Dieãn Vaên Cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ
taïi Bolivia vôùi Caùc Phong Traøo Bình Daân
Dieãn Vaên Cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ taïi Bolivia vôùi Caùc Phong Traøo Bình Daân.
Bolivia (VietCatholic News 10-07-2015) - "Laøm vieäc ñeå phaân phoái coâng bình caùc hoa traùi cuûa traùi ñaát vaø lao coâng con ngöôøi khoâng phaûi chæ laø chuyeän töø thieän. Noù laø moät nghóa vuï luaân lyù".
Döôùi ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ toaøn vaên baøi noùi chuyeän cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ vôùi Cuoäc Gaëp Gôõ Theá Giôùi Laàn Thöù Hai Caùc Phong Traøo Bình Daân taïi Bolivia, chieàu ngaøy 9 thaùng 7 naêm 2015: Ngaøi ñoïc haàu nhö nguyeân vaên baøi noùi chuyeän ñaõ soaïn saün vôùi moät soá öùng khaåu ñöôïc Haõng Zenit ghi nhaän trong ngoaëc
Chuùc anh chò em buoåi chieàu toát!
Ít thaùng tröôùc ñaây, chuùng ta ñaõ gaëp nhau taïi Roâma, vaø toâi nhôù ñoù laø buoåi gaëp gôõ ñaàu tieân. Trong khi ñoù, toâi vaãn giöõ anh chò em trong taâm tö vaø lôøi caàu nguyeän cuûa toâi. Toâi sung söôùng ñöôïc thaáy anh chò em moät laàn nöõa, taïi ñaây, khi anh chò em thaûo luaän caùc phöông caùch toát ñeïp nhaát ñeå vöôït thaéng caùc tình huoáng baát coâng traàm troïng do nhöõng ngöôøi bò haát huûi traûi nghieäm khaép theá giôùi hieän nay. Xin caùm ôn ngaøi, thöa Toång Thoáng Evo Morales, vì caùc coá gaéng cuûa ngaøi khieán cuoäc gaëp gôõ naøy trôû thaønh khaû höõu.
Trong cuoäc gaëp gôõ thöù nhaát cuûa chuùng ta taïi Roâma, toâi caûm nhaän ñöôïc moät ñieàu raát ñeïp ñeõ: tình huynh ñeä, söï quyeát taâm vaø daán thaân, moät nieàm khaùt khao coâng lyù. Hoâm nay, taïi Santa Cruz de la Sierra naøy, toâi laïi caûm nhaän ñöôïc noù moät laàn nöõa. Xin caùm ôn anh chò em vì theá. Toâi cuõng ñöôïc bieát nhôø Hoäi Ñoàng Giaùo Hoaøng veà Coâng Lyù vaø Hoøa Bình, do Ñöùc Hoàng Y Turkson ñöùng ñaàu, nhieàu ngöôøi trong Giaùo Hoäi caûm thaáy raát gaàn guõi vôùi caùc phong traøo bình daân. Ñieàu naøy laøm toâi raát sung söôùng! Toâi haøi loøng thaáy Giaùo Hoäi môû cöûa cho taát caû anh chò em, oâm aáp anh chò em, ñoàng haønh vôùi anh chò em vaø thieát laäp taïi moãi giaùo phaän, taïi moãi uûy ban coâng lyù vaø hoøa bình, moät söï hôïp taùc chaân chính, lieân tuïc vaø nghieâm tuùc vôùi caùc phong traøo bình daân. Toâi yeâu caàu moïi ngöôøi, giaùm muïc, linh muïc vaø giaùo daân, cuõng nhö caùc toå chöùc xaõ hoäi taïi caùc vuøng ngoaïi vi thò thaønh cuõng nhö thoân queâ, ñaøo saâu cuoäc gaëp gôõ naøy.
Hoâm nay, Thieân Chuùa ban ôn ñeå chuùng ta gaëp laïi nhau. Thaùnh Kinh daïy chuùng ta raèng Thieân Chuùa nghe thaáy tieáng keâu cuûa daân Ngöôøi, vaø toâi goùp tieáng noùi cuûa toâi vaøo tieáng noùi cuûa anh chò em ñoøi ñaát ñai, ñoøi nôi ôû vaø ñoøi vieäc laøm cho moïi anh chò em cuûa chuùng ta. Toâi ñaõ noùi vaø ñaõ laëp ñi laëp laïi ñieàu naøy: ñaây laø caùc quyeàn thaùnh thieâng. Ñieàu naøy quan troïng, ñaùng ñeå chuùng ta tranh ñaáu. Öôùc mong cho tieáng keâu cuûa nhöõng ngöôøi bò loaïi tröø ñöôïc nghe thaáy taïi Myõ Chaâu La Tinh vaø khaép theá giôùi.
1. Ta haõy baét ñaàu baèng caùch thöøa nhaän raèng thay ñoåi laø ñieàu caàn thieát. ÔÛ ñaây toâi xin noùi cho roõ, keûo laïi bò hieåu laàm, raèng toâi ñang noùi veà caùc vaán ñeà chung cho moïi ngöôøi Myõ Chaâu La Tinh vaø, moät caùch toång quaùt hôn, cho nhaân loaïi nhö moät toaøn theå. Chuùng laø caùc vaán ñeà hoaøn caàu maø ngaøy nay khoâng moät quoác gia naøo töï mình giaûi quyeát ñöôïc. Nay, vôùi söï minh xaùc naøy, toâi ñeà nghò ta neân hoûi caùc caâu hoûi sau ñaây:
Chuùng ta coù hieåu raèng hieän coù moät ñieàu sai laïc treân theá giôùi nôi coù quaù nhieàu coâng nhaân noâng nghieäp khoâng coù ñaát ñai, coù quaù nhieàu gia ñình khoâng coù nhaø ôû, coù quaù nhieàu ngöôøi lao ñoäng khoâng coù quyeàn lôïi, coù quaù nhieàu ngöôøi maø phaåm giaù khoâng ñöôïc toân troïng? Chuùng ta coù hieåu raèng hieän coù moät ñieàu sai laïc khi coù quaù nhieàu cuoäc chieán tranh voâ nghóa ñang dieãn ra vaø quaù nhieàu haønh vi baïo löïc huynh ñeä töông taøn ñang dieãn tieán ngay ôû ngöôõng cöûa nhaø ta? Chuùng ta coù hieåu hieän coù moät ñieàu sai laïc khi ñaát ñai, nguoàn nöôùc, khoâng khí vaø sinh vaät cuûa theá giôùi naøy ñang bò khoâng ngöøng ñe doïa?
Thaønh thöû ñöøng sôï maø noùi ñieàu naøy: chuùng ta caàn thay ñoåi; chuùng ta muoán thay ñoåi. Trong caùc laù thö cuûa anh chò em vaø trong caùc cuoäc gaëp gôõ cuûa chuùng ta, anh chò em nhaéc tôùi nhieàu hình thöùc loaïi tröø vaø baát coâng maø anh chò em phaûi traûi nghieäm taïi nôi laøm vieäc, taïi khu xoùm vaø khaép laõnh thoå. Chuùng nhieàu laém vaø ña daïng nöõa, cuõng nhieàu vaø ña daïng nhö caùc phöông caùch anh chò em duøng ñöông ñaàu vôùi chuùng. AÁy theá nhöng coù moät sôïi chæ voâ hình noái keát moïi hình thöùc loaïi tröø naøy: anh chò em coù nhaän ra sôïi chæ naøy khoâng? Ñaây khoâng phaûi laø caùc vaán ñeà rieâng reõ. Toâi thaéc maéc khoâng hieåu lieäu chuùng ta coù thaáy raèng caùc thöïc taïi phaù phaùch naøy laø thaønh phaàn cuûa moät heä thoáng nay ñaõ trôû thaønh hoaøn caàu. Chuùng ta coù hieåu: heä thoáng naøy ñaõ aùp ñaët naõo traïng kieám lôøi baèng baát cöù giaù naøo, khoâng moät chuùt quan taâm tôùi vieäc loaïi tröø coù tính xaõ hoäi hoaëc phaù hoaïi thieân nhieân?
