Thoûa Öôùc Toaïi Ñaïo vaø Ñöùc Phanxicoâ
'Thoûa Öôùc Toaïi Ñaïo' vaø Ñöùc Phanxicoâ.
Roma (VietCatholic News 6-11-2015) - Ngaøy 16 thaùng Möôøi Moät naêm 1965, caùch nay 50 naêm, chæ non moät thaùng tröôùc ngaøy keát thuùc Coâng Ñoàng Vatican II (8 thaùng Möôøi Hai naêm 1965), 40 vò Giaùm Muïc Coâng Giaùo, luùc ñoù ñang tham döï Coâng Ñoàng, ñaõ tuï hoïp nhau cöû haønh Thaùnh Leã taïi moät vöông cung thaùnh ñöôøng naèm saâu döôùi ñaát thuoäc Hang Toaïi Ñaïo Domitilla, ngoaïi oâ Roâma. Caû nôi choán, thôøi gian vaø phuïng vuï hoâm ñoù ñaõ gaây neân moät aâm höôûng saâu saéc: Giaùo Hoäi ñaùnh daáu ñòa ñieåm naøy nhö laø nôi truyeàn thoáng vaãn cho raèng hai ngöôøi lính Roâma bò haønh quyeát vì ñaõ trôû laïi Kitoâ Giaùo. Vaø döôùi chaân 40 vò giaùm muïc vaø traûi daøi hôn 10 daëm ñöôøng haàm laø caùc ngoâi moä cuûa hôn 10,000 Kitoâ höõu thuoäc caùc theá kyû ñaàu tieân cuûa Giaùo Hoäi.
Theâm vaøo ñoù, Thaùnh Leã treân coøn ñöôïc cöû haønh ngay tröôùc khi keát thuùc Coâng Ñoàng Vatican II, töùc cuoäc tuï taäp coù tính lòch söû toaøn theå caùc giaùm muïc theá giôùi trong hôn 3 naêm nhaèm ñaët Giaùo Hoäi vaøo con ñöôøng caûi toå vaø baét tay voâ tieàn khoaùng haäu vôùi theá giôùi hieän ñaïi, phaùt ñoäng cuoäc ñoái thoaïi vôùi caùc Kitoâ höõu khaùc vaø caùc toân giaùo khaùc, uûng hoä töï do toân giaùo vaø cho pheùp cöû haønh Thaùnh Leã baèng ngoân ngöõ ñòa phöông...
Nhöng moät quan taâm khaùc nöõa cuûa raát nhieàu vò trong soá 2,200 vò giaùo phaåm tham döï Vatican II laø thöïc söï laøm cho Ñaïo Coâng Giaùo trôû thaønh moät "Giaùo Hoäi cuûa ngöôøi ngheøo" nhö Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan XXIII tuyeân boá ngay tröôùc khi trieäu taäp Coâng Ñoàng. Caùc vò giaùm muïc tuï hoïp nhau cöû haønh Thaùnh Leã taïi hang toaïi ñaïo vaøo buoåi chieàu ngaøy 16 thaùng Möôøi Moät naêm 1965 ñaõ cam keát bieán ñieàu naøy thaønh söï thaät.
Chính vì theá, khi Thaùnh Leã keát thuùc, döôùi aùnh ñeøn môø aûo cuûa ngoâi vöông cung thaùnh ñöôøng theá kyû thöù tö noùi treân, moãi vò giaùo phaåm ñaõ tieán leân baøn thôø vaø ghi teân mình vaøo moät baûn tuyeân ngoân ngaén nhöng heát söùc nhieät tình, theà quyeát "soáng theo loái soáng taàm thöôøng cuûa ngöôøi giaùo daân veà moïi phöông dieän lieân quan tôùi nhaø ôû, thöïc phaåm, phöông tieän giao thoâng, vaø caùc vaán ñeà lieân heä".
Caùc vò kyù teân theà höùa seõ töø boû moïi cuûa caûi rieâng, y phuïc saëc sôõ vaø "caùc danh xöng vaø töôùc hieäu nhaèm noùi leân söï troåi vöôït vaø quyeàn haønh cuûa mình". Caùc vò theà höùa seõ bieán vieäc beânh vöïc ngöôøi ngheøo vaø ngöôøi khoâng quyeàn theá thaønh tieâu ñieåm trong thöøa taùc vuï cuûa caùc ngaøi.
Caùc ngaøi cam keát "chuùng toâi seõ tìm caùc ngöôøi coäng taùc trong thöøa taùc vuï ñeå chuùng toâi coù theå trôû thaønh ngöôøi sinh ñoäng hoùa theo Thaàn Khí chöù khoâng haún ngöôøi thoáng trò theo theá gian; chuùng toâi seõ coá gaéng laøm mình trôû neân hieän dieän vaø chaøo ñoùn ñaày tình nhaân baûn bao nhieâu coù theå; vaø chuùng toâi seõ töï chöùng toû mình côûi môû vôùi heát moïi ngöôøi, baát keå tín ngöôõng cuûa hoï".
