Nhaän ñònh vaø töôøng thuaät cuûa moät soá baùo chí
veà quyeát ñònh caûi toå thuû tuïc
tuyeân boá hoân nhaân voâ hieäu
Nhaän ñònh vaø töôøng thuaät cuûa moät soá baùo chí veà quyeát ñònh caûi toå thuû tuïc tuyeân boá hoân nhaân voâ hieäu.
Roma (VietCatholic News 10-09-2015) - Dö luaän luoân mong chôø baát cöù caûi toå naøo phaùt sinh töø Ñöùc Phanxicoâ, nhaát laø thuoäc phaïm vi luaân lyù tính duïc, trong ñoù, coù vaán ñeà giaûn dò hoùa thuû tuïc tuyeân boá hoân nhaân voâ hieäu, maø truyeàn thoâng theá tuïc vaãn coi nhö moät hình thöùc "ly dò kieåu Coâng Giaùo", duø ñöôïc giaûi thích töôøng taän bao nhieâu ñi chaêng nöõa. Khoâng laï gì, ngaøy 8 thaùng 9 naêm 2015, khi vöøa ban haønh (chöa thi haønh), hai töï saéc Mitis Judex Dominus Jesus vaø Mitis et Misericords Jesus ñaõ ñöôïc caùc baùo chí theá tuïc ñua nhau ñöa tin vaø bình luaän.
Caûi toå lôùn nhaát trong 300 naêm nay
Nicole Winfield cuûa Haõng A.P. cho raèng Ñöùc Phanxicoâ ñaõ "trieät ñeå caûi toå dieãn trình tuyeân boá hoân nhaân voâ hieäu vaøo hoâm thöù Ba 8 thaùng 9 naêm 2015, raø xeùt laïi 300 naêm thöïc haønh cuûa Giaùo Hoäi baèng caùch taïo ra moät loái voâ hieäu hoùa môùi raát nhanh choùng vaø loaïi boû thuû tuïc töï ñoäng khaùng aùn thöôøng laøm cho dieãn trình chaäm haún laïi".
Coâ vieát tieáp: "ñoäng thaùi treân, xuaát hieän moät tuaàn sau khi ngaøi cho pheùp caùc linh muïc tha toäi cho caùc phuï nöõ ñaõ töøng phaù thai, laø moät baèng chöùng nöõa cho thaáy yù cuûa ngaøi laø muoán laøm cho Giaùo Hoäi ñaùp öùng nhieàu hôn ñoái vôùi caùc nhu caàu cuûa tín höõu bình thöôøng".
Coâ cho raèng ñoäng thaùi naøy seõ khieán thuû tuïc tuyeân boá voâ hieäu nhanh choùng vaø ñôn giaûn hôn nhôø ñaët troïn gaùnh naëng leân caùc giaùm muïc khaép theá giôùi, buoäc caùc vò phaûi xaùc ñònh lieäu coù haø tì gì caên baûn luùc keát hoân khieán cuoäc hoân nhaân baát thaønh söï hay khoâng.
Ñieàu treân quan troïng ô choã ngöôøi Coâng Giaùo caàn coù lôøi tuyeân boá loaïi naøy môùi ñöôïc taùi hoân trong Giaùo Hoäi. Trong khi moät ngöôøi Coâng Giaùo ly dò vaø taùi hoân daân söï maø khoâng coù lôøi tuyeân boá naøy seõ bò coi laø ngöôøi soáng trong toäi loãi vaø bò caám khoâng ñöôïc röôùc leã. Khoå moät ñieàu, nhieàu ngöôøi thuoäc lôùp vöøa keå than phieàn raèng thuû tuïc tuyeân boá naøy daøi doøng maø coù khi coøn toán keùm nöõa (leân ñeán haøng ngaøn myõ kim).
Bôûi theá, Winfield trích lôøi Ñöùc OÂng Pio Vito Pinto, ñöùng ñaàu Toøa AÙn Toái Cao Roâma, raèng "Vôùi luaät neàn taûng naøy, Ñöùc Phanxicoâ quaû ñaõ phaùt ñoäng buoåi ñaàu thöïc söï cho cuoäc caûi toå cuûa ngaøi. Ngaøi ñaët ngöôøi ngheøo khoå vaøo taâm ñieåm, töùc ngöôøi ly dò vaø taùi hoân voán bò phaân caùch xöa nay, vaø yeâu caàu caùc vò giaùm muïc thay ñoåi thöïc söï coõi loøng mình".
