Noäi dung baøi phoûng vaán

Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ

treân chuyeán bay töø Bangui

Coäng Hoøa Trung Phi veà Roma

 

Noäi dung baøi phoûng vaán Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ treân chuyeán bay töø Bangui Coäng Hoøa Trung Phi veà Roma.


Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ traû lôøi phoûng vaán treân chuyeán bay töø Bangui Coäng Hoøa Trung Phi veà Roma.


Roma (1-12-2015) - Chieàu thöù hai 30 thaùng 11 naêm 2015 treân chuyeán bay töø thuû ñoâ Bangui cuûa Coäng hoaø Trung Phi veà Roma, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ daønh cho caùc nhaø baùo quoác teá moät cuoäc phoûng vaán daøi moät giôø lieân quan tôùi chuyeán toâng du Phi chaâu, cuõng nhö moät soá vaán ñeà cuûa Giaùo Hoäi vaø quoác teá. Sau ñaây laø noäi dung cuoäc phoûng vaán Ñöùc Thaùnh Cha:

Tröôùc heát cha Federico Lombardi, Giaùm ñoác Phoøng Baùo Chí Toøa Thaùnh, thay maët caùc nhaø baùo caùm ôn Ñöùc Thaùnh Cha veà truyeàn thoáng hoïp baùo sau moãi chuyeán coâng du, nhaát laø sau chuyeán vieáng thaêm daày ñaëc sinh hoaït nhö chuyeán vieáng thaêm ba nöôùc Kenya Uganda vaø Coäng hoøa Trung Phi. Cha cuõng caùm ôn chò Elena Pinardi cuûa Lieân hieäp Phaùt thanh truyeàn hình AÂu chaâu ñaõ phaùt tröïc tieáp chuyeán vieáng thaêm Trung Phi, nhôø ñoù hình aûnh caùc sinh hoaït cuûa Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ ñeán vôùi khaùn thính giaû theá giôùi. Cha cuõng chuùc möøng Lieân hieäp möøng 65 naêm hoaït ñoäng.

Tröôùc tieân laø anh Namu Name cuûa Nhaät baùo quoác gia Kenya. Anh hoûi:

- Thöa Ñöùc Thaùnh Cha, taïi Kenya Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ vieáng thaêm caùc gia ñình ngheøo ôû Kangemi. Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ nghe caùc caâu chuyeän cuûa hoï bò loaïi tröø khoûi caùc quyeàn con ngöôøi nhö thieáu nöôùc trong laønh ñeå uoáng. Trong cuøng ngaøy Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ ñeán saân vaän ñoäng Kasarani ñeå gaëp gôõ giôùi treû. Caùc ban treû cuõng keå cho Ñöùc Thaùnh Cha nghe tình caûnh khoâng ñöôïc höôûng caùc quyeàn caên baûn cuûa hoï, vì söï haø tieän vaø gian tham thoái naùt cuûa con ngöôøi. Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ caûm thaáy gì khi nghe caùc caâu chuyeän nhö vaäy. Vaø phaûi laøm gì ñeå chaám döùt caùc tình traïng baát coâng naøy thöa Ñöùc Thaùnh Cha?

Ñaùp: Lieân quan tôùi vaán ñeà naøy toâi ñaõ noùi raát maïnh ba laàn. Trong cuoäc gaëp gôõ laàn thöù nhaát caùc Phong traøo bình daân taïi Vaticaêng, laàn thöù hai taïi Santa Cruz de la Sierra beân Bolivia, roài coøn hai laàn nöõa: ñoù laø moät chuùt trong Thoâng ñieäp "Nieàm vui Phuùc AÂm", roài moät caùch roõ raøng hôn trong Thoâng ñieäp "Laudato si'". Toâi khoâng nhôù caùc thoáng keâ, vì theá xin anh chò em ñöøng ñaêng taûi caùc thoáng keâ maø toâi seõ noùi, bôûi vì toâi khoâng bieát chuùng coù thaät khoâng. Nhöng maø toâi tin laø coù tôùi 80% taøi nguyeân theá giôùi naèm trong tay cuûa 17% daân chuùng toaøn caàu - toâi khoâng bieát coù thaät khoâng nhöng neáu noù khoâng thaät thì noù ñaõ ñöôïc tìm ra, vì caùc söï vieäc laø nhö theá. Neáu coù ai trong anh chò em bieát thoáng keâ, thì xin noùi ñeå noù ñöôïc ñieàu chænh. Ñaây laø moät heä thoáng, trong ñoù ôû trung taâm coù tieàn baïc, coù thaàn tieàn, Toâi nhôù coù laàn gaëp moät vò ñaïi söù lôùn noùi tieáng Phaùp noùi vôùi toâi caâu naøy - oâng ta khoâng phaûi laø ngöôøi coâng giaùo - oâng noùi: "Chuùng toâi ñaõ rôi vaøo choã toân thôø ngaãu töôïng tieàn baïc". Vaø neáu caùc söï vieäc tieáp tuïc nhö theá, thì theá giôùi seõ tieáp tuïc nhö vaäy. Anh hoûi toâi caûm thaáy gì, khi nghe caùc chöùng töø cuûa ngöôøi treû vaø taïi Kangemi, toâi ñaõ noùi raát roõ veà caùc quyeàn con ngöôøi. Toâi caûm thaáy ñau ñôùn. Vaø toâi nghó laøm sao maø ngöôøi ta khoâng caûm thaáy ñieàu ñoù# Moät noãi ñôùn ñau raát lôùn. Chaúng haïn hoâm qua, toâi ñaõ tôùi thaêm nhaø thöông nhi ñoàng, ñaây laø nhaø thöông nhi ñoàng duy nhaát taïi Bangui vaø toaøn Trung Phi. Vaø trong khu vöïc chöõa trò caáp baùch hoï khoâng coù döôõng khí. Coù raát nhieàu treû em thieáu dinh döôõng, nhieàu laém! Vaø baø baùc só noùi vôùi toâi: "Ña soá caùc em seõ cheát, bôûi vì caùc em bò beänh soát reùt röøng raát naëng, vaø caùc em thieáu dinh döôõng". Toâi khoâng muoán giaûng ñaâu, nhöng maø Chuùa ñaõ luoân luoân quôû traùch daân Israel, nhöng ñoù laø töø maø chuùng ta chaáp nhaän, vì noù laø Lôøi Chuùa, chuùng ta toân thôø thaàn giaû. Vaø ñoù laø toân thôø thaàn giaû, khi moät ngöôøi ñaùnh maát ñi caên tính cuûa mình, laø con caùi Thieân Chuùa, nhöng laïi thích tìm cho mình moät vò thaàn hôïp vôùi mình. Ñaây laø nguyeân taéc. Vaø neáu nhaân loaïi khoâng thay ñoåi, thì caùc baàn cuøng, caùc thaûm caûnh, chieán tranh, treû em cheát vì ñoùi, baát coâng seõ tieáp tuïc# Soá ngöôøi chieám giöõ 80% cuûa caùi theá giôùi nghó gì? Ñaây khoâng phaûi laø chuû thuyeát coäng saûn ñaâu, ñaây laø söï thaät. Ñoù laø söï thaät, thaät khoâng deã nhìn noù, vaø toâi xin caùm ôn anh ñaõ ñaët caâu hoûi naøy, bôûi vì ñoù laø cuoäc soáng.