Neáu ñuùng nhö theá, thì toâi xin nhaán maïnh, ta ñöøng sôï noùi ñieàu naøy: chuùng ta muoán thay ñoåi, thay ñoåi thöïc chaát, thay ñoåi cô caáu. Heä thoáng naøy ñeán nay khoâng ai chòu ñöïng noåi nöõa: coâng nhaân noâng nghieäp thaáy noù khoâng theå chòu ñöïng ñöôïc, ngöôøi lao coâng thaáy noù khoâng theå chòu ñöïng ñöôïc, caùc coäng ñoàng thaáy noù khoâng theå chòu ñöïng ñöôïc, caùc daân toäc thaáy noù khoâng theå chòu ñöïng ñöôïc# Chính traùi ñaát, chò ta, Meï Ñaát, nhö Thaùnh Phanxicoâ töøng goïi, cuõng thaáy noù khoâng theå chòu ñöïng ñöôïc.
Chuùng ta muoán coù söï thay ñoåi trong cuoäc soáng, trong caùc khu xoùm cuûa ta, trong thöïc taïi haøng ngaøy cuûa ta. Chuùng ta muoán moät söï thay ñoåi coù theå taùc ñoäng toaøn dieän theá giôùi ta, vì söï lieân laäp hoaøn caàu ñoøi caùc giaûi ñaùp hoaøn caàu cho caùc vaán ñeà ñòa phöông. Vieäc hoaøn caàu hoùa loøng hy voïng, moät loøng hy voïng naåy sinh töø caùc daân toäc vaø beùn reã nôi ngöôøi ngheøo, phaûi thay theá vieäc hoaøn caàu hoùa söï loaïi tröø vaø söï döûng döng!
Hoâm nay, toâi muoán cuøng anh chò em suy tö veà söï thay ñoåi ta muoán vaø ta caàn. Anh chò em bieát raèng môùi ñaây toâi ñaõ vieát veà caùc vaán ñeà thay ñoåi khí haäu. Nhöng baây giôø, toâi muoán noùi veà thay ñoåi theo moät nghóa khaùc. Söï thay ñoåi tích cöïc, moät söï thay ñoåi toát cho chuùng ta, moät söï thay ñoåi, ta coù theå noùi, coù tính cöùu chuoäc. Vì chuùng ta caàn noù. Toâi bieát raèng anh chò em ñang mong ñôïi thay ñoåi, vaø khoâng rieâng gì anh chò em: trong caùc cuoäc gaëp gôõ khaùc nhau cuûa toâi, trong caùc cuoäc du haønh cuûa toâi, toâi caûm nhaän moät nieàm mong chôø, moät nieàm khaùt khao, moät nieàm ao öôùc thay ñoåi, nôi moïi ngöôøi khaép theá giôùi. Ngay beân trong thieåu soá ngöôøi tin raèng heä thoáng hieän taïi mang laïi phuùc lôïi, vaãn coù moät caûm thöùc man maùc khoâng thoûa maõn, thaäm chí chaùn naûn nöõa. Nhieàu ngöôøi hy voïng moät söï thay ñoåi coù khaû naêng giaûi thoaùt hoï khoûi aùch noâ leä cuûa chuû nghóa duy caù nhaân vaø söï chaùn naûn do noù ñeû ra.
Anh chò em thaân meán, xem ra thì giôø khoâng coøn nöõa; chuùng ta chöa xeù naùt nhau, nhöng chuùng ta ñang xeù naùt caên nhaø chung cuûa chuùng ta. Ngaøy nay, coäng ñoàng khoa hoïc hieåu ñöôïc ñieàu ngöôøi ngheøo noùi vôùi chuùng ta töø laâu: moät söï thieät haïi, döôøng nhö khoâng theå ñaûo ngöôïc ñöôïc, ñang giaùng xuoáng heä sinh thaùi. Traùi ñaát, toaøn boä caùc daân toäc vaø con ngöôøi caù theå ñang bò tröøng phaït caùch daõ man. Vaø ñaøng sau moïi côn ñau, moïi cheát choùc vaø taøn phaù naøy, coù moät thöù muøi hoâi töø ñieàu [moät trong caùc nhaø thaàn hoïc ñaàu tieân cuûa Giaùo Hoäi], Thaùnh Basileâoâ Thaønh Xeâdareâ, goïi laø "ñoáng phaân cuûa ma quæ". Vieäc töï yù theo ñuoåi caùc qui luaät cuûa kim tieàn. [Ñoù chính laø ñoáng phaân cuûa ma quûi]. Vieäc phuïc vuï ích chung bò ñeå laïi phía sau. Moät khi tö baûn trôû thaønh ngaãu töôïng vaø ñieàu höôùng caùc quyeát ñònh cuûa ngöôøi ta, moät khi loøng tham tieàn taøi thoáng trò toaøn boä heä thoáng kinh teá xaõ hoäi, noù seõ phaù huûy xaõ hoäi, noù seõ keát aùn vaø noâ dòch hoùa con ngöôøi nam nöõ, huûy hoaïi tình huynh ñeä nhaân baûn, khieán caùc daân toäc choáng laïi nhau vaø, nhö ta thaáy roõ, thaäm chí noù coøn khieán caên nhaø chung cuûa chuùng ta laâm nguy nöõa. [Ñoù laø chò vaø Meï Ñaát].
Toâi khoâng caàn tieáp tuïc moâ taû caùc haäu quaû xaáu xa cuûa aùch ñoäc taøi tinh vi naøy: anh chò em quaù bieát chuùng. Maø chæ ra caùc nguyeân nhaân cô caáu taïo ra cuoäc khuûng hoaûng xaõ hoäi vaø moâi sinh hieän nay cuõng khoâng ñuû. Ta ñang khoán khoå vì quaù thaëng dö vieäc ñònh beänh, ñieàu ñoâi luùc daãn ta tôùi vieäc nhaân boäi lôøi noùi vaø mieät maøi trong chuû nghóa bi quan vaø tieâu cöïc. Xem tin töùc haøng ngaøy, ta cho raèng chaúng coøn gì ñeå laøm, ngoaïi tröø töï chaêm soùc laáy mình vaø caùi voøng beù nhoû goàm gia ñình vaø baïn beø ta.