Vaên kieän treân, sau ñoù, ñaõ ñöôïc bieát döôùi teân Thoûa Öôùc Toaïi Ñaïo vaø caùc ngöôøi kyù teân hy voïng noù seõ ñaùnh daáu moät khuùc reõ trong lòch söû Giaùo Hoäi. Nhöng thay vaøo ñoù, noù ñaõ bieán maát, baát chaáp moïi yù höôùng vaø muïc tieâu. Noù ít ñöôïc nhaéc tôùi trong nhieàu cuoán lòch söû roäng daøi vieát veà Vatican II vaø duø caùc baûn sao cuûa noù hieän vaãn ñang ñöôïc löu haønh, nhöng khoâng ai bieát ñieàu gì ñaõ xaåy tôùi cho nguyeân baûn. Theâm vaøo ñoù, con soá vaø teân tuoåi nhöõng vò ñaàu tieân kyù vaøo ñoù cuõng ñang bò tranh luaän, duø ngöôøi ta tin raèng vò soáng soùt duy nhaát hieän coøn soáng laø Luigi Bettazi, nay ñaõ gaàn 92 tuoåi, giaùm muïc höu trí cuûa giaùo phaän Ivrea, YÙ.
Nguyeân Vaên Thoûa Öôùc Toaïi Ñaïo: moät Giaùo Hoäi ngheøo vaø phuïc dòch
Chuùng toâi, caùc giaùm muïc tham döï Coâng Ñoàng Vatican II, yù thöùc roõ caùc thieáu soùt trong loái soáng cuûa mình ñoái vôùi ñöùc khoù ngheøo cuûa Tin Möøng. Ñöôïc ñoäng vieân laãn nhau bôûi moät saùng kieán trong ñoù moãi ngöôøi chuùng toâi coá gaéng traùnh moïi tham voïng vaø cao voïng, chuùng toâi xin hôïp nhaát cuøng moïi anh em cuûa chuùng toâi trong haøng giaùm muïc vaø treân heát caäy troâng vaøo ôn thaùnh vaø söùc maïnh cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ, Chuùa chuùng ta, vaø vaøo lôøi caàu nguyeän cuûa caùc tín höõu vaø caùc linh muïc trong caùc giaùo phaän lieân heä cuûa chuùng toâi. Ñaët mình vaøo suy nghó vaø caàu nguyeän tröôùc nhan Chuùa Ba Ngoâi, tröôùc Giaùo Hoäi cuûa Chuùa Kitoâ, vaø tröôùc moïi linh muïc vaø tín höõu trong caùc giaùo phaän cuûa chuùng toâi, vôùi loøng khieâm nhöôøng vaø bieát roõ caùc yeáu ñuoái cuûa mình, nhöng cuõng vôùi söï quyeát taâm vaø moïi söùc maïnh maø Thieân Chuùa haèng muoán ban cho chuùng toâi qua ôn thaùnh cuûa Ngöôøi, chuùng toâi cam keát nhöõng ñieàu sau:
1. Chuùng toâi coá gaéng soáng theo caùch taàm thöôøng cuûa giaùo daân chuùng toâi trong taát caû caùc ñieàu lieân quan tôùi nhaø ôû, thöïc phaåm, phöông tieän chuyeân chôû, vaø caùc vaán ñeà lieân heä. Xem Maùttheâu 5:3; 6:33 tt; 8:20.
2. Chuùng toâi töø boû vónh vieãn veû beà ngoaøi vaø thöïc chaát cuûa giaàu coù, nhaát laø trong y phuïc (quaàn aùo sang troïng, maàu meø saëc sôõ) vaø caùc bieåu hieäu laøm baèng quùy kim (caùc bieåu hieäu naøy chaéc chaén phaûi coù tinh thaàn phuùc aâm). Xem Maùccoâ 6:9; Maùttheâu 10:9-10; Coâng Vuï 3:6 (khoâng baïc cuõng khoâng vaøng).
3. Chuùng toâi seõ khoâng sôû höõu döôùi teân mình baát cöù taøi saûn hay cuûa caûi naøo, chuùng toâi cuõng seõ khoâng coù chöông muïc ngaân haøng naøo hay nhöõng thöù nhö theá. Neáu caàn phaûi sôû höõu vaät chi, chuùng toâi seõ ñaët moïi söï döôùi teân giaùo phaän hay teân caùc coâng trình xaõ hoäi hoaëc baùc aùi. Xem Maùttheâu 6:19-21; Luca 12:33-34.