Caâu hoûi thöù hai laø cuûa anh Mumo Makau cuûa Radio thuû ñoâ Kenya. Anh hoûi:

- Thöa Ñöùc Thaùnh Cha con muoán bieát ñaâu ñaõ laø luùc ñaùng ghi nhôù nhaát trong chuyeán vieáng thaêm naøy cuûa Ñöùc Thaùnh Cha taïi Phi chaâu? Ñöùc Thaùnh Cha coù seõ mau trôû laïi vieáng thaêm Phi chaâu khoâng, vaø muïc tieâu tôùi laø ôû ñaâu?

Ñaùp: Chuùng ta haõy baét ñaàu töø phaàn cuoái cuûa caâu hoûi: neáu moïi chuyeän xuoâi chaûy, toâi tin laø chuyeán vieáng thaêm tôùi seõ laø Meâhicoâ. Ngaøy thaùng chöa ñöôïc xaùc ñònh. Thöù hai, toâi coù trôû laïi Phi chaâu khoâng? Toâi khoâng bieát, toâi giaø roài... Caùc chuyeán du haønh naëng neà... Vaø caâu hoûi thöù nhaát laø gì nhæ? Xin ñôïi moät chuùt, toâi phaûi nghó ñaõ. Ñieàu ñaùng nhôù ñoù laø ñaùm ñoâng daân chuùng, nieàm vui vaø khaû naêng möøng leã, möøng leã vôùi caùi daï daày troáng roãng. Ñoái vôùi toâi Phi chaâu ñaõ laø moät söï ngaïc nhieân. Toâi nghó Thieân Chuùa khieán cho chuùng ta ngaïc nhieân, nhöng caû Phi chaâu cuõng gaây kinh ngaïc cho chuùng ta. Vaø coù nhieàu luùc ñaùng ghi nhôù laém. Ñaùm ñoâng, ñaùm ñoâng daân chuùng. Hoï caûm thaáy ñöôïc vieáng thaêm. Hoï coù moät yù thöùc tieáp ñoùn, bôûi vì hoï sung söôùng caûm thaáy ñöôïc vieáng thaêm. Theá roài moãi nöôùc coù caên tính rieâng cuûa mình. Kenya thì taân tieán hôn moät chuùt, phaùt trieån hôn. Uganda coù caên tính cuûa caùc vò Töû Ñaïo: ngöôøi daân Uganda, coâng giaùo cuõng nhö anh giaùo, toân kính caùc vò töû ñaïo. Toâi ñaõ ôû trong hai ñeàn thaùnh: anh giaùo tröoùc, roài tôùi coâng giaùo vaø kyù öùc cuûa caùc vò töû ñaïo laø caên tính cuûa hoï. Loøng can ñaûm trao ban maïng soáng cho moät lyù töôûng. Vaø Trung Phi thì coù öôùc muoán hoøa bình, hoaø giaûi, tha thöù... Cho tôùi caùch ñaây 4 naêm caùc tín höõu coâng giaùo, anh giaùo, hoài giaùo soáng chuùng vôùi nhau nhö anh em. Hoâm qua toâi ñaõ ñi thaêm ñeàn thôø hoài giaùo. Toâi ñaõ caàu nguyeän trong ñoù, vaø caû Imam cuõng ñaõ leân xe giaùo hoaøng ñeå ñi moät voøng trong saân vaän ñoäng nhoû. Ñoù laø nhöõng cöû chæ beù nhoû maø toâi laøm, vaø ñoù laø dieàu maø hoï muoán. Vaø coù moät nhoùm nhoû - toâi tin laø kitoâ höõu vì hoï noùi hoï laø kitoâ höõu - raát laø baïo löïc, toâi khoâng hieåu roõ laém, nhöng khoâng phaûi laø Nhaø nöôùc hoài giaùo, noù laø moät caùi gì khaùc. Nhöng maø laø kitoâ. Vaø hoï muoán coù hoaø bình. Giôø ñaây neáu coù caùc cuoäc baàu cöû hoï ñaõ löïa choïn Nhaø nöôùc chuyeån tieáp, hoï ñaõ choïn baø thò tröôûng nhö laø toång thoáng cuûa Nhaø nöoùc chuyeån tieáp, vaø baø seõ toå chöùc caùc cuoäc baàu cöû. Nhöng hoï kieám tìm hoøa bình, hoøa giaûi giöõa hoï. Khoâng coù thuø haän.

Tôùi phieân anh Philip Putella cuûa haõng tin Reuters hoûi Ñöùc Thaùnh Cha:

- Thöa Ñöùc Thaùnh Cha, ngaøy nay ngöôøi ta noùi nhieàu veà vuï Vatileaks. Khoâng ñi saâu vaøo vuï xöû aùn ñang xaûy ra, con muoán hoûi Ñöùc Thaùnh Cha taïi Uganda Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ noùi buoâng raèng gian tham hoái loä coù ôû khaép moïi nôi, vaø caû trong toøa thaùnh Vaticaêng nöõa. Nhö theá caâu hoûi cuûa con laø: ñaâu laø taàm quan troïng cuûa baùo chí töï do vaø cuûa giaùo daân trong vieäc nhoå taän goác reã söï gian tham hoái loä naøy, taïi khaép nôi noù hieän dieän?

