Nhaän ñònh cuûa AP veà chuyeán ñi Hoa Kyø naêm 2015
cuûa Ñöùc Phanxicoâ
Nhaän ñònh cuûa AP veà chuyeán ñi Hoa Kyø naêm 2015 cuûa Ñöùc Phanxicoâ.
Roma (VietCatholic News 31-08-2015) - Vieát cho Associated Press ngaøy 31 thaùng 8 naêm 2015, Rachel Zoll cho raèng khi Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaët chaân xuoáng saân bay Caên Cöù Khoâng Quaân Andrews gaàn Washington D.C. ngaøy 22 thaùng 9 naêm 2015, khoâng nhöõng ñaây laø laàn ñaàu tieân ngaøi tôùi Hoa Kyø trong tö caùch giaùo hoaøng, maø laø laàn ñaàu tieân trong ñôøi ngaøi.
Thöïc vaäy, ñöùc nguyeân Hoàng Y Jorge Mario Bergoglio cuûa Buenos Aires, Argentina, chöa bao giôø theo chaân raát nhieàu nhaø laõnh ñaïo Coâng Giaùo cuøng phaåm traät vôùi ngaøi trong vieäc naâng cao dieän maïo caù nhaân cuûa mình ñoàng thôøi gaây quó cho caùc söù meänh taïi queâ nhaø, baèng caùch noái keát vôùi Giaùo Hoäi Hoa Kyø raát nhieàu aûnh höôûng vaø giaàu coù veà taøi nguyeân.
Loã troáng trong tieåu söû cuûa ngaøi naøy coù theå giaûi thích ñöôïc phaàn naøo nhôø chính caù tính cuûa ngaøi. Ngaøi laø ngöôøi quyeán luyeán queâ höông (homebody), khoâng öa xa nhaø vaø luoân caûm thaáy coù boån phaän phaûi gaàn guõi moïi ngöôøi trong toång giaùo phaän. Ngaøi cuõng coù tieáng laø ngöôøi choáng ñoái vieäc leo cao trong baäc thang ngheà nghieäp, leân aùn ñieàu ngaøi goïi laø "giaùm muïc phi tröôøng", töùc caùc vò giaùm muïc daønh nhieàu thì giôø cho vieäc du haønh laáy tieáng hay thuù vui thay vì phuïc vuï con chieân cuûa mình.
Tuy vaäy, vieäc ngaøi thieáu traûi nghieäm ñaàu tay veà Hoa Kyø vaãn laøm nhieàu ngöôøi thaéc maéc, nhaát laø nhöõng ngöôøi khoù chaáp nhaän lôøi chæ trích khoâng neå nang gì cuûa ngaøi ñoái vôùi caùc thaùi quaù cuûa chuû nghóa tö baûn hoaøn caàu vaø khoâng bieát lieäu vò giaùo hoaøng ñaàu tieân töø Myõ Chaâu La Tinh naøy coù aâm æ moät giaän hôøn naøo ñoái vôùi lòch söû chính saùch Hoa Kyø taïi vuøng queâ höông cuûa ngaøi hay khoâng.
Massimo Faggioli, moät nhaø chuyeân moân veà lòch söû Giaùo Hoäi taïi Ñaïi Hoïc Thaùnh Toâma ôû Minnesota, noùi raèng "Chuyeán ñi Hoa Kyø laàn naøy seõ laø chuyeán ñi khoù khaên nhaát, thaùch thöùc nhaát vaø cuõng ñaùng löu yù nhaát vì ngaøi ñang thaêm doø moät theá giôùi xa laï vôùi ngaøi hôn AÙ Chaâu, hôn Phi Luaät Taân" nôi ngaøi thaêm vieáng hoài thaùng Gieâng naêm 2015. "Ñaây khoâng chæ laø raøo caûn veà ngoân ngöõ, noù coøn laø raøo caûn veà vaên hoùa nöõa".
Ñöùc Cha Marcelo Sanchez Sorondo, ngöôøi Argentina vaø laø moät trong caùc coá vaán chuû yeáu cuûa Ñöùc Phanxicoâ taïi Vatican, noùi raèng ngaøi bieát nhöng khoâng ñoàng yù vôùi caûm thöùc cho raèng Ñöùc Phanxicoâ gheùt Hoa Kyø. Quan ñieåm cuûa Ñöùc Phanxicoâ khi cho raèng heä thoáng kinh teá hoaøn caàu, moät heä thoáng vì quaù taäp chuù vaøo vieäc toái ña hoùa lôïi nhuaän, neân ñang trieät haï ngöôøi ngheøo vaø moâi tröôøng, quan ñieåm naøy quaû laø khoù nghe taïi moät ñaát nöôùc voán ñöôïc coi laø ñaïi baûn doanh cuûa chuû nghóa tö baûn.