4. Chuùng toâi seõ uûy thaùc bao xa coù theå vieäc quaûn trò taøi chaùnh vaø vaät tö cuûa giaùo phaän chuùng toâi cho moät uûy ban goàm caùc giaùo daân coù khaû naêng, nhöõng ngöôøi hieåu roõ vai troø toâng ñoà cuûa hoï, ñeå chuùng toâi bôùt laø nhöõng nhaø quaûn trò vaø theâm laø caùc muïc töû vaø toâng ñoà nhieàu hôn. Xem Maùttheâu 10:8; Coâng Vuï 6:1-7.
5. Chuùng toâi khoâng muoán thöa baèng lôøi vaø baèng chöõ vôùi nhöõng danh xöng vaø töôùc hieäu noùi leân söï troåi vöôït vaø quyeàn haønh (Nhö ñöùc naøy ñöùc noï). Chuùng toâi thích ñöôïc goïi baèng danh xöng hôïp Tin Möøng laø "cha" hôn. Xem Maùttheâu 20:25-28; 23:6-11; Gioan 13:12-15.
6. Trong caùc lieân heä truyeàn thoâng vaø xaõ hoäi cuûa mình, chuùng toâi seõ traùnh moïi ñieàu xem ra nhö laø nhöôïng boä ñoái vôùi ñaëc quyeàn, loãi laïc, hay ngay caû öu tieân ñoái vôùi ngöôøi giaàu coù vaø ngöôøi quyeàn theá (thí duï, trong caùc buoåi leã toân giaùo hay caùc môøi moïc tieäc tuøng). Xem Luca 13:12-14; 1Cor 9:14-19.
7. Cuõng theá, chuùng toâi seõ traùnh bieät ñaõi hay coå vuõ tính khoe khoang cuûa baát cöù ai luùc tìm toøi hay caùm ôn söï giuùp ñôõ hay vì baát cöù lyù do naøo khaùc. Chuùng toâi seõ môøi caùc tín höõu cuûa mình coi caùc daâng cuùng cuûa hoï nhö caùch tham döï thoâng thöôøng vaøo vieäc thôø phöôïng, laøm vieäc toâng ñoà, vaø laøm vieäc xaõ hoäi. Xem Maùttheâu 6:2-4; Luca 15:9-13; 2Cor 12:4.
8. Chuùng toâi seõ daønh baát cöù ñieàu gì caàn veà thì giôø, suy tö, traùi tim, phöông tieän cuûa chuùng toâi v.v# cho vieäc phuïc vuï toâng ñoà vaø muïc vuï caùc coâng nhaân vaø caùc nhoùm lao coâng vaø nhöõng ngöôøi yeáu vaø keùm theá veà kinh teá, maø khoâng cho pheùp vieäc naøy laøm chuùng toâi sao laõng phuùc lôïi cuûa nhöõng ngöôøi vaø nhöõng nhoùm khaùc trong giaùo phaän. Chuùng toâi seõ hoã trôï caùc giaùo daân, caùc tu só, phoù teá, vaø linh muïc, nhöõng ngöôøi ñöôïc Chuùa keâu goïi truyeàn giaûng tin möøng cho ngöôøi ngheøo vaø caùc coâng nhaân baèng caùch chia seû ñôøi soáng vaø lao coâng cuûa mình. Xem Luca 4:18-19; Maùccoâ 6:4; Maùttheâu 11:4-5; Coâng Vuï 18:3-4; 20:33-35; 1Cor 4:12; 9:1-27.
9. YÙ thöùc ñöôïc caùc ñoøi hoûi coâng lyù vaø baùc aùi vaø söï hoã töông lieân heä cuûa chuùng vôùi nhau, chuùng toâi seõ tìm caùch bieán ñoåi caùc coâng trình phuùc lôïi cuûa chuùng toâi thaønh caùc coâng trình xaõ hoäi ñaët caên baûn treân baùc aùi vaø coâng lyù, ñeå chuùng löu yù tôùi moïi ngöôøi, nhö laø moät vieäc phuïc vuï khieâm toán ñoái vôùi caùc cô quan coâng coäng coù traùch nhieäm. Xem Maùttheâu 25:31-46; Luca 13:12-14; 13:33-34.
10. Chuùng toâi seõ laøm moïi ñieàu coù theå laøm ñöôïc ñeå nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm ñoái vôùi caùc chính phuû vaø caùc cô quan coâng coäng cuûa chuùng toâi coù theå thieát laäp vaø chaáp haønh caùc luaät leä, caùc cô caáu xaõ hoäi, vaø caùc ñònh cheá caàn thieát cho coâng lyù, bình ñaúng, vaø phaùt trieån toaøn dieän vaø nhòp nhaøng toaøn boä con ngöôøi vaø moïi ngöôøi, vaø nhôø theá, cho vieäc xuaát hieän moät traät töï xaõ hoäi môùi, xöùng ñaùng vôùi con caùi Thieân Chuùa. Xem Coâng Vuï 2:44-45; 4:32-35; 5:4; 2Cor 8 vaø 9; 1Timoâteâ 5:16.