Ñaùp: Toâi seõ noùi laø baùo chí töï do, ñôøi vaø caû toân giaùo nöõa, nhöng chuyeân nghieäp. Bôûi vì söï chuyeân nghieäp cuûa baùo chí coù theå laø ñôøi hay toân giaùo: ñieàu quan troïng ñoù laø caùc chuyeân vieân, thaät vaäy, ñeå caùc tin töùc khoâng bò leøo laùi, coù ñuùng theá khoâng? Ñoù. Ñoái vôùi toâi noù quan troïng, bôûi vì vieäc toá caùo caùc baát coâng, caùc gian tham hoái loä laø moät coâng vieäc ñeïp: "ÔÛ ñoù coù gian tham hoái loä!" Vaø roài ngöôøi coù traùch nhieäm phaûi laøm caùi gì ñoù, ñöa ra moät phaùn ñoaùn, loan baùo moät toaø aùn. Nhöng baùo chí nguyeân nghieäp phaûi noùi taát caû, maø khoâng rôi vaøo trong ba toäi thoâng thöôøng nhaát laø thoâng tin sai laïc, noùi moät nöûa vaø khoâng noùi nöûa kia, vu khoáng - baùo chí chuyeân nghieäp, khi khoâng coù söï chuyeân nghieäp, thì laøm baån ngöôøi khaùc vôùi söï thaät hay khoâng söï thaät - vaø noùi xaáu, töùc laø noùi nhöõng ñieàu laáy maát ñi danh tieáng cuûa moät ngöôøi vôùi caùc ñieàu, maø trong luùc naøy khoâng gaây haïi gì caû, coù leõ ñoù laø caùc ñieàu trong quaù khöù... Vaø ñoù laø ba thieáu soùt möu saùt tính chuyeân nghieäp cuûa baùo chí. Chuùng ta caàn coù söï chuyeân nghieäp, söï ñuùng ñaén: caâu chuyeän laø nhö theá, caâu chuyeän laø nhö theá, caâu chuyeän laø nhö theá. Vaø lieân quan tôùi vieäc gian tham hoái loä, phaûi coi kyõ caùc döõ kieän vaø noùi leân caùc döõ kieän aáy: phaûi, coù gian tham hoái loä ôû ñaây, vì caùi naøy, vì caùi naøy, vì caùi naøy. Roài, moät nhaø baùo maø chuyeân nghieäp neáu sai, thì xin loãi. Toâi ñaõ tin raèng, nhöng roài toâi nhaän thaáy laø khoâng coù, vaø nhö theá caùc chuyeän xuoâi chaûy. Noù raát laø quan troïng.

Tôùi phieân anh Philippe de Saint Pierre, ñaëc traùch ñaøi truyeàn hình coâng giaùo Phaùp. Chuùng ta sang Paris, moïi ngöôøi ñeàu gaàn guõi vôùi nöôùc Phaùp trong luùc naøy. Anh hoûi:

- Thöa Ñöùc Thaùnh Cha, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ trao ban danh döï cho khaùn ñaøi coù söï hieän dieän cuûa Ñöùc Toång Giaùm Muïc, Imam vaø Muïc Sö taïi Bangui. Ngaøy nay hôn bao giôø heát ngöôøi ta noùi raèng khuynh höôùng toân giaùo quaù khích ñe doïa toaøn haønh tinh. Chuùng ta ñaõ thaáy taïi Paris. Nhö vaäy tröôùc nguy hieåm naøy Ñöùc Thaùnh Cha coù nghó raèng caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo phaûi can thieäp nhieàu hôn vaøo laõnh vöïc chính trò hay khoâng?

Ñaùp: Can thieäp vaøo laõnh vöïc chính trò, neáu anh muoán noùi laø "laøm chính trò", thì khoâng. Haõy laøm linh muïc, muïc sö, imam, rabbi: ñoù laø ôn goïi cuûa hoï. Nhöng ngöôøi ta laøm chính trò moät caùch giaùn tieáp: baèng caùch giaûng caùc giaù trò, caùc giaù trò ñích thaät, vaø moät trong caùc giaù trò lôùn nhaát laø tình huynh ñeä giöõa chuùng ta. Chuùng ta taát caû laø con caùi cuûa Thieân Chuùa, chuùng ta coù cuøng Cha. Caàn phaûi laøm chính trò trong nghiaõ naøy: moät chính trò cuûa söï hieäp nhaát, cuûa hoaø giaûi# vaø cuûa moät töø, maø toâi khoâng thích nhöng phaûi duøng noù, ñoù laø cuûa söï "khoan nhöôïng", nhöng khoâng phaûi chæ cuûa söï khoan nhöôïng, maø laø cuûa söï chung soáng, cuûa tình baèng höõu. Noù laø nhö vaäy. Khuynh höôùng quaù khích laø moät caên beänh coù trong taát caû moïi toân giaùo. Chuùng toâi laø coâng giaùo chuùng toâi cuõng ñaõ coù vaøi khuynh höôùng quaù khích, khoâng phaøi vaøi, maø bieát bao nhieâu quùa khích. Maø ngöôøi ta laïi tin laø söï thaät tuyeät ñoái, vaø ngöôøi ta tieáp tuïc baèng caùch boâi nhoï ngöôøi khaùc vôùi söï vu khoáng, noùi xaáu vaø hoï laøm baäy, hoï laøm baäy. Vaø toâi noùi leân ñieàu naøy, vì noù laø Giaùo Hoäi cuûa toâi: caû chuùng ta nöõa, taát caû! Vaø phaûi chieán ñaáu. Khuynh höôùng quaù khích toân giaùo khoâng phaûi laø toân giaùo. Taïi sao? Bôûi vì noù thieáu Thieân Chuùa. Noù laø toân thôø thaàn giaû cuõng nhö tieàn baïc laø thaàn giaû. Laøm chính trò trong nghóa thuyeát phuïc ngöôøi coù khuynh höôùng naøy laø moät neàn chính trò, maø chuùng ta laø haøng laõnh ñaïo toân giaùo phaûi laøm. Nhöng khuynh höoùng quaù khích luoân luoân keát thuùc trong moät thaûm kich hay trong caùc toäi phaïm. Noù laø moät ñieàu xaáu, nhöng trong moïi toân giaùo ñeàu coù moät maûnh nhoû.

