Thöôïng Hoäi Ñoàng vaø moät ngoân ngöõ môùi
cho hoân nhaân vaø tính duïc
Thöôïng Hoäi Ñoàng vaø moät ngoân ngöõ môùi cho hoân nhaân vaø tính duïc.
Roma (VietCatholic News 28-10-2015) - Taïi Thöôïng Hoäi Ñoàng naêm 2015, ngay töø nhöõng ngaøy ñaàu tieân, vaán ñeà phaûi saùng taïo ra moät ngoân ngöõ môùi ñaõ ñöôïc neâu ra, ñeå noùi veà hoân nhaân vaø tính duïc moät caùch tích cöïc vaø bao goàm hôn haàu chuyeån taûi thaønh coâng hôn söù ñieäp cuûa Giaùo Hoäi cho con ngöôøi thôøi nay. Haàu heát caùc Nhoùm Nhoû cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng ñeàu nhaán maïnh tôùi vaán ñeà naøy, nhaát laø Nhoùm C noùi tieáng Anh do Ñöùc Toång Giaùm Muïc Mark Coleridge cuûa Brisbane, Australia, laøm töôøng trình vieân.
Taïi moät cuoäc hoïp baùo cuûa Phoøng Baùo Chí maø ngaøi tham döï laàn ñaàu, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Coleridge cho hay: laø moät bieán coá coù tính muïc vuï, ngaøi hy voïng raèng thaønh quaû haøng ñaàu cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng seõ laø vieäc chaáp nhaän moät ngoân ngöõ thích ñaùng hôn veà muïc vuï. Coâng Ñoàng Vatican II laø moät "bieán coá ngoân ngöõ" nhö theá naøo, ngaøi hy voïng Thöôïng Hoäi Ñoàng 2015 cuõng laø moät bieán coá gioáng nhö vaäy. Thöôïng Hoäi Ñoàng seõ thaønh coâng bao laâu noù coù theå chuyeån taûi tín lyù truyeàn thoáng baèng coã xe ngoân ngöõ môùi, deã hieåu hôn ñoái vôùi tín höõu bình daân, giuùp cho cuoäc ñoàng haønh cuûa Giaùo Hoäi deã daøng thaønh coâng hôn.
Lieân quan tôùi khía caïnh treân, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Coleridge ñöa ra hai thí duï trong ngoân ngöõ cuûa Giaùo Hoäi caàn ñöôïc caûi thieän, ñoù laø "tính baát khaû tieâu" cuûa hoân nhaân vaø baûn chaát "voâ traät töï töø noäi taïi" cuûa caùc khuynh höôùng ñoàng tính luyeán aùi. Ngaøi nhaán maïnh raèng ngaøi khoâng coå vuõ vieäc baùc boû giaùo huaán cuûa huaán quyeàn veà caùc vaán ñeà naøy, nhöng ngaøi uûng hoä vieäc tìm ra moät ngoân ngöõ coù theå vöøa noùi leân tính nguyeân tuyeàn cuûa giaùo huaán vöøa höõu hieäu chuyeån taûi ñöôïc giaùo huaán naøy tôùi ngöôøi ñöông thôøi. Baát khaû tieâu laø moät kieåu noùi tieâu cöïc, moâ taû hoân nhaân khoâng phaûi hay khoâng theå laø ñieàu gì (khoâng theå bò tieâu huûy); noù phaùt sinh töø loái noùi beân trong Giaùo Hoäi.
Veà ñieàu treân, Nhoùm B noùi tieáng Anh do Ñöùc Hoàng Y Vincent Nichols cuûa Westminster, Anh, laøm ñieàu hôïp vieân, thì cho raèng: thay vì kieåu noùi "baát khaû tieâu" hoaøn toaøn coù tính thaàn hoïc vaø giaùo luaät, ta neân duøng kieåu noùi "giao öôùc tình yeâu suoát ñôøi".
