maét saùch raèng ñaây laø moät ngoân ngöõ laàn giôû laïi "tinh thaàn Myõ Chaâu La Tinh" vaø "cuoäc haønh trình muïc töû" cuûa Ñöùc Phanxicoâ. Ñöùc OÂng Enrico dal Covolo, Vieän Tröôûng Giaùo Hoaøng Ñaïi Hoïc Lateran, thì cho ñaây laø moät ngoân ngöõ gioáng nhö "moät tia saùng nhaéc ngöôøi ta nhôù tôùi ngoïn löûa thaàn linh". Ñoái vôùi Linh Muïc Antonio Sparado, Giaùm Ñoác Taäp San La Civilta Cattolica, ñaây laø moät ngoân ngöõ hoa traùi Taây Ban Nha, vôùi gioïng Buenos Aires, pha troän aâm saéc Piedmont (YÙ) töø baø noäi ngaøi".
Treân heát, ñaây laø moät ngoân ngöõ luoân gaây moät hieäu quaû trong ñôøi soáng haøng ngaøy cuûa ngöôøi ta nhö ñaõ ñöôïc chöùng minh trong caùc baøi vieát cuûa caùc nhaø baùo töï nguyeän ñoùng goùp vaøo taùc phaåm.
Hoï ñaõ tæ mæ xem xeùt caùc töø ngöõ cuûa Ñöùc Phanxicoâ maø töø luùc xuaát hieän laàn ñaàu treân ban coâng Nhaø Thôø Thaùnh Pheâroâ ngaøy 13 thaùng Ba naêm 2013 ñaõ chöùng toû ngaøi laø moät nhaø truyeàn thoâng vó ñaïi. Tuy nhieân, lôøi leõ cuûa vò giaùo hoaøng AÙ Caên Ñình naøy töø laâu voán ñaõ coù chaát löôïng ñaùng keå. Nhö Cha Spadaro nhaéc nhôù: "Trong moät baøi dieãn vaên naêm 1999, Ñöùc Cha Bergoglio hoài ñoù cho bieát ngaøi raát öu tö ñoái vôùi dieãn trình haï giaù lôøi noùi. Nhöõng lôøi noùi khoâng coù chaát löôïng, khoâng 'nhaäp theå', roãng tueách noäi dung". Ñoái vôùi ngaøi, "lôøi noùi laø phaân bieät giöõa Chuùa Kitoâ yù nieäm vaø Chuùa Kitoâ ngöôøi thaät".
Bôûi theá, ngaøi luoân raát thaän troïng trong nhöõng ñieàu ngaøi noùi vaø vieát. Cha Sparado nhaän ñònh raèng: ngay trong caùc baøi noùi öùng khaåu "nhöõng gì ngaøi noùi ñeàu khoâng phaùt sinh töø caùc yù töôûng ñaõ ñoùng goùi saün maø laø töø caùi nhìn vaøo thöïc taïi". Neân chuùng luoân coù "chieàu kích saùng taïo - noùi öùng khaåu ñoái vôùi ngaøi laø noùi saùng taïo, phaùt sinh töø moät linh höùng".
Tính saùng taïo aáy thaáy roõ trong nhöõng töø nhö "spuzza" [hoâi thoái], "misericordiare" [coù loøng thöông xoùt], "balconear" [nhìn kyõ], hay caùc thaønh ngöõ nhö "scaricare le tenebre" [xua tan boùng toái]: chuùng laø nhöõng töø ngöõ hay thaønh ngöõ môùi, ñöôïc nhaøo naën töø nhieàu ngoân ngöõ vaø thoå ngöõ khaùc nhau, nhöng laøm maïnh theâm yù nieäm khieán ngöôøi nghe khoù coù theå queân ñöôïc. Theo cha Sparado, ngöôøi thöù nhaát phoûng vaán ngaøi luùc ngaøi môùi leân ngoâi giaùo hoaøng, "Ñöùc Phanxicoâ khoâng phaùt bieåu nhö thoâng caùo baùo chí, maø duøng ngoân ngöõ noùi chuyeän (oral) 'coù tính baét chöôùc' (mimetic), töùc thöù ngoân ngöõ cuûa moät ngöôøi quen tieáp xuùc vôùi ngöôøi ta".
Khoâng nhö Ñöùc Gioan Phaoloâ II, ngöôøi coù loái truyeàn thoâng thi ca vaø kòch ngheä, moät loái truyeàn thoâng trong ñoù cöû chæ ñôm boâng töø lôøi noùi, nôi Ñöùc Phanxicoâ, "chính lôøi noùi phaùt sinh ra cöû chæ", moät cöû chæ gaây taùc ñoäng "giuùp nhaø baùo vieát ra haøng tít lôùn". Cha Sparado quaû quyeát raèng Ñöùc Phanxicoâ "luoân ôû trong bieán coá truyeàn thoâng; ngaøi khoâng phaûi laø dieãn vieân cuûa moät baøi dieãn vaên vieát". Muïc tieâu cuûa ngaøi luoân nhaát quaùn: "giaûi phoùng Logos Tin Möøng", "coâng boá Tin Möøng".