Tieáp theo ñaây laø chò Cristina Caricato cuûa TV2000, laø ñaøi truyeàn hình coâng giaùo cuûa caùc Giaùm Muïc Italia. Chò hoûi:

- Thöa Ñöùc Thaùnh Cha saùng nay khi chuùng ta ñang ôû Bangui, thì taïi Vaticaêng coù vuï xöû aùn Ñöùc OÂng Vallejo Balda vaø baø Chaouqui cuõng nhö hai nhaø baùo. Con xin ñöa ra caâu hoûi maø nhieàu ngöôøi khaùc cuõng muoán ñöa ra: ñoù laø taïi sao laïi coù hai ngöôøi naøy? Laøm sao trong tieán trình caûi toå maø Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ baét ñaàu hai ngöôøi thuoäc loaïi naøy laïi ñaõ coù theå vaøo trong Uyû ban COSEA ñöôïc? Ñöùc Thaùnh Cha coù tin laø mình ñaõ laàm hay khoâng?

Ñaùp: Toâi tin laø ñaõ coù moät laàm laãn. Ñöùc OÂng Vallejo Balda ñaõ vaøo UÛy ban vì chöùc vuï ngaøi ñaõ coù, vaø ñaõ coù cho tôùi nay. Ngaøi ñaõ laø thö kyù cuûa Sôû taøi chính Toøa Thaùnh, neân ñaõ vaøo. Coøn baø Chaouqui, toâi khoâng chaéc chaén, nhöng tin laø mình khoâng sai, neáu noùi laø chính ngaøi ñaõ giôùi thieäu baø nhö laø moät phuï nöõ hieåu bieát theá giôùi cuûa caùc töông quan thöông maïi. Noù laø nhö theá vaø hoï ñaõ laøm vieäc. Khi coâng vieäc ñaõ xong, thì trong caùc thaønh vieân cuûa uyû ban goïi laø COSEA coù vaøi ngöôøi ôû taïi chöùc trong Vaticaêng, caû chính Ñöùc OÂng Vallejo Balda. Coøn baø Chaouqui thì ñaõ khoâng ôû trong Vaticaêng nöõa. Vaøi ngöôøi noùi raèng baø ñaõ giaän döõ vì vaäy, nhöng caùc thaåm phaùn seõ noùi cho chuùng ta bieát söï thaät lieân quan tôùi caùc yù höôùng nhö hoï ñaõ laøm. Ñoái vôùi toâi, ñoù ñaõ khoâng phaøi laø moät ngaïc nhieân, noù ñaõ khoâng khieán cho toâi maát nguû, bôûi vì hoï ñaõ cho thaáy coâng vieäc ñaõ baét ñaàu vôùi Uyû Ban 9 Hoàng Y laø tìm kieám gian tham hoái loä vaø nhöõng gì khoâng oån. Vaø ôû ñaây toâi muoán noùi leân moät ñieàu, khoâng coù Vallejo vaø Chaouqui, nhöng taát caû moïi ngöôøi, moïi söï. Theá roài neáu chò muoán, toâi trôû laïi ñeà taøi gian tham hoái loä. Töø "gian tham hoái loä" moät trong hai ngöôøi Kenya ñaõ noùi 13 ngaøy tröôùc caùi cheát cuûa thaùnh Gioan Phaoloâ II, trong buoåi ñi ñaøng Thaùnh Giaù, khi ñoù do Ñöùc Hoàng Y Ratzinger höôùng daãn. OÂng ñaõ noùi ñeán caùc "dô baån cuûa Giaùo Hoäi" oâng ñaõ toá caùo ñieàu ñoù trong ngaøy thöù Saùu tuaàn thaùnh. Theá roài, Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II qua ñôøi trong tuaàn baùt nhaät Phuïc Sinh. Ñöùc Hoàng Y Ratzinger trôû thaønh Giaùo Hoaøng. Nhöng trong thaùnh leã cho vieäc baàu giaùo hoaøng ngaøi ñaõ laø Hoàng Y nieân tröôûng. Ngaøi cuõng ñaõ noùi leân cuøng ñieàu aáy, vaø chuùng toâi ñaõ choïn ngaøi vì söï töï do noùi leân caùc chuyeän naøy. Vaø töø luùc ñoù coù trong khoâng khí cuûa Vaticaêng laø ôû ñaây coù gian tham hoái loä: coù söï thoái naùt. Treân söï phaùn ñoaùn naøy, toâi ñaõ cho caùc thaåm phaùn caùc toá caùo cuï theå: bôûi vì ñieàu quan troïng ñoái vôùi vieäc beänh vöïc laø ñöa ra caùc lôøi toá caùo. Toâi ñaõ khoâng ñoïc caùc lôøi toá caùo cuï theå, kyõ thuaät. Toâi ñaõ muoán laø chuyeän naøy keát thuùc tröôùc ngaøy muøng 8 thaùng 12 cho Naêm Loøng Thöông Xoùt. Nhöng toâi tin laø khoâng theå laøm ñöôïc, bôûi vì toâi muoán laø taát caû caùc luaät sö baøo veä coù giôø ñeå beânh vöïc, coù söï töï do beânh vöïc. Vaø hoï ñaõ ñöôïc choïn laøm sao, thì laø caû lòch söû. Nhöng vieäc gian tham hoái loä ñeán töø xa...

Hoûi: Nhöng Ñöùc Thaùnh Cha coù yù tieán haønh nhö theá naøo ñeå nhöõng chuyeän nhö vaäy khoâng xaûy ra nöõa?

Ñaùp: Toâi caùm ôn Chuùa vì khoâng coù Lucrezia Borgia. (Caùc nhaø baùo ñeàu cöôøi). Nhöng toâi khoâng bieát, tieáp tuïc vôùi caùc Hoàng Y, vôùi uûy ban ñeå queùt doïn saïch seõ.

Cha Lombardi noùi baây giôø tôùi phieân anh Nestor Ponguta ngöôøi Colombia cuûa Radio W vaø Caracol:

- Thöa Ñöùc Thaùnh Cha con xin hoûi Ñöùc Thaùnh Cha veà moät ñeà taøi ñaëc bieät lieân quan tôùi Myõ chaâu Latiinh bao goàm caû ñaát nöôùc Argentina cuûa Ñöùc Thaùnh Cha nöõa. Taïi Argentian vôùi oâng Macrri sau 12 naêm soáng döôùi cheá ñoä cuûa baø Kirchner, ñang hôi coù thay ñoåi. Ñöùc Thaùnh Cha nghó gì veà caùc thay ñoåi naøy, vaø neàn chính trò taïi chaâu Myõ Latinh ñang theo moät höôùng ñi môùi nhö theá naøo?

