Giôùi thieäu Töï Saéc Mitis Iudex Dominus Iesus
Giôùi thieäu Töï Saéc Mitis Iudex Dominus Iesus.
Saøigoøn (WHÑ 15-09-2015) - Trao ñoåi cuûa UÛy ban Truyeàn thoâng Xaõ hoäi thuoäc Hoäi ñoàng Giaùm muïc Vieät Nam vôùi linh muïc Gioan Buøi Thaùi Sôn, chuyeân vieân Giaùo luaät vaø Ñaïi dieän Tö phaùp cuûa Ñöùc Toång giaùm muïc Phaoloâ Buøi Vaên Ñoïc, Toång giaùo phaän Saøigoøn, veà hai Töï saéc môùi ban haønh cuûa Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ.
- Tröôùc heát, xin Cha giaûi thích: Töï saéc laø gì?
+ "Töï saéc", thuaät ngöõ chuyeân moân laø Motu proprio, laø moät vaên kieän do Ñöùc giaùo hoaøng coâng boá, theo saùng kieán rieâng cuûa ngaøi. Caùc vaên kieän khaùc coù theå ñöôïc khôûi xöôùng do Coâng ñoàng Chung, Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc hay moät Thaùnh Boä... vaø cuoái cuøng ñöôïc Ñöùc giaùo hoaøng pheâ chuaån. Hai "Töï saéc" laàn naøy do chính Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ yeâu caàu moät nhoùm chuyeân vieân soaïn thaûo theo yù cuûa ngaøi, chæ trong voøng chöa tôùi moät naêm nay. Do ñoù, Motu proprio coù khi ñöôïc dòch cho deã hieåu laø "Toâng thö" (Apostolic Letter), thö cuûa Ñöùc giaùo hoaøng.
- Xin Cha giôùi thieäu toùm taét veà hai Töï saéc naøy.
+ Hai Töï saéc coù cuøng moät noäi dung chính: caûi toå thuû tuïc cuûa Toaø aùn Giaùo hoäi khi xeùt xöû caùc vuï aùn veà hoân nhaân baát thaønh. Töï saéc "Mitis Iudex Dominus Iesus" daønh cho Giaùo hoäi Latinh vaø Töï saéc "Mitis et Misericors Iesus" daønh cho caùc Giaùo hoäi theo leã nghi Ñoâng Phöông. Do ñoù, chæ coù Töï saéc thöù nhaát aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán Giaùo hoäi taïi Vieät Nam.
Töï saéc "Mitis Iudex Dominus Iesus" goàm ba phaàn chính.
Phaàn thöù nhaát, Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ nhaéc laïi caùc giaùo huaán truyeàn thoáng vaø neâu lyù do ngaøi ra quyeát ñònh caûi toå laàn naøy. "Chuùa Gieâsu laø vò Thaåm Phaùn nhaân töø, laø Muïc Töû cuûa caùc linh hoàn. Ngöôøi ñaõ uyû thaùc cho toâng ñoà Pheâroâ vaø caùc ñaáng keá vò, quyeàn chìa khoaù ñeå thöïc thi coâng lyù vaø söï thaät trong Hoäi Thaùnh. Quyeàn toái thöôïng vaø phoå quaùt ñeå thaùo côûi vaø caàm buoäc treân traàn gian naøy khaúng ñònh, hoã trôï vaø minh chöùng quyeàn cuûa caùc vò muïc töû cuûa caùc giaùo phaän. Do quyeàn naøy, caùc ngaøi coù quyeàn thaùnh thieâng, vaø tröôùc maët Chuùa, coù nhieäm vuï xeùt xöû ñoái vôùi caùc giaùo daân cuûa mình". Ñeå trình baøy giaùo huaán cuûa Chuùa veà tính baát khaû phaân ly cuûa giao öôùc hoân nhaân, Hoäi Thaùnh ñaõ coù caùc thuû tuïc toaø aùn ñeå cöùu xeùt khi ngöôøi giaùo daân khieáu naïi laø hoân nhaân cuûa hoï baát thaønh. Tuy nhieân, luaät toái thöôïng trong Hoäi Thaùnh laø caùc linh hoàn nhaän ñöôïc ôn cöùu ñoä. Do ñoù, Hoäi Thaùnh coù nhu caàu hoaøn thieän vaø caûi toå caùc cô caáu cuûa mình; ñaëc bieät laø tröôùc nhu caàu cuûa nhieàu ngöôøi tín höõu khoâng kòp thôøi nhaän ñöôïc aân suûng, vì caùc thuû tuïc khieáu kieän hoân nhaân baát thaønh keùo daøi quaù laâu. Ña soá caùc vò giaùm muïc trong Khoaù hoïp baát thöôøng môùi ñaây (hoài thaùng 10 naêm 2014) cuûa Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc, ñeàu mong muoán thuû tuïc xeùt xöû ñöôïc "nhanh choùng hôn vaø deã daøng tieáp caän hôn" cho ngöôøi giaùo daân. Vì theá, Ñöùc giaùo hoaøng ñaõ quy tuï moät nhoùm chuyeân vieân giaùo luaät, do vò Nieân tröôûng cuûa Toaø aùn Rota Romana chuû trì (Ñöùc oâng Pio Vito Pinto), ñeå bieân soaïn döï thaûo cho laàn caûi toå naøy.
