Phaûn öùng cuûa truyeàn thoâng theá tuïc
veà Thoâng ñieäp Laudato Si
Phaûn öùng cuûa truyeàn thoâng theá tuïc veà Thoâng ñieäp Laudato Si.
Roma (VietCatholic News 19-06-2015) - Ngay khi ñöôïc chính thöùc coâng boá, thoâng ñieäp Laudato Si veà moâi sinh cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ ñöôïc caùc tôø baùo lôùn bình luaän.
Chuû nghóa tieâu thuï gaây ra caùc chöùng beänh cho moâi tröôøng
Tôø Wall Street Journal, trong baøi töïa ñeà nhö treân, cho raèng Ñöùc Phanxicoâ qui loãi vieäc haâm noùng hoaøn caàu cho chuû nghóa tieâu thuï. Theo ngaøi, chính hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi ñaõ gaây ra söï thay ñoåi khí haäu, moät thay ñoåi ñang ñe doïa ngöôøi ngheøo vaø caùc theá heä töông lai.
Francis X. Rocca, taùc giaû baøi baùo treân, quaû quyeát raèng thoâng ñieäp cuûa ngaøi ñöa ra moät keát aùn roäng raõi vaø khoâng khoan nhöôïng ñoái vôùi neàn kinh teá thò tröôøng cuûa theá giôùi, toá caùo noù ñaõ cöôõng ñoaït Traùi Ñaát, gaây haïi cho ngöôøi ngheøo vaø caùc theá heä töông lai, qua hai chuû tröông hoøan caàu hoùa vaø duy tieâu thuï. Ngaøi cuõng cho raèng trong toäi cöôõng ñoaït naøy, Baéc Baùn Caàu nôï Nam Baùn Caàu "moät khoaûn nôï sinh thaùi".
Hai chuû tröông treân ñaõ laøm sinh thaùi xuoáng caáp. Ngaøi vieát "Traùi Ñaát, toå aám cuûa ta, ñang baét ñaàu caøng ngaøy caøng troâng gioáng nhö moät ñoáng raùc röôûi meânh moâng hôn".
Theo tôø baùo naøy, ngoân töø nghieâm khaéc cuûa thoâng ñieäp chaéc chaén seõ nhaän ñöôïc nhieàu tranh caõi ngay laäp töùc, khieán ngöôøi ta töï hoûi phaûi giaûi quyeát vieäc thay ñoåi khí haäu ra sao. Haõy nghe ngaøi: "caùc cöôøng quoác kinh teá lieân tieáp bieän minh cho heä thoáng hoaøn caàu hieän nay trong ñoù, öu tieân thöôøng ñöôïc daønh cho ñaàu cô vaø theo ñuoåi lôïi ích taøi chaùnh. Thaønh thöû, baát cöù ñieàu gì maûnh deû, nhö moâi tröôøng chaúng haïn, ñeàu khoâng ñöôïc ai baûo veä tröôùc lôïi ích cuûa thò tröôøng ñaõ ñöôïc thaàn thaùnh hoùa, trôû thaønh qui luaät duy nhaát".
Trong thoâng ñieäp, Ñöùc Phanxicoâ khoâng ngaïi ñöùng veà phía nhöõng ngöôøi qui keát vieäc haâm noùng theá giôùi cho hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Ngaøi vieát: "moät nhaát trí khoa hoïc raát vöõng chaéc cho thaáy raèng hieän nay ta ñang muïc kích moät söï haâm noùng ñaày lo ngaïi heä thoáng khí haäu", goùp phaàn vaøo vieäc "khoâng ngöøng leân cao hôn maët bieån" vaø vieäc "gia taêng caùc bieán coá cöïc ñoan veà khí haäu".
Ngaøi vieát theâm: "nhaân loaïi ñöôïc môøi goïi nhìn nhaän nhu caàu phaûi thay ñoåi loái soáng, loái saûn xuaát vaø tieâu thuï, ngoõ haàu choáng traû vieäc haâm noùng naøy hay ít nhaát caùc nguyeân nhaân nhaân baûn ñang taïo ra vaø gia troïng noù".