Ñaùp: Toâi daõ nghe vaøi yù kieàn, nhöng thöïc ra veå tình hình ñòa lyõ chính trò trong luùc naøy thì toâi khoâng bieát noùi gì. Thöïc söï laø nhö vaäy, toâi khoâng bieát. Bôûi vì coù caùc vaán ñeà trong nhieàu nöôùc trong ñöôøng loái naøy, nhöng thaät söï toâi khoâng bieát noù ñaõ baét ñaàu taïi sao vaø nhö theá naøo. Toâi thöïc söï khoâng bieát. Coù nhieàu nöôùc chaâu myõ latinh ôû trong tình traïng cuûa moät chuùt thay ñoåi naøy, ñuùng vaäy, nhöng toâi khoâng bieát giaûi thích noù.

Tieáp ñeán laø anh Juergen cuûa haõng tin DPA Nam Phi:

- Thöa Ñöùc Thaùnh Cha beänh AIDS ñang taøn phaù Phi chaâu. Caùc thuoác ñieàu trò coù nghóa laø ngaøy nay nhieàu ngöôøi coù theå soáng laâu hôn. Nhöng maø naïn dòch tieáp tuïc. Chæ taïi Uganga naêm ngoaùi ñaõ coù tôùi 135 ngaøn tröôøng hôïp laây beänh môùi. Taïi Kenyha tình hình coøn teä hôn. AIDS laø lyù do ñaàu tieân gaây ra caùi cheát cho ngöôøi treû phi chaâu. Thöa Ñöùc Thaùnh Cha, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ gaëp gôõ caùc treû em bò beänh lieät khaùng vaø ñaõ laéng nghe chöùng töø caûm ñoäng taïi Uganda. Nhöng Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ noùi raát ít veà ñeà taøi naøy. Chuùng ta bieát laø vieäc phoøng ngöøa laø neàn taûng. Chuùng ta bieát laø bao cao su khoâng phaûi laø phöông theá duy nhaát giuùp chaën ñöùng naïn ñòch. Nhöng chuùng ta cuõng bieát noù laø moät phaàn quan troïng cuûa caâu traû lôøi. Coù leõ ñaõ ñeán luùc laøm nheï bôùt caùc laäp tröôøng cuûa Giaùo Hoäi ñoái vôùi vaán ñeà naøy, vaø cho pheùp duøng bao cao su ñeå phoøng ngöøa vieäc laây beänh chöa thöa Ñöùc Thaùnh Cha?

Ñaùp: Ñoái vôùi toâi caâu hoûi xem ra nhoû quùa vaø cuõng laø moät caâu hoûi phieán dieän nöõa. Ñuùng, noù laø moät trong caùc phöông theá. Trong ñieàm naøy neàn luaân lyù cuûa Giaùo Hoäi - toâi nghó - ñang ñöùng tröôùc moät söï phöùc taïp. Noù laø ñieàu raên thöù naêm hay thöù sau? Beânh vöïc söï soáng hay lieân heä tính duïc roäng môû cho söï soáng? Nhöng ñaây khoâng phaûi laø vaán ñeà. Vaán ñeà lôùn hôn. Caâu hoûi naøy khieán toâi nghó tôùi caâu hoûi, maø moät laàn kia ngöôøi ta ñaõ ñöa ra cho Chuùa Gieâsu: "Thöa Thaày, chöõa beänh ngaøy sabaùt coù hôïp phaùp khoâng ?" Phaûi chöõa laønh! Caâu hoûi laø coù ñöôïc pheùp chöõa beänh nhö theá khoâng, nhöng thieáu dinh döôõng, khai thaùc boùc loät con ngöôøi, lao ñoäng noâ leä, thieáu nöôùc trong laønh ñeå uoáng, ñoù laø caùc vaán ñeà. Chuùng ta khoâng noùi tôùi vieäc coù theå duøng caùi baêng naøy hay caùi baêng kia cho moät veát thöông beù tí. Veát thöông lôùn ñoù laø baát coâng xaõ hoäi, baát coâng moâi sinh, baát coâng maø toâi ñaõ noùi tôùi, cuûa khai thaùc boùc loät vaø thieáu dinh döôõng. Caùi ñoù thì coù. Toâi khoâng thích ñi xuoáng caùc suy tö coù tính caùch giaûi nghi hoïc, khi ngöoøi ta cheát vì thieáu nöoùc trong laønh vaø vì ñoùi, vì thieáu nhaø ôû# Khi taát caû moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc chöõa laønh, hay khi seõ khoâng coøn coù caùc beänh theâ thaûm naøy maø con ngöôøi gaây ra, vì baát coâng xa hoäi hay ñeå kieám ñöôïc nhieàu tieàn hôn, toâi tin raèng coù theå hoûi: "Coù ñöoïc pheùp chöõa beänh ngaøy thöù baåy khoâng ?" Taïi sao, neáu ngöôøi ta tieáp tuïc cheá taïo vuõ khí vaø buoân baùn vuõ khí? Caùc cuoäc chieán laø ly do gaây ra cheát choùc lôùn lao hôn nhieàu... toâi seõ noùi laø ñöøng nghó tôùi vieäc coù ñöôïc pheùp hay khoâng ñöôïc pheùp chöõa beänh ngaøy sabat. Toâi seõ noùi vôi nhaân loaïi: haõy taïo döïng coâng baèng, vaø khi taát caû moïi ngöôøi seõ ñöôïc chöõa laønh, khi khoâng coøn baát coâng treân theá giôùi naøy nöõa, thì chuùng ta coù theå noùi tôùi ngaøy sabat.