Trong cuoäc phoûng vaán daøi cuûa tôø Crux, cuõng vò Toång Giaùm Muïc treân cho hay: ta caàn coù moät loái noùi môùi khi ñeà caäp tôùi hoaøn caûnh nhöõng ngöôøi bò loâi cuoán bôûi ngöôøi ñoàng phaùi tính hay nhöõng ngöôøi ñang soáng trong caùc cuoäc phoái hôïp ñoàng tính, vaø nhöõng ngöôøi ly dò vaø taùi hoân daân söï.
Ngaøi noùi: "Baûn thaân toâi nghó raèng quaû khoâng ñuùng thöïc teá chuùt naøo khi noùi raèng khoâng coù ñieàu gì toát trong caùc moái lieân heä naøy. Theo toâi hieåu: noùi raèng khoâng coù theå lieân tuïc (continuum) naøo giöõa ñieàu toát vaø ñieàu xaáu, chæ laø chuyeän lyù thuyeát. Thöïc teá laø khi baïn gaëp moät ai ñoù ñang soáng trong caùc moái lieân heä naøy, thì noù khoâng döùt khoaùt laø traéng vaø ñen, baát cöù vò muïc töû naøo cuõng bieát theá.
"Giöõ cho giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi nguyeân veïn vaãn coù theå môû ra caû moät phaïm vi roäng lôùn cho tinh thaàn saùng taïo muïc vuï. Ñaây laø moät thaùch ñoá ñoái vôùi oùc töôûng töôïng muïc vuï. Ñoái vôùi toâi, caøng ngaøy, Thöôïng Hoäi Ñoàng naøy döôøng nhö caøng laø moät cuoäc trieäu taäp cho loaïi söï vieäc nhö theá. Moái nguy cuûa chuùng ta, khoâng phaûi chæ vôùi caùc giaùm muïc vaø vôùi nhöõng ngöôøi khaùc trong Giaùo Hoäi, laø nghó raèng chuùng ta bò keát aùn phaûi nhaåy voøng voøng tröø phi thay ñoåi ñöôïc giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi.
"Ñoâi khi, ta maéc thöù beänh lyù Coâng Giaùo chæ nhaän taát caû hay khoâng nhaän gì caû. Neáu ñieàu gì ñoù khoâng phuø hôïp vôùi caâu ñònh nghóa lyù töôûng cuûa ta veà hoân nhaân, thì phaûi coi noù khoâng laø gì caû. Ñaây quaû laø thöù tuyeät ñoái chuû nghóa cuûa Coâng Giaùo".
Chæ noùi chung chung
Chính Ñöùc Toång Giaùm Muïc Coleridge khoâng ñeà nghò ñöôïc moät ngoân ngöõ naøo cuï theå ñeå thay theá nhöõng kieûu noùi maø ngaøi cho laø khoâng hôïp thôøi nöõa. Vì theá, nöõ kyù giaû Ineùs San Martin cho raèng luaän ñieåm cuûa ngaøi chæ quanh quaån trong nhöõng töø ngöõ chung chung, toång quaùt, khoâng coù gì cuï theå heát.
Ngoaøi hai kieåu noùi treân, ngaøy 19 thaùng Möôøi, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Coleridge coøn noùi tôùi hai kieåu noùi nöõa caàn ñöôïc thay theá, ñoù laø goïi vieäc ly dò vaø taùi hoân daân söï laø "ngoaïi tình" vaø caâu chaâm ngoân xöa "yeâu ngöôøi toäi loãi nhöng gheùt toäi loãi".
Ngaøi cho hay: tuy nhöõng loái noùi ñoù coù chuyeån taûi "moät ñieàu raát quan troïng" nhöng vì chuùng phaùt xuaát töø "ngoân ngöõ nhaø thôø" neân khoâng luoân luoân truyeàn ñaït toát trong neàn vaên hoùa hieän thôøi.
Veà caâu chaâm ngoân "yeâu ngöôøi toäi loãi, gheùt toäi loãi", ngaøi baûo coâng thöùc naøy ñaõ phuïc vuï ta raát toát trong nhieàu naêm qua, nhöng hieän nay, ngöôøi ta khoâng phaân bieät nhö theá nöõa nhaát laø trong phaïm vi tính duïc.
