Dieãn Vaên cuûa Ñöùc Phanxicoâ
vôùi ñaïi dieän caùc toå chöùc daân söï Ecuador
Dieãn Vaên cuûa Ñöùc Phanxicoâ vôùi ñaïi dieän caùc toå chöùc daân söï Ecuador.
Quito, Ecuador (VietCatholic News 8-07-2015) - "Caùc böùc töôøng, caùc saân trong vaø caùc haønh lang coù raøo vaây cuûa thaønh phoá naøy huøng hoàn noùi leân ñieàu naøy: baét nguoàn töø neàn vaên hoùa Incan vaø Caranqui, heát söùc ñeïp ñeõ trong kích thöôùc vaø daùng veû, maïnh baïo vaø ñaày thaùn phuïc toång hôïp ñöôïc nhieàu hoïa phong khaùc nhau, caùc coâng trình ngheä thuaät do 'tröôøng phaùi Quito' saùng taïo naøy toùm taét noùi leân cuoäc ñoái thoaïi vó ñaïi treân, vôùi ñuû thaønh coâng vaø thaát baïi cuûa noù, voán laø lòch söû cuûa Ecuador. Ngaøy nay ta thaáy noù ñeïp xieát bao".
Treân ñaây laø lôøi Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ noùi vôùi caùc nhaø laõnh ñaïo daân söï Ecuador vaøo buoåi toái ngaøy 7 thaùng 7 naêm 2015 taïi Nhaø Thôø San Francisco ôû Quito, Ecuador. Taïi ñaây ngaøi ñaõ gaëp gôõ ñaïi dieän caùc toå chöùc coâng daân, caùc nhaø doanh nghieäp, caùc coäng ñoàng baûn ñòa vaø caùc nhoùm giaùo daân Coâng Giaùo.
Leã ñoùn tieáp ngaøi coù moät baøi haùt haùt baèng tieáng baûn ñòa Quichua goïi laø "Taita" coù nghóa laø "papa". Baøi haùt naøy ñaëc bieät ñöôïc soaïn cho Ñöùc Phanxicoâ. Caû nhaø thôø laãn khuoân vieân beân ngoaøi ñeàu chaät ních haøng ngaøn ngöôøi aùi moä; hoï hoan hoâ vaø voã tay vang doäi möøng ñoùn ngaøi.
Sau ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ toaøn vaên baøi noùi chuyeän cuûa Ñöùc Phanxicoâ trong dòp naøy:
Caùc baïn thaân meán
Toâi raát vui ñöôïc hieän dieän vôùi caùc baïn, nhöõng ngöôøi nam nöõ ñaïi dieän cho vaø thaêng tieán ñôøi soáng xaõ hoäi, chính trò vaø kinh teá cuûa ñaát nöôùc naøy.
Khi toâi böôùc vaøo nhaø thôø naøy, Thò Tröôûng Quito ñaõ trao cho toâi caùc chìa khoùa cuûa thaønh phoá. Vieäc oâng bieåu loä söï gaàn guõi thaân tình, môû caùc caùnh cöûa cuûa caùc baïn cho toâi, giuùp toâi, ñeán löôït mình, noùi tôùi moät soá chìa khoùa khaùc: caùc chìa khoùa daãn vaøo ñôøi soáng cuûa chuùng ta trong xaõ hoäi, baét ñaàu vôùi ñôøi soáng gia ñình.