Anh Marco Ansaldo cuûa nhaät baùo "Coäng hoøa" Italia hoûi:

- Thöa Ñöùc Thaùnh Cha, trong caùc nhaät baùo tuaàn qua coù hai bieán coá lôùn ñöôïc caùc phöông tieän truyeàn thoâng noùi tôùi: moät laø chuyeán vieáng thaêm cuûa Ñöùc Thaùnh Cha taïi Phi chaâu, vaø chuùng con haïnh phuùc vì noù ñaõ keát thuùc thaønh coâng lôùn duôùi moïi khía caïnh. Thöù hai laø moät cuoäc khuûng hoaûng quoác teá xaûy ra giöõa Nga vaø Thoå Nhó Kyø ñaõ baén haï moät maùy bay Nga bay treân khoâng phaän Thoå trong voøng 17 giaây khieán cho coù caùc lôøi toá caùo, khoâng xin loãi töø phiaù naøy vaø toá caùo töø phiaù kia, taïo ra cuoäc khuûng hoaûng khoâng caàn phaûi coù trong tình hình ñeä tam theá chieán töøng maûnh maø Ñöùc Thaùnh Cha noùi tôùi. Con xin hoûi ñaâu laø laäp tröôøng cuûa Toøa Thaùnh Vaticaêng trong vaán ñeà naøy? Ñöùc Thaùnh Cha coù nghó tôùi vieäc vieáng thaêm Armenia nhaân dòp kyû nieäm 101 naêm caùc bieán coá cuûa Armenia vaøo thaùng 4 naêm tôùi nhö Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ laøm vôùi Thoå Nhó Kyø hay khoâng?

Ñaùp: Naêm ngoaùi toâi ñaõ höùa vôùi ba vò Thöôïng Phuï laø seõ ñi. Coù lôøi höùa. Toâi khoâng bieát toâi coù theå thöïc hieän ñöôïc khoâng, nhöng coù höùa roài. Theá roài caùc chieán cuoäc. Chieán tranh xaûy ra vì tham voïng. Toâi noùi tôùi caùc chieán tranh, khoâng phaûi caùc cuoäc chieán töï veä chính ñaùng choáng laïi moät keû xaâm laêng baát coâng - nhöng caùc cuoäc chieán laøm thaønh moät kyõ ngheä. Trong lòch söû chuùng ta ñaõ thaáy bieát bao laàn moät quoác gia. Ngaân quyõ khoâng chaïy. Thoâi chuùng ta haõy laøm moät cuoäc chieán, vaø theá laø heát thieáu huït. Chieán tranh laø moät aùp phe, moät aùp phe buoân baùn khí giôùi. Caùc keû khuûng boá coù khí giôùi khoâng? Coù leõ hoï coù moät ít. Ai laø ngöôøi cho hoï khí giôùi ñeå gaây chieán tranh? Coù caû moât maïng löôùi lôïi nhuaän: nôi ñaâu coù tieàn baïc, thì ñaøng sau coù quyeàn löïc. Quyeàn bính ñeá quoác hay quyeàn bính keát hôïp. Nhöng töø bao naêm nay chuùng ta ñang ôû trong chieán tranh, vaø moãi laàn caøng nhieàu hôn: caùc maûnh, ít laø caùc maûnh vaø caøng ngaøy chuùng caøng to hôn. Toâi nghó gì aø? Toâi khoâng bieát Toøa Thaùnh Vaticaêng nghó gì. nhöng toâi nghó gì? Toâi nghó raèng chieán tranh laø moät toäi, vaø noù choáng laïi nhaân loaïi, taøn phaù nhaân loaïi, gaây ra caûnh khai thaùc boùc loät, buoân ngöôøi vaø bieát bao nhieàu ñieàu khaùc... Caàn phaûi chaën noù laïi. Taïi Lieân Hieäp Quoác toâi ñaõ noùi ñieåu naøy hai laàn, ôû ñaây beân Kenhya cuõng nhö beân New York. Öôùc chi coâng vieäc cuûa quyù vò khoâng laø moät chuû tröông duy danh tuyeân boá, nhöng hieäu nghieäm: öôùc chi ngöôøi ta taïo döïng hoøa bình. Hoï laøm bieát bao nhieâu dieàu. OÛ daây beân Phi chaâu toâi ñaõ thaáy caùc lính baûo hoøa laøm vieäc. Nhöng ñieàu naøy khoâng höõu hieäu. Caùc cuoäc chieán khoâng phaûi cuûa Thieân Chuùa. Thieân Chuùa laø Thieân Chuùa cuûa hoøa bình. Thieân Chuùa ñaõ taïo döïng neân theá giôùi, Ngaøi ñaõ laøm moïi söï toát ñeïp, taát caû ñeàu toát ñeïp, vaø roài nhö Thaùnh Kinh trình thuaät, moät ngöôøi anh em gieát ngöôøi anh em khaùc: ñoù laø cuoäc chieán thöù nhaát. Ñeä nhaát theá chieán giöõa caùc anh em. Toâi khoâng bieát, caùc ñieàu naøy ñeán vôùi toâi nhö theá, vaø toâi noùi leân dieàu naøy vôùi raát nhieàu ñau ñôùn.

Anh Beaudonneù thuoäc ñaøi Truyeàn hình Phaùp, hoûi Ñöùc Thaùnh Cha:

- Hoâm nay, hoäi nghò theá giôùi veà thay ñoåi thôøi tieát khai maïc taïi Paris; Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ coá gaéng nhieàu ñeå moïi söï tieán haønh toát ñeïp. Nhöng chuùng ta ñang chôø ñôïi raát nhieàu töø hoäi nghò thöôïng ñænh quoác teá naøy: chuùng ta coù chaéc raèng hoäi nghò COP 21 naøy seõ laø ñieåm khôûi ñaàu cuûa bieän phaùp giaûi quyeát khoâng?