11. Vì tình hôïp ñoaøn giaùm muïc tìm ñöôïc söï theå hieän toái cao cuûa noù hôïp vôùi Tin Möøng trong vieäc cuøng nhau phuïc vuï 2 phaàn 3 nhaân loaïi ñang soáng trong caûnh khoán cuøng veà theå lyù, vaên hoùa, vaø tinh thaàn, neân chuùng toâi cam keát: a)seõ hoã trôï bao xa coù theå caùc döï aùn khaån tröông nhaát cuûa caùc toøa giaùm muïc caùc nöôùc ngheøo; vaø b) treân bình dieän caùc toå chöùc quoác teá, seõ cuøng nhau yeâu caàu vieäc ñöa ra caùc cô caáu kinh teá vaø vaên hoùa, thay vì taïo ra caùc nöôùc ngheøo ngay trong theá giôùi voán giaàu hôn, thì laøm cho ña soá caùc nöôùc ngheøo coù khaû naêng töï giaûi phoùng khoûi caûnh cuøng cöïc cuûa hoï. Chuùng toâi seõ laøm taát caû nhöõng ñieàu naøy ngay trong tö caùch chöùng taù cuûa Tin Möøng, theo göông Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI taïi Lieân Hieäp Quoác.
12. Chuùng toâi cam keát chia seû ñôøi soáng chuùng toâi trong tình baùc aùi muïc vuï vôùi caùc anh chò em cuûa chuùng toâi trong Chuùa Kitoâ, caùc linh muïc, caùc tu só, vaø giaùo daân, ñeå thöøa taùc vuï cuûa chuùng toâi taïo ra vieäc phuïc vuï chaân thöïc. Do ñoù, chuùng toâi seõ coá gaéng "xem xeùt laïi ñôøi soáng mình" vôùi hoï; chuùng toâi seõ tìm caùc coäng söï vieân cho thöøa taùc vuï ñeå chuùng toâi trôû thaønh nhöõng ngöôøi sinh ñoäng hoùa theo Thaàn Khí hôn laø nhöõng ngöôøi thoáng trò theo theá gian; chuùng toâi seõ coá gaéng laøm cho mình hieän dieän vaø chaøo ñoùn moät caùch ñaày tình ngöôøi bao nhieâu coù theå; vaø seõ bieåu hieän mình moät caùch côûi môû vôùi moïi ngöôøi, baát chaáp tín ngöôõng cuûa hoï. Xem Maùccoâ 8:34-35; Coâng Vuï 6:1-7; 1Timoâteâ 3:8-10.
13. Khi trôû veà giaùo phaän, chuùng toâi seõ laøm cho caùc cam keát naøy ñöôïc caùc linh muïc giaùo phaän bieát ñeán vaø yeâu caàu hoï trôï giuùp chuùng toâi baèng söï hieåu bieát, hôïp taùc, vaø caàu nguyeän cuûa hoï.
Xin Thieân Chuùa giuùp chuùng toâi trung thaønh.
Moät bí maät ñöôïc baät mí
Nhö treân ñaõ thöa, Thoûa Öôùc treân ít ñöôïc nhaéc tôùi trong caùc saùch söû vieát veà Coâng Ñoàng Vatican II. Gaàn cuøng thôøi vôùi vieäc noù ra ñôøi, noù chæ ñöôïc moät taùc giaû duy nhaát nhaéc tôùi ñoù laø Boaventura Kloppenburg, vôùi baøi "Thoaû Öôùc Giaùo Hoäi Phuïc Dòch vaø Ngheøo" trong Concilio Vaticano II, Petropolis: Vozes, 1966 caùc trang 526-527.
Noù gaàn nhö trôû thaønh moät thöù thaâm cung bí söû cuûa Vatican, moät thöù daõ söû tænh nhoû ñoái vôùi nhöõng ngöôøi nghe noùi veà noù, cuøng laém nhö moät thöù phuï chuù trong caùc saùch giaùo söû hôn laø moät trang môùi trong caùc saùch naøy.
Naêm 2009, 2 naêm sau khi bò Thaùnh Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin pheâ phaùn veà khuynh höôùng Thaàn Hoïc Giaûi Phoùng cuûa mình, linh muïc Jon Sobrino, Doøng Teân, môùi laïi nhaéc ñeán noù trong baøi: Khaån Tröông Phaûi Trôû Veà Laøm Giaùo Hoäi Cuûa Ngöôøi Ngheøo, nhaân kyû nieäm 100 naêm ngaøy sinh cuûa Ñöùc Cha Helder Camara, moät trong nhöõng vò ñaõ kyù teân vaøo Thoûa Öôùc.