Theo Winfield, caùc lyù do ñeå tuyeân boá voâ hieäu thì nhieàu, trong ñoù coù vieäc "vôï choàng chöa bao giôø coù yù ñònh keùo daøi maõi cuoäc hoân nhaân cuûa hoï hoaëc moät trong hai ngöôøi khoâng muoán coù con". Luaät môùi noùi raèng "thieáu ñöùc tin" cuõng coù theå laø cô sôû ñeå tuyeân boá voâ hieäu, phuø hôïp vôùi vieäc Ñöùc Phanxicoâ vaø vò tieàn nhieäm cuûa ngaøi laø Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI voán tin raèng moät cuoäc hoân nhaân bí tích cöû haønh maø khoâng coù ñöùc tin thì thöïc söï khoâng phaûi laø moät cuoäc hoân nhaân bí tích.
Caûi toå lôùn nhaát cuûa Ñöùc Phanxicoâ heä ôû vieäc thuû tuïc laàn naøy do vò giaùm muïc ñòa phöông xeùt xöû vaø ñöôïc söû duïng khi caû hai vôï choàng yeâu caàu hay khoâng choáng ñoái. Tröôùc ñaây (tröôùc ngaøy 8 thaùng Möôøi Hai naêm 2015), hoï phaûi ra tröôùc moät ban thaåm phaùn 3 ngöôøi ngoaïi tröø hoäi ñoàng giaùm muïc cuûa mieàn cho pheùp vò giaùm muïc ñòa phöông ñöôïc xöû vuï aùn hay cöû moät thaåm phaùn ñeå xeùt xöû. Luaät môùi bieán bieän phaùp vöøa keå thaønh bieän phaùp töùc khaéc, nghóa laø tuyeân boá voâ hieäu seõ deã coù hôn taïi caùc giaùo phaän khoâng ñuû linh muïc ñeå thaønh laäp ban thaåm phaùn 3 ngöôøi, moät ñieàu raát thoâng thöôøng taïi caùc nöôùc ngheøo.
Thuû tuïc môùi cuõng coù theå ñöôïc söû duïng khi coù chöùng côù khaùc khieán cho cuoäc ñieàu tra ñang ñình treä khoâng coøn caàn thieát nöõa, nhö hoà sô y khoa cho thaáy ngöôøi vôï töøng phaù thai, moät ngöôøi phoái ngaãu daáu tình traïng khoâng theå sinh con cuûa mình hay caùc beänh naëng deã laây khaùc, khoâng cho ngöôøi kia bieát, hay baïo löïc ñaõ ñöôïc söû duïng eùp buoäc ngöôøi phoái ngaãu kia phaûi laáy mình.
Luaät keâu goïi neân hoaøn taát dieãn trình trong 45 ngaøy. Cuøng laém laø 1 naêm. Moät caûi toå khaùc laø loaïi boû vieäc khaùng aùn töï ñoäng dieãn ra sau phaùn quyeát ñaàu duø khoâng ngöôøi phoái ngaãu naøo muoán theá. Tuy nhieân, hoï vaãn coù quyeàn khaùng aùn, neáu hoï muoán.
Caùc vieân chöùc Giaùo Hoäi cho raèng luaät môùi khoâng coù tính hoài toá (retroactive): vieäc baõi boû thuû tuïc khaùng aùn töï ñoäng chæ aùp duïng sau ngaøy 8 thaùng Möôøi Hai naêm 2015.
Winfield cuõng trích lôøi cuûa Candida Moss, giaùo sö Kinh Thaùnh Hoïc taïi Ñaïi Hoïc Notre Dame noùi raèng "Ñaây laø moät ñoäng thaùi daân chuû hoùa, taäp chuù vaøo vieäc laøm deã daøng ñeå caùc phuï nöõ noùi rieâng coù theå ñöôïc taùi hoäi nhaäp vaøo Giaùo Hoäi. Caùc haønh ñoäng cuûa ngaøi ñöôïc thuùc ñaåy bôûi loøng caûm thöông vaø chuû nghóa thöïc tieãn: ngaøi thöøa nhaän caùc nguy hieåm cuûa vieäc baïo haønh vôï choàng".
Candida Moss cho raèng trong caùc vuï tuyeân boá voâ hieäu vì lyù do baïo haønh, Ñöùc Phanxicoâ ñaõ haïn cheá caùc khoå naõo xuùc caûm cho ngöôøi vôï saàu khoå vì chæ caàn naøng xuaát hieän tröôùc vò giaùm muïc ñòa phöông thay vì tröôùc moät toøa aùn nôi naøng coù khi phaûi ñoái chaát vôùi ngöôøi choàng baïo löïc. Baø cho raèng ñaây laø "nöûa böôùc khoân kheùo ra khoûi moâ thöùc vuï luaät ñeå nhích gaàn laïi moâ thöùc xöng toäi (muïc vuï)".