Tuy nhìn nhaän raèng caùc nguyeân nhaân töï nhieân coù goùp phaàn vaøo vieäc thay ñoåi khí haäu, trong ñoù coù caùc hoaït ñoäng cuûa nuùi löûa vaø chu kyø thaùi döông, nhöng ngaøi vaãn cho raèng "moät soá nghieân cöùu khoa hoïc cho thaáy: phaàn lôùn vieäc haâm noùng hoaøn caàu trong maáy thaäp nieân vöøa qua laø do vieäc taäp trung lôùn vaøo caùc chaát hôi nhaø xanh (greenhouse gases: carbon dioxide, methane, nitrogen oxides...) phaàn lôùn do hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi thaûi ra. Thaønh thöû khaån thieát phaûi ñöa ra caùc chính saùch nhaèm giaûm thieåu ñaùng keå vieäc thaûi carbon dioxide vaø caùc chaát hôi khaùc, vaø coå vuõ vieäc chuyeån qua caùc nguoàn naêng löôïng coù theå ñoåi môùi ñöôïc.
Ñöùc Giaùo Hoaøng coøn ñi xa hôn nöõa baèng caùch loàng chuû ñeà coâng lyù kinh teá raát thaân thieát cuûa ngaøi cuõng nhö lôøi pheâ phaùn nghieâm khaéc cuûa ngaøi ñoái vôùi chuû nghóa tö baûn vaøo thoâng ñieäp.
Phaàn ñaàu cuûa thoâng ñieäp noùi tôùi neàn thaàn hoïc veà taïo döïng trong ñoù ñeà caäp tôùi caùc toäi cuûa con ngöôøi choáng laïi "Meï Ñaát", bieán mình thaønh chuùa teå cuûa Meï, vôùi quyeàn muoán cöôõng ñoaït Meï ra sao thì cöôõng ñoaït, hieån hieän nôi "ñaát ñai, nöôùc, khoâng khí vaø moïi hình thöùc cuûa söï soáng".
Sau ñoù, ngaøi leân aùn caùc thaát baïi trong quaù khöù khoâng chòu ñöa ra caùc chính saùch baïo daïn hôn veà moâi tröôøng, chæ quanh quaån trong laõnh vöïc kyõ thuaät vaø taøi chaùnh, vôùi quaù nhieàu ñaëc quyeàn ñaëc lôïi...
Nhö treân ñaõ noùi, ngaøi cho raèng Baéc Baùn Caàu ñang nôï Nam Baùn Caàu moät "moùn nôï sinh thaùi" vì "caùc nöôùc ñang phaùt trieån, nôi coù caùc döï tröõ quan troïng nhaát cuûa sinh quyeån (biosphere), lieân tieáp tieáp daàu cho vieäc phaùt trieån cuûa caùc nöôùc giaàu coù hôn maø gaây haïi cho chính hieän taïi vaø töông lai cuûa mình".
Trong caùc khía caïnh thöïc tieãn, Ñöùc Phanxicoâ noùi tôùi "caûnh ngheøo nöôùc uoáng" cuûa Phi Chaâu vaø nhieàu vuøng khaùc. Ngaøi coå vuõ caùc loái soáng bieát yù thöùc tôùi moâi sinh, trong ñoù coù vieäc giaûm vieäc duøng chaát nhöïa, giaáy vaø nöôùc; phaân chia raùc; ñi xe chung vaø taét ñieän. "Ñöøng nghó raèng caùc coá gaéng naøy seõ khoâng thay ñoåi ñöôïc theá giôùi".
Theo tôø Wall Street Journal, thoâng ñieäp naøy raát ñöôïc söï chuù yù tröôùc khi coâng boá, nhaát laø sau khi Ñöùc Giaùo Hoaøng cho bieát ngaøi muoán noù coù aûnh höôûng tôùi hoäi nghò thöôïng ñænh taïi Paris saép tôùi veà thay ñoåi khí haäu. Bôûi theá, moät soá coâng ty daàu hoûa ñaõ goùp yù kieán vaøo baûn döï thaûo thoâng ñieäp.
Duø coù nhöõng ngöôøi Coâng Giaùo, thí duï Samuel Gregg thuoäc Vieän Acton, moät cô quan nghieân cöùu coù tính ñaïi keát vôùi khuynh höôùng beânh vöïc thò tröôøng töï do chaúng haïn, leân tieáng cho raèng ngaøi thieân vò khi nghieâng veà phía chæ rrích thò tröôøng töï do, ñieàu chaéc chaén laø Ñöùc Phanxicoâ seõ laëp laïi caùc troïng ñieåm vöøa keå trong caùc baøi dieãn vaên ñoïc taïi Lieân Hieäp Quoác khi tôùi New York vaø taïi Löôõng Vieän Quoác Hoäi Hoa Kyø khi tôùi Washington D.C.vaøo thaùng Chín naøy.