Toâi coù theå laøm gì, trong tö caùch ngöôøi löôïm giaáy, quaàn aùo cuõ hoaëc saét ñoàng cuõ, moät ngöôøi taùi bieán cheá, taát caû caùc vaán ñeà naøy neáu toâi chæ laøm ñuû tieàn ñeå ñaët thöùc aên leân baøn aên? Toâi coù theå laøm gì, trong tö caùch moät thôï thuû coâng, moät ngöôøi baùn rong ngoaøi phoá, moät ngöôøi chaïy xe taûi, moät coâng nhaân bò chaø ñaïp, neáu toâi khoâng ñöôïc höôûng caû quyeàn lôïi cuûa moät coâng nhaân? Toâi coù theå laøm gì, trong tö caùch vôï noâng daân, ñaøn baø thoå daân, moät ngöôøi ñaùnh caù khoù coù theå tranh ñaáu choáng laïi söï thoáng trò cuûa caùc ñaïi coâng ty? Toâi coù theå laøm gì töø caên nhaø beù nhoû cuûa toâi, khu oå chuoät cuûa toâi, aáp cuûa toâi, khu ñònh cö cuûa toâi, khi ngaøy naøo toâi cuõng gaëp kyø thò vaø ñaåy ra beân leà? Ñieàu gì coù theå laøm ñöôïc bôûi caùc sinh vieân kia, nhöõng ngöôøi treû kia, nhöõng nhaø hoaït ñoäng kia, nhöõng nhaø truyeàn giaùo kia ñeán khu xoùm toâi vôùi nhöõng traùi tim traøn ñaày hy voïng vaø moäng öôùc, nhöng khoâng moät giaûi phaùp thöïc chaát naøo cho caùc vaán ñeà cuûa toâi? [Hoï coù theå laøm] nhieàu ñieàu! Hoï coù theå laøm nhieàu ñieàu. Anh chò em, nhöõng ngöôøi thaáp beù, nhöõng ngöôøi bò boùc loät, nhöõng ngöôøi ngheøo vaø keùm theá, coù theå laøm, vaø ñang laøm, nhieàu ñieàu. Thaäm chí, toâi coøn coù theå noùi raèng töông lai nhaân loaïi phaàn raát lôùn ñang naèm trong tay anh chò em, nhôø khaû naêng toå chöùc vaø thi haønh caùc bieän phaùp thay theá ñaày saùng taïo cuûa anh chò em, nhôø caùc coá gaéng haøng ngaøy cuûa anh chò em nhaèm baûo ñaûm ba chöõ L (vieäc laøm=labor, nhaø ôû=lodging, ñaát ñai=land) vaø nhôø vieäc tham gia hôïp löïc cuûa anh chò em vaøo caùc dieãn trình thay ñoåi lôùn lao treân caùc bình dieän quoác gia, mieàn vaø hoaøn caàu. Anh chò em ñöøng naûn loøng!
2. Anh chò em laø nhöõng ngöôøi gieo thay ñoåi. ÔÛ ñaây, ôû Bolivia naøy, toâi ñaõ nghe moät caâu noùi maø toâi raát thích: "dieãn trình thay ñoåi". Thay ñoåi ñöôïc xem khoâng phaûi nhö moät ñieàu, moät ngaøy naøo ñoù, seõ phaùt sinh töø baát cöù moät quyeát ñònh chính trò naøo hay moät thay ñoåi trong cô caáu xaõ hoäi naøo. Do kinh nghieäm ñau loøng, ta bieát raèng caùc thay ñoåi cô caáu naøo khoâng keøm theo vieäc thaønh thöïc hoùan caûi taâm trí chaúng choùng thì chaày seõ keát thuùc ôû baøn giaáy hoùa, ôû tham nhuõng vaø thaát baïi. Ñoù laø lyù do taïi sao toâi thích hình aûnh "dieãn trình", trong ñoù, noã löïc gieo, töôùi taém haït gioáng maø ngöôøi khaùc seõ thaáy naåy maàm, thay theá cho tham voïng muoán chieám ñòa vò coù quyeàn haønh vaø thaáy keát quaû töùc khaéc. [Phaûi choïn saûn sinh ra dieãn trình chöù khoâng chieám giöõ ñòa vò]. Moãi ngöôøi chuùng ta chæ laø moät thaønh phaàn cuûa moät toaøn theå phöùc taïp vaø dò bieät hoùa, haønh ñoäng qua laïi trong thôøi gian: nhöõng con ngöôøi bieát ñaáu tranh ñeå tìm yù nghóa, moät ñònh meänh, vaø soáng xöùng ñaùng, "soáng toát" [theo nghóa xöùng ñaùng].
Laø nhöõng thaønh vieân cuûa Caùc Phong Traøo Bình Daân, anh chò em tieán haønh coâng vieäc cuûa anh chò em trong tinh thaàn yeâu thöông huynh ñeä, maø anh chò em chöùng toû qua vieäc choáng ñoái baát coâng. Khi ta nhìn vaøo maét ngöôøi ñau khoå, khi ta nhìn vaøo göông maët ngöôøi noâng daân ñang laâm nguy, ngöôøi lao coâng ngheøo khoå, ngöôøi baûn ñòa bò chaø ñaïp, gia ñình voâ gia cö, ngöôøi di daân bò baùch haïi, ngöôøi treû thaát nghieäp, em beù bò khai thaùc, baø meï maát ñöùa con trong moät traän baén loän vì khu xoùm (barrio) bò thoáng laõnh bôûi nhöõng tay buoân baùn ma tuùy, ngöôøi cha maát ñöùa con gaùi vì naïn noâ dòch# khi ta nghó tôùi taát caû nhöõng teân tuoåi vaø göông maët naøy, traùi tim ta tan naùt vì quaù nhieàu saàu buoàn vaø ñôùn ñau nhö theá. Vaø ta xuùc ñoäng saâu xa# Ta xuùc ñoäng vì "ta ñaõ thaáy ñaõ nghe" khoâng phaûi con soá thoáng keâ laïnh luøng maø laø noãi ñôùn ñau cuûa moät nhaân loaïi khoán khoå, noãi ñôùn ñau cuûa chính chuùng ta, da thòt cuûa chính chuùng ta. Ñaây laø ñieàu hoaøn toaøn khaùc vôùi vieäc lyù thuyeát tröøu töôïng hay huøng hoàn noåi caùu. Noù laøm ta xuùc ñoäng; noù laøm ta chuù yù tôùi ngöôøi khaùc trong moät coá gaéng cuøng nhau tieán leân. Xuùc ñoäng bieán coäng ñoàng thaønh haønh ñoäng naøy khoâng phaûi laø ñieàu coù theå hieåu ñöôïc duy baèng lyù leõ: noù coù dö yù nghóa maø chæ ngöôøi daân môùi hieåu, vaø noù ñem laïi cho caùc phong traøo bình daân chaân chính moät caûm nhaän ñaëc bieät.
Haøng ngaøy, anh chò em ñeàu bò cuoán vaøo nhöõng côn baõo taùp cuûa ñôøi ngöôøi. Anh chò em ñaõ noùi vôùi toâi caùc nguyeân nhaân cuûa nhöõng côn baõo taùp naøy, anh chò em ñaõ chia seû vôùi toâi caùc cuoäc ñaáu tranh rieâng cuûa anh chò em, [ngay luùc coøn ôû Buenos Aires] vaø toâi ñaõ caùm ôn anh chò em vì vieäc naøy. Anh chò em raát thaân meán, anh chò em thöôøng chæ laøm nhöõng vieäc nhoû moïn, trong caùc hoaøn caûnh ñòa phöông, giöõa nhieàu hình thöùc baát coâng maø anh chò em khoâng nhöõng khoâng chaáp nhaän maø coøn tích cöïc khaùng cöï laïi, baèng caùch ñöùng leân choáng laïi heä thoáng ngaãu thaàn chuyeân loaïi tröø, haï nhaân phaåm vaø saùt haïi. Toâi ñaõ thaáy anh chò em laøm vieäc khoâng meät moûi cho ñaát ñai vaø muøa maøng cuûa caùc noâng daân, cho laõnh thoå vaø coäng ñoaøn cuûa hoï, cho neàn kinh teá ñòa phöông coù beà theá hôn, cho vieäc ñoâ thò hoùa nhaø cöûa vaø khu ñònh cö cuûa hoï; anh chò em ñaõ giuùp hoï xaây döïng nhaø cöûa cuûa hoï vaø phaùt trieån caùc haï taàng cô sôû cuûa khu xoùm. Anh chò em cuõng ñaõ phaùt huy baát cöù con soá sinh hoaït naøo nhaèm taùi khaúng ñònh moät quyeàn lôïi heát söùc sô ñaúng nhöng caàn thieát khoâng ai choái caõi ñöôïc ñoù laø quyeàn cuûa ba chöõ "L": ñaát ñai (land), nhaø cöûa (lodging) vaø coâng aên vieäc laøm (labor).
