Töôûng nieäm moät naêm
cuoäc baùch haïi caùc kitoâ höõu Iraq
Töôûng nieäm moät naêm cuoäc baùch haïi caùc kitoâ höõu Iraq.
Phoûng vaán oâng Stefano Nanni nhaân vieân cöùu trôï nhaân ñaïo taïi Iraq.
Iraq (RG 7-08-2015; Vat. 30-08-2015) - Caùch ñaây ñuùng moät naêm, ngaøy muøng 7 thaùng 8 naêm 2014 ñaõ coù 120,000 kitoâ höõu phaûi troán chaïy khoûi thaønh phoá Mossul, sau khi thaønh phoá naøy rôi vaøo tay caùc löïc löông thaùnh chieán hoài giaùo cuûa Nhaø nöôùc Hoài IS. Hoï ñaõ phaûi boû laïi sau löng moïi söï vaø ra ñi ngay ban ñeâm, chæ voûn veïn vôùi manh aùo treân ngöôøi. Caùc löïc löôïng daân quaân Hoài ñöa ra cho hoï ba ñieàu kieän: moät laø phaûi theo Hoài giaùo, hai laø phaûi traû thueá toân giaùo neáu muoán ôû laïi soáng taïi ñaây, ba laø ra ñi hay cheát. Vaø caùc kitoâ höõu ñaõ löïa choïn ra ñi. Cuõng ñaõ coù nhieàu ngöôøi bò saùt haïi. Hoï boàng beá nhau höôùng tôùi caùc thaønh phoá trong vuøng Kurdistan chöa bò caùc löïc löôïng hoài chieám ñoùng. Cuøng phaûi chaïy troán cuõng coù caùc ngöôøi hoài Yazidi. Cho tôùi nay caùc ngöôøi tî naïn Iraq vaãn phaûi tieáp tuïc soáng trong caùc traïi tî naïn, hay ôû baát cöù choã naøo hoï coù theå döøng laïi, vaø phaûi soáng trong caûnh baáp beânh khoâng bieát ñeán bao giôø môùi coù theå trôû veà caùc thaønh phoá vaø laøng maïc cuûa hoï trong bình nguyeân Ninive.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quyù vò moät soá nhaän ñònh cuûa oâng Stefano Nanni, nhaân vieân cöùu trôï nhaân ñaïo thuoäc hieäp hoäi "Moät caây caàu cho" vaø laø quan saùt vieân Iraq trong vuøng Dohuk, nôi coù ñoâng ngöôøi tî naïn tuï hoïp.
Hoûi: Thöa oâng Nanni, oâng coù theå nhaéc laïi chuyeän gì ñaõ xaûy ra cho caùc kitoâ höõu Iraq caùch ñaây moät naêm hay khoâng?
Ñaùp: Caùch ñaây moät naêm ngaøy muøng 10 thaùng 6 khi thaønh phoá Mossul vaø caùc thaønh phoá vaø laøng maïc chung quanh bò ñaùnh chieám, ñaõ xaûy ra moät cuoäc xuaát haønh vó ñaïi cho tôùi nay ñaõ khieán cho khoaûng 1.3 trieäu ngöôøi phaûi di cö vaø trôû thaønh ngöôøi tî naïn trong vuøng Kurdistan töï trò. Vaøo thaùng 6 ñaõ coù laøn soùng ngöôøi tî naïn ñaàu tieân, nhaát laø caùc kitoâ höõu, höôùng veà thaønh phoá Erbil. Ñaõ töø laâu vuøng Erbil ñuôïc coi laø moät vuøng khaù an toaøn ñoái vôùi coäng ñoaøn kitoâ, vaø caû ngaøy nay nöõa coù theå ghi nhaän ñieàu naøy trong khu phoá kitoâ Ainkawa, nôi coù raát ñoâng ngöôøi ñang tìm taùi xaây döïng moät cuoäc soáng bình thöôøng. Nhöng raát tieác ñaây khoâng phaûi laø dieàu deã daøng. Tieáp theo ñoù caùc cuoäc taán coâng khaùc töø phía caùc löïc löôïng cuûa Nhaø nöoùc Hoài ñaõ taïo ra caùc laøn soùng di cö tî naïn khaùc nöõa höôùng veà thaønh phoá Erbil vaø Sulaymaniyah. Chæ trong voøng 10 ngaøy ñaàu thaùng 8 naêm ngoaùi ñaõ coù khoaûng 500,000 ngöôøi chaïy troán khoûi tænh Ninive, haàu nhö saùt bieân giôùi vôùi Siria. Cho ñeán nay vaãn coøn coù 800,000 ngöôøi tî naïn trong tænh Dohuk, nôi quy tuï ñoâng ngöôøi tî naïn noäi ñòa nhaát Iraq.