Nhöng Ñöùc Cha Sanchez Sorondo nhaán maïnh raèng Ñöùc Phanxicoâ khoâng choáng chuû nghóa tö baûn vaø cho hay Ñöùc Giaùo Hoaøng thaùn phuïc Hoa Kyø vì caùc nguyeân taéc cuûa Caùc Nhaø Laäp Quoác, nhöõng vò ñaõ taïo nhieàu aûnh höôûng ñoái vôùi phong traøo giaønh ñoäc laäp taïi queâ höông Argentina cuûa ngaøi. Tuy nhieân, theo Ñöùc Cha Sanchez Soronda, quan ñieåm cuûa Ñöùc Phanxicoâ cuõng ñöôïc leân khuoân bôûi moät lòch söû khaùc trong ñoù, coù moái lieân heä cuûa Hoa Kyø vôùi caùc nhaø ñoäc taøi Myõ Chaâu La Tinh, vieäc Hoa Kyø ñoái xöû vôùi caùc di daân Meã Taây Cô vaø Trung Myõ, vaø chính saùch quaù laâu daøi cuûa Hoa Kyø ñoái vôùi Cuba. Gaàn ñaây, Ñöùc Phanxicoâ ñaõ giuùp thöông thaûo vieäc phaù baêng giaù coù tính lòch söû ñoái vôùi moái lieân heä giöõa Hoa Kyø vaø Cuba, daãn tôùi vieäc hai beân laäp laïi caùc lieân heä ngoaïi giao.
Trong cuoäc phoûng vaán taïi Roâma, Ñöùc Cha Sanchez Sorondo noùi raèng "toâi khoâng nghó Ñöùc Giaùo Hoaøng coù baát cöù ñieàu gì choáng laïi Hoa Kyø. Ñieàu ngaøi coù theå coù laø caûm nhaän caùc haäu quaû cuûa Myõ Chaâu La Tinh".
Ñieàu treân quaû laø cô sôû hoaøn toaøn môùi meû ñoái vôùi caû ngöôøi Coâng Giaùo Hoa Kyø, laø nhöõng ngöôøi quaù quen thuoäc vôùi hai vò tieàn nhieäm caän keà cuûa Ñöùc Phanxicoâ, töùc caùc vò giaùo hoaøng Gioan Phaoloâ II vaø Beâneâñíctoâ XVI. Caû hai vò ñeàu ñaõ soáng qua Theá Chieán II, töùc thôøi kyø ngöôøi Hoa Kyø ñöôïc coi nhö ngöôøi giaûi phoùng vaø aân nhaân ñoä löôïng trong vieäc taùi thieát luïc ñòa bò chieán tranh laøm cho tan hoang naøy.
Khi Ñöùc Gioan Phaoloâ II coøn laø Hoàng Y Karol Wojtyla, Toång Giaùm Muïc Krakow, Ba Lan, ngaøi ñaõ du haønh cuøng khaép nöôùc Myõ, nhaát laø ñeán thaêm caùc coäng ñoàng Hoa Kyø goác Ba Lan. Luùc ñaõ laø giaùo hoaøng, ngaøi tìm ñöôïc cô sôû chung raát lôùn vôùi ngöôøi Hoa Kyø ñoù laø cuoäc chieán ñaáu choáng chuû nghóa coäng saûn.
Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI, töùc ñöùc nguyeân Hoàng Y Joseph Ratzinger xuaát thaân töø Ñöùc, voán laø ngöôøi canh giöõ ñöùc tin suoát hôn hai thaäp nieân döôùi thôøi Ñöùc Gioan Phaoloâ II. Ngaøi khoâng nhöõng ñaõ tôùi thaêm Hoa Kyø, maø coøn thöôøng xuyeân gaëp gôõ caùc nhaø laõnh ñaïo Giaùo Hoäi Myõ taïi Roâma. Naêm 2008, nhaân chuyeán vieáng thaêm Hoa Kyø duy nhaát trong tö caùch giaùo hoaøng, ngaøi chaøo kính Toång Thoáng George W. Bush taïi Toøa Baïch OÁc vaø keát thuùc baèng caâu: "God Bless America" (Thieân Chuùa chuùc phuùc cho Hoa Kyø). Theo Faggioli, nhieàu ngöôøi AÂu Chaâu cuõng nhö nhieàu ngöôøi khaùc cho raèng vieäc aáy cho thaáy ngaøi uûng hoä yù nieäm coi nöôùc Myõ laø ngoaïi haïng.