Phaàn thöù hai cuûa Töï saéc neâu leân caùc tieâu chuaån neàn taûng cuûa vieäc caûi toå: (1) Chæ caàn moät quyeát ñònh coâng nhaän hoân nhaân baát thaønh laø coù giaù trò thi haønh; (2) Chæ caàn moät thaåm phaùn duy nhaát ñeå xeùt xöû; (3) Vò Giaùm muïc giaùo phaän ñöông nhieân laø chaùnh aùn cuûa Toaø aùn Caáp I; (4) Coù theå aùp duïng moät thuû tuïc cöùu xeùt ngaén goïn hôn, khi "caùc chöùng cöù ñaëc bieät roõ raøng" (evident); (5) Coù theå khaùng aùn ñeán Toaø Tröôûng Giaùo tænh; (6) Hoäi ñoàng Giaùm muïc coù traùch nhieäm giuùp caùc giaùm muïc tieán haønh vieäc caûi toå; (7) luoân luoân coù theå khaùng aùn leân Toaø Thaùnh; (8) Ñoái vôùi caùc Giaùo hoäi Ñoâng Phöông seõ coù caùc höôùng daãn rieâng.
Trong phaàn thöù ba cuûa Töï saéc, Ñöùc giaùo hoaøng coâng boá thay ñoåi phaàn "Nhöõng vuï aùn tuyeân boá hoân nhaân baát thaønh" (ñieàu 1671-1691) trong Boä Giaùo Luaät 1983, döïa theo caùc tieâu chuaån caûi toå noùi treân. Caùc ñieàu luaät môùi naøy coù giaù trò aùp duïng töø ngaøy 08 thaùng 12 naêm 2015.
Ñính keøm vaên baûn Töï saéc, nhoùm bieân soaïn döï thaûo coøn ñöa ra moät vaên baûn "Nhöõng quy ñònh veà thuû tuïc tieán haønh caùc vuï aùn tuyeân boá hoân nhaân baát thaønh" (Regole procedurali), goàm 21 khoaûn. Vaên baûn xem nhö moät giaûi thích roäng theâm veà caùch thöùc aùp duïng nhöõng ñieàu luaät môùi do Töï saéc ban haønh.
- Ñeå moïi ngöôøi coù theå hieåu roõ hôn, xin Cha giaûi thích theâm veà "thuû tuïc tieán haønh caùc vuï aùn tuyeân boá hoân nhaân baát thaønh" noùi chung.