Hoûi: Thöa oâng, ñaõ coù raát ñoâng kitoâ höõu phaûi soáng trong hoaøn caûnh khoù khaên toät cuøng. Hoï laø caùc ngöôøi tî naïn, phaûi soáng trong caùc thaønh phoá khaùc,, trong caùc vuøng khaùc cuûa quoác gia. Sau moät naêm phaûi chaïy troán, tình traïng soáng cuûa hoï hieän nay ra sao?
Ñaùp: Sau moät naêm raát tieác tình traïng cuûa hoï ñaõ khoâng khaû quan hôn, bôûi vì chuùng ta taát caû ñeàu bieát raèng caùc vuï ñuïng ñoä treân ñaát ñaõ khoâng ñöa tôùi choã taùi chieám caùc vuøng bò maát töø phía quaân ñoäi cuûa chính quyeàn trung öông Iraq, töø caùc löïc löôïng peshmerga vaø töø lieân minh quoác teá do Hoa Kyø laõnh ñaïo. Haøng ngaøn ngöôøi phaûi soáng trong caùc traïi tî naïn. Trong tænh Ñohuk nôi toâi ñang ôû coù tôùi 16 traïi tî naïn. Phaûi buoàn loøng maø noùi raèng caùc traïi tî naïn naøy xem ra ñang höôùng tôùi tình traïng thaønh thò hôn, nhöng trong caùc traïi coù caùc vieäc phuïc vuï hoaït ñoäng bình thöôøng ít nhieàu höõu hieäu. Nhöng tình traïng cuûa nhöõng ngöôøi soáng ngoaøi caùc traïi tî naïn thì hoãn loaïn vaø phöùc taïp hôn. Söï quaûng ñaïi cuûa daân chuùng ñòa phöông ñoái vôùi ngöôøi tî naïn cuõng suy giaûm sau moät naêm. Tình traïng caáp thieát leân cao ñoä vaøo naêm ngoaùi vôùi caùc laøn soùng ngöôøi tî naïn traøn tôùi, roài sau ñoù laø muøa ñoâng khaù khoù khaên, nhöng töø ba thaùng nay thì trôùi noùng ñeán ngheït thôû leân tôùi 40-50 ñoä C. Vaø ñaây laø moät vaán ñeà raát nghieâm troïng khaùc nöõa. Ngöôøi ta cuõng noùi tôùi vieäc giaûm ngaân khoaûn, bôûi vì tình hình chieán söï treân ñaát raát laø hoãn loaïn.
Hoûi: Tröôùc khi xaûy ra caùc bieán coá kinh khuûng naøy trong vuøng Ninive caùc coäng ñoaøn toân giaùo vaø vaên hoùa khaùc nhau soáng chung vôùi nhau. Tình hình baây giôø ra sao?