Ñaùp: Toâi khoâng chaéc, nhöng toâi coù theå quaû quyeát raèng: hoaëc baây giôø hay khoâng bao giôø nöõa. Ngay töø hoäi nghò ñaàu tieân, hình nhö nhoùm taïi Tokyo, cho ñeán ngaøy nay, ñaõ chæ coù raát ít thaønh quaû ñaït ñöôïc, vaø moãi naêm tình hình caøng traàm troïng hôn. Trong moät buoåi hoïp vôùi giôùi sinh vieân ñaïi hoïc veà ñeà taøi "chuùng ta muoán ñeå laïi cho con chaùu cuûa theá heä naøy theá giôùi naøo", moät ngöôøi ñaõ noùi: Maø coù chaéc laø theá heä naøy seõ ñeå laïi ñaøn con chaùu khoâng? Chuùng ta ñang ôû möùc giôùi haïn, giôùi haïn cuûa cuoäc töï töû taäp theå, neáu muoán duøng moät chöõ maïnh baïo. Vaø toâi tin chaéc raèng haàu nhö taát caû moïi nhaân vaät coù maët taïi Paris, hieän dieän taïi hoäi nghò COP 21, ñeàu yù thöùc ñöôïc ñieàu naøy, vaø muoán laøm moät caùi gì ñoù. Hoâm tröôùc, toâi coù ñoïc thaáy söï kieän taïi Groenlandia, caùc vuøng baêng ñaù ñaõ maát ñi haøng tyû taán. Trong Thaùi Bình Döông, coù moät quoác gia ñang mua ñaát ñai cuûa moät nöôùc khaùc ñeå thuyeân chuyeån quoác gia ñeán ñoù, bôûi vì trong voøng 20 naêm nöõa, ñaát nöôùc naøy seõ khoâng coøn hieän höõu nöõa. Khoâng, toâi coù loøng tin. Toâi tin töôûng raèng nhöõng ngöôøi naøy seõ laøm moät ñieàu gì ñoù# Toâi tin chaéc raèng hoï coù thieän chí haønh ñoäng, vaø toâi mong ñöôïc nhö vaäy. Toâi caàu nguyeän cho ñieàu naøy

Delia Gallagher, phaùi vieân ñaøi CNN, hoûi Ñöùc Thaùnh Cha:

- Kính thöa Ñöùc Thaùnh Cha, ngaøi ñaõ thöïc hieän nhieàu cöû chæ ñaày söï toân troïng vaø tình thaân höõu ñoái vôùi ngöôøi hoài giaùo. Con töï hoûi: hoài giaùo vaø giaùo huaán cuûa tieân tri Mohamed coøn coù theå noùi gì vôùi theá giôùi ngaøy nay?

Ñaùp: Toâi khoâng hieåu roõ laém caâu hoûi naøy... Nhöng maø ngöôøi ta coù theå ñoái thoaïi: hoï coù nhöõng giaù trò, nhieàu giaù trò. Hoï coù nhieàu giaù trò vaø caùc giaù trò naøy raát xaây döïng. Ngay caû toâi, toâi cuõng coù moät kinh nghieäm tình baïn, nhöng maø tình baïn laø moät lôøi quaù maïnh, vôùi moät ngöôøi hoài giaùo, moät vò laõnh ñaïo theá giôùi... Chuùng toâi coù theå noùi chuyeän: oâng aáy coù nhöõng giaù trò rieâng, toâi coù nhöõng giaù trò cuûa toâi. OÂng aáy caàu nguyeän, toâi caàu nguyeän. Coù nhieàu giaù trò laém chöù! Chaúng haïn nhö caàu nguyeän. AÊn chay cuõng laø moät giaù trò toân giaùo chöù. Coøn nhieàu giaù trò khaùc nöõa. Khoâng theå xoùa boû moät toân giaùo chæ vì trong moät luùc naøo ñoù, tronog moät thôøi ñieåm lòch söû naøo ñoù coù moät hay nhieàu nhoùm quaù khích. Dó nhieân laø caùc cuoäc chieán tranh giöõa caùc toân giaùo vaãn luoân coù trong lòch söû xöa nay. Ngay caû chuùng ta nöõa, chuùng ta cuõng phaûi xin loãi. Baø hoaøng Caterina de Medici ñaâu coù phaûi laø moät vò thaùnh ñaâu? Vaø roài cuoäc chieán Ba Möôi naêm, roài Ñeâm cuûa thaùnh Bartolomeo# nöõa? Ngay caû chuùng ta, chuùng ta cuõng phaûi xin loãi vì nhöõng keû cöïc ñoan thaùi quaù trong nhöõng cuoäc chieán toân giaùo. Ngöôøi hoài giaùo hoï cuõng coù nhöõng giaù trò vaø coù theå ñoái thoaïi vôùi hoï ñöôïc. Ngaøy hoâm nay, toâi ñaõ ñeán moät ñeàn thôø hoài giaùo, toâi ñaõ caàu nguyeän taïi ñoù, roài Imam hoài giaùo ñaõ muoán cuøng ñi vôùi toâi moät voøng quanh saân vaän ñoäng nhoû, nôi coù bao nhieâu ngöôøi khaùc khoâng coù choã vaøo, phaûi ñöùng beân ngoaøi... Treân xe chôû toâi, coù Ñöùc Giaùo Hoaøng vaø Imam. Cuõng nhö ôû khaép moïi nôi, coù nhöõng ngöôøi mang nhieàu giaù trò toân giaùo, coù nhöõng ngöôøi khoâng mang giaù trò naøo# Nhöng maø coù bieát bao nhieâu chieán tranh, khoâng chæ coù nhöõng chieán tranh toân giaùo maø thoâi... ngöôøi ky toâ chuùng ta cuõng ñaõ töøng gaây ra nhieàu chieán tranh Vuï cöôùp phaù Roma ñaâu coù phaûi do ngöôøi hoài giaùo gaây ra ñaâu. Hoï cuõng coù caùc giaù trò, nhieàu giaù trò.

Ñeán löôït Marta Calderon, thuoäc haõng thoâng taán Catholic News Agency, coâ hoûi:

- Kính thöa Ñöùc Thaùnh Cha, chuùng con bieát ngaøi seõ vieáng thaêm Meâhicoâ. Chuùng con muoán, neáu coù theå, bieát theâm nhieàu hôn veà chuyeán vieáng thaêm naøy vaø vaãn trong chieàu höôùng vieáng thaêm nhöõng quoác gia coù nhieàu vaán ñeà, Ñöùc Thaùnh Cha coù nghó ñeán chuyeän thaêm daân nöôùc Colombia hay laø trong töông lai, thaêm caû caùc nöôùc nhö Peruø hay khoâng?