Cuoäc caûi toå laàn naøy cuõng naèm trong chöông trình caûi toå noùi chung cuûa Ñöùc Phanxicoâ ñoái vôùi cô caáu Giaùo Hoäi hoaøn vuõ: taûn quyeàn cho caùc giaùm muïc ñòa phöông nhö buoåi ñaàu Giaùo Hoäi sô khai.
Taùc duïng ñoái vôùi Hoa Kyø
Winfield cuõng thoaùng nhaän ra boùng daùng cuoäc toâng du saép tôùi cuûa Ñöùc Phanxicoâ ñeán Hoa Kyø, nôi chieám tôùi gaàn phaân nöûa toång soá ñôn xin tuyeân boá voâ hieäu khaép theá giôùi. Con soá caùc ñôn xin coù theå gia taêng taïi ñaây.
David Gibson cuûa Religion News Service khoâng ñoàng yù. OÂng vieát: "ngöôøi ta khoâng bieát roõ caùc caûi toå cuûa Ñöùc Phanxicoâ seõ coù bao nhieâu hieäu quaû taïi Hoa Kyø". Lyù do laø trong maáy thaäp nieân qua, caùc giaùo phaän Hoa Kyø ñaõ ñöa ra nhieàu bieän phaùp ñôn giaûn hoùa thuû tuïc tuyeân boá voâ hieäu vaø caùc bieän phaùp naøy ñaõ ñöôïc vaên kieän cuûa Ñöùc Phanxicoâ phaûn aûnh.
Theo cuoäc thaêm doø cuûa Pew, khoaûng 25% ngöôøi Coâng Giaùo Hoa Kyø ly dò vaø 26% nhöõng ngöôøi naøy naïp ñôn xin tuyeân boá voâ hieäu.
Gibson cho raèng vieäc ñôn giaûn hoùa thuû tuïc tuyeân boá voâ hieäu nhaèm khuyeán khích Giaùo Hoäi chuù taâm tôùi loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa vaø töø boû ñieàu Ñöùc Phanxicoâ goïi laø "nhöõng qui ñònh heïp hoøi". Tuy khoâng thay ñoåi giaùo huaán, nhöng Ñöùc Phanxicoâ cuõng khoâng coi naëng vieäc tröøng phaït tín höõu.
Nhaän ñònh raèng ñoäng thaùi cuûa Ñöùc Phanxicoâ, moät laàn nöõa, cho thaáy roõ yù muoán taûn quyeàn cuûa ngaøi cho caùc Giaùo Hoäi ñaëc thuø, Gibson cho hay: veà phöông dieän naøy, caùc giaùm muïc theá giôùi coù theå hoïc hoûi nôi haøng giaùo phaåm Hoa Kyø.
OÂng trích daãn lôøi linh muïc John Beal, moät nhaø giaùo luaät haøng ñaàu cuûa Myõ, hieän giaûng daäy taïi Ñaïi Hoïc Coâng Giaùo America, noùi veà caùc ñôn giaûn hoùa ñaõ ñöôïc thöïc hieän töø nhieàu thaäp nieân qua taïi Hoa Kyø. Cha cho hay: caùc toøa aùn cuûa Giaùo Hoäi taïi moãi giaùo phaän Hoa Kyø voán ñaõ cho pheùp caùc ñöông söï hoaëc naïp lôøi khai coù tuyeân theä baèng caùch vieát tay hoaëc söû duïng Skype, thay vì phaûi ñích thaân xuaát hieän tröôùc toøa.
"Chuùng toâi ñaõ caét boû nhieàu thuû tuïc nhö laáy lôøi tuyeân theä hay nhöõng ñieàu töông töï ñeå cho coù maàu meø luaät leä". Nhôø theá, möùc giaûi quyeát taïi Hoa Kyø töông ñoái nhanh choùng hôn caùc nôi khaùc.
Gibson cuõng cho hay: con soá caùc tuyeân boá voâ hieäu taïi Hoa Kyø ñang giaûm daàn. Naêm 1985, coù gaàn 61,000 vuï, nhöng tôùi naêm 2014, chæ coøn 23,000 vuï. Lyù do coù theå vì con soá ngöôøi Coâng Giaùo cöû haønh hoân leã trong Giaùo Hoäi giaûm ñi, hoï baèng loøng soáng chung vôùi nhau thay vì cöôùi xin; vaû laïi coù nhöõng ngöôøi ly dò khoâng muoán xin tuyeân boá voâ hieäu.