Cha Sobrino cho raèng yù töôûng "Giaùo Hoäi ngheøo vaø voâ quyeàn" ngay ñoái vôùi Vatican II cuõng khoâng phaûi laø baän taâm haøng ñaàu. Tuy nhieân, luoân coù moät soá giaùm muïc muoán trung thaønh vôùi gôïi höùng cuûa Ñöùc Gioan XXIII, trong soá naøy phaàn lôùn laø ngöôøi Myõ Chaâu La Tinh. Hoï thöôøng ñeàu ñaën vaø aâm thaàm gaëp nhau taïi Domus Mariae ñeå thaûo luaän veà chuû ñeà "Giaùo Hoäi ngheøo". Vaø chính vì theá, ngaøy 16 thaùng Möôøi Moät naêm 1965, hoï ñaõ hoïp nhau taïi Hang Toaïi Ñaïo Domitilla ñeå long troïng kyù keát Thoûa Öôùc noùi treân, maø nhöõng ngöôøi kyù ñaàu tieân chuû yeáu laø ngöôøi Ba Taây vaø Myõ Chaâu La Tinh, trong ñoù coù Dom Helder Camara.
Vaø chính vì theá, hoäi nghò caùc Giaùm Muïc Myõ La Tinh taïi Medellín (1968) ñaõ laøm chuû ñeà Giaùo Hoäi ngheøo trôû thaønh chuû ñeà then choát. Hoäi nghò sau ñoù taïi Publea (1979) cuõng ñaõ nhaán maïnh tôùi noù, duø bò choáng ñoái döõ daèn. Ba thaäp nieân sau ñoù, Giaùo Hoäi hoaøn toaøn im laëng veà noù. Duø hoäi nghò Aparecida naêm 2007, maø ngöôøi soaïn vaên kieän cuoái cuøng khoâng laø ai khaùc maø chính laø Ñöùc Hoàng Y Jorge Bergoglio, töùc Ñöùc Ñöông Kim Giaùo Hoaøng Phanxicoâ, coù haõm ñaø xuoáng doác cuûa noù chuùt ñænh, nhöng vaãn chaúng xoay chuyeån Giaùo Hoäi ñöôïc bao nhieâu. Nhaát laø sau caùi cheát cuûa Ñöùc Toång Giaùm Muïc Romero, söï xoùi moøn ñoái vôùi noù ñaõ quaù roõ raøng.
Vò Toång Giaùm Muïc treân khoâng phaûi laø moät trong nhöõng vò ñaàu tieân kyù vaøo baûn Thoûa Öôùc, nhöng taïi Hoäi Nghò Puebla, nhôø gaëp caùc vò ñaõ kyù vaøo baûn naøy taïi Medellín, neân cuõng ñaõ kyù thöï vaên kieän haøng ñaàu naøy. Vaø ngaøi ñaõ duøng chính maïng soáng mình laøm chöùng cho noù khoâng nhöõng chæ ñoái vôùi theá giôùi Kitoâ Giaùo maø coøn ñoái vôùi caû theá giôùi loaøi ngöôøi nöõa.
Khoâng phaûi chæ moät soá giaùm muïc Myõ Chaâu La Tinh taïi caùc hoäi nghò Medellín vaø Puebla kyù vaøo baûn thoaû öôùc, theo David Gibson cuûa Religion News Service, con soá caùc vò kyù vaøo vaên kieän naøy hieän nay leân tôùi 500 vò. Trong soá naøy, coù nguoàn tin cho hay Ñöùc Hoàng Y Roger Etchegaray, luùc laøm chuû tòch danh döï cuûa Hoäi Ñoàng Giaùo Hoaøng veà Coâng Lyù vaø Hoøa Bình, cuõng ñaõ kyù vaøo baûn Thoûa Öôùc.
Vai troø cuûa Ñöùc Phanxicoâ
Tuy nhieân, bieán coá baàu cöû giaùo hoaøng naêm 2013, vôùi Ñöùc Hoàng Y Jorge Mario Bergoglio chieám ña soá phieáu, laø khuùc quanh döùt khoaùt ñem Thoûa Öôùc Toaïi Ñaïo khoâng nhöõng ra aùnh saùng maø coøn laø thöù aùnh saùng röïc rôõ nöõa, khoâng nhöõng chæ baèng lôøi noùi maø coøn baèng chöùng taù cuoäc soáng.