Giaùo hoäi Coâng giaùo theo lôøi daïy cuûa Chuùa Kitoâ: "Söï gì Thieân Chuùa ñaõ lieân keát, loaøi ngöôøi khoâng ñöôïc phaân ly" (Mt 19, 6). Khi keát hoân, ngöôøi Coâng giaùo theà, nhaân danh Thieân Chuùa, seõ yeâu thöông toân troïng ngöôøi vôï/choàng mình suoát ñôøi; vaø lôøi theà hoân nhaân seõ toàn taïi cho ñeán khi moät trong hai ngöôøi qua ñôøi. Hoäi Thaùnh hay caû hai ngöôøi keát hoân ñeàu khoâng coù quyeàn laøm traùi vôùi YÙ Chuùa, ñeå huyû boû giao öôùc hoân nhaân ñaõ laäp. Neáu moät trong hai ngöôøi ly dò vaø taùi hoân, hoï ñaõ "maát khaû naêng döï phaàn vaøo hieäp thoâng# vì ñieàu kieän soáng cuûa hoï maâu thuaãn caùch khaùch quan vôùi söï hieäp thoâng yeâu thöông giöõa Ñöùc Kitoâ vaø Hoäi Thaùnh". Vì theá, hoï khoâng theå ñoùn nhaän aân suûng cuûa bí tích Giaûi toäi vaø Thaùnh Theå (Toâng huaán Gia Ñình, soá 84).
Trong moät soá tröôøng hôïp, Giaùo hoäi coâng boá hoân nhaân baát thaønh ngay töø ñaàu hay khoâng heà coù hoân nhaân, vì khi cöû haønh coù moät söï kieän hay moät lyù do nghieâm troïng laøm cho moät hoaëc caû hai ngöôøi khoâng theå keát hoân hay laøm cho lôøi theà cuûa hoï khoâng coù hieäu löïc. Vieäc coâng boá naøy do chính ngöôøi keát hoân yeâu caàu; chaúng haïn: moät ngöôøi khieáu naïi laø thieáu töï do khi keát hoân vì bò cha meï eùp buoäc; chöùng cöù laø coù nhieàu ngöôøi bieát chuyeän ngöôøi aáy bò cha meï ñaùnh ñaäp ñeå eùp buoäc keát hoân.
Sau moät quaù trình ñieàu tra vaø bieåu quyeát döïa treân nhöõng chöùng cöù, Toaø aùn Hoân phoái giaùo phaän coâng boá hoân nhaân naøy baát thaønh ngay töø ñaàu, voâ hieäu, hay khoâng coù. Nhö vaäy, ngöôøi naøy ñöông nhieân coù quyeàn taùi hoân vaø hieäp thoâng caùc bí tích trong Hoäi Thaùnh.
- Nhö vaäy, Töï saéc naøy ñem laïi ñieàu gì môùi cho thuû tuïc tieán haønh caùc vuï aùn tuyeân boá hoân nhaân baát thaønh"?
+ "Ñieàu môùi" quan troïng nhaát ñöôïc neâu leân trong tieâu chuaån soá moät: Chæ caàn moät quyeát ñònh (sentence, judment) coâng nhaän hoân nhaân baát thaønh laø coù giaù trò thi haønh.
Tröôùc ñaây, neáu Toaø aùn Caáp I (sô thaåm) bieåu quyeát thuaän lôïi cho ngöôøi khieáu naïi, hoà sô töï ñoäng phaûi noäp leân Toaø aùn Caáp II (phuùc thaåm). Caàn phaûi coù "hai quyeát ñònh" cuøng coâng nhaän hoân nhaân baát thaønh, vuï aùn môùi keát thuùc thuaän lôïi cho ngöôøi khieáu naïi; luùc ñoù, ngöôøi naøy môùi nhaän ñöôïc thoâng baùo cho pheùp taùi hoân.
Caùch thöùc tieán haønh naøy cho thaáy Hoäi Thaùnh heát söùc caån thaän khi quyeát ñònh moät ñieàu lieân quan ñeán tính baát khaû phaân ly cuûa hoân nhaân. Tuy nhieân, veà maët giaùo thuyeát vaø lyù luaän phaùp luaät, yeâu caàu "hai quyeát ñònh" khoâng phaûi laø ñieàu thieát yeáu khoâng theå boû qua. Caùc Toaø aùn cuûa chính quyeàn, vaø chính Toaø aùn Giaùo hoäi trong caùc vuï aùn khaùc, thoâng thöôøng ñeàu aùp duïng theå thöùc "moät quyeát ñònh"; khi naøo coù ngöôøi khaùng aùn, vuï aùn môùi ñöôïc ñöa leân Toaø aùn caáp treân. Dó nhieân, nhaø laäp phaùp vaãn coù quyeàn quy ñònh moät soá luaät tröø; chaúng haïn: thôøi phong kieán, caùc phaùn quyeát xöû töû, ñeàu phaûi trình leân nhaø vua pheâ chuaån.