Cuõng theo Faggioli, "Vì goác gaùc vaên hoùa cuõng nhö huaán luyeän cuûa ngaøi, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ hoaøn toaøn khaùc". Trong soá caùc traûi nghieäm cuûa ngaøi laø cuoäc khuûng hoaûng kinh teá naêm 2001 cuûa Argentina, moät cuoäc khuûng hoaûng gaây baïo loaïn, thaát nghieäp gia taêng kinh khuûng, vaø noái tieáp nhau raát nhanh caùc oâng toång thoáng vôùi caùc chính phuû loay hoay tìm caùch traû nhöõng moùn nôï khoång loà. Ñöùc HY Bergoglio tröïc tieáp tham döï vaøo vieäc coá gaéng giuùp ngöôøi Argentina vaø caùc nhaø laõnh ñaïo cuûa hoï thoaùt ra khoûi côn bó, moät côn bó voán ñöôïc gaùn cho caùc chính saùch thò tröôøng töï do ñöôïc Hoa Kyø coå vuõ.
Linh muïc Thomas Reese, moät phaân tích gia kyø cöïu cuûa tôø National Catholic Reporter vaø laø taùc giaû cuoán Inside the Vatican, nhaän ñònh raèng: Ñaùng lyù ra, moät suïp ñoå nhö theá seõ thuùc ñaåy ngaøi ñi thaêm Hoa Kyø. Caùc nhaø laõnh ñaïo ngoaïi quoác coù thoùi quen cöû moät vò Hoàng Y ñòa phöông laøm söù giaû khoâng chính thöùc ñeå "baûo ñaûm raèng ngöôøi ôû Washington, vaø caùc giaùm muïc Hoa Kyø, hieåu roõ taùc ñoäng" cuûa caùc chính saùch cuûa Hoa Kyø taïi ngoaïi quoác.
Nhöng roõ raøng vai troø ñoù chöa bao giôø ñöôïc Ñöùc Hoàng Y Bergoglio nghó tôùi. Ngaøi voán coù moái lieân heä heát söùc caêng thaúng vôùi giai caáp laõnh ñaïo Argentina, thöôøng thaùch thöùc hoï moät caùch thaúng thöøng taïi caùc nghò hoäi quoác gia, ñoøi hoï phaûi baõi boû tö lôïi phe phaùi vaø laøm nhieàu hôn nöõa cho ngöôøi ngheøo vaø yeáu theá.
Linh muïc Reese cho raèng "döôøng nhö ngaøi khoâng thuaän haûo vôùi hoï, ñeå noùi vôùi hoï raèng: 'thoâi ñöôïc, ñaây laø chieán löôïc cuûa chuùng ta. Chuùng ta haõy ñi vaän ñoäng haäu tröôøng ôû Washington cho caùc vaán ñeà naøy'. Hoï thöôøng khoâng noùi chuyeän ñöôïc vôùi nhau".
Tuy nhieân, caùc nhaø chuyeân moân veà Giaùo Hoäi cho raèng nieàm tin cuûa Ñöùc Phanxicoâ veà vieäc thöïc ra moät vò giaùo phaåm trung thaønh phaûi nhö theá naøo ñaõ laø nhaân toá lôùn nhaát khieán ngaøi giöõ khoaûng caùch ñoái vôùi Hoa Kyø.
Gioáng moïi tu só Doøng Teân, Ñöùc Hoàng Y Bergoglio voán ñoan höùa seõ khoâng möu caàu ñòa vò cao trong Giaùo Hoäi. Ngaøi laø tu só Doøng Teân ñaàu tieân trong suoát lòch söû 481 naêm cuûa Doøng trôû thaønh giaùo hoaøng. Theo Austen Ivereigh, taùc giaû cuoán The Great Reformer: Francis and the Making of a Radical Pope, vieäc cöû nhieäm ngaøi naêm 1992 laøm giaùm muïc phuï taù cuûa Buenos Aires ñaõ laø moät cuù soác, cho caû ngaøi laãn ngöôøi Coâng Giaùo Argentina, laø nhöõng ngöôøi chöa heà nghe bieát veà ngaøi.