Phaân dö luaän thaønh hai phe
Döïa vaøo lôøi caùc chuyeân vieân cuûa Toaø Thaùnh, tôø Washington Post cho chaïy haøng tít lôùn: "Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ coâng boá nhöõng thay ñoåi lôùn nhaát trong nhieàu theá kyû veà thuû tuïc tuyeân boá voâ hieäu".
Sau khi thuaät laïi moät soá thay ñoåi, Washington Post cho hay: caùc thay ñoåi naøy coù theå seõ phaân dö luaän Coâng Giaùo thaønh hai phe: phe chuû tröông chuùng caàn thieát vaø seõ ñem nhieàu ngöôøi Coâng Giaùo trôû veà vôùi Giaùo Hoäi, vaø phe nghó raèng vieäc caûi toå naøy khieán ngöôøi ta deã ly dò hôn.
Tôø Washington Post cuõng trích lôøi Austen Ivereigh, moät ngöôøi vieát tieåu söû cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng vaø laø moät bình luaän gia veà Vatican, noùi raèng quaû laø moät cuoäc caùch maïng khi Ñöùc Phanxicoâ ban quyeàn cho caùc giaùm muïc ñöôïc tuyeân boá moät cuoäc hoân nhaân voâ hieäu vaø caùc giaùm muïc coù theå uûy quyeàn cho caùc linh muïc thöøa haønh vieäc naøy, moät vieäc tröôùc ñaây thuoäc giaùo trieàu.
Ivereigh cho hay theâm: caùc thay ñoåi laàn naøy cho thaáy Ñöùc Phanxicoâ ñaõ laéng nghe nhöõng ngöôøi Coâng Giaùo bình thöôøng vaø "lyù do coù vieäc thay ñoåi naøy xaõ hoäi ñaõ thay ñoåi. Thuû tuïc mau choùng naøy thöøa nhaän vaø phaûn aùnh thöïc teá môùi".
Tôø baùo cuõng trích daãn lôøi cuûa Kurt Martens, moät giaùo sö giaùo luaät taïi Ñaïi Hoïc Coâng Giaùo America, noùi raèng thuû tuïc ruùt ngaén vöøa ñöôïc Ñöùc Phanxicoâ coâng boá aùp duïng cho moät soá caëp Coâng Giaùo rôi vaøo moät trong caùc tình huoáng nhö phaù thai, maéc beänh truyeàn nhieãm naëng, coù con töø moái lieân heä tröôùc hay bò ngoài tuø. Trong yeáu tính, Giaùo Hoäi ñang ñöa ra moät neûo ñöôøng troâng gioáng nhö neûo ñöôøng ly dò khoâng caàn loãi cuûa daân luaät.
OÂng noùi theâm: caùc thay ñoåi laàn naøy loaïi boû haøng loaït caùc raøo caûn an toaøn cuûa theá kyû 18 nhaèm laøm cho thuû tuïc tuyeân boá voâ hieäu khoûi bò laïm duïng. Caùc haøng raøo naøy do Ñöùc Giaùo Hoaøng Beâneâñíctoâ XIV ñöa ra, trong ñoù coù ñieàu khoaûn phaûi coù phaùn quyeát thöù hai. Theo oâng, vieäc loaïi boû naøy coù nguy cô ñem laïi laàm laãn. "Ñoâi khi baïn muoán ñi nhanh, nhöng baïn seõ ñeå lôõ moät soá yeáu toá vaø rôi vaøo laàm loãi. Thuû tuïc phaùp luaät caàn coù thôøi gian môùi dieãn tieán ñöôïc".
Martens cuõng nhaän ñònh raèng ñoäng thaùi naøy khaù baát thöôøng, vì khoâng ñi qua caùc cô cheá nhö Thöôïng Hoäi Ñoàng veà Gia Ñình chaúng haïn. OÂng baûo: "neáu toâi laø moät giaùm muïc, toâi seõ raát buoàn. Quaû hôi laï, thaäm chí coøn laø daáu hieäu maâu thuaãn nöõa khi moät vò giaùo hoaøng voán öa tham khaûo vaø tinh thaàn hôïp ñoaøn nay xem ra queân khuaáy ñieàu naøy ngay trong moät ñieàu nhö theá naøy. Heát söùc baát thöôøng khi moät luaät leä nhö theá naøy laïi ñöôïc thoâng qua nhö theá".
