Naêm Thaùnh Thöông Xoùt vaø Thay Ñoåi Khí Haäu
Naêm Thaùnh Thöông Xoùt vaø Thay Ñoåi Khí Haäu.
Roma (VietCatholic News 10-12-2015) - Ngaøy khai maïc Naêm Thaùnh Thöông Xoùt, 8 thaùng 12 naêm 2015, ngoaøi vieäc truøng hôïp vôùi vieäc kyû nieäm naêm thöù 50 ngaøy keát thuùc Coâng Ñoàng Vatican II vaø Leã Ñöùc Meï Voâ Nhieãm Nguyeân Toäi, coøn coù lieân heä vôùi moät chuû ñeà raát thaân thieát ñoái vôùi Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ, taùc giaû cuûa Thoâng Ñieäp Laudato Si', ñoù laø moâi tröôøng. Noù dieãn ra trong khi Hoäi Nghò Thöôïng Ñænh veà Thay Ñoåi Khí Haäu taïi Paris saép böôùc vaøo nhöõng ngaøy cuoái cuøng, tröôùc khi moät hieäp öôùc seõ ñöôïc kyù keát giöõa caùc vò nguyeân thuû quoác gia cuûa theá giôùi nhaèm haïn cheá möùc taêng nhieät ñoä hoaøn caàu döôùi möùc 2 ñoä baùch phaân so vôùi nhieät ñoä tröôùc caùch maïng kyõ ngheä.
Chieáu hình moâi tröôøng taïi Nhaø Thôø Thaùnh Pheâroâ
Chính vì theá, bieán coá lôùn cuoái cuøng cuûa ngaøy khai maïc Naêm Thaùnh Thöông Xoùt taïi Vatican chính laø maøn bieåu dieãn aùnh saùng laáy maët tieàn Nhaø Thôø Thaùnh Pheâroâ laøm phoâng chieáu hình. Buoåi trình dieãn naøy coù teân laø "Fiat Lux [haõy coù aùnh saùng]: Thaép Saùng Caên Nhaø Chung Cuûa Chuùng Ta", laáy höùng töø Thoâng Ñieäp Laudato Si'. Caùc hình aûnh thuù vaät (nhieàu loaøi ñang bò ñe doïa dieät chuûng), caûnh thieân nhieân vaø nhieàu hình aûnh khaùc, cuûa caùc nhieáp aûnh gia vaø caùc nhaø laøm phim chuû nhaân aùi vaø yeâu thieân nhieân noåi tieáng nhaát treân theá giôùi hieän nay, ñaõ ñöôïc chieáu leân cho thaáy tính moûng doøn cuûa moâi tröôøng.
Buoåi trình dieãn keùo daøi ba tieáng ñoàng hoà treân ñöôïc söï baûo trôï cuûa Nhoùm Ngaân Haøng Theá Giôùi. Chuû Tòch cuûa nhoùm naøy, Jim Yong Kim, nhaän ñònh: "chuùng toâi haân haïnh ñöôïc laøm vieäc vôùi Vatican ñeå gaây yù thöùc ñoái vôùi moät vaán ñeà heát söùc quan yeáu lieân quan tôùi muïc tieâu chung cuûa chuùng ta laø chaám döùt caûnh ngheøo cuøng cöïc. Caùc daân toäc ngheøo nhaát treân theá giôùi ñang chòu aûnh höôûng moät caùch quaù cheânh leäch caùc hieäu quaû cuûa vieäc haâm noùng khí haäu vaø laø nhöõng ngöôøi deã trôû thaønh naïn nhaân nhaát cuûa caùc thieân tai vaø khí haäu khaéc nghieät. Saùng kieán gaây aán töôïng naøy seõ laøm theá giôùi löu yù tôùi vieäc khaån caáp phaûi giaûi quyeát vieäc thay ñoåi khí haäu vì lôïi ích caùc daân toäc vaø haønh tinh ta".