Trong cuoäc phoûng vaán cuûa NCR, ngaøi cho hay: "toâi khoâng nghó ta coøn coù theå noùi raèng ta keát aùn toäi loãi chöù khoâng phaûi ngöôøi toäi loãi. Vì, baïn thaáy ñoù... ngöôøi trong caùc neàn vaên hoùa seõ noùi raèng baïn vaø toâi ñeàu khôûi ñi töø ñieàu naøy: tính duïc khoâng phaûi chæ laø moät phaàn cuûa toâi, noù laø moät phaàn cuûa troïn caû con ngöôøi toâi. Do ñoù, baïn khoâng theå coâ laäp tính duïc cuûa toâi baèng caùch ñoàng nhaát noù vôùi haønh vi maø baïn goïi laø voâ traät töï töø noäi taïi naøy nhöng laïi khaùc bieät hay taùch bieät vôùi chính toâi, ngöôøi coù toäi.
Bôûi theá, hieän nay, khi noùi raèng haønh vi naøy voâ traät töï töø noäi taïi ñöông nhieân ñöôïc ngöôøi ta hieåu laø coá yù noùi toâi laø keû voâ traät töï töø noäi taïi.
Coøn veà ngoaïi tình, ngaøi lyù luaän "noùi raèng moïi hoaøn caûnh ly dò vaø taùi hoân ñeàu coù tính ly dò coù leõ laø ñieàu quaù bao quaùt". Nhöng phaûi noùi theá naøo thì Ñöùc Toång Giaùm Muïc khoâng coù gôïi yù gì cuï theå. Ngaøi chæ quanh quaån neâu theâm moât soá chi tieát veà tính caùch maïng cuûa Coâng Ñoàng Vatican II trong vieäc söû duïng ngoân ngöõ môùi. Thí duï thay vì goïi caùc Kitoâ höõu cuûa caùc Giaùo Hoäi vaø coäng ñoàng Kitoâ Giaùo khaùc laø "laïc giaùo" hay "ly giaùo", Vatican II ñaõ goïi hoï laø "anh em chia caùch". Vieäc thay ñoåi ngoân töø naøy phaùt xuaát töø moät xem xeùt saâu saéc hôn yù nghóa cuûa pheùp röûa chung. Neáu caû nhöõng ngöôøi naøy cuøng chòu pheùp röûa trong Chuùa Kitoâ, thì hoï quaû thöïc laø anh chò em cuûa ta. Tuy theá, söï hieäp thoâng chöa ñöôïc troïn veïn, neân môùi goïi hoï "chia caùch". Vieäc thay ñoåi ngoân töø nhö theá ñaõ noùi leân moät caùch hieåu môùi meû veà moái lieân heä vaø ñieàu naøy khoâng nhöõng thay ñoåi taâm tính maø coøn môû ra nhöõng caùnh cöûa môùi vaø taïo ra nhieàu khaû theå môùi meû. Nhöng noù khoâng heà thay ñoåi baát cöù tín lyù coát loõi naøo cuûa Giaùo Hoäi.