Thöïc theá, tuy ngaøi chöa bao giôø tröng daãn Thoûa Öôùc Toaïi Ñaïo, nhöng Ñöùc Phanxicoâ ñaõ gôïi laïi ngoân töø vaø caùc nguyeân taéc cuûa baûn thoûa öôùc naøy, khi noùi vôùi caùc kyù giaû sau maáy ngaøy ñöôïc baàu laøm giaùo hoaøng raèng ngaøi muoán coù moät "Giaùo Hoäi ngheøo, cho ngöôøi ngheøo". Vaû laïi, ngay töø ñaàu, ngaøi ñaõ khöôùc töø moïi thöù luïa laø gaám voùc, vaøng baïc quùy kim thöôøng ñi ñoâi vôùi ngoâi vò giaùo hoaøng, thích soáng trong nhaø troï cuûa Vatican hôn laø trong cung ñieän giaùo hoaøng. Ngaøi nhaán maïnh raèng moïi giaùm muïc phaûi soáng ñôn giaûn vaø khieâm nhöôøng, phaûi "coù muøi cuûa chieân", soáng gaàn guõi nhöõng ngöôøi caàn tôùi mình vaø luoân chaøo ñoùn vaø bao goàm moïi ngöôøi.
Ñaàu naêm 2015, trong moät cuoäc phoûng vaán baùo chí, Ñöùc Hoàng Y Walter Kasper ñaõ nhìn thaáy söï lieân heä maëc nhieân treân khi ngaøi nhaän ñònh: "Chöông trình cuûa ngaøi [Ñöùc Phanxicoâ] phaûn aûnh cao ñieàu Thoûa Öôùc Toaïi Ñaïo noùi tôùi".
Trong moät cuoán saùch gaàn ñaây cuûa ngaøi noùi tôùi tö töôûng vaø neàn thaàn hoïc cuûa Ñöùc Phanxicoâ, Ñöùc Hoàng Y Kasper vieát raèng: "Thoûa Öôùc Toaïi Ñaïo ñaõ bò laõng queân. Nhöng nay, ngaøi [Ñöùc Phanxicoâ] ñaõ phuïc hoài noù".
Trong khi aáy coù tin cho raèng nhaân dòp kyû nieäm Thoûa Öôùc naøy, Ñöùc Phanxicoâ seõ thaân haønh tôùi Hang Toaïi Ñaïo Domitilla. Noùi raèng ñieàu naøy khoù xaåy ra, Ñöùc Hoàng Y Kasper cho hay: "Hieän nay, Thoûa Öôùc Toaïi Ñaïo ñang ñöôïc thaûo luaän khaép nôi".
Massimo Faggioli, moät giaùo sö giaùo söû taïi Ñaïi Hoïc St. Thomas ôû St.Paul, Minnesota, cuõng ñoàng yù nhö theá, oâng noùi: "Vôùi Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ, baïn khoâng theå queân ñöôïc Thoûa Öôùc Toaïi Ñaïo. Noù laø chieác chìa khoùa ñeå hieåu veà ngaøi, neân khoâng coù gì laï khi noù trôû laïi vôùi chuùng ta ngaøy nay".
Nhöng taïi sao tröôùc ñaây noù ñaõ gaàn nhö bò maát daïng? Coù theå do caùc baát oån xaõ hoäi cuûa naêm 1968, coäng vôùi bi haøi kòch cuûa cuoäc chieán tranh laïnh choáng chuû nghóa Coäng Saûn vaø vieäc xuaát hieän cuûa Thaàn Hoïc Giaûi Phoùng, moät neàn thaàn hoïc nhaán maïnh tôùi öu tieân cuûa Tin Möøng ñoái vôùi ngöôøi ngheøo, nhöng bò coi laø quaù gaàn guõi thaân thieát vôùi chuû nghóa Maùcxít. Taát caû nhöõng ñieàu naøy khieán ngöôøi ta nghi ngaïi ñoái vôùi Thoûa Öôùc Toaïi Ñaïo.
Thaày Uwe Heisterhoff, thuoäc Doøng Ngoâi Lôøi Thieân Chuùa, moät coäng ñoaøn truyeàn giaùo phuï traùch Hang Toaïi Ñaïo Domitilla, nhaän ñònh raèng "Noù coù muøi Coäng Saûn". Ngay ôû Chaâu Myõ La Tinh, Thoûa Öôùc cuõng khoâng ñöôïc phoå bieán roäng raõi, sôï raèng vì theá coù theå gaây haïi tôùi caùc coá gaéng coå vuõ coâng lyù cho ngöôøi ngheøo. Thaày Heisterhoff cho raèng thaày töøng laøm vieäc vôùi caùc saéc daân baûn ñòa cuûa Bolivia suoát 15 naêm nhöng chæ nghe noùi tôùi Thoûa Öôùc Toaïi Ñaïo khi tôùi Roâma ñeå troâng coi Hang Toaïi Ñaïo Domitilla caùch nay 4 naêm.