Nhaän ñònh veà bieán coá treân, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Rino Fisichella, Chuû Tòch Hoäi Ñoàng Giaùo Hoaøng veà Taân Phuùc AÂm Hoùa, cô quan coù nhieäm vuï ñieàu hôïp Naêm Thaùnh Thöông Xoùt, noùi raèng bieán coá naøy "nhaèm trình baày veû ñeïp cuûa saùng theá' trong khi Hoäi Nghò Thöù 21 cuûa Lieân Hieäp Quoác veà Thay Ñoåi Khí Haäu ñang dieãn ra taïi Paris.
Caàu nguyeän cho Hoäi Nghò Thöôïng Ñænh Paris veà thay ñoåi khí haäu
Cuõng neân nhôù: trong buoåi ñoïc kinh Truyeàn Tin hoâm thöù Tö, 6 thaùng 12 naêm 2015, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ caàu nguyeän cho Hoäi Nghò Thöôïng Ñænh veà Khí Haäu taïi Paris vaø laëp laïi caâu hoûi töøng ñöôïc ngaøi neâu leân nhieàu laàn: Ta muoán ñeå laïi cho con chaùu ta loaïi theá giôùi naøo? Ngaøi cho hay: "vì caên nhaø chung cuûa chuùng ta vaø vì caùc theá heä töông lai, moïi coá gaéng caàn ñöôïc thöïc hieän ôû Paris ñeå giaûm thieåu taùc ñoäng cuûa vieäc thay ñoåi khí haäu, vaø ñoàng thôøi, ñeå giaûi quyeát naïn ngheøo ñoùi vaø ñeå nhaân phaåm ñöôïc nôû roä".
Ngaøi quaû quyeát: "Hai choïn löïa sau ñaây luoân ñi ñoâi vôùi nhau. Ngöng thay ñoåi khí haäu vaø kieàm cheá caûnh ngheøo ñeå nhaân phaåm nôû roä". Ngaøi yeâu caàu moïi ngöôøi caàu xin Chuùa Thaùnh Thaàn soi saùng cho taát caû nhöõng ai ñang ñöôïc keâu goïi ñöa ra caùc quyeát ñònh döùt khoaùt vaø ban cho hoï "loøng can ñaûm bieát luoân söû duïng thieän ích lôùn hôn cuûa gia ñình nhaân loaïi laøm tieâu chuaån quyeát ñònh".
Ñöùc Hoàng Y Turkson leân tieáng taïi Hoäi Nghò Thöôïng Ñình Paris
Trong khi ñoù, taïi Paris, ngaøy 9 thaùng 12, hai ngaøy tröôùc khi Hoäi Nghò Thöôïng Ñænh beá maïc, ñaïi dieän cuûa ngaøi laø Ñöùc Hoàng Y Peter Turkson leân tieáng thuùc giuïc caùc nhaø laõnh ñaïo theá giôùi "phaûi haønh ñoäng" vaø laøm vieäc trong tinh thaàn lieân ñôùi ñeå ñaït cho ñöôïc thoûa öôùc choáng laïi vieäc haâm noùng hoaøn caàu tröôùc khi quaù treã.
Ñöùc Hoàng Y noùi raèng "hieän coù nhieàu nguy cô ñoái vôùi moïi quoác gia. Söï tieán boä laâu nay quaù döïa vaøo naêng löôïng hoùa thaïch, coù haïi cho moâi tröôøng. Ñaõ ñeán luùc phaûi haønh ñoäng".
Ngaøi nhaán maïnh theâm raèng "nhö nhieàu khoa hoïc gia vaø kinh teá gia voán caûnh caùo, caøng chaàn chôø laâu hôn chuùng ta seõ caøng khoù khaên hôn trong vieäc chænh söûa caùc ñieàu kieän cuûa moâi tröôøng, vaø vieäc chaàn chöø naøy caøng gaây ra nhieàu tai haïi vaø ñau khoå hôn nöõa".