Nhöng tôø Washington Post cho hay: chính Ñöùc Phanxicoâ coù löu yù tôùi khía caïnh treân trong töï saéc cuûa ngaøi. Ngaøi vieát: "Khoâng phaûi laø toâi khoâng löu yù tôùi vieäc thuû tuïc ruùt ngaén naøy coù theå gaây nguy haïi tôùi nguyeân taéc baát khaû tieâu cuûa hoân nhaân. Do ñoù, toâi öôùc muoán raèng trong nhöõng tröôøng hôïp nhö theá chính vò giaùm muïc seõ ñöôïc cöû laøm thaåm phaùn vì ngaøi, do chöùc vuï chaên chieân cuûa mình, chính laø ngöôøi, cuøng vôùi Pheâroâ, baûo ñaûm hôn heát söï hôïp nhaát Coâng Giaùo trong ñöùc tin vaø trong kyû luaät".
Vaû laïi, theo Catholic World News, Ñöùc Phanxicoâ cho raèng vieäc ñôn giaûn hoùa thuû tuïc tuyeân boá töøng ñöôïc nhaéc tôùi taïi Thöôïng Hoäi Ñoàng ñaëc bieät veà gia ñình naêm 2014. Thöïc vaäy, phuùc trình sau cuøng cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng naøy, soá 48, noùi raèng:
"Moät soá lôùn nghò phuï thöôïng hoäi ñoàng nhaán maïnh tôùi vieäc phaûi laøm cho thuû tuïc tuyeân boá voâ hieäu deã daøng ñeán vôùi tín höõu nhieàu hôn, ñôõ maát thì giôø nhieàu hôn, vaø, neáu coù theå, thì mieãn phí. Trong soá nhieàu ñieàu khaùc, caùc ngaøi ñeà nghò: mieãn vieäc ñoøi phaûi coù toøa thöù hai (second instance) môùi coù theå xaùc nhaän phaùn quyeát; coù theå thieát laäp ra caùc phöông tieän haønh chaùnh döôùi thaåm quyeàn taøi phaùn cuûa giaùm muïc giaùo phaän; vaø neân söû duïng moät dieãn trình ñôn giaûn hôn trong tröôøng hôïp vieäc tuyeân boá voâ hieäu ñaõ roõ raøng hieån nhieân. Tuy nhieân, moät soá nghò phuï thöôïng hoäi ñoàng choáng laïi caùc ñeà nghò naøy vì caùc ngaøi caûm thaáy: chuùng khoâng baûo ñaûm ñem laïi ñöôïc moät phaùn quyeát ñaùng tin caäy. Trong taát caû caùc tröôøng hôïp naøy, caàn phaûi taùi khaúng ñònh raèng ñaây laø vieäc kieåm chöùng söï thaät veà tính thaønh hieäu cuûa daây hoân phoái. Theo moät soá ñeà nghò khaùc, ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc tính thaønh hieäu cuûa Bí Tích Hoân Phoái nhôø khaûo saùt vai troø ñöùc tin nôi nhöõng ngöôøi keát hoân, vì nhôù raèng cuoäc hoân nhaân giöõa hai Kitoâ höõu luoân luoân laø moät bí tích."
Vaû laïi, noù khoâng thieáu söï tham khaûo roäng raõi bôûi noù voán laø thaønh quaû cuûa gaàn 12 thaùng laøm vieäc cuûa moät uûy ban caùc chuyeân vieân cao caáp cuûa Giaùo Trieàu Roâma.
Caùc nhaän ñònh beân leà cuûa caùc giôùi chöùc Giaùo Hoäi
Jim Yardley vaø Elisabetta Povoledo cuûa tôø New York Times chuù troïng ñeán caùc nhaän ñònh beân leà cuûa caùc chöùc saéc Toøa Thaùnh.
Thöïc vaäy, theo tôø baùo naøy, Ñöùc OÂng Alejandro W. Bunge, thö kyù uûy ban soaïn thaûo töï saéc, trong cuoäc hoïp baùo taïi Toøa Thaùnh, noùi raèng "ñeå baûo ñaûm caùc vuï aùn khoâng thieáp nguû, thì caùc toøa aùn vaø caùc quan toøa phaûi nguû ít ñi".
Caùc giôùi chöùc Toøa Thaùnh cho bieát: coøn nhieàu chi tieát caàn phaûi ñöa ra, trong ñoù coù vieäc ra chæ thò cho caùc vò giaùm muïc theá giôùi thi haønh thuû tuïc môùi.
New Yrok Times trích daãn lôøi John Thavis, moät taùc giaû vaø laø moät chuyeân vieân veà Toøa Thaùnh, noùi raèng "Caùc caûi toå laàn naøy muoán noùi 'neáu baïn nghó cuoäc hoân nhaân cuûa baïn khoâng thaønh söï, thì ñöøng ñeå thuû tuïc laøm baïn phaùt khieáp'".
