Lòch söû töôïng vaø Ñeàn thaùnh Ñöùc Meï Baùc AÙi
ôû Moû Ñoàng, Cuba
Lòch söû töôïng vaø Ñeàn thaùnh Ñöùc Meï Baùc AÙi ôû Moû Ñoàng, Cuba.
Santiago De Cuba (Vat. 21-09-2015) - Chieàu thöù hai, 21 thaùng 9 naêm 2015, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ töø thaønh phoá Holguín bay ñeán Santiago ôû maïn cöïc nam Cuba, chaëng thöù 3 vaø cuõng laø chaëng choùt trong chuyeán vieáng thaêm 3 ngaøy cuûa ngaøi taïi Cuba.
Taïi Santigio, thaønh phoá 400 ngaøn daân cö, vaøo luùc 7 giôø toái Ñöùc Thaùnh Cha gaëp gôõ caùc Giaùm Muïc Cuba taïi ñaïi chuûng vieän thaùnh Basil Caû, roài cuøng vôùi caùc vò caàu nguyeän taïi Ñeàn thaùnh Ñöùc Meï Baùc AÙi Moû Ñoàng, Boån maïng cuûa Cuba. Saùng thöù ba, 22 thaùng 9 naêm 2015, vaøo luùc 8 giôø, ngaøi seõ cöû haønh thaùnh leã taïi Vöông cung Thaùnh Ñöôøng Ñöùc Meï Baùc AÙi, tröôùc khi gaëp gôõ caùc gia ñình taïi Nhaø thôø chính toøa Ñöùc Meï Moâng Trieäu cuûa toång giaùo phaän Santiago, roài ra phi tröôøng ñeå bay sang Myõ.
Trong cuoäc vieáng thaêm cuûa 3 vò Giaùo Hoaøng taïi Cuba, töø Ñöùc Gioan Phaoloâ 2, ñeán Ñöùc Bieån Ñöùc 16, roài tôùi Ñöùc ñöông kim Giaùo Hoaøng, ñeàu coù cuoäc kính vieáng Ñeàn Thaùnh Ñöùc Meï Baùc AÙi Moû Ñoàng ôû Santiago.
Vaøi neùt lòch söû cuûa töôïng Ñöùc Meï vaø Ñeàn Thaùnh Ñöùc Meï Baùc AÙi
Caùch ñaây 403 naêm, töùc laø vaøo naêm 1612, Ñöùc Maria, Meï Thieân Chuùa, ñaõ muoán bieåu loä tình thöông cuûa Ngöôøi cho con caùi ôû laõnh thoå Cuba. Taøi lieäu veà söï tích naøy coù töø naêm 1687, döïa theo lôøi keå cuûa oâng Juan Moreno, moät ngöôøi noâ leä da ñen. Khi leân 10 tuoåi, Juan cuøng hai anh em thoå daân baûn xöù laø Juan vaø Rodrigo de Hoyos, ôû laøng Nipe, ñi tìm muoái, vaø hoï ñaõ vôùt moät töôïng Ñöùc Meï ôû khu vöïc Vònh Nipe thuoäc maïn ñoâng baéc quaàn ñaûo Cuba.
Khi keå laïi chuyeän naøy thì OÂng Juan Moreno baáy giôø ñaõ 85 tuoåi vaø laø ngöôøi duy nhaát coøn soáng soùt sau bieán coá aáy. OÂng thuaät laïi nhöõng kyù öùc thôøi thô aáu vôùi moät gioïng ñôn sô cuûa nhöõng ngöôøi khieâm haï, vaø noùi:
"Moät buoåi saùng, bieån laëng, hoï ra khoûi moät ñaûo nhoû cuûa Phaùp ñeå tìm muoái, tröôùc khi maët trôøi moïc, hai anh Juan vaø Rodrigo de Hoyos cuøng vôùi ngöôøi keå laïi ñaây. Khi caû ba leân moät xuoàng vaø rôøi ñaûo Phaùp, thì thaáy moät vaät gì maøu traéng caïnh nhöõng boït bieån vaø hoï khoâng phaân bieät vaät aáy laø gì. Khi ñeán gaàn hôn, hoï coù caûm töôûng ñoù laø moät con chim vaø nhöõng caønh caây. Nhöõng ngöôøi thoå daân aáy noùi: "Hình nhö laø moät beù gaùi", nhöng khi ñeán nôi, hoï thaáy ñoù laø moät töôïng Ñöùc Meï raát thaùnh tay boàng Chuùa Haøi Ñoàng Gieâsu, beân döôùi coù moät baûng nhoû coù nhöõng chöõ lôùn maø Rodrigo de Hoyos ñoïc leân: "Ta laø Ñöùc Trinh Nöõ Baùc AÙi". Vaø maëc duø aùo cuûa pho töôïng baèng vaûi, caû ba ñeàu ngaïc nhieân vì aùo aáy khoâng bò öôùt, vaø ñaày vui möøng, hoï trôû veà vaø hoï chæ laáy 1 phaàn 3 soá löôïng muoái maø thoâi".