Xaõ hoäi chuùng ta ñöôïc höôûng nhôø khi moãi ngöôøi vaø moãi nhoùm xaõ hoäi caûm nhaän mình ñang thöïc söï ôû trong nhaø. Trong gia ñình, cha meï, oâng baø vaø con caùi luoân caûm thaáy mình ôû trong nhaø; khoâng ai bò loaïi tröø. Neáu ai ñoù coù vaán ñeà, duø laø nghieâm troïng, ngay caû neáu hoï laø nguyeân nhaân, thì caû gia ñình seõ tôùi giuùp ñôõ hoï; caû gia ñình naâng ñôõ hoï. Caùc vaán ñeà cuûa hoï cuõng laø caùc vaán ñeà cuûa gia ñình. Chaû leõ khoâng neân nhö theá trong xaõ hoäi hay sao? Duø caùc lieân heä cuûa ta trong xaõ hoäi vaø ñôøi soáng chính trò thöôøng döïa treân ñoái chaát vaø möu toan loaïi boû caùc ñòch thuû cuûa ta. Chuû tröông cuûa toâi, caùc yù töôûng cuûa toâi vaø caùc keá hoaïch cuûa toâi chæ coù theá taán tôùi neáu toâi thaéng vöôït ñöôïc ngöôøi khaùc vaø aùp ñaët ñöôïc yù muoán cuûa mình. Gia ñình coù neân nhö theá khoâng? Trong caùc gia ñình, moïi ngöôøi ñeàu goùp phaàn vaøo muïc ñích chung, moïi ngöôøi ñeàu laøm vieäc cho ích chung, khoâng baùc boû quyeàn lôïi caù nhaân cuûa moãi ngöôøi nhöng khuyeán khích vaø hoã trôï noù. Caùc vui buoàn cuûa moãi ngöôøi ñeàu ñöôïc moïi ngöôøi caûm nhaän. Laø gia ñình coù nghóa nhö theá ñaáy! Neáu ta coù theå nhìn caùc ñòch thuû hay laùng gieàng chính trò cuûa ta cuøng moät caùch nhö ta nhìn con caùi hay ngöôøi phoái ngaãu, ngöôøi meï hay ngöôøi cha, thì hay bieát bao! Ta coù yeâu xaõ hoäi cuûa ta khoâng? Ta coù yeâu ñaát nöôùc ta khoâng, caùi coäng ñoàng maø ta ñang coá gaéng xaây döïng? Ta coù yeâu noù caùch tröøu töôïng, trong lyù thuyeát khoâng? Ta haõy yeâu noù baèng haønh ñoäng hôn laø baèng lôøi noùi! Trong moïi ngöôøi, trong caùc hoaøn caûnh cuï theå, trong ñôøi soáng chung cuûa ta, tình yeâu luoân daãn ta tôùi thoâng ñaït, khoâng bao giôø daãn tôùi coâ laäp caû.
Caûm nhaän treân coù theå laøm phaùt sinh nhöõng cöû chæ nho nhoû nhaèm cuûng coá caùc daây lieân keát coù tính baûn thaân. Toâi thöøông noùi tôùi söï quan troïng cuûa gia ñình nhö laø teá baøo ñeä nhaát ñaúng cuûa xaõ hoäi. Trong gia ñình, ta tìm ñöôïc caùc giaù trò neàn taûng cuûa tình yeâu, cuûa tình huynh ñeä vaø loøng kính troïng laãn nhau, maø ta coù theå dieãn dòch thaønh caùc giaù trò chuû yeáu cho xaõ hoäi nhö moät toaøn theå: loøng bieát ôn, tình lieân ñôùi vaø tính phuï ñôùi.
Cha meï bieát raèng moïi con caùi cuûa hoï ñeàu ñöôïc yeâu thöông baèng nhau, cho duø moãi ñöùa coù ñaëc ñieåm rieâng cuûa noù. Nhöng khi con caùi khöôùc töø, khoâng chòu chia seû nhöõng gì chuùng ñaõ nhaän ñöôïc caùch nhöng khoâng, thì moái lieân heä naøy seõ tan vôõ. Tình yeâu cuûa cha meï chuùng giuùp con caùi thaéng vöôït ñöôïc tính ích kyû cuûa chuùng, hoïc caùch soáng vôùi ngöôøi khaùc, bieát nhöôïng boä vaø kieân nhaãn. Trong cuoäc soáng roäng lôùn hôn cuûa xaõ hoäi, ta seõ tieán tôùi choã thaáy raèng "tính nhöng khoâng" ("gratuitousness") khoâng phaûi laø moät caùi gì phuï troäi, ôû beân ngoaøi, maø ñuùng hôn laø moät ñieàu kieän caàn thieát cuûa coâng lyù. Ta laø ai vaø ta coù gì ñeàu ñaõ ñöôïc ban cho ta ñeå ta duøng noù phuïc vuï ngöôøi khaùc. Traùch vuï ta laø laøm cho noù sinh keát quaû trong caùc vieäc laøm toát. Caùc thieän ích cuûa traùi ñaát ñöôïc daønh cho moïi ngöôøi, vaø duø ai ñoù coù phoâ tröông taøi saûn cuûa hoï ra sao, noù vaãn mang giaáy nôï cuûa xaõ hoäi. Theo caùch naøy, ta seõ vöôït ra ngoaøi coâng lyù thuaàn kinh teá, ñaët