Tính caùch beùn reã vaøo khu xoùm, ñaát ñai, vaên phoøng, nghieäp ñoaøn, khaû naêng bieát töï thaáy mình trong göông maët ngöôøi khaùc, söï gaàn guõi haøng ngaøy ñeå chia seû caùc lo laéng phieàn muoän [vì quaû coù caùc phieàn muoän thaät, chuùng ta coù caùc phieàn muoän] vaø caùc nghóa cöû anh huøng nho nhoû cuûa hoï: ñoù laø ñieàu giuùp anh chò em thöïc haønh giôùi luaät yeâu thöông, khoâng phaûi treân caên baûn yù nieäm hay quan nieäm, maø ñuùng hôn treân caên baûn gaëp gôõ lieân ngaõ thöïc söï. [Chuùng ta phaûi thieát laäp neàn vaên hoùa gaëp gôõ naøy]. Chuùng ta khoâng yeâu thöông caùc quan nieäm hay caùc yù nieäm; [khoâng ai ñi yeâu moät quan nieäm. Khoâng ai ñi yeâu moät yù nieäm]. Chuùng ta yeâu ngöôøi... Daán thaân, daán thaân thaät, phaùt sinh töø tình yeâu ngöôøi nam nöõ, yeâu treû em, yeâu ngöôøi cao nieân, yeâu caùc daân toäc, yeâu caùc coäng ñoàng... nhöõng teân tuoåi vaø göông maët ñaày aép traùi tim ta. Töø nhöõng haït gioáng hy voïng kieân nhaãn gieo taïi caùc khu ngoaïi vi bò queân laõng cuûa haønh tinh ñoù, töø nhöõng maàm moáng aâu yeám, nhöõng maàm moáng bieát coá gaéng vöôn leân giöõa boùng toái cuûa loaïi tröø aáy, caây to boùng caû seõ moïc leân, nhieàu khu röøng hy voïng seõ ñem döôõng khí laïi cho theá giôùi chuùng ta.
Do ñoù, toâi raát haøi loøng khi thaáy anh chò em ñang taän tay coá gaéng chaêm soùc cho caùc maàm moáng treân, nhöng ñoàng thôøi, vôùi moät vieãn aûnh bao quaùt hôn, anh chò em coøn baûo veä caû khu röøng nöõa. Vieäc laøm cuûa anh chò em ñöôïc tieán haønh vôùi moät chaân trôøi maø duø taäp trung vaøo khu vöïc chuyeân bieät cuûa anh chò em, cuõng nhaèm giaûi quyeát taän goác nhöõng vaán ñeà toång quaùt hôn veà ngheøo ñoùi, baát bình ñaúng vaø loaïi tröø.
Toâi khen ngôïi anh chò em veà ñieåm treân. Cuøng vôùi vieäc baûo veä caùc quyeàn hôïp phaùp cuûa hoï, ñieàu chuû yeáu laø ngöôøi ta vaø caùc toå chöùc xaõ hoäi cuûa hoï phaûi coù khaû naêng xaây döïng ñöôïc moät phöông caùch hôïp nhaân ñaïo cho moät thöù hoaøn caàu hoùa chuyeân loaïi tröø. Anh chò em laø nhöõng ngöôøi gieo thay ñoåi. Xin Thieân Chuùa ban cho anh chò em loøng can ñaûm, nieàn vui töôi, loøng kieân vöõng vaø say meâ ñeå tieáp tuïc vieäc gieo vaõi. Anh chò em haõy vöõng tin raèng chaúng choùng thì chaày, chuùng ta seõ thaáy hoa traùi cuûa noù. Veà vieäc laõnh ñaïo, toâi xin yeâu caàu ñieàu naøy: anh chò em haõy coù oùc saùng taïo vaø ñöøng bao giôø ngöng beùn reã vaøo caùc thöïc taïi ñòa phöông, vì cha cuûa gian doái coù khaû naêng chieám ñoaït lôøi leõ cao vôøi, coå vuõ nhöõng moát trí thöùc nhaát thôøi vaø ñöa ra caùc chuû tröông yù thöùc heä. Nhöng neáu anh chò em xaây döïng treân caùc neàn vöõng chaõi, treân caùc nhu caàu thöïc chaát vaø treân kinh nghieäm soáng cuûa anh chò em mình, cuûa caùc noâng daân vaø ngöôøi baûn ñòa, cuûa caùc coâng nhaân bò loaïi tröø vaø caùc gia ñình bò ñaåy qua beân leà, chaéc chaén anh chò em seõ ñi ñuùng ñöôøng.
Giaùo Hoäi khoâng theå vaø khoâng neân xa laùnh dieãn trình treân trong khi coâng boá Tin Möøng. Nhieàu linh muïc vaø nhaân vieân muïc vuï tieán haønh coâng trình vó ñaïi trong vieäc ñoàng haønh vaø coå xuùy ngöôøi bò loaïi tröø khaép treân theá giôùi, song song vôùi caùc hôïp taùc xaõ, cuõng uûng hoä giôùi doanh thöông, cung caáp nhaø ôû, laøm vieäc caùch quaûng ñaïi trong caùc laõnh vöïc y teá, theå thao vaø giaùo duïc. Toâi xaùc tín raèng söï hôïp taùc ñaày toân troïng vôùi caùc phong traøo bình daân coù theå taùi sinh löïc caùc coá gaéng naøy vaø taêng cöôøng caùc dieãn trình thay ñoåi.
Chuùng ta haõy coù Trinh Nöõ Maria trong taâm hoàn; ngaøi laø moät coâ gaùi khieâm nhöôøng, xuaát thaân töø moät daân toäc nhoû beù, maát huùt ôû beân leà moät ñeá quoác vó ñaïi, moät baø meï khoâng nhaø chæ coù theå bieán maùng coû daønh cho thuù vaät thaønh choã naèm cho Chuùa Gieâsu vôùi moät ít taõ quaán nhöng thaät nhieàu aâu yeám. Meï Maria laø daáu chæ hy voïng cho nhöõng con ngöôøi ñang ñau caùi ñau sinh ra coâng lyù. Toâi caàu xin Ñöùc Meï Nuùi Caùcmen, quan thaày cuûa Bolivia, cho cuoäc gaëp gôõ cuûa chuùng ta trôû thaønh men thay ñoåi.
3. [OÂng linh muïc naøy noùi daøi quaù, xem ra nhö theá, khoâng phaûi sao?] Cuoái cuøng, toâi muoán taát caû chuùng ta xem xeùt moät soá traùch vuï quan troïng cho thôøi ñieåm lòch söû hieän taïi, vì chuùng ta muoán coù thay ñoåi tích cöïc vì lôïi ích cuûa moïi anh chò em chuùng ta. Chuùng ta bieát ñieàu ñoù. Chuùng ta muoán coù söï thay ñoåi ñöôïc phong phuù hoùa bôûi söï hôïp taùc cuûa caùc chính phuû, cuûa caùc phong traøo bình daân vaø cuûa caùc löïc löôïng xaõ hoäi khaùc. Chuùng ta cuõng bieát ñieàu ñoù nöõa. Quaû khoâng deã khi phaûi aán ñònh noäi dung cuûa thay ñoåi, noùi caùch khaùc, moät chöông trình xaõ hoäi bieát nhaäp thaân döï aùn huynh ñeä vaø coâng lyù maø ta ñang tìm. Bôûi ñoù, anh chò em ñöøng hy voïng moät coâng thöùc töø vò Giaùo Hoaøng naøy. Caû Ñöùc Giaùo Hoaøng laãn Giaùo Hoäi ñeàu khoâng coù ñoäc quyeàn ñoái vôùi vieäc giaûi thích thöïc taïi xaõ hoäi hay ñeà xuaát giaûi phaùp cho caùc vaán ñeà hieän thôøi. Toâi daùm noùi raèng khoâng heà coù moät coâng thöùc. Lòch söû ñöôïc laøm neân töø moãi theá heä nhôø bieát ñi theo veát chaân cuûa theá heä tröôùc noù, nhôø doø daãm ñöôøng ñi cuûa noù vaø nhôø bieát kính troïng caùc giaù trò maø Thieân Chuùa ñaõ ñaët vaøo traùi tim con ngöôøi.