Tôø naøy thuaät laïi thuû tuïc hieän thôøi: thuû tuïc baét ñaàu khi moät ngöôøi phoái ngaãu, thöôøng ñöôïc söï trôï giuùp cuûa moät luaät sö, naïp ñôn xin tuyeân boá voâ hieäu. Ngöôøi phoái ngaãu kia ñöôïc tieáp xuùc bôûi moät toøa aùn caùc giaùo só; ngöôøi naøy coù theå hôïp taùc, nhöng ñieàu naøy khoâng chuû yeáu. Chuùng côù ñöôïc trình baày vaø caùc nhaân chöùng ra laøm chöùng, roài moät ngöôøi baøo chöõa cho Giaùo Hoäi, goïi laø ngöôøi baûo veä daây hoân phoái, xem xeùt chöùng côù vaø lyù luaän raèng khoâng neân tieâu huûy cuoäc hoân nhaân. Toaø ban haønh moät phaùn quyeát vaø phaùn quyeát naøy caàn ñöôïc xaùc nhaän taïi moät phieân xöû khaùc thì aùn voâ hieäu môùi ñöôïc ban caáp.
Hôn nöûa soá aùn voâ hieäu ñöôïc ban caáp laø cuûa Giaùo Hoäi Hoa Kyø. Nhöng ngay taïi ñaây, thuû tuïc cuõng khaù khoù khaên, ñoøi phaûi coù chöùng töø vaø nhieàu giaáy tôø khaùc vaø thöôøng maát hôn caû moät naêm. Vaø vieäc naøy khieán nhieàu ngöôøi khoâng muoán naïp ñôn xin tuyeân boá voâ hieäu nhö treân ñaõ noùi.
New York Times cho raèng vaán ñeà röôùc leã cuûa ngöôøi Coâng Giaùo ly dò vaø keát hoân daân söï bò tranh caõi gay gaét, coøn veà vieäc ñôn giaûn hoùa thuû tuïc tuyeân boá voâ hieäu, "caùc nhaø phaân tích cho raèng coù moät ñoàng thuaän khaù lôùn, vaø ñaây laø lyù do khieán Ñöùc Giaùo Hoaøng tieán haønh".
Theo Catholic World News, veà söï hieåu laàm hay coá yù hieåu laàm cuûa baùo giôùi veà yù nghóa thöïc söï cuûa aùn voâ hieäu hoân nhaân Coâng Giaùo, Ñöùc Hoàng Y Francesco Coccopalmerio, chuû tòch Hoäi Ñoàng Giaùo Hoaøng veà Caùc Baûn Vaên Luaät Phaùp, cô quan coù nhieäm vuï giaûi thích boä giaùo luaät, nhaán maïnh vôùi caùc kyù giaû raèng haïn töø "voâ hieäu hoùa" (annulment) coù theå gaây hieåu laàm, khieán ngöôøi ta cho raèng voâ hieäu hoùa laø tieâu huûy moät cuoäc hoân nhaân.
Thöïc ra khoâng phaûi vaäy: ñaây laø moät dieãn trình daãn tôùi vieäc tuyeân boá tính voâ hieäu (nullity), noùi caùch khaùc tröôùc nhaát noù daãn tôùi vieäc xaùc ñònh xem coù neân tuyeân boá moät cuoäc hoân nhaân laø voâ hieäu löïc (null) hay khoâng, vaø neáu ñuùng nhö theá, thì tuyeân boá tính voâ hieäu cuûa noù.
Theo cha Thomas Rosica, tuyeân boá voâ hieäu laø moät phaùn quyeát cuûa toøa aùn Giaùo Hoäi noùi raèng cuoäc keát hôïp giöõa moät ngöôøi ñaøn oâng vaø moät ngöôøi ñaøn baø, duø ñöôïc keát öôùc trong moät hoân leã cuûa Giaùo Hoäi, khoâng phaûi laø cuoäc hoân nhaân thaønh söï vì khi keát öôùc, noù thieáu nhöõng ñoøi hoûi coù tính yeáu tính nhö öng thuaän ñuùng nghóa, khaû naêng taâm lyù ñaûm nhieäm caùc boån phaän, khoâng muoán coù con...
Moät thaønh vieân khaùc cuûa UÛy Ban laø Ñöùc Toång Giaùm Muïc Luis Ladaria Ferrer, Doøng Teân, thö kyù cuûa Thaùnh Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin, cho hay: vieäc quaàn chuùng thieáu hieåu bieát veà hoân nhaân ñaõ daãn tôùi vieäc gia taêng ñaùng keå nhöõng ngöôøi Coâng Giaùo ñi keát hoân maø khoâng hieåu bieát gì veà cuoäc hoân nhaân Kitoâ Giaùo.