Theo Faggioli, "chuyeän naøy khaù nguy hieåm cho tôùi khi Ñöùc Phanxicoâ xuaát hieän". Nhö ai cuõng bieát, khi coøn laø moät linh muïc Doøng Teân vaø sau ñoù laø moät giaùm muïc ôû AÙ Caên Ñình trong caùc thaäp nieân 1970 vaø 1980 ñaày soùng gío, Ñöùc Phanxicoâ caøng ngaøy caøng hieán thaân cho chính nghóa ngöôøi ngheøo. Khoâng laï gì, ngaøi ñaõ ñaåy maïnh vieäc phong aù thaùnh cho Ñöùc Toång Giaùm Muïc Romero, moät vieäc bò ñình treä laâu nay; môùi tuaàn roài, ngaøi coøn duøng nhöõng lôøi leõ ñanh theùp ñeå pheâ phaùn nhöõng ngöôøi "noùi haønh" Chaân Phuùc Romero.
Ñöùc Phanxicoâ cuõng raát kính meán Ñöùc Cha Enrique Angelelli, ngöôøi ñoàng höông AÙ Caên Ñình, cuõng laø vò ñaõ kyù vaøo Thoûa Öôùc Toaïi Ñaïo, vaø bò gieát naêm 1976 bôûi ñoäc taøi quaân phieát luùc aáy, vì ñaõ tranh ñaáu cho ngöôøi ngheøo. Chính Ñöùc Phanxicoâ ñaõ chaáp thuaän dieãn trình phong aù thaùnh cho vò giaùm muïc naøy.
Moät lyù do nöõa coù theå ñaõ laøm lu môø Thoûa Öôùc Toaïi Ñaïo trong moät thôøi gian daøi laø vì nhöõng ngöôøi thai ngheùn ra noù vaø döôõng nuoâi noù phaàn lôùn xuaát thaân töø nhöõng vuøng ñöôïc Ñöùc Phanxicoâ goïi laø "ngoaïi vi", "ôû taän cuøng theá giôùi" vaên minh! Ngöôøi löu giöõ noù laïi cho söû saùch cuõng laø ngöôøi, tuy laø chuyeân vieân cuûa Vatican II, nhöng xuaát thaân töø Myõ Chaâu La Tinh. Carlos Boaventura Kloppenburg (2/11/1919 - 8/5/2009) laø ngöôøi sinh ôû Ñöùc nhöng laïi laø moät Giaùm Muïc Ba Taây. Taïi Coâng Ñoàng Vatican II, ngaøi laø chuyeân vieân cho caùc giaùm muïc Ba Taây. Nhôø theá, ñaõ ghi laïi caùc söï vieäc cuûa Coâng Ñoàng trong boä Concilio Vaticano II, trong ñoù, coù ghi laïi Thoûa Öôùc Toaïi Ñaïo, nhö treân ñaõ noùi.
Ngöôøi chòu nhaéc nhôù Thoûa Öôùc naøy naêm 2009 cuõng laïi laø moät ngöôøi Myõ Chaâu La Tinh, ñoù laø Cha Jon Sobrino, Doøng Teân, ngöôøi Taây Ban Nha, nhöng sinh soáng taïi El Salvador töø raát laâu, noåi tieáng vì caùc ñoùng goùp cho Thaàn Hoïc Giaûi Phoùng vaø naêm 2007, bò Thaùnh Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin ra thoâng baùo (note) cho bieát caùc lyù thuyeát cuûa ngaøi "laàm laãn hay nguy hieåm vaø raát coù theå gaây haïi cho tín höõu". Nhöng cuoäc tranh ñaáu cho ngöôøi ngheøo thì cha khoâng bao giôø töø boû. Chính vì cuoäc tranh ñaáu naøy, ngaøy 16 thaùng Möôøi Moät naêm 1989, cha laø ñích nhaém cuûa vuï saùt haïi 6 hoïc giaû Doøng Teân cuûa Ñaïi Hoïc Trung Myõ (UCA), moät ñaïi hoïc ngaøi hôïp taùc thaønh laäp, do Tieåu Ñoaøn Atlacatl, moät ñôn vò öu tuù cuûa Luïc Quaân El Salvador, chuû möu. Ngaøi thoaùt cheát vì hoâm ñoù, khoâng coù maët ôû Ñaïi Hoïc.