Duø sao, toâi cuõng xin ñeà nghò ba traùch vuï lôùn ñoøi söï ñoùng goùp chung vaø döùt khoaùt cuûa caùc phong traøo bình daân:
3.1 Traùch vuï ñaàu tieân laø ñaët neàn kinh teá vaøo vieäc phuïc vuï ngöôøi daân. Con ngöôøi nhaân baûn vaø thieân nhieân khoâng phaûi laø ñeå phuïc vuï ñoàng tieàn. Ta haõy noùi Khoâng vôùi moät neàn kinh teá loaïi tröø vaø baát bình ñaúng trong ñoù ñoàng tieàn cai trò chöù khoâng phaûi vieäc phuïc vuï. Neàn kinh teá aáy chæ coù gieát. Neàn kinh teá aáy chæ coù loaïi tröø. Neàn kinh teá aáy huûy dieät Meï Ñaát.
Kinh teá khoâng ñöôïc laø cô cheá ñeå tích luõy cuûa caûi, nhöng ñuùng hôn laø vieäc quaûn trò thích ñaùng caên nhaø chung cuûa chuùng ta. Ñieàu naøy bao haøm cam keát chaêm soùc cho caên nhaø ñoù vaø phaân phoái thích ñaùng caùc cuûa caûi cuûa noù cho moïi ngöôøi. Khoâng phaûi chæ baûo ñaûm vieäc cung caáp löông thöïc hay "naâng ñôõ phaûi leõ". Noù cuõng khoâng phaûi chæ baûo ñaûm cho ba chöõ "L" laø ñaát ñai (land), nhaø ôû (lodging) vaø coâng aên vieäc laøm (labor) maø anh chò em ñang laøm, duø ñaây ñaõ laø moät böôùc tieán tôùi roài. Moät neàn kinh teá thöïc söï coù tính coäng ñoàng, moät neàn kinh teá coù theå noùi laø theo linh höùng Kitoâ Giaùo, phaûi baûo ñaûm phaåm giaù ngöôøi ta vaø "phuùc lôïi cuõng nhö thònh vöôïng traàn theá toång quaùt" cuûa hoï nöõa (1). [Caâu naøy do Ñöùc Gioan XXIII noùi caùch nay 50 naêm. Trong Tin Möøng, Chuùa Gieâsu daïy raèng ai töï phaùt cho ngöôøi ñang khaùt moät ly nöôùc seõ ñöôïc töôûng nhôù trong nöôùc thieân ñaøng. Thaønh thöû...]
Ñieàu naøy bao goàm ba chöõ "L", nhöng cuõng bao goàm quyeàn ñöôïc giaùo duïc, chaêm soùc y teá, caùc kyõ thuaät môùi, caùc bieåu hieän ngheä thuaät vaø vaên hoùa, truyeàn thoâng, theå thao vaø giaûi trí. Moät neàn kinh teá coâng chính phaûi taïo ra caùc ñieàu kieän ñeå moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc vui höôûng tuoåi thô khoâng thieáu thoán, phaùt trieån caùc taøi naêng khi treû, laøm vieäc vôùi ñaày ñuû caùc quyeàn lôïi trong nhöõng naêm thaùng hoaït ñoäng, vaø vui höôûng moät cuoäc höu trí xöùng ñaùng khi hoï veà giaø. Ñoù laø moät neàn kinh teá trong ñoù con ngöôøi nhaân baûn, trong söï hoaø hôïp vôùi thieân nhieân, taïo cô caáu cho toaøn boä heä thoáng saûn xuaát vaø phaân phoái theo ñöôøng loái trong ñoù caùc taøi naêng vaø nhu caàu cuûa moãi caù nhaân ñöôïc phaùt bieåu caùch thích ñaùng trong ñôøi soáng xaõ hoäi. Anh chò em, vaø caû nhöõng ngöôøi khaùc, ñaõ toùm löôïc nguyeän voïng naøy trong moät caùch noùi ñôn sô nhöng ñeïp ñeõ laø "soáng toát" [vivir bien khoâng y heät caùch noùi pasarla bien , chuùc vui veû].
Moät neàn kinh teá nhö theá khoâng nhöõng ñaùng öôùc ao vaø caàn thieát, maø coøn khaû höõu nöõa. Noù khoâng aûo töôûng hay maây khoùi. Noù laø moät vieãn aûnh cöïc kyø hieän thöïc. Ta coù theå ñaït ñöôïc noù. Caùc taøi nguyeân hieän coù treân theá giôùi cuûa chuùng ta, hoa traùi coâng lao cuûa nhieàu theá heä con ngöôøi vaø hoàng phuùc taïo theá, quaù ñuû ñeå phaùt trieån toaøn dieän "moãi ngöôøi vaø troïn con ngöôøi" (2). Vaán naïn laø moät chuyeän khaùc. Hieän ñang coù moät heä thoáng vôùi caùc muïc tieâu khaùc. Moät heä thoáng, trong khi gia toác nhòp ñoä saûn xuaát moät caùch voâ traùch nhieäm, trong khi söû duïng caùc phöông phaùp kyõ ngheä vaø canh noâng gaây haïi tôùi Meï Ñaát nhaân danh "naêng xuaát", ñang tieáp tuïc baùc boû caùc quyeàn lôïi kinh teá, xaõ hoäi vaø vaên hoùa sô ñaúng nhaát cuûa haøng trieäu anh chò em chuùng ta. Heä thoáng naøy ñi ngöôïc laïi keá hoaïch cuûa Chuùa Gieâsu. [Choáng laïi tin möøng maø Chuùa Gieâsu ñaõ mang tôùi].
Laøm vieäc cho vieäc phaân phoái coâng baèng caùc hoa traùi cuûa traùi ñaát vaø lao coâng cuûa con ngöôøi khoâng phaûi chæ laø vieäc töø thieän. Noù laø moät nghóa vuï luaân lyù. Ñoái vôùi caùc Kitoâ höõu, traùch nhieäm laïi caøng lôùn hôn: ñaây laø moät giôùi raên. Noù lieân quan tôùi vieäc daønh cho ngöôøi ngheøo vaø moïi ngöôøi nhöõng gì laø cuûa hoï theo quyeàn lôïi. Ñích ñieåm phoå quaùt cuûa cuûa caûi khoâng phaûi laø hình aûnh ñeå noùi trong giaùo huaán xaõ hoäi cuûa Giaùo Hoäi. Noù laø moät thöïc taïi coù tröôùc tö höõu. Taøi saûn phaûi luoân luoân phuïc vuï nhu caàu cuûa ngöôøi ta, nhaát laø khi ñuïng tôùi taøi nguyeân thieân nhieân. Vaø caùc nhu caàu naøy khoâng bò giôùi haïn vaøo vieäc tieâu thuï. Chæ roùt vaøi gioït baát cöù khi naøo ngöôøi ngheøo laéc ly taùch, moät ly taùch chöa bao giôø traøn ñaày, laø ñieàu khoâng ñuû. Caùc chöông trình phuùc lôïi nhaém vaøo moät soá tình traïng khaån caáp chæ coù theå ñöôïc coi nhö caùc giaûi phaùp taïm thôøi. Chuùng khoâng bao giôø coù khaû naêng thay theá ñöôïc vieäc bao goàm ñích thöïc, moät vieäc bao goàm ñem laïi vieäc laøm coù giaù trò, töï do, coù oùc saùng taïo, coù tham döï vaø ñaày lieân ñôùi.