Ñaùp: Iraq laø moät vuøng nôi ñaõ töø luoân luoân coù raát nhieàu neàn vaên hoùa vaø toân giaùo chung soáng vôùi nhau. Nhaø nöôùc Hoài giaùo chæ laø moät saûn phaåm cuoái cuøng cuûa caùc saùch löôïc chính trò toäi phaïm ñoäi loát toân giaùo, ñöôïc taùi duyeät xeùt trong 15 naêm trôû laïi ñaây thoâi. Caùc ñöôøng loái chính trò toân giaùo ñaõ do nguyeân thuû töôùng Nouri al Maliki khôûi xöôùng, ñaõ ñöôïc Hoa Kyø yeåm trôï sau thôøi kyø haäu xaâm laêng, vaø Iran cuõng höôùng tôùi choã taïo thuaän tieän cho caùc thaønh phaàn Sciít taïi Iraq kyø thò caùc ngöôøi Sunnít, vaø noùi chung taát caû moïi nhoùm thieåu soá khaùc. Söï kieän naøy trong 15 naêm qua ñaõ ñöa tôùi cuoäc di cö cuûa caùc kitoâ höõu, caùc ngöôøi Hoài Yazidi vaø Turcomane veà maïn baéc Iraq. Caùc kitoâ höõu taïi Iraq ñaõ laø 800,000 tôùi 1 trieäu ngöôøi tröôùc naêm 2003, hieän nay chæ coøn khoaûng 500,000 vaø raát nhieàu ngöôøi muoán boû nöôùc ra ñi. Trong caùc ngaøy ñaàu thaùng 8 toâi ñaõ lieân laïc vôùi 10 gia ñình kitoâ tî naïn trong moät trung taâm vaên hoùa Assiri taïi Dohuk, vaø caâu noùi thoâng thöôøng nhaát cuûa hoï laø "ÔÛ ñaây khoâng coøn moät choã an ninh naøo cho chuùng toâi nöõa". Coù raát nhieàu ngöôøi tìm caùch sang AÂu chaâu hay ra khoûi Iraq vôùi caùc phöông tieän baát hôïp phaùp, vaø giaù phaûi traû xeâ xích giöõa 10 vaø 12 ngaøn myõ kim.
* * *
Trong khi ñoù nöôùc Siria laùng gieàng cuûa Iraq töø hôn 4 naêm nay cuõng ñang phaûi soáng thaûm caûnh noäi chieán khoâng coù loái thoaùt vaø nguy cô baønh tröôùng cuûa Nhaø nöôùc Hoài giaùo ngaøy caøng gia taêng. Moät beân laø toång thoáng Bashar Al Assad tham quyeàn coá vò, thaûn nhieân ra leänh baén gieát, boû bom taøn saùt ngöôøi daân, beân kia laø phe ñoái laäp vaø haøng chuïc löïc löôïng vuõ trang khaùc nhau, vôùi ñuû moïi thaønh phaàn, keå caû lính ñaùnh thueâ nöôùc ngoaøi. Ñuôïc Nga vaø Iran hoã trôï, toång thoáng Al Assad nhaát quyeát khoâng ra ñi, vaø thaûn nhieân nhìn quoác gia Siria taân tieán bieán thaønh caùc ñoáng gaïch vuïn, vôùi hôn 300,000 ngöôøi cheát, maáy trieäu ngöôøi tî naïn ôû nöôùc ngoaøi vaø hôn 6 trieäu ngöôøi phaûi di taûn trong nöôùc. Hoài ñaàu thaùng 8 naêm 2015 caùc löïc löôïng thaùnh chieán cuûa Nhaø nöôùc Hoài giaùo ñaõ taán coâng thaønh phoá Al Qaryatain vaø baét coùc haøng chuïc thöôøng daân, goàm caû phuï nöõ vaø treû em, trong ñoù coù nhieàu kitoâ höõu.
Sau ñaây laø moät soá nhaän ñònh cuûa Ñöùc Toång Giaùm Muïc Mario Zenari, Söù Thaàn Toøa Thaùnh taïi Damasco.
Hoûi: Thöa Ñöùc Söù Thaàn Toøa Thaùnh, Ñöùc Söù Thaàn nghó gì veà vuï taán coâng thaønh phoá Al Qaryatain, nôi caùch ñaây maáy naêm coù caùc coäng ñoaøn kitoâ vaø hoài giaùo chung soáng trong haøi hoøa?