Ít laâu sau, pho töôïng Ñöùc Meï cao 60 centimeùt aáy ñöôïc ñöa veà laøng El Cobre, laø nôi coù moû ñoàng loä thieân ñaàu tieân taïi Myõ chaâu. Töø sau vuï tìm ñöôïc töôïng Ñöùc Meï, loøng suøng moä ñoái vôùi Ñöùc Meï Baùc AÙi lan roäng mau leï treân toaøn ñaûo, maëc duø vieäc thoâng tin vaø giao thoâng khoù khaên.
Thoaït ñaàu caùc thoå daân khaùm phaù pho töôïng ñaõ döïng moät choøi ñaàu tieân taïi "Hato de Bajaragua" ñeå ñaët "Baø thaùnh" ôû trong ñoù. Naêm 1648, moät chieác am nhoû ñöôïc döïng leân vaø 32 naêm sau ñoù, 1680, moät nhaø thôø nhoû ñöôïc kieán thieát.
Thieát laäp ñeàn thaùnh
Qua doøng thôøi gian, nhieàu nhaø nguyeän khaùc nhau vaø nhaø thôø nhoû ñaõ ñöôïc döïng leân taïi ñaây, nhöng do ñieàu kieän khí haäu, caùc nôi thôø phöôïng naøy deã bò hö hoûng, neân caùc tín höõu ñaõ quyeát ñònh xaây thaùnh ñöôøng môùi cho töôïng Ñöùc Meï maø hoï goïi baèng danh töø thaân maät laø "Cachita". Nhieàu laàn, töôïng Ñöùc Meï ñöôïc giöõ trong caùc ngoâi nhaø ngheøo naøn cuûa caùc noâng daân vaø nhöõng ngöôøi thôï moû.
Ngöôøi ta phaûi ñôïi gaàn 2 theá kyû môùi coù ñöôïc moät ñeàn thaùnh ñaàu tieân ñöôïc kieán thieát vaøo cuoái naêm 1800. Naêm sau ñoù, taïi Ñeàn thaùnh naøy coù tuyeân ñoïc "Hieán chöông töï do cho nhöõng ngöôøi noâ leä ôû Moû Ñoàng", nhôø söï vaän ñoäng vaø can thieäp cuûa Linh Muïc tuyeân uùy Alejando Escanio.
106 naêm sau ñoù, töùc laø 1906, Ñeàn thaùnh aáy hoaøn toaøn bò phaù huûy vì nhöõng vuï noå vaø lôû ñaát ôû moû ñoàng. Vôùi thôøi gian, ngöôøi ta kieám ñöôïc moät khu ñaát voäng lôùn hôn ñeå xaây Ñeàn thaùnh treân nuùi "La Cantera", ñuùng hôn laø moät ngoïn ñoài nhoû goïi laø "Maboa" coù theå tieáp ñoùn soá tín höõu haønh höông ngaøy caøng gia taêng.