Treân con ñöôøng treân, caùc phong traøo bình daân ñoùng vai troø chuû choát, khoâng nhöõng qua vieäc taïo yeâu saùch vaø ñöa ra phaûn khaùng, maø, moät caùch coøn neàn taûng hôn, laø phaûi coù oùc saùng taïo. Anh chò em laø caùc thi só xaõ hoäi: nhöõng nhaø saùng taïo ra vieäc laøm, nhöõng nhaø xaây döïng nhaø ôû, nhöõng nhaø saûn xuaát ra thöïc phaåm, tröôùc heát cho nhöõng ngöôøi bò theá giôùi thò tröôøng boû laïi sau löng.
Toâi ñaõ ñaàu tay ñöôïc chöùng kieán nhieàu traûi nghieäm trong ñoù caùc coâng nhaân, hôïp nhaát trong caùc hôïp taùc xaõ vaø nhieàu hình thöùc toå chöùc coäng ñoàng khaùc, ñaõ coù theå taïo coâng aên vieäc laøm ôû nhöõng nôi neàn kinh teá ngaãu töôïng chæ ñeå laïi chuùt côm thöøa canh caën. Caùc cô sôû kinh doanh ñöôïc phuïc hoài, caùc hoäi chôï ñòa phöông vaø caùc hôïp taùc xaõ cuûa ngöôøi löôïm giaáy laø ñieån hình cuûa neàn kinh teá ñaïi chuùng naøy, moät neàn kinh teá phaùt sinh töø loaïi tröø nhöng ñaõ töø töø, kieân nhaãn vaø cöông quyeát chaáp nhaän caùc hình thöùc lieân ñôùi giuùp noù ra beà theá. Khaùc bieát bao so vôùi tình huoáng trong ñoù nhöõng ngöôøi bò thò tröôøng chính thöùc boû rôi bò boùc loät nhö nhöõng ngöôøi teân noâ leä!
Caùc chính phuû naøo bieát nhaän traùch nhieäm ñaët neàn kinh teá phuïc vuï nhaân daân caàn phaûi coå xuùy vieäc taêng cöôøng, caûi thieän, phoái hôïp vaø môû roäng caùc hình thöùc cuûa neàn kinh teá bình daân vaø neàn saûn xuaát coäng ñoàng naøy. Vieäc naøy bao haøm: phaûi caûi thieän caùc dieãn trình laøm vieäc, cung caáp caùc haï taàng cô sôû thích ñaùng vaø baûo ñaûm ñaày ñuû quyeàn lôïi cuûa coâng nhaân trong khu vöïc thay theá naøy. Khi nhaø nöôùc vaø caùc toå chöùc xaõ hoäi hôïp taùc laøm vieäc cho ba chöõ "L", thì caùc nguyeân taéc lieân ñôùi vaø phuï ñôùi laø ñieàu phaûi coù; vaø caùc nguyeân taéc naøy cho pheùp ngöôøi ta ñaït ñöôïc ích chung trong moät neàn daân chuû troïn veïn vaø coù tham gia.
3.2. Traùch vuï thöù hai laø hôïp nhaát ngöôøi daân cuûa ta treân ñöôøng hoøa bình vaø coâng lyù. Caùc daân toäc treân theá giôùi muoán laø nhöõng ngöôøi laøm neân ñònh meänh rieâng cuûa hoï. Hoï muoán tieán tôùi coâng lyù moät caùch hoøa bình. Hoï khoâng muoán caùc hình thöùc giaùm hoä hay can thieäp maø caùc cöôøng quoác quen duøng baét caùc nöôùc yeáu hôn phaûi phuï thuoäc. Hoï muoán neàn vaên hoùa, ngoân ngöõ, caùc dieãn trình xaõ hoäi vaø caùc truyeàn thoáng toân giaùo cuûa hoï ñöôïc kính troïng. Khoâng quyeàn löïc thöïc teá hay coù uy tín naøo coù quyeàn töôùc ñoaït khoûi caùc daân toäc naøy quyeàn thöïc thi chuû quyeàn cuûa hoï. Baát cöù khi naøo quyeàn löïc aáy haønh ñoäng nhö theá, ta ñeàu thaáy xuaát hieän caùc hình thöùc môùi cuûa chuû nghóa thöïc daân, caùc hình thöùc laøm toån haïi nghieâm troïng khaû theå hoøa bình vaø coâng lyù. Vì "hoaø bình ñöôïc xaây döïng khoâng nhöõng treân vieäc toân troïng caùc nhaân quyeàn maø coøn treân vieäc toân troïng quyeàn cuûa caùc daân toäc nöõa, nhaát laø quyeàn ñoäc laäp" (3).
Caùc daân toäc Myõ Chaâu La Tinh ñaõ chieán ñaáu giaønh ñoäc laäp chính trò vaø trong gaàn hai theá kyû, lòch söû cuûa hoï khaù bi thaûm vaø ñaày maâu thuaãn, khi hoï coá gaéng giaønh cho baèng ñöôïc neàn ñoäc laäp troïn veïn.
Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, sau moät soá hieåu laàm, nhieàu nöôùc Myõ Chaâu La Tinh ñaõ ñöôïc chöùng kieán söï lôùn maïnh cuûa tình huynh ñeä giöõa caùc daân toäc. Caùc chính phuû trong vuøng ñaõ gom söùc löïc ñeå baûo ñaûm söï toân troïng chuû quyeàn cuûa ñaát nöôùc hoï vaø cuûa toaøn vuøng, maø cha oâng chuùng ta ñaõ goïi moät caùch ñeïp ñeõ laø "ñaát nöôùc vó ñaïi hôn". Anh chò em thaân meán trong caùc phong traøo bình daân, toâi xin anh chò em phaùt huy vaø gia taêng söï hôïp nhaát naøy. Noù caàn thieát ñeå duy trì ñoaøn keát tröôùc moïi coá gaéng chia reõ, neáu vuøng naøy muoán taêng tröôûng trong hoaø bình vaø coâng lyù.
Baát chaáp caùc tieán boä ñaõ thöïc hieän, coù nhieàu nhaân toá vaãn coøn ñang ñe doïa söï phaùt trieån nhaân baûn veà coâng bình naøy vaø giôùi haïn chuû quyeàn caùc nöôùc cuûa "ñaát nöôùc vó ñaïi hôn" vaø nhieàu khu vöïc khaùc cuûa haønh tinh chuùng ta. Chuû nghóa taân thöïc daân ñang mang nhieàu khuoân maët khaùc nhau. Coù luùc, noù xuaát hieän döôùi aûnh höôûng naëc danh cuûa thaàn taøi: caùc coâng ty, caùc cô quan cho vay, moät vaøi hieäp öôùc "töï do buoân baùn", vaø aùp ñaët caùc bieän phaùp "khaéc khoå" luoân thaét löng caùc coâng nhaân vaø ngöôøi ngheøo. Caùc giaùm muïc cuûa Myõ Chaâu La Tinh leân aùn vieäc naøy moät caùch heát söùc roõ raøng trong Vaên Kieän Aparecida; caùc ngaøi quaû quyeát raèng "caùc ñònh cheá taøi chaùnh vaø caùc coâng ty ña quoác ñang trôû neân maïnh hôn tôùi choã caùc neàn kinh teá ñòa phöông phaûi tuøy thuoäc, nhaát laø laøm suy yeáu caùc chính phuû ñòa phöông, laø caùc chính phuû xem ra caøng ngaøy caøng ít quyeàn löïc ñeå thöïc thi caùc döï aùn phaùt trieån nhaèm phuïc vuï daân chuùng cuûa hoï" (4). Coù luùc, döôùi boä daïng cao quùi ñaùnh tham nhuõng, buoân baùn ma tuùy vaø khuûng boá, nhöõng caùi aùc cuûa thôøi ta ñang ñoøi phaûi coù haønh ñoäng coù phoái hôïp cuûa quoác teá, ta thaáy caùc chính phuû ñang chaát ñaày caùc bieän phaùp chaúng aên nhaäp gì vôùi vieäc giaûi quyeát caùc vaán naïn naøy vaø thöôøng laøm cho chuùng ra teä haïi hôn.