Theo Ñöùc Hoàng Y Turkson, Chuû Tòch Hoäi Ñoàng Giaùo Hoaøng veà Coâng Lyù vaø Hoøa Bình, duø khoâng ai coù quyeàn töôùc ñoaït khoûi caùc theá heä töông lai cô hoäi soáng treân traùi ñaát, nhöng "baát haïnh thay, vieäc naøy laø moät khaû theå khuûng khieáp vaø caøng ngaøy caøng thaáy noù coù theå xaåy ra hôn". Lyù do: "thay vì caån troïng ñoái vôùi caên nhaø chung, chuùng ta ñaõ raát baát caån. Tai haïi phaùt sinh töø caùc quyeát ñònh kinh teá vaø chính trò vò kyû, thieån caän. Haäu quaû, tieáng keâu than cuûa ngöôøi ngheøo vaø ngöôøi baát haïnh nay ñang hoøa cuøng tieáng reân ræ cuûa ñòa caàu. Nhöõng ngöôøi bò nöôùc bieån daâng cao cuoán ñi nhaø cöûa vaø keá sinh nhai, hay bò haïn haùn bieán thaønh tro buïi, hoï seõ ñi veà ñaâu?"
Caùc cuoäc thaûo luaän caáp cao ñang dieãn ra beân leà caùc cuoäc thöông thuyeát chính cuûa 195 quoác gia, nhaèm ñaït ñöôïc moät thoûa öôùc hoaøn caàu nhaèm haïn cheá vieäc söû duïng naêng löôïng hoùa thaïch vaø vieäc thaûi khí caùcbon nhieàu nguy hieåm.
Hoäi Nghò Thöôïng Ñænh veà Thay Ñoåi Khí Haäu taïi Paris baét ñaàu ngaøy 30 thaùng 11 vaø seõ keát thuùc ngaøy 11 thaùng 12 naøy. Caùc nhaø tranh ñaáu uûng hoä moät thoûa öôùc coù theå giôùi haïn caùc nguoàn naêng löôïc hoùa thaïch trong khi baûo veä ngöôøi ngheøo, nhöng hoï töôøng trình raèng hieän coù nhieàu trôû ngaïi ñoái vôùi muïc tieâu naøy, trong ñoù coù vaán ñeà boài thöôøng caùc quoác gia ngheøo chòu aûnh höôûng nhieàu nhaát cuûa vieäc thay ñoåi khí haäu, vaø vaán ñeà nhaân quyeàn.
Nhaân cô hoäi naøy, Ñöùc Hoàng Y Turkson trích daãn Thoâng Ñieäp Laudato Si' cuûa Ñöùc Phanxicoâ, laø thoâng ñieäp pheâ phaùn chuû nghóa tieâu thuï vaø caùc thieät haïi maø noù cuõng nhö vieäc phaùt trieån voâ traùch nhieäm gaây ra cho moâi tröôøng vaø ngöôøi ngheøo. Thoâng ñieäp naøy keâu goïi vieäc thay ñoåi taâm hoàn ñeå baûo veä traùi ñaát vaø caùc cö daân cuûa noù.
"Moïi söï ñeàu ñöôïc lieân keát qua laïi vôùi nhau, vaø ta khoâng theå taùch vieäc chaêm soùc ñích thöïc ñoái vôùi ñôøi soáng ta vaø caùc moái lieân heä cuûa ta vôùi thieân nhieân ra khoûi tình baèng höõu, coâng lyù vaø loøng trung thaønh vôùi ngöôøi khaùc". Ñöùc Hoàng Y trích daãn nhö theá, roài lieät keâ caùc thaùch ñoá khaùc nhau maø moät thoûa öôùc coâng chính veà khí haäu phaûi bao haøm, trong ñoù, coù vieäc toång hôïp caùc nhaän ñònh dò bieät cuûa caùc quoác gia coù lieân heä vôùi caùc cuoäc thöông thuyeát ôû Paris lieân quan tôùi taøi chaùnh, kyõ thuaät, khaû naêng xaây döïng vaø khoa hoïc moâi tröôøng.
Ngaøi noùi theâm: "Do ñoù, nhieäm vuï khoa hoïc vaø ngoaïi giao cuûa chuùng ta raát lôùn lao. Xin chuùng ta ñöøng sa vaøo choã chæ bieát baûo veä caùc quyeàn lôïi heïp hoøi hieän nay".