Keâu goïi moät cuoäc caùch maïng vaên hoùa
Tôø Guardian thì cho raèng vôùi thoâng ñieäp Laudato Si, Ñöùc Phanxicoâ muoán keâu goïi moät cuoäc caùch maïng vaên hoùa. Tôø naøy ñaùnh giaù thoâng ñieäp cuûa ngaøi nhö "vaên kieän giaùo hoaøng gaây nhaïc nhieân nhaát vaø coù leõ coù tham voïng hôn caû trong 100 naêm nay, vì noù khoâng nhöõng chæ noùi vôùi ngöôøi Coâng Giaùo, hay Kitoâ Giaùo, maø vôùi moïi ngöôøi treân maët ñaát. Noù trình baày moät chöông trình thay ñoåi baét nguoàn töø caùc nhu caàu nhaân baûn nhöng noù cho raèng caùc nhu caàu naøy chuû yeáu khoâng phaûi laø loøng tham vaø caùc nhu caàu vò kyû".
Ngaøi baûo: ta caàn thieân nhieân, vaø ta caàn nhau. Nhu caàu hoã töông vaø cho ñi cuõng coù thöïc nhö caùc khía caïnh vò kyû trong nhaân caùch ta; nhu caàu thaùn phuïc vaø laëng thinh tröôùc thieân nhieân cuõng saâu saéc nhö baát cöù nhu caàu nhaân baûn naøo khaùc. Chaêm soùc thieân nhieân vaø chaêm soùc ngöôøi ngheøo laø caùc khía caïnh cuûa cuøng moät leänh truyeàn ñaïo ñöùc, vaø neáu ta laõng queân moät trong hai khía caïnh naøy, ta khoâng theå tìm thaáy hoøa bình. Theo ngaøi, moâi sinh khoâng phaûi laø moät ñieàu gì ôû ngoaøi kia: thieân nhieân khoâng ñoái nghòch vôùi theá giôùi con ngöôøi. Moâi sinh dieãn taû moái töông quan giöõa thieân nhieân vaø con ngöôøi, nhöõng höõu theå voán lieân keát chaët cheõ vaø laø thaønh phaàn cuûa nhau. Moái töông quan naøy caàn ñöôïc chænh söûa.
Theo Guardian, döïa vaøo tieàn ñeà treân, Ñöùc Phanxicoâ "ñaõ phaùt ñoäng moät cuoäc taán coâng döõ daèn vaøo ñieàu ngaøi cho laø caùc theøm khaùt sai laàm vaø löøa phaûn cuûa chuû nghóa tö baûn vaø vaøo quan ñieåm duy tieâu thuï cuûa baûn tính con ngöôøi. Ñoái vôùi Ñöùc Phanxicoâ, coù moät söï phaân bieät coù tính sinh töû giöõa caùc nhu caàu nhaân baûn, laø caùc nhu caàu coù giôùi haïn nhöng khoâng theå ñem ra thöông löôïng ñöôïc, vaø caùc theøm khaùt, voán coù tieàm naêng voâ giôùi haïn vaø luoân luoân coù theå ñoåi chaùc laáy caùc thoûa maõn khaùc nhöng khoâng bao giôø ñem laïi cho ta ñieàu ta caàn hôn caû. Ngaøi baûo: caùc nhu caàu cuûa ngöôøi ngheøo bò baùc boû, trong khi caùc theøm khaùt cuûa ngöôøi giaàu luoân ñöôïc dung tuùng. Cuoäc khuûng hoaûng moâi sinh ñaõ lieân keát hai khía caïnh naøy vôùi nhau.