Nhöõng nhaân vaät noåi baät trong lòch söû Cuba, trong ñoù coù caùc vò laäp quoác vaø nhöõng ngöôøi giöõ vai chính trong vieäc daønh ñoäc laäp cho Cuba, nhö oâng Carlos Manuel de Ceùspedes, vaø töôïng Calixto García, laø nhöõng ngöôøi raát gaén boù vôùi Ñöùc Meï Baùc AÙi. OÂng Manuel de Ceùspedes laø ngöôøi ñaõ giaûi phoùng vaø daønh ñoäc laäp cho Cuba, ñoàng thôøi cuõng laø ngöôøi coå voõ baõi boû cheá ñoä noâ leä. OÂng ñeán haønh höông taïi Ñeàn thaùnh ñeå caàu nguyeän tröôùc töôïng Ñöùc Meï cho neàn töï do cuûa Cuba. Sau khi chieán thaéng, oâng laïi ñeán Ñeàn thaùnh Ñöùc Meï Baùc AÙi ñeå caûm taï vì ôn töï do cho Cuba.
Vaøo cuoái naêm 1895, töôùng Calixto García ñaõ cöû töôùng Agustin Cebreco vaø boä tham möu cuûa oâng ñeán Ñeàn thaùnh ñeå cöû haønh laàn ñaàu tieân "Leã Ñöùc Trinh Nöõ Baùc aùi cuûa Cuba töï do". Bieán coá naøy ñöôïc coi laø cöû chæ chính thöùc ñaàu tieân cuûa nöôùc Cuba ñoäc laäp.
Ngaøy 12 thaùng 7 naêm 1898, taïi Ñeàn thaùnh ñaõ cöû haønh thaùnh leã taï ôn vì cuoäc giaûi phoùng Cuba, tröôùc söï hieän dieän cuûa caùc vò só quan Quaân ñoäi giaûi phoùng.
Trong thôøi chieán tranh daønh ñoäc laäp, caùc ñoaøn quaân phoù thaùc cho Ñöùc Meï Baùc AÙi. Naêm 1915, sau chieán tranh ñoäc laäp, caùc cöïu chieán binh xin Ñöùc Giaùo Hoaøng Bieån Ñöùc 15 tuyeân boá Ñöùc Meï Baùc AÙi ôû laøng El Cobre laø Boån maïng cuûa Cuba. Trong moät vaên kieän ngaøy 10 thaùng 5 naêm 1916, Ñöùc Hoàng Y Giaùm Muïc giaùo phaän Ostia, thoâng baùo raèng Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ chaáp thuaän lôøi thænh caàu vaø tuyeân boá Ñöùc Meï Baùc AÙi Moû Ñoàng laø Boån Maïng chính cuûa Coäng hoøa Cuba, vaø aán ñònh ngaøy leã laø 8 thaùng 9 haèng naêm.
Ngaøy 8 thaùng 9 naêm 1927, Ñeàn thaùnh môùi daâng kính Ñöùc Meï Baùc AÙi ñöôïc thaùnh hieán vaø töôïng Ñöùc Meï Baùc AÙi ñöôïc röôùc ñeán ñaây.
Töôïng Ñöùc Meï naøy ñöôïc Ñöùc Cha Valentín Zubizarreta, Toång Giaùm Muïc giaùo phaän Santiago de Cuba sôû taïi, ñoäi trieàu thieân ngaøy 20 thaùng 12 naêm 1936.
Vöông cung thaùnh ñöôøng quoác gia
Ngaøy nay, Vöông cung thaùnh ñöôøng Ñeàn thaùnh quoác gia Ñöùc Meï Baùc AÙi Moû Ñoàng laø moät nhaø thôø coù hình thaùnh giaù latinh, vôùi 3 gian, maët tieàn caân ñoái vaø coù moät maùi voøm. Caû hai gian beân hoâng cuõng coù maùi voøm, nhöng nhoû hôn, vaø taïi ñaây coù caùc quaû chuoâng. Ñeàn thaùnh coù 8 cöûa vaø moät tieàn ñöôøng phía tröôùc daøi 240 meùt vaø roäng 15 meùt. Coù nhieàu baäc thang daãn leân tieàn ñöôøng naøy. Baøn thôø chính cuûa thaùnh ñöôøng ñöôïc laøm baèng nhieàu loaïi caåm thaïch vaø phía treân baøn thôø coù giöõ töôïng Ñöùc Meï.