Ñöùc OÂng Celli, ngöôøi cuõng löu yù tôùi caùc khía caïnh khaùc trong ngheä thuaät truyeàn thoâng cuûa Ñöùc Phanxicoâ, ñoàng yù: "aâm saéc trong lôøi noùi cuûa ngaøi, caùi nhaùy maét, caùc cöû ñoäng cuûa ngaøi#Caùi ñoäc ñaùo cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng laø 'taïo ra truyeàn thoâng', khi laéng nghe ngaøi taïi Nhaø Thaùnh Maùcta hay taïi caùc buoåi yeát kieán chung hoaëc trong caùc baøi dieãn vaên khaùc, ngaøi luoân taïo ra bieán coá" chöù "ngaøi khoâng chæ ñoïc leân caùc lôøi noùi maø thoâi".
Vaø quaû thöïc hình thöùc truyeàn thoâng cuûa ngaøi laøm cho "neàn vaên hoùa gaëp gôõ", moät neàn vaên hoùa ngaøi hay giaûng giaûi, trôû thaønh nhö rôø moù ñöôïc. "Ñöùc Giaùo Hoaøng coù khaû naêng ôû gaàn guõi, ôû saùt beân nhöõng ngöôøi nam nöõ thôøi nay, nhöng vôùi daùng veû cuûa moät ngöôøi haønh höông, khoâng bao giôø ôû treân, khoâng bao giôø ôû ñaøng tröôùc, khoâng bao giôø ôû ñaøng sau, nhöng ôû beân caïnh". Vaø ai ai cuõng caûm nhaän ñöôïc söï gaàn guõi cuûa ngaøi, khaû naêng ñoàng haønh khoâng bao giôø daùn nhaõn hieäu cuûa ngaøi.
Trong phaàn goùp yù cuûa mình, Ñöùc OÂng Celli cho hay "Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ coù khaû naêng raát lôùn trong vieäc bieåu loä thieän caûm vaø loøng hieáu khaùch. Ngöôøi ta khoâng caûm thaáy bò pheâ phaùn maø chæ caûm thaáy ñöôïc tieáp nhaän" vì neàn taûng ngheä thuaät truyeàn thoâng cuûa ngaøi laø "thaùi ñoä cuûa ngöôøi Samariatanoâ nhaân haäu: khoâng nhöõng gaàn guõi vaø ñoàng haønh, maø coøn chòu traùch nhieäm nöõa".
Ñöùc OÂng dal Covolo thì cho raèng: ngoân ngöõ cuûa Ñöùc Phanxicoâ ñoäc ñaùo ñeán noãi ñaõ ñöôïc naâng leân haøng moät ñoái töôïng nghieân cöùu taïi Giaùo Hoaøng Ñaïi Hoïc Lateran: "laø moät tu só Salesian 46 tuoåi, öa hoaït ñoäng trong laõnh vöïc giaùo duïc, toâi thaáy ngheä thuaät truyeàn thoâng cuûa Ñöùc Phanxicoâ coù hai ñieàu hoïc ñöôïc töø vieäc ngaøi daïy doã treû em : khoâng bao giôø baét ñaàu giaûng giaûi ñieàu gì ñoù maø chính mình chöa hieåu roõ, vaø phaûi löu yù phaùt bieåu ñieàu ñoù baèng thöù ngoân ngöõ thích öùng vôùi ngoân ngöõ cuûa nhöõng ngöôøi laéng nghe mình".
Ñöùc Phanxicoâ laøm taát caû caùc ñieàu treân hieån hieän baèng caùch noùi raát ñaùng meán cuûa ngaøi, caùch noùi cuûa moät ngöôøi ñaõ noäi taâm hoùa saâu saéc ñieàu mình noùi vaø muoán ngöôøi khaùc hieàu. Do ñoù, theo Ñöùc OÂng Vieän Tröôûng, ngöõ vöïng cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ trôû thaønh ñoái töôïng nghieân cöùu taïi Ñaïi Hoïc cuûa ngaøi. Thí duï, taïi Vieän Redemptor Hominis, laø vieän quan taâm tôùi vieäc huaán luyeän caùc linh muïc, coù moät khoùa hoïc veà Ngheä Thuaät Giaûng Leã (Homeletics) trong ñoù, phaàn chính yeáu ñöôïc loàng vaøo laø Nieàm Vui Tin Möøng (Evangelii Gaudium), noùi veà giaûng thuyeát, theo kinh nghieäm tröïc tieáp cuûa Ñöùc Phanxicoâ.
Vuõ Vaên An