Ñöôïc xöng tuïng laø "vò giaùo hoaøng oå chuoät" do söï taän tuïy cuûa ngaøi ñoái vôùi ngöôøi ngheøo, ngaøi daønh phaàn lôùn thì giôø cuûa ngaøi trong tö caùch toång giaùm muïc ñeå ñi thaêm caùc khu ñaàm laày nöôùc ñoïng cuûa Buenos Aires. Caùc kyø nghæ cuûa ngaøi chæ coù nghóa laø ôû laïi toøa toång giaùm muïc vaø ñoïc saùch. Khi ñaõ laøm giaùo hoaøng cuõng theá, ngaøi thöôøng ôû laïi Vatican trong caùc kyø nghæ, nhö kyø nghæ muøa Heø naêm 2015 ñaõ chöùng toû.
Ngaøi khoâng thích ñi ngoaïi quoác. Ivereigh vieát raèng: trong thaäp nieân 1980, khi ñöôïc göûi qua Ñöùc ít thaùng ñeå hoaøn taát luaän aùn tieán só, ngaøi nhôù nhaø ñeán ñoä nhieàu ñeâm thöùc traéng ngaém caùc maùy bay caát caùnh töø phi tröôøng ñi Argentina.
Linh muïc Matt Malone, chuû buùt taäp san America cuûa Doøng Teân, ñaët truï sôû taïi New York, cho hay: "Ñoái vôùi toâi vieäc ngaøi chöa ôû ñaây khoâng laøm toâi ngaïc nhieân bao nhieâu. Caû ñôøi ngaøi ñaõ ñöôïc daønh cho ngöôøi Argentina vaø Nam Myõ".
Trong moät buoåi phoûng vaán vôùi caùc kyù giaû hoài thaùng 7 naêm 2015, Ñöùc Phanxicoâ cho bieát ngaøi seõ daønh vaøi tuaàn tröôùc cuoäc toâng du Hoa Kyø ñeå "hoïc hoûi" veà chuyeán ñi naøy. Trong quaù khöù, ngaøi töøng cho bieát khoâng ñöôïc oån laém veà tieáng Anh, nhöng ngaøi töøng ñoïc nhieàu baøi dieãn vaên baèng tieáng Anh moät caùch troâi chaåy vaø ñöôïc noàng haäu tieáp nhaän trong hai cuoäc toâng du khaùc nhau, ôû Nam Haøn vaø ôû Sri Lanka cuõng nhö Phi Luaät Taân. ÔÛ Hoa Kyø, ngaøi seõ ñoïc dieãn vaên caû baèng tieáng Anh laãn tieáng Taây Ban Nha.
Chuyeán vieáng thaêm Hoa Kyø ñaàu tieân cuûa ngaøi seõ baét ñaàu taïi Washington, nôi ngaøi ñoïc dieãn vaên tröôùc löôõng vieän Quoác Hoäi Hoa Kyø vaøo ngaøy 24 thaùng 9 naêm 2015, sau ñoù, laø baøi dieãn vaên tröôùc Ñaïi Hoäi Ñoàng Lieân Hieäp Quoác taïi New York, vaø Thaùnh Leã ngoaøi trôøi taïi Cuoäc Gaëp Gôõ Caùc Gia Ñình Theá Giôùi taïi Philadelphia.
Nhöng tröôùc khi vaøo Hoa Kyø, ngaøi seõ thaêm moät nôi quen thuoäc vôùi ngaøi hôn ñoù laø Cuba. Trong caùc ngaøy 19 tôùi 22 thaùng 9 naêm 2015, ngaøi seõ ñaùnh daáu thôøi ñaïi môùi giöõa nöôùc naøy vaø Hoa Kyø, roài töø ñoù môùi vaøo thaúng Hoa Kyø.
Linh muïc Reese nhaän ñònh raèng: "traùi tim ngaøi luoân ôû vôùi theá giôùi ñeä tam vaø Nam Baùn Caàu, nhöng ngaøi cuõng coù caùch coâng boá Tin Möøng sao cho loâi cuoán ñoái vôùi nhaân daân Hoa Kyø. Toâi nghó nhaân daân Hoa Kyø seõ coù moät ñaùp öùng maïnh meõ daønh cho ngaøi. Toâi nghó hoï seõ bò ngaøi meâ hoaëc".
Vuõ Van An