Döôùi baøn thôø Ñöùc Meï trong Ñeàn Thaùnh, coù moät nhaø nguyeän pheùp laï, laø nôi giöõ caùc ñoà daâng cuùng Ñöùc Meï vaø nhieàu vaät duïng khaùc do caùc tín höõu mang ñeán ñeå taï ôn Ñöùc Meï.
Ngaøy 24 thaùng 1 naêm 1998, Ñöùc Thaùnh Cha Gioan Phaoloâ 2 cuõng ñaõ ñeán vieáng thaêm taïi toång giaùo phaän Santiago de Cuba naøy, moät thaønh phoá lôùn thöù hai cuûa Cuba vôùi 400 ngaøn daân cö, caùch thuû ñoâ La Habana 750 caây soá veà maïn ñoâng nam.
Hoài ñoù, Ñöùc Coá Giaùo Hoaøng ñaõ cöû haønh thaùnh leã taïi Santiago de Cuba tröôùc söï tham döï cuûa hôn 200 ngaøn tín höõu. Thaùnh leã ñöôïc cöû haønh vôùi chuû ñeà "Söï hieän dieän cuûa Meï Maria trong lòch söû quoác gia Cuba. Töôïng Ñöùc Meï Baùc AÙi ñaõ ñöôïc röôùc töø Ñeàn thaùnh vaø ñaët treân leã ñaøi gaàn baøn thôø. Ñoàng teá vôùi Ñöùc Thaùnh Cha coù 14 Giaùm Muïc Cuba, vaø haøng traêm Hoàng Y, Giaùm Muïc khaùch, ñeán thaêm Cuba trong dòp troïng ñaïi naøy, cuøng vôùi ñoâng ñaûo caùc linh muïc.
Ngaøy 26 thaùng 3 naêm 2012, Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc 16 ñaõ ñeán kính vieáng Ñöùc Meï Baùc AÙi moû ñoàng vaø cöû haønh thaùnh leã tröôùc 200 ngaøn tín höõu tröôùc töôïng Ñöùc Meï. Trong soá nhöõng ngöôøi hieän dieän cuõng coù Chuû tòch Rauùl Castro 80 tuoåi vaø moät soá quan chöùc chính quyeàn Cuba.
Trong baøi giaûng, Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc noùi: "Toâi raát vui möøng chia vui vôùi anh chò em veà vieäc möøng 400 naêm tìm thaáy töôïng Ñöùc Meï Baùc AÙi "Moû Ñoàng". Ngay töø ñaàu, Ñöùc Meï ñaõ hieän dieän saâu roäng trong ñôøi soáng baûn thaân cuûa ngöôøi daân Cuba, trong caùc bieán coá lôùn cuûa ñaát nöôùc, ñaëc bieät laø trong neàn ñoäc laäp, ñöôïc moïi ngöôøi toân kính nhö ngöôøi Meï ñích thöïc cuûa daân toäc Cuba. Loøng suøng kính ñoái vôùi Ñöùc Meï "Mambisa" ñaõ naâng ñôõ ñöùc tin vaø khuyeán khích baûo veä cuõng nhö thaêng tieán nhöõng gì laøm cho thaân phaän con ngöôøi ñöôïc xöùng ñaùng hôn vaø caùc quyeàn caên baûn cuûa con ngöôøi, vaø coøn maïnh meõ tieáp tuïc ngaøy nay, chöùng toû moät caùch cuï theå veà söï rao giaûng Tin Möøng moät caùch phong phuù taïi laõnh thoå naøy, cuõng nhö nhöõng caên coäi Kitoâ saâu xa, taïo neân caên tính saâu ñaäm hôn cuûa taâm hoàn ngöôøi Cuba. Theo veát bao nhieâu tín höõu haønh höông qua doøng lòch söû, toâi cuõng muoán ñeán Moû Ñoàng ñeå phuû phuïc döôùi chaân Meï Thieân Chuùa, ñeå caûm taï Meï vì Meï ñaõ can thieäp beânh ñôõ moïi ngöôøi con Cuba cuûa Meï vaø xin Meï chuyeån caàu, höôùng daãn haønh trình cuûa ñaát nöôùc yeâu quí naøy treân con ñöôøng coâng lyù, hoøa bình, töï do vaø hoøa giaûi."
G. Traàn Ñöùc Anh, OP
(Radio Vatican)