Ngaøi caùm ôn moïi ngöôøi töø tröôùc tôùi nay töøng leân tieáng, caàu nguyeän vaø thuùc ñaåy cho neàn coâng lyù veà khí haäu, ñaëc bieät laø haøng chuïc ngaøn ngöôøi khaép theá giôùi töøng tham gia caùc cuoäc dieãn haønh vaø tuï taäp veà thay ñoåi khí haäu. Ngaøi noùi: "Vì taát caû chuùng ta ñeàu coù theå vaø quaû thöïc phaûi coá gaéng hôn nöõa ñeå bieán ñoåi chuùng ta baèng caùch hoaùn caûi moâi tröôøng... Ñieàu caàn hôïp nhaát moïi ngöôøi laø moät khuoân khoå chung veà ích chung vaø tình lieân ñôùi. Caùc ñöùc tính naøy laø ñieàu khoâng theå thieáu ñoái vôùi baát cöù söï bieán ñoåi naøo, baát cöù cam keát höõu hieäu naøo ñeå thay ñoåi. Raát coù theå vieäc thieáu söï höôùng daãn vaø ñoäng löïc ñaïo ñöùc naøy ñaõ khieán cho caùc cuoäc thöông thuyeát hieän nay trôû thaønh khoù khaên".
Ngaøi ñeà nghò: caùc quoác gia thaûi nhieàu khí nhaø kính nhaát vaø höôûng lôïi nhieàu nhaát nhôø vieäc naøy nay neân daãn ñaàu vaø ñoùng goùp nhieàu hôn vaøo vieäc giaûi quyeát hôn laø caùc quoác gia maø möùc soáng môùi baét ñaàu ñöôïc gia taêng.
Döïa vaøo caùc tính toaùn cuûa caùc chuyeân gia, töøng cho raèng caùc ñaàu tö khaép theá giôùi vaøo naêng löôïng saïch neân vaøo khoaûng 2 ngaøn tæ moät naêm keå töø nay cho tôùi naêm 2030, ngang vôùi möùc chi tieâu quaân söï haøng naêm cuûa theá giôùi, Ñöùc Hoàng Y phoûng ñoaùn raèng "roõ raøng, vaán ñeà khoâng coøn laø 'neàn kinh teá coù theå ñaøi thoï ñöôïc khoâng?' cho baèng 'Caùc öu tieân cuûa chuùng ta laø gì?'".
Theo ngaøi, ñieàu ngaøi goïi laø moät tinh thaàn ñoái thoaïi chaân chính vaø xaây döïng laø ñieàu chuû yeáu taïi Hoäi Nghò Paris môùi mong ñaït ñöôïc moät thoûa öôùc coâng chính veà khí haäu. Ngaøi noùi raèng ñoái thoaïi laø con ñöôøng bieán caûi: taùi khaùm phaù nhaân phaåm vaø khôûi ñaàu laïi nhö laø anh chò em. Nhôø vieäc taêng cuôøng ñoái thoaïi, ta seõ khaùm phaù ñöôïc caùch ngaên ngöøa tranh chaáp vaø xaây döïng hoøa bình.
Döï thaûo môùi cuûa thoûa öôùc ñaõ ñöôïc coâng boá
Caùc nhaø thöông thuyeát vöøa cho coâng boá moät döï thaûo môùi vaø ngaén hôn cuûa thoûa öôùc choáng vieäc haâm noùng ñòa caàu. Döï thaûo naøy caét boû nhieàu caâu hoûi ñöôïc neâu ra tröôùc ñaây nhöng vaãn ñeå nhieàu vaán ñeà then choát khoâng ñöôïc giaûi quyeát.
Ngoaïi tröôøng Phaùp Laurent Fabius cho hay caùc nhaø thöông thuyeát ñaõ tieán tôùi choã thoaû thuaän ñöôïc nhieàu ñieåm beá taéc, trong ñoù, coù vieäc phaûi xaùc ñònh ra sao nghóa vuï cuûa caùc quoác gia trong caùc giai ñoaïn phaùt trieån khaùc nhau cuûa vieäc choáng thay ñoåi khí haäu. Tuy nhieân, nhieàu vieäc vaãn coøn caàn ñöôïc thöïc hieän.