Töø sau Töï saéc naøy, chæ caàn Toaø aùn Caáp I coâng nhaän hoân nhaân baát thaønh, vuï aùn keát thuùc thuaän lôïi cho ngöôøi khieáu naïi; ngöôøi naøy ñöôïc thoâng baùo cho pheùp taùi hoân.
- Vôùi tö caùch laø Chaùnh aùn cuûa Toaø aùn Toång giaùo phaän Saøigoøn, Chaùnh aùn cuûa Toaø aùn Caáp II cho caùc giaùo phaän khaùc trong giaùo tænh Saøi Goøn, khi aùp duïng Töï saéc, coâng vieäc cuûa cha seõ coù nhöõng bieán chuyeån gì?
+ Ñoái vôùi Toaø aùn Caáp I Toång giaùo phaän Saøigoøn, caùc coâng vieäc ñang tieán haønh seõ giaûm bôùt moät phaàn quan troïng. Chuùng toâi seõ khoâng phaûi gôûi hoà sô leân Toaø aùn Caáp II vaø chôø quyeát ñònh cuûa hoï nöõa. Thôøi gian daønh cho moãi vuï aùn seõ ñöôïc ruùt ngaén ñaùng keå. Tuy nhieân, toâi döï ñoaùn laø soá ngöôøi khieáu kieän seõ taêng leân vaø coâng vieäc vaãn tieáp tuïc quaù taûi ñoái vôùi soá ngöôøi laøm vieäc hieän nay cho Toaø aùn giaùo phaän.
Ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa Toaø aùn Caáp II cho caùc giaùo phaän khaùc trong giaùo tænh Saøi Goøn, tröôùc maét soá vuï aùn seõ giaûm xuoáng raát nhieàu vì khoâng coøn phaàn xem laïi Quyeát ñònh Caáp I, chæ coøn laïi caùc vuï khaùng aùn. Tuy nhieân, soá vuï khaùng aùn chaéc chaén seõ taêng leân.
- Thuû tuïc xin tieâu hoân vaø tieán trình ñieàu tra seõ thay ñoåi theá naøo? Ñoái vôùi nhöõng hoà sô ñaõ noäp vaø ñang ñieàu tra, seõ coù nhöõng ñieàu chænh hay aûnh höôûng naøo khoâng?
+ "Thuû tuïc xin tieâu hoân" khoâng coù gì thay ñoåi, veà phía ngöôøi muoán khieáu kieän. Chæ coù thay ñoåi veà phía Toaø aùn; Toaø aùn nôi ngöôøi noäp ñôn cö nguï, seõ coù thaåm quyeàn nhaän ñôn vaø tieán haønh vuï aùn (Giaùo luaät ñieàu 1672 môùi); tröôùc ñaây chæ coù Toaø aùn nôi ngöôøi coøn laïi cö nguï coù quyeàn nhaän ñôn (Giaùo luaät ñieàu 1673-2 cuõ).
Tieán trình ñieàu tra, noùi chung, vaãn khoâng thay ñoåi. Trong thöïc teá, quy ñònh môùi cho pheùp ruùt ngaén cuoäc ñieàu tra khi coù moät chöùng cöù roõ raøng (Giaùo luaät ñieàu 1678-2 môùi); chaúng haïn: trong vuï aùn xöû vì lyù do "beân nam baát löïc vónh vieãn vaø tieàn hoân", neáu coù moät chöùng cöù chaéc chaén töø moät baùc só chuyeân khoa do Toaø aùn chæ ñònh. Tröôùc ñaây, chæ coù chöùng cöù cuûa vò muïc töû coù traùch nhieäm, môùi ñöôïc xem laø chöùng cöù roõ raøng, coù giaù trò quyeát ñònh (full proof). Chaúng haïn: trong vuï aùn xeùt xöû vì lyù do beân nöõ thieáu töï do khi keát hoân, linh muïc chính xöù cuûa coâ ta laøm chöùng raèng ngaøi ñaõ töø choái chöùng hoân, vì coâ gaùi ñeán noùi vôùi ngaøi laø coâ bò cha meï eùp buoäc; sau ñoù, hai gia ñình ñaõ ñem con hoï ñi nôi khaùc cöû haønh hoân phoái; chæ caàn moät chöùng cöù cuûa ngaøi laø ñuû ñeå Toaø aùn Caáp I coâng boá hoân nhaân baát thaønh.