Môû roäng hôn, moät soá Nhoùm Nhoû trong Thöôïng Hoäi Ñoàng 2015 nhaán maïnh phaûi ñaët cô sôû cho ngoân ngöõ môùi trong thöïc taïi, chöù khoâng tröøu töôïng, ñaày tính qui phaïm nhö hieän nay. Nhoùm B noùi tieáng Taây Ban Nha, chaúng haïn, keâu goïi Baûn Töôøng Trình Sau Cuøng "ñöøng noùi tôùi gia ñình moät caùch tröøu töôïng nhöng ñuùng hôn trong caùc thöïc taïi khaùc nhau cuûa noù". Trong khi Nhoùm A noùi tieáng Taây Ban Nha keâu goïi "moät cuoäc canh taân lôùn lao, khoâng nhöõng cuûa ngöôøi ta maø cuûa caû caùc coäng ñoàng trong vieäc thaän troïng söû duïng ngoân ngöõ vaø caùch trình baày tín lyù". Nhoùm B noùi tieáng Anh cho raèng ngoân ngöõ cuûa Baûn Töôøng Trình Sau Cuøng neân ñôn giaûn hôn, deã hieåu ñoái vôùi caùc gia ñình, cho hoï thaáy raèng caùc nghò phuï Thöôïng Hoäi Ñoàng voán laéng nghe vaø ñaõ nghe thaáy caùc ñoùng goùp vaø nhaän ñònh cuûa hoï. Nhoùm C noùi tieáng Phaùp khai trieån chi tieát hôn nöõa lôøi keâu goïi naøy, vaø nhaán maïnh raèng caùc nghò phuï ñöøng noùi veà gia ñình nhö theå ñaây laø moät ñieàu naèm ngoaøi kinh nghieäm cuûa caùc ngaøi; traùi laïi, caùc ngaøi cuõng laø ngöôøi cuûa caùc gia ñình, coù cha meï, anh em, chuù baùc, hoï haøng. Ñieàu sau phaûi ñöôïc phaûn aûnh roõ raøng trong ngoân ngöõ ta duøng, trong cung gioïng caùc baûn vaên cuûa ta, trong moái quan taâm vaø trong loøng caûm thöông cuûa ta ñoái vôùi moïi gia ñình treân haønh tinh naøy.
Sôû Thoâng Tin cuûa Toøa Thaùnh thì ghi nhaän raèng moät soá Nhoùm Nhoû nhaán maïnh tôùi vieäc caàn söû duïng ngoân ngöõ Thaùnh Kinh nhieàu hôn. Vì ngoân ngöõ naøy "gaàn guõi hôn vôùi caùc thöïc taïi cuûa kinh nghieäm haøng ngaøy trong caùc gia ñình vaø coù theå trôû thaønh caây caàu noái lieàn ñöùc tin vaø ñôøi soáng", traùnh caùc kieåu noùi bò coi laø quaù "nhaø thôø". Vieäc naøy "seõ giuùp ta hieåu ñöôïc baûn chaát giaác mô cuûa Thieân Chuùa, moät giaác mô maø caùc gia ñình ñöôïc môøi goïi bieán thaønh cuûa rieâng hoï vaø hieåu ra raèng trong caùc khoù khaên cuûa ñôøi soáng, hoï coù theå ñaët nieàm tín thaùc cuûa hoï vaøo moät vò Thieân Chuùa khoâng laøm ai thaát voïng vaø khoâng boû rôi baát cöù ai".
Trong cuoäc phoûng vaán cuûa NCR, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Coleridge cuõng coøn ñeà caäp tôùi hai kieåu noùi nöõa maø ngaøi coi laø nhöõng kieåu noùi raäp khuoân (clicheùs) ñoù laø "Giaùo Hoäi taïi gia" vaø "Tin Möøng Gia Ñình". Ñieàu naøy hôi laï vì "Giaùo Hoäi taïi gia" laø kieåu noùi do Vatican II taïo ra, moät Coâng Ñoàng voán ñöôïc Ñöùc Toång Giaùm Muïc Coleridge ca tuïng nhö moät "bieán coá ngoân ngöõ".
Ngoân ngöõ Thaùnh Kinh
Trong caùc ñeà nghò veà ngoân ngöõ treân ñaây, chæ coù ñeà nghò söû duïng ngoân ngöõ cuûa Thaùnh Kinh laø ñaõ ñöôïc Baûn Töôøng Trình Sau Cuøng hay Baûn Töôøng Trình Cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng chaáp thuaän moät caùch hoan hyû nhö nhaän ñònh cuûa George Weigel.
Maø ngoân ngöõ Thaùnh Kinh, nhö treân ñaõ noùi, laø moät thöù ngoân ngöõ thöïc taïi, khoâng heà tröøu töôïng. Khoâng gì thöïc taïi baèng vieäc Ñöùc Kitoâ khoâng keát aùn ngöôøi phuï nöõ ngoaïi tình, nhöng roõ raøng baûo chò aáy ñöøng phaïm toäi nöõa.