Ngaøi pheâ phaùn caû hai loaïi ngöôøi beânh vöïc traät töï theá giôùi hieän haønh: caû ngöôøi baùc boû laãn ngöôøi laïc quan. Laudato Si tuyeät ñoái khoâng mô hoà trong vieäc uûng hoä söï nhaát trí aùp ñaûo cuûa khoa hoïc khi cho raèng vieäc con ngöôøi gaây ra caûnh haâm noùng traùi ñaát laø moái nguy roõ raøng vaø ñang hieän coù. Vaên kieän naøy leân aùn vieäc söû duïng nhieân lieäu hình thaønh töø xaùc ñoäng vaät xa xöa (fossil fuels) vaø ñoøi thay theá chuùng baèng naêng löôïng coù theå ñoåi môùi ñöôïc. Nhöng noù cuõng minh nhieân choáng laïi yù töôûng cho raèng ta chæ neân döïa vaøo caùc giaûi phaùp hoaøn toaøn coù tính kyõ thuaät. Ñaây laø ñieåm minh nhieân khaùc vôùi quan ñieåm caáp tieán ñöôïc nhieàu ngöôøi laïc quan trong theá giôùi tieâu thuï uûng hoä. Seõ khoâng bao giôø coù moät giaûi phaùp kyõ thuaät ñoái vôùi nhöõng theøm khaùt voâ giôùi haïn, vì ñaây laø moät vaán ñeà luaân lyù ñoøi moät giaûi phaùp luaân lyù, moät söï quay veà vôùi ñaïm baïc, vôùi töï cheá vaø xa laùnh caùc ruø quyeán ñoäc haïi cuûa chuû nghóa duy tieâu thuï.
Theo Guardian, Ñöùc Phanxicoâ moät phaàn döïa vaøo truyeàn thoáng cuûa giaùo huaán xaõ hoäi Coâng Giaùo, vaø moät phaàn döïa vaøo tö duy luaân lyù raát phoå thoâng trong thaäp nieân 1960, trong ñoù, caùc trieát gia luaân lyù, laàn ñaàu tieân, vaät loän vôùi caùc heä luaän cuûa vuõ khí haïch nhaân vaø yù thöùc raèng nhaân loaïi chöa tröôûng thaønh maø môùi chæ ñaït tôùi traïng thaùi treû thô, trong ñoù, khaû naêng phaù hoaïi vöôït xa khaû naêng phaùn ñoaùn.
Ngaøy tröôùc, nguy cô haïch nhaân coøn coù theå caân baèng baèng traû ñuõa haïch nhaân. Ngaøy nay, ngöôøi ngheøo phaûi traû giaù cho toäi aùc cuûa keû giaàu, con chaùu phaûi traû giaù cho toäi aùc cuûa cha oâng. Ñoù chính laø "moùn nôï sinh thaùi". Tuy nhieân, baèng moät gioïng ñoâi khi coù tính khaûi huyeàn, vôùi boùng ma chieán tranh taøi nguyeân cuõng nhö caùc tai hoïa sinh thaùi hieån nhieân, vaên kieän naøy haøm yù moùn nôï naøy, vaøo moät luùc naøo ñoù, seõ phaûi ñöôïc ñeàn traû.
Nhöng lieäu coù ai laéng nghe khoâng? Ñöùc Giaùo Hoaøng raát nghieâm khaéc, vaø ngaøi raát ñuùng, ñoái vôùi vieäc thieáu haønh ñoäng ñi ñoâi vôùi caùc tuyeân boá cao voïng trong quaù khöù. Laàn naøy lieäu coù khaùc gì khoâng? Caâu traû lôøi laø ta khoâng theå cöù tieáp tuïc nhö hieän nay nöõa. Tö lôïi maø thoâi seõ khoâng traùnh ñöôïc thaûm hoïa. Khoâng coù moät cô caáu tinh thaàn vaø nhieàu oùc töôûng töôïng nhaèm lieân keát phuùc lôïi cuûa ta vôùi phuùc lôïi ngöôøi khaùc, ñeå nhöõng ñau khoå cuûa hoï ñöôïc caûm nhaän laø caáp baùch gioáng caùc ñau khoå cuûa ta, hay ít ra, cuõng ñöôïc caân ño treân cuøng moät baøn caân, ta seõ bieán haønh tinh ta thaønh nôi khoâng theå ôû ñöôïc. Ñöùc Phanxicoâ ñang coá gaéng thay ñoåi caùi hieåu cuûa ta veà baûn nhieân con ngöôøi. Nhieàu ngöôøi baát ñoàng vôùi caùi hieåu cuûa ngaøi. Nhöng ngaøi ñuùng ôû choã khoâng moät thay ñoåi naøo nhoû hôn theá coù theå giuùp chuùng ta.
Vuõ Van An