Nhö vaäy, taïi giaùo phaän Saøigoøn, ñoái vôùi nhöõng hoà sô ñaõ noäp vaø ñang ñieàu tra, seõ khoâng coù gì thay ñoåi. Ñoái vôùi moät soá hoà sô, tieán trình ñieàu tra seõ ñöôïc ruùt ngaén laïi.
- Seõ coù thay ñoåi gì ñoái vôùi caùc giaùo phaän khaùc taïi Vieät Nam vaø nhöõng tröôøng hôïp coù lieân heä vôùi nöôùc ngoaøi?
+ Toâi khoâng theå traû lôøi chaéc chaén veà nhöõng giaùo phaän khaùc taïi Vieät Nam. Toâi chæ coù theå tieân ñoaùn raèng caùc hoà sô seõ ñöôïc giaûi quyeát nhanh hôn. Ngay caû ñoái vôùi moät giaùo phaän thieáu chuyeân vieân giaùo luaät, Ñöùc giaùm muïc giaùo phaän coù theå töï ra quyeát ñònh coâng boá hoân nhaân baát thaønh, vôùi söï coäng taùc cuûa moät Ñieàu tra vieân, moät Döï thaåm vaø moät vò Baûo heä (caû ba coù theå laø giaùo daân vaø khoâng thuoäc giaùo phaän); trong soá ñoù, chæ vò Baûo heä caàn coù vaên baèng giaùo luaät (Giaùo luaät ñieàu 1687-1 môùi).
Do hoaøn caûnh xaõ hoäi vaø ñòa lyù cuûa Thaønh phoá, soá hoà sô lieân heä giöõa Toång giaùo phaän vaø caùc Toaø aùn nöôùc ngoaøi tröôùc ñaây raát nhieàu; töø thaäp nieân 2010, soá löôïng ñaõ giaûm xuoáng, chæ coøn khoaûng chöøng gaáp ba laàn soá hoà sô nhaän töø chính noäi boä giaùo phaän. Ñöùc hoàng y Gioan Baotixita töøng noùi ñuøa laø: toâi aên côm Saøi Goøn, nhöng laøm vieäc cho nöôùc ngoaøi. Töï saéc môùi cho pheùp Toaø aùn nôi ngöôøi noäp ñôn cö nguï ôû nöôùc ngoaøi, coù thaåm quyeàn nhaän ñôn vaø tieán haønh vuï aùn (Giaùo luaät ñieàu 1672 môùi). Toâi hy voïng raèng nhöõng tröôøng hôïp coù lieân heä vôùi nöôùc ngoaøi seõ giaûm xuoáng hôn nöõa.
- Theo yù kieán rieâng, cha coù nhaän ñònh gì veà Töï saéc?
+ Veà maët tín ñieàu vaø lyù luaän phaùp luaät, Töï saéc khoâng coâng boá ñieàu gì môùi. Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ khoâng thay ñoåi tín ñieàu hoân nhaân baát khaû phaân ly, cuõng khoâng tuyeân boá cho pheùp ngöôøi ñaõ ly dò vaø taùi hoân ñöôïc hieäp thoâng bí tích. Ngay caû vieäc "Vò giaùm muïc giaùo phaän ñöông nhieân laø chaùnh aùn" cuûa giaùo phaän do quyeàn keá vò Toâng ñoà, cuõng luoân laø giaùo thuyeát cô baûn cuûa Hoäi Thaùnh. Veà maët lyù luaän luaät, toâi seõ trình baøy sau.
Veà maët thuû tuïc vaø toå chöùc Toaø aùn Giaùo hoäi, ñaây laø moät cuoäc caûi toå raát quan troïng ñoái vôùi Hoäi Thaùnh. Coù ngöôøi cho raèng ñaây cuoäc caûi toå lôùn nhaát trong maáy theá kyû nay. Toâi cuõng ñoàng yù nhö vaäy.