Ngoân ngöõ Thaùnh Kinh cuõng raát chí lyù, khoâng uùp môû, haøm hoà, trình baày caën keõ raèng ai raãy vôï vaø cöôùi ngöôøi khaùc laø phaïm toäi ngoaïi tình. Ngoaïi tình laø ngoaïi tình, laøm sao noùi khaùc ñöôïc khi hoäi ñuû hai ñieàu kieän aáy: raãy vôï vaø cöôùi ngöôøi khaùc. Chæ raãy vôï maø thoâi chöù khoâng cöôùi ngöôøi khaùc, ñaâu ñaõ phaïm toäi ngoaïi tình. Bieän phaân laø bieän phaân nhö theá, nhö Ñöùc Gioan Phaoloâ ñaõ laøm ôû soá 84 Toâng Huaán Familiaris Consortio.
Noùi tôùi Thaùnh Kinh, lôøi cuûa Thaùnh Phaoloâ veà ñoàng tính luyeán aùi trong Thö Roâma 1:24-27 khoâng theå khoâng trích daãn: "Vì theá, Thieân Chuùa ñaõ ñeå maëc hoï buoâng theo duïc voïng maø laøm nhöõng ñieàu oâ ueá, khieán thaân theå hoï ra hö heøn. Thay vì Thieân Chuùa thaät, hoï ñaõ theo nhöõng thaàn giaû; hoï ñaõ toân thôø nhöõng loaøi thoï taïo, thay vì chính Ñaáng Taïo Hoaù. Chuùc tuïng Ngöôøi ñeán muoân thuôû muoân ñôøi. A-men. Bôûi theá, Thieân Chuùa ñaõ ñeå maëc hoï buoâng theo duïc tình ñoài baïi. Ñaøn baø khoâng quan heä theo leõ töï nhieân, maø laïi laøm ñieàu traùi töï nhieân. Ñaøn oâng cuõng vaäy, khoâng quan heä vôùi ñaøn baø theo leõ töï nhieân, maø laïi ñem loøng theøm muoán laãn nhau: ñaøn oâng baäy baï vôùi ñaøn oâng. Nhö vaäy laø chuoác vaøo thaân hình phaït xöùng vôùi söï laàm laïc cuûa mình".
Leõ dó nhieân, xeùt veà moät phöông dieän, ngoân ngöõ roõ raøng vaø deã hieåu luoân laø ñieàu ñaùng ca ngôïi. Chính Thaùnh Toâma Aquinoâ cuõng cho raèng moät thaày coâ toát laø ngöôøi bieát laøm cho mình ñöôïc hieåu roõ. Tuy nhieân, töø moät voïng nhìn khaùc, boû ngoân ngöõ thaàn hoïc qui Kitoâ vaø Giaùo Hoäi ñeå choïn thöù ngoân ngöõ hieän sinh vaø chuû quan laø ñieàu nguy hieåm.
Vì Thieân Chuùa cung caáp cho ta ngoân ngöõ gia ñình. Baûn chaát gia ñình buoäc noù phaûi "trôû veà khôûi nguyeân cuûa haønh vi saùng taïo, neáu noù muoán ñaït ñöôïc vieäc hieåu chính mình vaø töï theå hieän chính mình phuø hôïp vôùi söï thaät noäi taïi khoâng nhöõng veà baûn chaát cuûa noù vaø caû veà ñieàu noù laøm trong lòch söû" (Familiaris Consortio, soá 17). Toùm taét, muoán laø chính noù, muoán töï theå hieän trong lòch söû, gia ñình phaûi suy nieäm yù nghóa thaàn hoïc cuûa mình. Vì thöïc ra, ôn goïi cuûa gia ñình laø coâng boá Tin Möøng Tình Yeâu. Vaø chính Chuùa Kitoâ "maïc khaûi söï thaät nguyeân thuûy cuûa hoân nhaân" (Familiaris Consortio, soá 13).
Giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi, vì theá, khoâng ñöôïc ruùt ra töø thöù ngoân töø nhaân baûn bò taùch bieät khoûi maàu nhieäm Chuùa Kitoâ. Noù hoïc noùi ngoân ngöõ cuûa Chuùa Kitoâ. Ngoân ngöõ naøy luoân soi saùng, vì chæ coù Chuùa Kitoâ môùi soi saùng kinh nghieäm nhaân baûn, thaâm haäu hoùa noù trong aùnh saùng maàu nhieäm Thieân Chuùa.
Vieäc chaêm soùc muïc vuï ñuùng ñaén khoâng chuoäng thöù ngoân ngöõ hieän sinh vaø chuû quan maø khoâng roõ raøng döïa vaøo thöïc taïi gia ñình, voán baét reã nôi Chuùa Kitoâ vaø Giaùo Hoäi. Traùi laïi, noù seõ giuùp ñôõ caùc gia ñình hieåu roõ tieàm naêng cuûa hoï baèng caùch giuùp hoï ñaøo saâu yù nghóa thaàn hoïc cuûa noù.
Hôn nöõa, phaïm vi naøo coù ngoân ngöõ ñoù. Ñieàu naøy ñuùng cho caû luaät hoïc laãn y khoa. Muoán roõ raøng, phaïm vi naøo cuõng caàn moät ngöõ vöïng chuyeân bieät. Caùc luaät sö khoâng tôùi toøa aùn maø laïi söû duïng moät ngoân ngöõ vôùi nghóa khaùc. Caùc y só khoâng duøng thöù ngoân ngöõ öôùt aùt trong khi chöõa caùc caên beänh hieåm ngheøo. Ngöôøi cuûa Giaùo Hoäi khoâng duøng thöù ngoân ngöõ öôùt aùt, haøm hoà ñeå noùi veà ôn cöùu roãi. Thöù ngoân ngöõ aáy laø thöù ngoân ngöõ theá gian thích duøng ñaëc bieät ñeå noùi veà luaân lyù.
Vieäc roõ raøng vaø ñaày tin töôûng nhaéc laïi nhöõng gì Giaùo Hoäi luoân luoân giaûng daäy veà hoân nhaân vaø gia ñình chính laø thaønh quaû ñaùng hoan nghinh nhaát cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng, xeùt vì boái caûnh vaên hoùa thuø nghòch hieän nay vaø caùc baát traéc maø tín höõu voán traûi nghieäm tieáp theo vuï coâng boá Phuùc Trình Giöõa Khoùa cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng naêm 2014.Vieäc moät soá vò giaùo phaåm coù theá giaù uûng hoä Ñeà Xuaát Kasper trong vieäc cho pheùp ngöôøi ly dò taùi hoân röôùc leã khieán ngöôøi ta coù caûm töôûng Giaùo Hoäi khoâng thoaûi maùi vôùi vieäc tieáp tuïc giaûng daäy ñieàu mình vaãn giaûng daäy xöa nay veà ngoaïi tình vaø baát khaû tieâu.
Coøn veà söï höõu hieäu cuûa ngoân ngöõ trong giaùo huaán Giaùo Hoäi, ta caàn phaân bieät ñieàu naøy: thoâng ñaït seõ khoâng höõu hieäu khi ngöôøi nghe khoâng hieåu lôøi noùi cuûa ta. Thoâng ñaït seõ höõu hieäu khi lôøi leõ cuûa ta ñöôïc ngöôøi nghe hieåu, duø hoï baùc boû söï thaät cuûa lôøi ta noùi. Veà giaùo huaán luaân lyù cuûa Giaùo Hoäi, vaán ñeà ñoái vôùi nhieàu ngöôøi ngaøy nay khoâng phaûi laø vieäc hoï khoâng hieåu lôøi Giaùo Hoäi daäy, maø ñuùng hôn, hoï raát hieåu giaùo huaán aáy, nhöng hoï vaãn baùc boû. Ñaây khoâng haún laø söï thaát baïi veà thoâng ñaït, maø ñuùng hôn laø vieäc loan truyeàn thaønh coâng moät kieán thöùc khoâng ñöôïc chaøo ñoùn.
Vuõ Vaên An