caên baûn treân thöông maïi, ñeå böôùc vaøo coâng lyù xaõ hoäi, laø thöù coâng lyù choáng ñôõ nhaân quyeàn neàn taûng cho nhöõng cuoäc ñôøi xöùng ñaùng. Khoâng ñöôïc quan taâm tôùi caùc lôïi ích ngaén haïn khi khai thaùc caùc taøi nguyeân thieân nhieân, laø thöù raát phong phuù taïi Ecuador. Laø nhöõng ngöôøi quaûn lyù caùc taøi nguyeân naøy, nhöõng taøi nguyeân maø ta nhaän ñöôïc, ta coù nghóa vuï ñoái vôùi xaõ hoäi nhö moät toaøn theå vaø ñoái vôùi caùc theá heä töông lai. Ta khoâng theå ñeå laïi di saûn naøy cho hoï neáu khoâng chaêm soùc thích ñaùng cho moâi sinh, neáu khoâng yù thöùc ñöôïc tính nhöng khoâng phaùt sinh töø vieäc chieâm ngöôõng theá giôùi taïo döïng. Soáng giöõa chuùng ta hieän nay laø moät soá anh chò em cuûa chuùng ta ñaïi bieåu cho caùc saéc daân baûn ñòa cuûa Amazon Xích Ñaïo. Vuøng naøy laø moät trong "nhöõng khu vöïc phong phuù nhaát caû veà con soá caùc chuûng loaïi laãn caùc chuûng loaïi ñaëc höõu, hieám hoi hoaëc ít ñöôïc baûo veä# noù ñoøi ñöôïc baûo veä nhieàu hôn vì taàm quan troïng lôùn lao cuûa noù ñoái vôùi heä sinh thaùi hoaøn caàu# noù coù moät tính ña dieän sinh hoïc cöïc kyø phöùc taïp gaàn nhö khoâng theå naøo ñaùnh giaù ñaày ñuû ñöôïc, aáy theá nhöng khi [caùc vuøng röøng naøy] bò chaùy ruïi hay san baèng vì muïc ñích canh taùc, thì chæ trong voøng ít naêm, voâ vaøn chuûng loaïi seõ khoâng coøn vaø caùc khu vöïc naøy thöôøng seõ trôû thaønh ñaát hoang khoâ caèn" (xem Laudato Si', 37-38). Ecuador, cuøng vôùi caùc nöôùc khaùc doïc theo Amazon, coù cô hoäi trôû thaønh ngöôøi daïy ngöôøi ta veà neàn sinh thaùi toaøn dieän. Ta nhaän ñöôïc theá giôùi naøy nhö moät cuûa thöøa keá töø caùc theá heä ñaõ qua, nhöng cuõng nhö moät khoaûn vay töø caùc theá heä saép tôùi, nhöõng ngöôøi chuùng ta seõ phaûi hoaøn traû noù laïi!
Töø caûm nghieäm huynh ñeä cuûa gia ñình phaùt sinh ra tình lieân ñôùi trong xaõ hoäi; tình lieân ñôùi naøy khoâng chæ heä ôû vieäc ban phaùt cho ngöôøi tuùng thieáu, maø coøn ôû vieäc caûm thaáy coù traùch nhieäm ñoái vôùi nhau. Neáu ta coi ngöôøi khaùc nhö anh chò em ta, thì khoâng coù ai bò boû rôi hay bò ñaåy qua beân leà. Gioáng caùc quoác gia khaùc cuûa Myõ Chaâu La Tinh, Ecuador hieän ñang traûi nghieäm nhieàu thay ñoåi xaõ hoäi vaø vaên hoùa saâu xa, nhieàu thaùch ñoá môùi caàn ñöôïc ñöông ñaàu bôûi moïi boä phaän trong xaõ hoäi. Di daân, caùc ñoâ thò ñoâng ngöôøi, chuû nghóa tieâu thuï, caùc khuûng hoaûng trong gia ñình, naïn thaát nghieäp vaø nhieàu khu vöïc ngheøo ñoùi: taát caû caùc nhaân toá naøy ñeàu taïo ra baát traéc vaø caêng thaúng ñe doïa tôùi söï haøi hoøa trong xaõ hoäi. Luaät leä vaø caùc qui ñònh cuõng nhö vieäc ñaët keá hoaïch xaõ hoäi, caàn phaûi nhaém vaøo vieäc bao goàm moïi ngöôøi, taïo cô hoäi ñeå ñoái thoaïi vaø gaëp gôõ, trong khi loaïi boû moïi hình chöùc aùp cheá, kieåm soaùt quaù trôùn hay töôùc ñoaït töï do, coi chuùng nhö nhöõng kyù öùc ñôùn ñau cuûa quaù khöù. Hy voïng vaøo moät töông lai toát ñeïp hôn ñoøi hoûi phaûi cung hieán cho ngöôøi ta, nhaát laø giôùi treû, caùc cô hoäi coù thöïc chaát, taïo coâng aên vieäc laøm, vaø ñaûm baûo taêng tröôûng kinh teá ñöôïc moïi ngöôøi chia seû (hôn laø chæ hieän höõu treân giaáy tôø, trong nhöõng con soá thoáng keâ kinh teá vó moâ), vaø coå vuõ vieäc phaùt trieån laâu daøi, coù khaû naêng taïo ra moät cô caáu xaõ hoäi vöõng vaøng vaø gaén boù.