Vieäc thieáu hieåu bieát aáy coù theå laø nguyeân nhaân khieán nhieàu ngöôøi hoaøi nghi khoâng bieát lieäu taát caû nhöõng ngöôøi keát hoân trong Giaùo Hoäi coù hieåu ñuû caùc giaùo huaán naøy khoâng, vaø do ñoù, lieäu söï öng thuaän keát hoân cuûa hoï coù tham chieáu caùc giaùo huaán naøy hay khoâng. Trong tình huoáng nhö theá, cuoäc hoân nhaân cuûa hoï coù theå voâ hieäu.
Taùc duïng ñoái vôùi Thöôïng Hoäi Ñoàng thaùng 10 naêm 2015
World Catholic News cho raèng thuû tuïc ñôn giaûn hoùa naøy khoâng bieát coù hieäu quaû gì quan troïng ñoái vôùi Giaùo Hoäi Hoa Kyø hay khoâng, vì phaàn lôùn caùc caûi toå, nhö treân ñaõ noùi, ñaõ ñöôïc Giaùo Hoäi naøy aùp duïng roài, nhöng chaéc chaén noù coù taùc ñoäng lôùn ñoái vôùi Thöôïng Hoäi Ñoàng veà Gia Ñình vaøo thaùng 10 naêm 2015 khi Thöôïng Hoäi Ñoàng baøn tôùi vieäc cho pheùp ngöôøi ly dò vaø taùihoân daân söï ñöôïc röôùc leã, moät vieäc seõ bôùt bò aùp löïc ñeå phaûi dieãn ra.
John Allen cuûa taäp san Crux vieát raèng: "Quyeát ñònh naøy seõ hieäu chuaån laïi cuoäc thaûo luaän taïi Thöôïng Hoäi Ñoàng vaøo thaùng Möôøi veà gia ñình, chaéc chaén seõ khoâng coøn nhaán maïnh nhieàu vaøo vieäc cho ngöôøi Coâng Giaùo ly dò vaø taùi hoân röôùc leã nöõa maø daønh choã cho caùc vaán ñeà khaùc".
Theo Allen, ñoäng thaùi cuûa Ñöùc Phanxicoâ laàn naøy hieån nhieân laø moät bieän phaùp thoûa hieäp, laøm vöøa loøng caû hai phe uûng hoä vaø phaûn ñoái vieäc cho caùc ngöôøi Coâng Giaùo ly dò vaø taùi hoân röôùc leã. Phe baûo thuû haøi loøng vì thaáy Ñöùc Phanxicoâ khoâng deã daõi vôùi vieäc ly dò, phe caáp tieán haøi loøng vì ít nhaát Giaùo Hoäi cuõng chöùng toû moät loøng caûm thöông lôùn hôn nhieàu.
Baèng caùch thoûa hieäp tröôùc, tuy Ñöùc Phanxicoâ khoâng giaûi quyeát cuoäc tranh luaän veà röôùc leã, nhöng roõ raøng laø ngaøi laøm noù ñôõ noùng boûng hôn. Ngaøi muoán Thöôïng Hoäi Ñoàng seõ khoâng bò taéc ngheõn bôûi cuoäc tranh luaän naøy. Maø seõ khai phoùng hôn ñoái vôùi nhieàu vaán ñeà quan troïng khaùc ñang ñaët ra cho gia ñình hieän ñaïi: ngheøo khoå, chieán tranh, cöôõng baùch di cö...
Allen coù caùi nhìn hôi khaùc veà taùc duïng cuûa töï saéc ñoái vôùi Giaùo Hoäi Hoa Kyø. Kyù giaû naøy cho raèng ñaây laø daáu chæ söï ngöôõng moä cuûa Ñöùc Phanxicoâ ñoái vôùi Giaùo Hoäi naøy. Trong nhieàu naêm qua, Giaùo Hoäi naøy voán bò mang tieáng laø "nhaø maùy saûn xuaát aùn voâ hieäu" theo nghóa quaù deã daõi trong vieäc ban caáp aùn voâ hieäu. Thöïc teá, khoâng phaûi vaäy. Giaùo Hoäi naøy coi troïng thuû tuïc tuyeân boá voâ hieäu qua vieäc ñaàu tö nhieàu taøi nguyeân vaøo vieäc huaán luyeän luaät sö vaø thaåm phaùn vaø laøm cho thuû tuïc deã daøng vaø ñôõ toán keùm hôn. Keát quaû laø Giaùo Hoäi Hoa Kyø chieám phaân nöûa phaùn quyeát voâ hieäu treân theá giôùi duø hoï chæ chieám 6 phaàn traêm daân soá Coâng Giaùo theá giôùi.