- Cha coù nghe noùi moät yù kieán naøo tieâu cöïc veà Töï saéc khoâng?
+ Toâi coù nghe moät soá yù kieán "tieâu cöïc" veà Töï saéc.
YÙ kieán thöù nhaát chæ trích raèng Töï saéc ñöôïc bieân soaïn do moät nhoùm nhoû, ña soá laø ngöôøi YÙ vaø khoâng coù tham khaûo yù kieán roäng raõi. Chæ trích naøy khaù mô hoà. Nhoùm chuyeân vieân naøy khoâng chæ laø chuyeân vieân giaùo luaät, maø coøn laø caùc chaùnh aùn thaâm nieân chuyeân xeùt xöû caùc vuï aùn hoân nhaân baát thaønh, taïi caùc Toaø aùn Giaùo Hoäi. Hôn nöõa, khoâng coù cô sôû hôïp lyù naøo ñeå noùi laø moät nhoùm nhoû chuyeân vieân laïi khoâng theå soaïn moät vaên baûn xuaát saéc.
YÙ kieán thöù hai cho raèng: maáy ngaøy tröôùc ñaïi leã Giaùng Sinh 2015, Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ aùp ñaët moät gaùnh naëng cho caùc giaùm muïc giaùo phaän, maø khoâng coù hoûi yù kieán caùc ngaøi tröôùc. Ñieàu naøy khoâng ñuùng. Taát caû caùc "tieâu chuaån neàn taûng" vaø ñieàu luaät môùi, trong lòch söû, ñeàu ñaõ coù quaù trình aùp duïng taïi caùc giaùo phaän, döôùi daïng ñaëc aân hay mieãn chuaån cuûa Toaø Thaùnh. Ngay caû tieâu chuaån thöù nhaát "Chæ caàn moät quyeát ñònh coâng nhaän hoân nhaân baát thaønh laø coù giaù trò thi haønh" cuûa Toaø aùn Caáp I, ñaõ töøng ñöôïc aùp duïng taïi Vieät Nam, döôùi daïng moät ñaëc aân, cho thôøi kyø 1975-2001 (Vaên thö Thaùnh Boä Phuùc AÂm Hoaù Caùc Daân Toäc, Prot. 4.186/75, 02.10.1975; Prot. 4838/01, 26.10.2001). Taát caû caùc tieâu chuaån khaùc, haàu nhö toaøn boä ñeàu ñang ñöôïc aùp duïng, caùch naøy hay caùch khaùc, taïi Vieät Nam.
Nhoùm yù kieán thöù ba chæ trích Khoaûn 14-1 trong vaên baûn "Nhöõng quy ñònh veà thuû tuïc" ñính keøm Töï saéc. Trong Töï saéc, tieâu chuaån neàn taûng thöù tö neâu leân: " (4) Coù theå aùp duïng moät thuû tuïc cöùu xeùt ngaén goïn hôn, khi "caùc chöùng cöù ñaëc bieät roõ raøng" (evident)". Trong phaàn giaûi thích töông öùng, Khoaûn 14-1 laïi neâu leân: "Trong nhöõng hoaøn caûnh coù theå tieán haønh coâng boá hoân nhaân baát thaønh baèng thuû tuïc cöùu xeùt ngaén goïn hôn theo caùc ñieàu luaät soá 1683-1687, coù theå neâu leân chaúng haïn: thieáu ñöùc tin#, thôøi gian chung soáng ngaén; phaù thai ñeå khoâng phaûi sinh con; coá tình duy trì moät quan heä ngoaøi hoân nhaân trong thôøi gian keát hoân vaø ngay sau ñoù; coá tình giaáu tình traïng voâ sinh hay moät beänh truyeàn nhieãm hay vieäc coù con caùi trong moät quan heä tröôùc ñoù hay vieäc ñaõ töøng bò tuø; keát hoân vôùi muïc ñích khaùc hay vì vieäc coù thai baát ngôø cuûa beân nöõ; baïo löïc theå lyù ñeå eùp buoäc ñoàng yù; thieáu khaû naêng söû duïng lyù trí coù chöùng nhaän cuûa y só, vaân vaân...".