Khoûi noùi, ngöôøi vui möøng tröôùc tin Ñöùc Hoàng Y Bergoglio ñöôïc baàu laøm giaùo hoaøng chính laø Cha Jon Sobrino. Trong cuoäc phoûng vaán ngaøy 17 thaùng Ba, naêm 2013, 4 ngaøy sau khi Ñöùc Phanxicoâ ñaûm nhaän thöøa taùc vuï giaùo hoaøng, duø Cha Sobrino cho hay khung caûnh cuûa Vatican vaãn chöa noùi leân khía caïnh ngheøo maø Giaùo Hoäi neân coù, taát caû döôøng nhö vaãn laø khoâng khí vaên hoùa daân gian. Tuy nhieân, theo cha, khoâng phaûi ñieàu gì cuõng vaên hoùa daân gian caû, nhö "y phuïc ñôn giaûn cuûa vò giaùo hoaøng, chieác thaùnh giaù nhoû treân ngöïc khoâng phaûi baèng vaøng hay baèng baïc, hay kim loaïi boùng nhoaùng, loái caàu nguyeän cuûa ngaøi trong ñoù, vöøa cuùi ñaàu, vöøa xin tín höõu tröôùc khi ban pheùp laønh cho hoï. Ñaây laø caùc daáu hieäu tuy nhoû maø thaät roõ raøng. Toâi hy voïng chuùng seõ phaùt trieån thaønh nhöõng daáu hieäu ñaïi theå luoân ñoàng haønh vôùi söù meänh cuûa ngaøi. Söï ñôn giaûn vaø ñöùc khieâm nhöôøng cuûa ngaøi quaû hieån hieän".
Vaø sau ñoù, duø coù nhieàu deø daët vôùi ngöôøi mang teân Bergoglio luùc laøm beà treân tænh Doøng Teân AÙ Caên Ñình, nghóa laø luùc coù neàn ñoäc taøi quaân phieät ôû ñaáy, nhöng töø luùc ngaøi laø Toång Giaùm Muïc Buenos Aires, cha khoâng tieác lôøi ca tuïng ngöôøi cuøng doøng cuûa mình: "baèng nhieàu caùch, ngaøi ñaõ ñoàng haønh vôùi khu vöïc bò ñoái xöû teä baïc cuûa thaønh phoá vó ñaïi naøy, vaø baèng nhöõng vieäc laøm cuï theå# Ñoâi khi baèng lôøi leõ tieân tri, ngaøi leân aùn caùc toäi aùc nghieàn naùt da thòt con ngöôøi# Ñoái vôùi moät soá ngöôøi, söùc maïnh chính ñaåy maïnh thöøa taùc vuï cuûa ngaøi laø vieäc ngaøi côûi môû ñoái thoaïi vôùi nhöõng ngöôøi bò ñaåy qua beân leà".
Nhaân dòp naøy, cha nhaéc tôùi Thoûa Öôùc Toaïi Ñaïo vaø hy voïng taân giaùo hoaøng seõ bieán "aûo töôûng" cuûa Ñöùc Gioan XXIII thaønh söï thöïc: "Giaùo Hoäi phaûi laø Giaùo Hoäi cuûa ngöôøi ngheøo".
Cha Jon Sobrino cuõng laø ngöôøi trí chí nhaát trong vieäc quaûng baù Thoaû Öôùc Toaïi Ñaïo. Cha laø moät trong nhöõng ngöôøi chuû ñaïo cuûa cuoäc hoäi thaûo vaøo ngaøy 14 thaùng Möôøi Moät naêm 2015 taïi Ñaïi Saûnh Ñaïi Hoïc Urbaniana, Roâma, vôùi chuû ñeà Moät Giaùo Hoäi Ngheøo Phuïc Dòch Ngöôøi Ngheøo, 50 naêm 1965-2015 Thoûa Öôùc Toaïi Ñaïo. Bích chöông cuoäc hoäi thaûo coù ghi teân hai nhaân vaät: Giaùo Sö Tieán Só Alberto Melloni, noùi veà Boái Caûnh Lòch Söû cuûa Thoûa Öôùc, vaø Giaùo Sö Tieán Só Jon Sobrino SJ, noùi veà Taùc Ñoäng cuûa Thoûa Hieäp Ñoái Vôùi Ngaøy Nay. Trong muïc Chia Seû vaø caùc Chöùng Töø, ngöôøi ta thaáy coù söï tham gia cuûa Ñöùc Hoàng Y Roger Etchegaray.
Quaû laø moät cuoäc hoäi thaûo coù yù nghóa tröôùc luùc kyû nieäm 50 naêm ngaøy keát thuùc Coâng Ñoàng Vatican II vaø gaàn keà 50 naêm ngaøy 40 vò giaùo phaåm ñaàu tieân kyù vaøo Thoûa Öôùc Toaïi Ñaïo trong aùnh saùng huyeàn nhieäm taïi nôi an nghæ cuûa hôn 10,000 Kitoâ höõu tieân khôûi. Vaø bieán coá naøy coù leõ chæ coù theå ñöôïc toå chöùc döôùi thôøi moät vò Giaùo Hoaøng coâng khai keâu goïi moät Giaùo Hoäi ngheøo vì ngöôøi ngheøo vaø laø ngöôøi ñích thaân soáng lôøi keâu goïi naøy.
Vuõ Vaên An