Ñeà caäp tôùi nhöõng thay ñoåi gaàn ñaây trong luaät daân söï ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñoàng tính, Cha Thomas Rosica trích daãn lôøi ñöùc Hoàng Y Cocopalmerio noùi raèng caùc luaät leä naøy chaéc chaén coù moät taùc ñoäng ñoái vôùi giaùo luaät. Thaønh thöû, chuùng ta caàn nghieân cöùu saâu roäng hôn caùc vaán ñeà nhö Giaùo Hoäi phaûi phaûn öùng ra sao ñoái vôùi caùc luaät leä naøy? Khi caùc caëp ñoàng tính xin röûa toäi cho con caùi hoï thì Giaùo Hoäi phaûi laøm sao?...
Nhaân dòp naøy, Cha Thomas Rosica nhaán maïnh tôùi khía caïnh tích cöïc cuûa aùn voâ hieäu giuùp traùnh cho nhöõng ngöôøi ly dò maéc caûm thöùc bò tuyeät thoâng. Cha cho raèng moät giaùo huaán tích cöïc veà aùn voâ hieäu caàn ñöôïc giaûng daïy taïi moãi giaùo xöù. Duø aùn voâ hieäu coù theå laø moät dieãn trình ñau ñôùn cho moät soá ngöôøi, nhöng noù cuõng laø phöông theá cuûa ôn thaùnh, cuûa chöõa laønh, bình an cho taâm trí.
Nhaän ñònh cuûa nhaø luaät hoïc
Edward Peters, moät giaùo sö luaät taïi Ñaïi Chuûng Vieän Thaùnh Taâm ôû Detroit, cho raèng vieäc chæ caàn moät phaùn quyeát ñeå quyeát ñònh tính voâ hieäu cuûa cuoäc hoân nhaân chaéc chaén giuùp laøm ngaén dieãn trình naøy. Tuy nhieân vieäc chæ caàn moät thaåm phaùn döôùi traùch nhieäm cuûa giaùm muïc, theo oâng, khoâng thay ñoåi gì veà luaät vì theo ñieàu 1425 tieát 4, caùc vò giaùm muïc voán ñaõ ñöôïc ban quyeàn naøy, vôùi söï ñoàng yù cuûa hoäi ñoàng giaùm muïc ñòa phöông. Vieäc chính giaùm muïc laøm thaåm phaùn cuõng theá seõ khoâng thay ñoåi luaät leä hieän haønh bao nhieâu, theo ñieàu 1419 tieát 1.
Peters cho raèng "thuû tuïc ruùt ngaén hôn" chaéc chaén laø thay ñoåi heát söùc coù yù nghóa. Trong khi caùc khoaûn noùi veà quyeàn khaùng aùn cuõng nhö leä phí thì chæ ñem tôùi caùc thay ñoåi khoâng ñaùng keå, nhaát laø ñoái vôùi caùc giaùo phaän Hoa Kyø, nôi haàu heát ñaõ giaûm thieåu leä phí, thaäm chí mieãn moïi leä phí nöõa.
Xeùt kyõ, Peters lo ngaïi cho raèng töø nay ñeán ngaøy thöïc thi caùc ñieàu luaät môùi chæ coøn chöøng 3 thaùng, khoâng hieåu caùc vò giaùm muïc giaùo phaän coù ñöôïc chuaån bò ñaày ñuû ñeå ñaûm nhieäm "gaùnh naëng" môùi hay khoâng. Theo oâng, neáu caùc caûi toå cuûa Ñöùc Phanxicoâ ñöôïc coi laø heát söùc coù yù nghóa trong voøng 300 naêm nay, thì thôøi gian vacatio legis (töùc thôøi gian chuaån bò giöõa luaät cuõ vaø luaät môùi) khoâng theå chæ laø 3 thaùng ñöôïc. Ñieàu naøy, theo oâng, neân ñeå cho Thöôïng Hoäi Ñoàng thaùng Möôøi naêm 2015 quyeát ñònh.
Linh muïc Robert J. Kaslyn, Doøng Teân, khoa tröôûng khoa giaùo luaät taïi Ñaïi Hoïc Coâng Giaùo America, cuõng cho raèng hai trong caùc caûi toå quan troïng nhaát chính laø vieäc boû thuû tuïc khaùng aùn töï ñoäng vaø thuû tuïc ruùt ngaén trong tröôøng hôïp coù chöùng côù hieån nhieân. Tuy nhieân, khoâng thaáy ngaøi lo ngaïi gì veà vacation legis nhö Edward Paters.
Vuõ Van An