Ñaùp: Toâi ñaõ coù kyû nieäm ñeïp vôùi thaønh phoá Al Qaryatain, naèm treân ñöôøng daãn tôùi thaønh phoá Homs vaø höôùng veà Palmira. Ñoù laø vaøo thaùng 9 naêm 2010, khi toâi ñöôïc môøi, vôùi tö caùch laø Söù Thaàn Toøa Thaùnh, ñeán khaùnh thaønh moät nhaø thôø xaây hoài theá kyû thöù VI vöøa ñöôïc tu söûa xong: Ñoù laø ñan vieän Mar Elian. Leã nghi ñaõ dieãn ra raát ñeïp vôùi söï tham döï cuûa toaøn coäng ñoaøn. Ñaõ coù söï chung soáng haøi hoaø giöõa tín höõu kitoâ vaø tín höõu hoài. Toâi nhôù laø ñaõ coù cha sôû Jacques Murad, cha Paolo Dall' Oglio laø ngöôøi ñaõ dòch baøi giaûng leã cuûa toâi ra tieáng A raäp. Sau ñoù toâi ñaõ ñöôïc hai cha thaùp tuøng vieáng thaêm thaønh phoá. Hai cha ñaõ bò baét vaø toâi hy voïng hai cha mau ñöôïc traû töï do. Thaønh phoá naøy ñaõ laø bieåu töôïng cuûa söï chung soáng hoøa bình, nhö khaép nôi trong nöôùc Siria tröôùc khi coù chieán tranh. Khi nghó tôùi leã khaùnh thaønh nhaø thôø taïi Al Qarayatain caùch ñaây 5 naêm, toâi öôùc mong vaø hy voïng raèng coù theå cöû haønh vaø möøng leã vieäc truøng tu vaø taùi thieát caùc nhaø thôø bò hö haïi taïi khaép nôi trong nöôùc Siria; caùc nôi thôø töï, nhöng nhaát laø vieäc taùi thieát böùc khaûm ñaù maàu soáng ñoäng cuûa caùc chuûng toäc khaùc nhau laø nöôùc Siria, ñöôïc taùi truøng tu sôùm chöøng naøo coù theå.
Hoûi: Coù thaät laø Siria ñaõ luoân luoân laø nôi chung soáng hoøa bình giöõa caùc chuûng toäc vaø toân giaùo, haàu nhö laø moät maãu göông cho caùc daân toäc khaùc cuûa vuøng Trung Ñoâng, nhö Ñöùc Söù Thaàn noùi hay khoâng?
Ñaùp: Vaâng, thaät vaäy, toâi noùi noù laø moät göông maãu cho söï chung soáng haøi hoøa. Toâi nhôù dieãn vaên cuûa Ñöùc Thaùnh Cha nhaân dòp ñaïi söù Siria caïnh Toøa Thaùnh ñeán trình thö uyû nhieäm. Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ neâu baät khía caïnh cuûa vieäc soáng chung göông maãu naøy. Toâi xin noùi raèng daán thaân cuûa caùc kitoâ höõu ñaõ luoân luoân nhö laø caây caàu trong thôøi ñieåm chia reõ, thuø haän vaø baùo oaùn naøy cuûa quoác gia Siria. Vaø ñaëc thaùi cuûa caùc kitoâ höõu phaûi laø xaây caàu hoâm nay vaø ngaøy mai.
Hoûi: Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ lieân læ gaàn guõi daân nöôùc Siria, caû trong vieäc ñaët leân haøng daàu tình traïng cuûa caùc daân toäc naøy, raát tieác nhieàu laàn bò coäng ñoaøn quoác teá laõng queân, coù ñuùng theá khoâng thöa Ñöùc Cha?
Ñaùp: Theo nhö toâi bieát vaø theo kinh nghieäm cuûa toâi, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ lieân tuïc theo doõi tình hình, ngaøi hoûi tin töùc vaø caäp nhaät tin töùc lieân quan tôùi Siria. Trong laàn tieáp kieán cuoái cuøng ngaøi daønh cho toâi, toâi ñaõ coù theå nhaän ra noãi ñau khoå cuûa daân nöôùc Siria hieän dieän bieát bao trong tim ngaøi. Ñöùc Thaùnh Cha mang noãi khoå ñau cuûa taát caû moïi ngöôøi daân Siria vaø toaøn vuøng Trung Ñoâng trong tim ngaøi: noãi khoå ñau cuûa caùc kitoâ höõu cuõng nhö nhöõng khoå ñau ñang xaûy ra trong caùc ngaøy naøy. Khoâng phaûi chæ coù Ñöùc Thaùnh Cha caàu nguyeän, ngaøi keâu goïi coäng ñoàng quoác teá vaø uûng hoä moïi coâng taùc coù theå yeåm trôï ñöôïc maø Giaùo Hoäi coù theå goùp phaàn ñeå xoa dòu caùc noãi khoå ñau aáy. Vì theá Ñöùc Thaùnh Cha keâu goïi coâng ñoàng quoác teá khoâng chæ caàu nguyeän thoâi, nhöng daán thaân trôï giuùp caùc ngöôøi daân toäi nghieäp naøy moät caùch cuï theå.
(RG 7-8-2015)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)