Döï thaûo khoâng giaûi quyeát vaán ñeà muïc tieâu daøi haïn cuûa thoaû öôùc: lieäu noù coù loaïi boû vieäc thaûi khí caùcbon hoaøn toaøn khoûi neàn kinh teá khoâng hay chæ giaûm thieåu vieäc naøy maø thoâi.
Noù cuõng khoâng giaûi quyeát vieäc lieäu caùc chính phuû coù nhaém vieäc giaûm nhieät ñoä hoaøn caàu ôû möùc 1.5 ñoä baùch phaân so vôùi thôøi tieàn kyõ ngheä hoaëc gaàn möùc 2% hôn hay khoâng.
Döï thaûo cuõng khoâng giaûi quyeát vieäc phaûi aùp duïng treân thöïc teá nhö theá naøo caùc "traùch nhieäm chung nhöng dò bieät hoùa" cuûa caùc nöôùc. Caùc nöôùc giaàu nhö Myõ thì nhaán maïnh tôùi chöõ "chung" vì duø caùc nöôùc phaùt trieån gaây ra vieäc haâm noùng ñòa caàu, nhöng hieän nay, caùc nöôùc ñang phaùt trieån chòu traùch nhieäm tôùi 2 phaàn 3 caùc vuï thaûi khí caùcbon. Caùc nöôùc ngheøo thì nhaán maïnh tôùi chöõ "dò bieät hoùa" vì veà phöông dieän lòch söû, hoï khoâng chòu traùch nhieäm ñoái vôùi vaán ñeà naøy. Vì theá, hoï muoán thoaû öôùc nhaán maïnh raèng hoï caàn nhieàu trôï giuùp veà taøi chaùnh vaø kyõ thuaät ñeå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu.
Lieân quan tôùi caùc naêng löôïng hoùa thaïch, muïc tieâu daøi haïn coù neân "hoaøn toaøn khoâng thaûi khí nhaø kính", "trung tính khí haäu" hay "phi caùcbon hoùa"? cuõng chöa ñöôïc giaûi quyeát. Nhöõng nöôùc saûn xuaát daàu nhö Saudi Arabia vaø Venezuela laån traùnh haïn töø "phi caùcbon hoùa" vì chöõ naøy haøm nghóa phaûi vónh vieãn vaø nhanh choùng khoâng söû duïng nhieân lieäu hoùa thaïch nöõa, duø caùc nhaø khoa hoïc noùi chung nhaát trí raèng neàn kinh teá theá giôùi buoäc phaûi hoaøn toaøn chuyeån qua caùc nguoàn naêng löôïng coù theå ñoåi môùi ñöôïc.
Caû caùc bieän phaùp "ño löôøng ñöôïc, töôøng trình ñöôïc vaø kieåm chöùng ñöôïc" ñöôïc Hoa Kyø thuùc ñaåy raát maïnh cuõng chöa ñöôïc thoûa thuaän. Vaø ñaây laø ñieåm beá taéc chính. Thieáu moät chính phuû hoaøn caàu, thoaû öôùc Paris laàn naøy cuõng chæ bieát döïa vaøo heä thoáng danh döï maø thoâi. Nhöng Ngoaïi Tröôûng Myõ vaø Lieân Hieäp AÂu Chaâu muoán coù moät heä thoáng theo doõi chaët cheõ, döïa vaøo cô sôû döõ lieäu (data-based) ñaøng hoaøng ñeå theá giôùi bieát nöôùc naøo khoâng ñaït muïc tieâu. Nhieàu nöôùc khaùc phaûn ñoái phöông thöùc naøy.
Ngöôøi ta sôï raèng roài ra thoûa öôùc Paris laàn naøy cuõng khoâng khaùc bao nhieâu so vôùi caùc thoûa hieäp tröôùc ñaây veà thay ñoåi khí haäu.
Vuõ Vaên An