Cuõng theá, vieäc ñoäc quyeàn hoùa caùc phöông tieän truyeàn thoâng, laø caùc phöông tieän hieän ñang aùp ñaët nhieàu ñieån hình tha hoùa cuûa chuû nghóa tieâu thuï vaø moät hình thöùc ñoäc daïng vaên hoùa naøo ñoù, laø moät hình thöùc nöõa trong soá caùc hình thöùc do chuû nghóa taân thöïc daân ñöa ra. Ñaây laø thöù chuû nghóa thöïc daân coù tính yù thöùc heä. Nhö caùc giaùm muïc Phi Chaâu ñaõ nhaän xeùt, caùc nöôùc ngheøo thöôøng bò ñoái xöû nhö "nhöõng boä phaän cuûa moät coã maùy, nhöõng caùi raêng treân chieác baùnh xe khoång loà" (5).
Caàn phaûi nhìn nhaän raèng khoâng vaán ñeà naøo trong soá caùc vaán ñeà nghieâm troïng cuûa nhaân loaïi coù theå ñöôïc giaûi quyeát neáu khoâng coù haønh ñoäng qua laïi giöõa caùc chính phuû vaø nhaân daân treân bình dieän quoác teá. Moïi haønh ñoäng coù yù nghóa thöïc hieän taïi moät nôi treân haønh tinh ñeàu coù moät tieáng vang phoå quaùt, sinh thaùi, xaõ hoäi vaø vaên hoùa. Ngay toäi aùc vaø baïo löïc cuõng ñöôïc hoaøn caàu hoùa. Thaønh thöû, khoâng chính phuû naøo coù theå thi haønh traùch nhieäm chung moät caùch ñoäc laäp. Neáu chuùng ta thöïc söï muoán coù thay ñoåi tích cöïc, chuùng ta phaûi khieâm nhöôøng chaáp nhaän tính lieân laäp. [Nghóa laø, tính lieân laäp laønh maïnh cuûa ta]. Tuy nhieân, haønh ñoäng qua laïi khoâng gioáng nhö vieäc aùp ñaët; noù khoâng phaûi laø vieäc khuaát phuïc nöôùc naøy ñeå phuïc vuï quyeàn lôïi nöôùc kia. Chuû nghóa thöïc daân naøo, caû cuõ laãn môùi, nhaèm giaûn löôïc caùc nöôùc ngheøo thaønh ngöôøi cung caáp caùc nguyeân lieäu vaø nhaân coâng reû maø thoâi, seõ saûn sinh ra baïo löïc, ngheøo khoå, cöôõng böùc di daân vaø moïi caùi aùc khaùc voán ñi ñoâi vôùi nhöõng caùi aùc naøy, chính bôûi vì, khi ñaët ngoaïi vi vaøo vieäc phuïc vuï trung taâm, noù ñaõ baùc boû quyeàn phaùt trieån toaøn dieän cuûa caùc nöôùc naøy. [Vaø ñieàu naøy, thöa caùc anh em] laø baát bình ñaúng, vaø baát bình ñaúng seõ saûn sinh ra baïo löïc maø khoâng taøi nguyeân caûnh saùt naøo, quaân ñoäi hay tình baùo naøo coù theå kieåm soaùt ñöôïc.
Ta haõy noùi Khoâng vôùi caùc hình thöùc thöïc daân chuû nghóa cuõ vaø môùi. Ta haõy noùi Coù vôùi cuoäc gaëp gôõ giöõa caùc daân toäc vaø caùc neàn vaên hoùa. Phuùc cho nhöõng ngöôøi kieán taïo hoøa bình.
ÔÛ ñaây, toâi muoán neâu leân moät vaán ñeà quan troïng. Moät soá ngöôøi coù theå ñuùng khi noùi raèng "khi Ñöùc Giaùo Hoaøng noùi tôùi chuû nghóa thöïc daân, ngaøi queân khuaáy moät soá haønh ñoäng cuûa Giaùo Hoäi". Toâi xin aân haän noùi vôùi anh chò em ñieàu naøy: nhieàu toäi loãi naëng neà ñaõ xuùc phaïm tôùi caùc daân toäc baûn ñòa cuûa Myõ Chaâu, nhaân danh Thieân Chuùa. Caùc vò tieàn nhieäm cuûa toâi ñaõ thöøa nhaän ñieàu aáy, CELAM ñaõ noùi leân ñieàu aáy, vaø caû toâi nöõa muoán noùi leân ñieàu aáy. Gioáng nhö Thaùnh Gioan Phaoloâ II, toâi xin Giaùo Hoäi "haõy quøy tröôùc Thieân Chuùa vaø khaån caàu söï tha thöù ñoái vôùi caùc toäi loãi quaù khöù vaø hieän taïi cuûa con caùi nam nöõ cuûa mình" (6). Toâi cuõng xin noùi, vaø ôû ñaây, toâi muoán heát söùc roõ raøng, nhö Thaùnh Gioan Phaoloâ II: toâi khieâm cung xin söï tha thöù, khoâng nhöõng cho caùc xuùc phaïm cuûa chính Giaùo Hoäi, maø coøn cho caùc toäi aùc ñaõ phaïm ñoái vôùi caùc daân toäc baûn ñòa thôøi goïi laø chinh phuïc Myõ Chaâu.
[Vaø vôùi lôøi xin tha thöù naøy, vaø ñeå cho coâng baèng, toâi cuõng muoán chuùng ta nhìn nhaän caùc linh muïc vaø caùc giaùm muïc ñaõ töøng maïnh meõ choáng ñoái luaän lyù hoïc göôm giaùo baèng söùc maïnh cuûa thaäp giaù. Coù toäi loãi. Coù toäi loãi, vaø dö thöøa laø ñaøng khaùc, vaø vì vaäy chuùng toâi xin tha thöù. Nhöng cuõng coù vieäc ôû ñaâu coù toäi loãi, ôû ñaâu coù dö thöøa toäi loãi, ôn thaùnh cuõng dö thöøa, qua nhöõng con ngöôøi bieát baûo veä coâng lyù cuûa caùc daân toäc baûn ñòa].
Toâi cuõng yeâu caàu moïi ngöôøi, tin hay khoâng tin, nghó tôùi nhieàu giaùm muïc, linh muïc vaø giaùo daân ñaõ rao giaûng vaø coøn tieáp tuïc rao giaûng Tin Möøng cuûa Chuùa Gieâsu moät caùch can ñaûm vaø hieàn töø, toân troïng vaø hoaø bình; [toâi noùi caùc giaùm muïc, linh muïc vaø giaùo daân; toâi khoâng muoán queân caùc nöõ tu, nhöõng ngöôøi ñaõ voâ danh doïc ngang khaép caùc khu xoùm mang ñeán cho hoï söù ñieäp hoaø bình vaø coâng lyù] nhöõng ngöôøi ñaõ ñeå laïi sau löng caùc vieäc laøm gaây aán töôïng coù theå ñem laïi thaêng thöôûng vaø yeâu thöông cuûa con ngöôøi, ñeå thoâng thöôøng saùt caùnh vôùi caùc daân toäc baûn ñòa hay ñoàng haønh vôùi caùc phong traøo bình daân cuûa hoï thaäm chí cho tôùi cheát vì ñaïo. Giaùo Hoäi, con caùi nam nöõ cuûa Giaùo Hoäi, laø thaønh phaàn trong caên tính caùc daân toäc Myõ Chaâu La Tinh. Moät caên tính maø ôû ñaây, cuõng nhö ôû caùc nöôùc khaùc, moät soá quyeàn löïc cöông quyeát xoùa boû, ñoâi khi vì ñöùc tin cuûa chuùng ta coù tính caùch maïng, vì ñöùc tin cuûa chuùng ta thaùch thöùc neàn baïo chuùa cuûa kim tieàn. Ngaøy nay, chuùng ta thaát voïng khi thaáy taïi Trung Ñoâng vaø nhieàu nôi khaùc treân theá giôùi, nhieàu anh chò em chuùng ta ñang bò baùch haïi, tra taán vaø saùt haïi vì ñöùc tin cuûa hoï vaøo Chuùa Gieâsu. Ñieàu ñoù cuõng caàn ñöôïc toá caùo: trong thöù theá chieán thöù ba naøy, ñang ñöôïc tieán haønh töøng maûnh, maø hieän ta ñang traûi nghieäm, moät hình thöùc dieät chuûng ñang xaåy ra, vaø noù caàn phaûi ñöôïc keát thuùc.