Ñaùp: Quyù vò bieát ñoù, vaøo tuoåi toâi, ñi nhieàu quaù khoâng toát... Neáu ôû ñoù khoâng coù Ñöùc Meï, thì toâi seõ chaúng ñeán thaønh phoá Meâhicoâ ñaâu, vì tieâu chuaån caùc cuoäc vieáng thaêm laø ñi thaêm ba hay boán thaønh phoá chöa bao giôø ñöôïc caùc Giaùo Hoaøng vieáng thaêm. Nhöng toâi seõ ñi Meâhicoâ vì Ñöùc Meï. Roài toâi seõ ñi Chiapas, ôû mieàn Nam giaùp giôùi vôùi Guatemala, roài sang Morella, vaø gaàn nhö laø chaéc chaén treân ñöôøng veà Roma, toâi seõ gheù laïi moät ngaøy, hay laø ít hôn moät chuùt, ôû Ciudad Juarez. Coøn veà vieäc vieáng thaêm caùc nöôùc Myõ la tinh khaùc thì vaøo naêm 2017, toâi ñaõ ñöôïc môøi ñeán Aparecida, Ñöùc Meï Aparecida boån maïng cuûa caùc nöôùc Myõ chaâu noùi tieáng Boà Ñaøo Nha. Quyù vò bieát laø Myõ chaâu la tinh coù hai vò boån maïng maø! Töø ñoù coù theå nghó ñeán chuyeän vieáng thaêm moät nöôùc khaùc, sau khi daâng leã taïi Aparecida... Nhöng hieän thôøi thì chöa coù chöông trình naøo...

Caâu hoûi keá tieáp laø cuûa Mark Masai, thuoäc ñaøi National Media cuûa Kenya. Anh hoûi:

- Tröôùc heát, xin caùm ôn Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ vieáng thaêm Kenya vaø Phi chaâu. Chuùng con vaãn chôø ñôïi Ñöùc Thaùnh Cha ñeán Kenya laàn nöõa, khoâng phaûi ñeå laøm vieäc muïc vuï maø ñeå nghæ ngôi. Chuyeán vieáng thaêm vöøa roài cuûa Ñöùc Thaùnh Cha laø chuyeán ñaàu tieân vaø moïi ngöôøi ñeàu ñaõ lo laéng nhieàu veà vaán ñeà an ninh. Ñöùc Thaùnh Cha seõ noùi gì vôùi theá giôùi luoân ñinh ninh raèng Phi Chaâu laø vuøng ñaát chæ coù chieán tranh vaø ñaày daãy huûy hoaïi maø thoâi?

Ñaùp: Toâi khoâng hieåu roõ laém chieàu höôùng cuûa caâu hoûi naøy... Phi chaâu laø naïn nhaân. Phi chaâu ñaõ vaø luoân luoân bò caùc cöôøng quoác khaùc boùc loät. Töø Phi chaâu, bao nhieâu ngöôøi ñaõ bò baét vaø ñem baùn sang Myõ chaâu laøm noâ leä. Coù bao nhieâu cöôøng quoác chæ bieát tìm caùch chieám ñoaït nhöõng taøi nguyeän lôùn lao cuûa Phi chaâu, toâi khoâng roõ laém, nhöng coù leõ Phi chaâu laø luïc ñòa giaøu nhaát ñaáy... Hoï khoâng nghó ñeán chuyeän giuùp ñôõ luïc ñòa naøy lôùn maïnh, phaùt trieån, kieán taïo coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi daân nôi ñaây... Hoï chæ muoán boùc loät... Phi chaâu laø moät laõnh thoå töû ñaïo, töû ñaïo vì bò boùc loät suoát doøng lòch söû. Nhöõng keû cho raèng taát caû caùc thieân tai vaø chieán tranh ñeàu ñeán töø Phi chaâu ñaõ khoâng hieåu roõ laø moät soá hình thöùc meänh danh laø phaùt trieån coù theå gaây haïi cho toaøn nhaân loaïi chöøng naøo. Vì theá, toâi raát yeâu quyù Phi chaâu bôûi leõ Phi chaâu ñaõ laø moät naïn nhaân cuûa caùc cöôøng quoác khaùc.

Ñeán ñaây, cha Lombardi noùi raèng buoåi noùi chuyeän ñaõ keùo daøi moät tieáng ñoàng hoà vaø chaám döùt caùc caâu hoûi. Tröôùc khi keát thuùc cuoäc phoûng vaán, caùc kyù giaû muoán taëng Ñöùc Thaùnh Cha moät cuoán saùch maø tuaàn baùo Paris Match cuûa Phaùp aán haønh vaø taëng cho caùc vò nguyeân thuû quoác gia hieän dieän trong hoäi nghò COP 21 veà thay ñoåi thôøi tieát ñang nhoùm taïi Paris. Cuoán saùch goàm 1,500 hình aûnh veà caùc vaán ñeà moâi sinh do caùc nhieáp aûnh gia chuyeân nghieäp vaø taøi töû thöïc hieän, cuõng ñöôïc taëng cho Ñöùc Thaùnh Cha. Sau ñoù, cha Lombardi ñaõ caùm ôn Ñöùc Thaùnh Cha maëc duø meät moûi sau chuyeán vieáng thaêm, vaãn daønh thôøi giôø cho caùc kyù giaû phoûng vaán. Moïi ngöôøi xin chuùc Ñöùc Thaùnh Cha an vui trôû laïi Roma vaø tieáp tuïc hoaït ñoäng bình thöôøng. Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ cöôøi vaø caùm ôn caùc kyù giaû cuøng coâng vieäc cuûa hoï. Ngaøi noùi: Caùm ôn quyù vò veà coâng vieäc cuûa quyù vò. Baây giôø laø luùc doïn böõa tröa, nhöng ngöôøi ta noùi laø hoâm nay quyù vò seõ phaûi nhòn ñoùi vì phaûi laøm vieäc treân cuoäc phoûng vaán naøy. Caùm ôn quyù vò nhieàu vì coâng vieäc cuûa quyù vò vaø vì nhöõng caâu hoûi, veà söï quan taâm cuûa quyù vò. Chæ coù moät ñieàu toâi muoán noùi noùi roõ laø toâi traû lôøi theo nhöõng gì toâi bieát, coøn nhöõng gì toâi khoâng bieát thì toâi khoâng noùi tôùi. Toâi khoâng baøy ñaët gì caû. Xin caùm ôn moïi ngöôøi.

 

Linh Tieán Khaûi - Mai Anh

(Radio Vatican)

 


Back to Vietnamese Missionaries in Asia Home Page