Chæ trích chính yeáu laø caùc thí duï treân coù caùi laø "lyù do" (ground) ñeå xin coâng boá hoân nhaân baát thaønh, coù caùi chæ laø moät "hoaøn caûnh" cuï theå coù theå trôû thaønh moät "chöùng cöù roõ raøng" hay khoâng.
Thí duï 1: "thieáu khaû naêng söû duïng lyù trí coù chöùng nhaän cuûa y só" vöøa bao goàm "lyù do" vöøa bao goàm "chöùng cöù roõ raøng" ñeå coâng boá hoân nhaân baát thaønh, keå caû theo theå thöùc ngaén goïn hôn.
Thí duï 2: "thôøi gian chung soáng ngaén" laø moät "hoaøn caûnh"; khi ngöôøi phuï nöõ boû troán khoûi nhaø choàng sau hoâm ñaùm cöôùi, ñoù laø moät "chöùng cöù roõ raøng" neáu ngöôøi naøy khieáu kieän hoân nhaân baát thaønh vôùi "lyù do" thieáu töï do khi keát hoân; traùi laïi, khi hai ngöôøi phaûi chia tay nhau ngay sau ñaùm cöôùi vì chieán tranh, thôøi gian chung soáng ngaén cuûa hoï khoâng phaûi chöùng cöù, cuõng khoâng phaûi lyù do ñeå xin coâng boá hoân nhaân baát thaønh. Nhö vaäy, ngöôøi giaùo daân ñoïc vaên baûn, coù theå hieåu laàm laø Ñöùc giaùo hoaøng neâu leân nhöõng lyù do hoân nhaân baát thaønh môùi.
Chæ trích naøy khoâng chính xaùc. Nguyeân vaên Khoaûn 14-1 chæ neâu caùc thí duï veà "nhöõng hoaøn caûnh" vò giaùm muïc coù theå aùp duïng theå thöùc ngaén goïn hôn, khoâng heà noùi ñaây laø caùc tröôøng hôïp chöùng cöù roõ raøng hay lyù do coâng boá hoân nhaân baát thaønh.
Tuy nhieân, baûn thaân toâi hôi thaát voïng vôùi Khoaûn 14-1. Leõ ra vaên baûn Khoaûn 14-1 phaûi neâu leân caùc thí duï veà nhöõng tröôøng hôïp ñöôïc coâng nhaän laø "caùc chöùng cöù ñaëc bieät roõ raøng". Nhö vaäy, Hoäi Thaùnh phoå quaùt hay caùc vò giaùm muïc giaùo phaän seõ coøn phaûi xaùc ñònh nhöõng tröôøng hôïp cuï theå cho "tieâu chuaån thöù tö" cuûa Töï saéc. Neáu khoâng, toâi vaø caùc chaùnh aùn khaùc trong giaùo tænh Saøi Goøn phaûi hoïp nhau ñeå tham khaûo yù kieán chung veà nhöõng tröôøng hôïp naøy.
- Nhö vaäy, ngöôøi giaùo daân ñaõ ly dò vaø taùi hoân, töø nay, coù theå deã daøng hôn ñeå xin coâng boá hoân nhaân cuõ baát thaønh vaø ñöôïc pheùp taùi hoân trong Hoäi Thaùnh?
+ Ñeå traùnh hieåu laàm, toâi buoäc phaûi traû lôøi laø vöøa coù vöøa khoâng:
Coù deã daøng hôn vì: thuû tuïc noäp ñôn deã daøng hôn; tieán trình ñieàu tra cuûa moät soá tröôøng hôïp seõ ngaén goïn hôn; quaù trình bieåu quyeát seõ ruùt ngaén coøn moät nöûa.
Khoâng deã hôn. Ñieàu cô baûn ñeå xin coâng boá hoân nhaân cuõ baát thaønh laø: (1) Coù ít nhaát moät lyù do hôïp giaùo lyù Coâng giaùo vaø hôïp lyù ñeå noùi hoân nhaân cuõ baát thaønh; (2) Coù ñuû chöùng cöù cho lyù do naøy. Neáu khoâng hoäi ñuû hai ñieàu kieän naøy, Toaø aùn Giaùo hoäi seõ khoâng nhaän ñôn.
(Ngaøy 15-09-2015)
Lm Gioan Buøi Thaùi Sôn