Vôùi caùc anh chò em cuûa chuùng ta trong phong traøo thoå daân Myõ Chaâu La Tinh, xin cho pheùp toâi baøy toû loøng aâu yeám saâu xa vaø ñaùnh giaù cao caùc coá gaéng cuûa hoï nhaèm ñem caùc daân toäc vaø caùc neàn vaên hoùa laïi vôùi nhau trong moät hình thöùc soáng chung maø toâi muoán goïi laø ña dieän (polyhedric), trong ñoù, moãi nhoùm duy trì caên tính rieâng cuûa mình baèng caùch cuøng nhau xaây döïng moät tính ña nguyeân khoâng ñe doïa nhöng ñuùng hôn taêng cöôøng söï hôïp nhaát. Vieäc caùc baïn möu caàu moät chuû nghóa lieân vaên hoùa (interculturalism), laø chuû nghóa phoái hôïp vieäc baûo veä quyeàn lôïi caùc daân toäc baûn ñòa vôùi vieäc toân troïng toaøn veïn laõnh thoå cuûa quoác gia, ñoái vôùi taát caû chuùng ta laø moät nguoàn cuûa phong phuù hoùa vaø khích leä.
3.3. Traùch vuï thöù ba, coù leõ quan troïng nhaát ñang thaùch thöùc chuùng ta ngaøy nay, laø baûo veä Meï Ñaát.Caên nhaø chung cuûa chuùng ta ñang bò cöôùp phaù, laøm cho hoang pheá vaø taøn haïi maø khoâng sôï bò tröøng phaït. Söï heøn nhaùt khoâng daùm baûo veä noù laø moät toäi naëng. Ta caøng ngaøy caøng thaát voïng thaáy heát thöôïng ñænh quoác teá naøy tôùi thöôïng ñænh quoác teá khaùc dieãn ra maø chaúng ñem laïi keát quaû naøo coù yù nghóa. Hieän coù moät meänh leänh ñaïo ñöùc roõ reät, döùt khoaùt vaø khaån caáp ñeå thöïc thi ñieàu chöa ñöôïc thöïc thi. Chuùng ta khoâng theå cho pheùp moät soá quyeàn lôïi, caùc quyeàn lôïi tuy hoaøn caàu nhöng khoâng phoå quaùt, tieám quyeàn, thoáng trò caùc quoác gia vaø caùc toå chöùc quoác teá, vaø tieáp tuïc huûy dieät taïo theá. Ngöôøi daân vaø caùc phong traøo cuûa hoï ñöôïc môøi goïi leân tieáng, ñoäng vieân vaø ñoøi yeâu saùch, moät caùch hoøa bình nhöng cöông quyeát, ñieàu naøy: phaûi ñöa ra caùc bieän phaùp thích ñaùng vaø ñang raát caàn. Toâi xin anh chò em, nhaân danh Thieân Chuùa, baûo veä Meï Ñaát. Toâi ñaõ baøn tôùi vaán ñeà naøy moät caùch thoûa ñaùng trong thoâng ñieäp Laudato Si' cuûa toâi.
4. Ñeå keát luaän, toâi muoán ñöôïc nhaéc laïi: töông lai nhaân loaïi khoâng chæ naèm trong tay caùc nhaø laõnh ñaïo vó ñaïi, caùc cöôøng quoác vaø giai caáp öu tuù. Xeùt trong caên baûn, noù naèm trong tay ngöôøi daân vaø khaû naêng toå chöùc cuûa hoï. Noù naèm trong tay hoï, nhöõng baøn tay coù theà ñieàu höôùng dieãn trình thay ñoåi naøy moät caùch khieâm nhöôøng vaø xaùc tín. Toâi veà phía anh chò em. Chuùng ta haõy cuøng nhau noùi töø thaâm taâm raèng: khoâng coøn gia ñình naøo khoâng coù nhaø ôû, khoâng coøn coâng nhaân noâng nghieäp naøo khoâng coù ñaát ñai, khoâng coøn lao coâng naøo khoâng coù quyeàn lôïi, khoâng coøn daân toäc naøo khoâng coù chuû quyeàn, khoâng coøn caù nhaân naøo khoâng coù phaåm giaù, khoâng coøn em beù naøo khoâng coù tuoåi thô, khoâng coù ngöôøi treû naøo khoâng coù töông lai, khoâng ngöôøi cao nieân naøo khoâng coù tuoåi giaø ñaùng kính. Anh chò em haõy giöõ vöõng cuoäc ñaáu tranh vaø, vui loøng, chaêm soùc Meï Ñaát. Toâi caàu xin cho anh chò em vaø vôùi anh chò em, vaø toâi xin Thieân Chuùa Cha ñoàng haønh vôùi anh chò em vaø chuùc phuùc cho anh chò em, ñoå ñaày tình yeâu cuûa Ngöôøi xuoáng anh chò em vaø baûo veä anh chò em treân con ñöôøng cuûa anh chò em baèng caùch ban cho anh chò em dö ñaày söùc maïnh coù khaû naêng giöõ vöõng böôùc chaân ta ñi: söùc maïnh aáy laø loøng hy voïng, [vaø laø ñieàu quan troïng], loøng hy voïng khoâng heà laøm thaát voïng. Toâi xin caùm ôn anh chò em vaø yeâu caàu anh chò em, vui loøng, caàu nguyeän cho toâi. Vaø neáu moät hay hai anh chò em khoâng theå caàu nguyeän, toâi toân troïng ñieàu ñoù, thì xin nghó tôùi toâi, vaø xin anh chò em göûi cho toâi caùc rung caûm toát laønh.
Vuõ Van An
- - - - - - - - - - -
(1) Ñöùc Gioan XXIII, thoâng ñieäp Mater et Magistra (15 thang 5, 1961), 3: AAS 53 (1961), 402.
(2) Ñöùc Phaoloâ VI, thoâng ñieäp Populorum Progressio (26 thaùng 3, 1967), 14: AAS 59 (1967), 264.
(3) Hoäi Ñoàng Giaùo Hoaøng veà Coâng Lyù vaø Hoaø Bình, Toaùt Yeáu Hoïc Thuyeát Xaõ Hoäi cuûa Giaùo Hoäi, 157.
(4) Hoäi Nghò Toaøn Theå Laàn Thöù Naêm Caùc Giaùm Muïc Myõ Chaâu La Tinh vaø Vuøng Caribean, Vaên Kieän Aparecida (29 thaùng 6, 2007), 66.
(5) Ñöùc Gioan Phaoloâ II, Toâng Huaán Haäu Thöôïng Hoäi Ñoàng, Giaùo Hoäi Taïi Phi Chaâu, (14 thaùng 9, 1995), 52: AAS 88 (1996), 32-22; ID., thoâng ñieäp Sollicitudo Rei Socialis (30 thaùng 12, 1987), 22: AAS 80 (1988), 539.
(6) Saéc chæ AÁn Ñònh Ñaïi Naêm Thaùnh 2000, Incarnationis Mysterium (29 thaùng 11, 1998),11: AAS 91 (1999), 139-141.