Cuoái cuøng, vieäc toân troïng ngöôøi khaùc maø ta hoïc ñöôïc trong gia ñình ñöôïc xaõ hoäi phaùt bieåu qua yù nieäm phuï ñôùi. Thöøa nhaän raèng caùc choïn löïa cuûa ta khoâng nhaát thieát duy nhaát hôïp phaùp laø moät thao taùc laønh maïnh cuûa ñöùc khieâm nhöôøng. Baèng caùch nhìn nhaän ñieàu toát coá höõu nôi ngöôøi khaùc, duø hoï coù caùc giôùi haïn cuûa hoï, ta seõ nhìn ra söï phong phuù trong tính ña daïng vaø giaù trò cuûa vieäc boå tuùc cho nhau. Caùc caù nhaân vaø caùc nhoùm coù quyeàn theo caùc phöông caùch rieâng cuûa hoï, cho duø ñoâi luùc hoï coù theå maéc sai laàm. Trong loøng toân troïng troïn veïn ñoái vôùi quyeàn töï do ñoù, xaõ hoäi daân söï ñöôïc môøi goïi giuùp moãi ngöôøi vaø moãi toå chöùc xaõ hoäi nhaän laõnh vai troø chuyeân bieät cuûa hoï vaø nhôø ñoù goùp phaàn vaøo ích chung. Ñoái thoaïi laø ñieàu caàn thieát vaø coù tính neàn taûng ñeå ñaït tôùi söï thaät, moät ñieàu khoâng theå aùp ñaët ñöôïc, nhöng phaûi ñöôïc kieám tìm baèng moät tinh thaàn thaønh thöïc vaø coù pheâ phaùn. Trong moät neàn daân chuû coù tham gia, moãi nhoùm xaõ hoäi, caùc saéc daân baûn ñòa, Ecuador-Phi Chaâu, phuï nöõ, caùc hieäp hoäi coâng daân vaø nhöõng ai daán thaân trong coâng vuï ñeàu laø nhöõng tham döï vieân khoâng theå thieáu trong cuoäc ñoái thoaïi naøy.
Caùc böùc töôøng, caùc saân trong vaø caùc haønh lang coù raøo vaây cuûa thaønh phoá naøy huøng hoàn noùi leân ñieàu naøy: baét nguoàn töø neàn vaên hoùa Incan vaø Caranqui, heát söùc ñeïp ñeõ trong kích thöôùc vaø daùng veû, maïnh baïo vaø ñaày thaùn phuïc toång hôïp ñöôïc nhieàu hoïa phong khaùc nhau, caùc coâng trình ngheä thuaät do "tröôøng phaùi Quito" saùng taïo naøy toùm taét noùi leân cuoäc ñoái thoaïi vó ñaïi treân, vôùi ñuû thaønh coâng vaø thaát baïi cuûa noù, voán laø lòch söû cuûa Ecuador. Ngaøy nay ta thaáy noù ñeïp xieát bao. Neáu quaù khöù ñöôïc ñaùnh daáu baèng laàm laãn vaø laïm duïng, laøm sao ta coù theå baùc boû ñöôïc ñieàu naøy!, thì ta coù theå nhaän thaáy: vieäc toång hôïp do ñoù maø ra hieän röïc leân moät veû xum xueâ ñeïp ñeán ñoä ta coù theå nhìn veà töông lai vôùi moät nieàm hy voïng lôùn lao.
Veà phaàn mình, Giaùo Hoäi mong öôùc ñöôïc hôïp taùc trong vieäc theo ñuoåi ích chung, qua caùc coâng trình xaõ hoäi vaø giaùo duïc cuûa mình, coå vuõ caùc giaù trò ñaïo ñöùc vaø taâm linh, vaø phuïc vuï trong tö caùch daáu chæ tieân tri ñem laïi moät tia aùnh saùng vaø hy voïng cho moïi ngöôøi, nhaát laø nhöõng ngöôøi tuùng thieáu nhaát. Xin caùm ôn caùc baïn ñaõ coù maët ôû ñaây, ñaõ laéng nghe toâi. Toâi xin caùc baïn vui loøng ñem nhöõng lôøi khuyeán khích cuûa toâi tôùi caùc coäng ñoàng vaø caùc nhoùm khaùc nhau maø caùc baïn laøm ñaïi dieän. Xin Chuùa ban ôn ñeå xaõ hoäi daân söï maø caùc baïn ñaïi dieän seõ luoân laø moät khung caûnh thích hôïp ñeå traûi nghieäm vaø thöïc haønh caùc giaù trò maø toâi vöøa noùi.
Vuõ Van An