Toùm löôïc Thoâng Ñieäp "Laudato sí"
cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ
Toùm löôïc Thoâng Ñieäp "Laudato sí" cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ.
Vatican (Vat. 18-06-2015) - Thoâng Ñieäp "Laudato sí" veà Moâi Sinh cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ ñöôïc coâng boá ngaøy 18 thaùng 6 naêm 2015. Thoâng ñieäp laáy teân töø lôøi caàu cuûa thaùnh Phanxicoâ: 'Laudato sí, mí Signore" (Laïy Chuùa cuûa con, chuùc tuïng Chuùa). Sau ñaây laø baûn dòch Vieät ngöõ töø baûn toùm löôïc chính thöùc cuûa Hoäi Ñoàng Toøa Thaùnh "Coâng lyù vaø Hoøa bình":
Laudato sí: moät "baûn ñoà"
Baûn vaên naøy nhaém giuùp ñoïc Thoâng ñieäp laàn ñaàu tieân, giuùp laõnh hoäi dieãn tieán toång quaùt vaø nhaän ra nhöõng höôùng ñi caên baûn cuûa Thoâng ñieäp. Phaàn "Moät caùi nhìn toång quaùt" trình baøy toång quan Thoâng Ñieäp, sau ñoù trình baøy noäi dung moãi chöông, neâu roõ muïc tieâu vaø trích daãn vaøi ñoaïn noøng coát. Caùc con soá ôû trong ngoaëc ñôn laø soá ñoaïn cuûa Thoâng Ñieäp. Phaàn choùt laø Muïc Luïc toång quaùt cuûa Thoâng Ñieäp
Moät caùi nhìn toång quaùt
"Loaïi theá giôùi naøo chuùng ta muoán chuyeån laïi cho nhöõng ngöôøi ñeán sau chuùng ta, cho caùc treû em ñang lôùn leân?". Caâu hoûi naøy chính laø troïng taâm thoâng ñieäp "Laudato sí", Thoâng ñieäp cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ maø ngöôøi ta chôø ñôïi veà vieäc saên soùc caên nhaø chung. Ngaøi vieát tieáp: "Caâu hoûi naøy khoâng phaûi chæ lieân quan rieâng ñeán moâi tröôøng maø thoâi, vì ta khoâng theå ñaët caâu hoûi moät phaàn", vaø ñieàu naøy khieán ta töï hoûi veà yù nghóa cuoäc soáng vaø nhöõng giaù trò laøm caên baûn cho ñôøi soáng xaõ hoäi: "Chuùng ta ñeán traàn theá naøy ñeå laøm gì? Chuùng ta hoaït ñoäng vaø tranh ñaáu vôùi muïc ñích naøo? Taïi sao traùi ñaát laïi caàn chuùng ta?". Ñöùc Giaùo Hoaøng vieát: "neáu chuùng ta khoâng ñaët nhöõng caâu hoûi caên baûn aáy, thì toâi khoâng tin raèng nhöõng quan taâm cuûa chuùng ta veà moâi tröôøng coù theå coù nhöõng hieäu quaû quan troïng".
Thoâng ñieäp laáy teân töø lôøi caàu cuûa thaùnh Phanxicoâ. 'Laudato sí, mí Signore" (Laïy Chuùa cuûa con, chuùc tuïng Chuùa), trong baøi ca cuûa caùc thuï taïo coù nhaéc nhôù raèng traùi ñaát laø caên nhaø chung cuûa chuùng ta, "cuõng nhö ngöôøi chò chuùng ta, chuùng ta chia seû cuoäc soáng vôùi chò aáy, vaø nhö ngöôøi meï töôi ñeïp ñoùn nhaän chuùng ta trong voøng tay cuûa meï" (1). Chính "chuùng ta laø ñaát" (Xc St 2,7). Chính thaân theå chuùng ta ñöôïc caáu thaønh nhôø nhöõng yeáu toá cuûa traùi ñaát, khoâng khí laø yeáu toá mang laïi cho chuùng ta hôi thôû vaø nöôùc cuûa traùi ñaát laøm cho chuùng ta ñöôïc soáng vaø ñöôïc boå döôõng" (2).
Giôø ñaây, traùi ñaát, bò ngöôïc ñaõi vaø cöôùp phaù ñang keâu than vaø nhöõng tieáng than traùch cuûa traùi ñaát ñang hieäp vôùi nhöõng tieáng reân xieát cuûa taát caû nhöõng ngöôøi bò boû rôi treân theá giôùi naøy. Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ môøi goïi haõy laéng nghe hoï, ngaøi keâu goïi taát caû vaø töøng ngöôøi - caù nhaân, gia ñình, taäp theå ñòa phöông, quoác gia vaø coäng ñoàng quoác teá - haõy "hoaùn caûi veà moâi sinh", theo kieåu noùi cuûa thaùnh Gioan Phaoloâ 2, nghóa laø "ñoåi höôùng", ñoùn nhaän veû ñeïp vaø traùch nhieäm daán thaân ñeå 'saên soùc caên nhaø chung'. Ñoàng thôøi Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ nhìn nhaân raèng: "Ngöôøi ta nhaän thaáy coù söï nhaïy caûm ngaøy caøng gia taêng ñoái vôùi moâi tröôøng vaø vieäc saên soùc thieân nhieân, vaø thaønh thöïc lo laéng vì nhöõng gì ñang xaûy ra cho haønh tinh cuûa chuùng ta" (19), hôïp thöùc hoùa caùi nhìn hy voïng maø toaøn theå Thoâng Ñieäp laøm noåi baät vaø göûi ñeán taát caû moïi ngöôøi moät söù ñieäp roõ raøng vaø ñaày hy voïng: "Nhaân loaïi coøn coù khaû naêng coäng taùc ñeå xaây döïng moät caên nhaø chung" (13); "con ngöôøi coøn khaû naêng can thieäp tích cöïc" (58); "khoâng phaûi taát caû ñaõ bò maát maùt, vì con ngöôøi, tuy coù khaû naêng thoaùi hoùa toät ñoä, nhöng vaãn coøn coù theå töï vöôït thaéng, taùi choïn löïa ñieàu thieän vaø taùi taïo" (205).
Dó nhieân Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ngoû lôøi vôùi caùc tín höõu Coâng Giaùo, ngaøi nhaéc laïi lôøi thaùnh Gioan Phaoloâ 2: "Ñaëc bieät caùc tín höõu Kitoâ nhaän thaáy raèng nghóa vuï cuûa hoï giöõa loøng thieân nhieân, caùc nghóa vuï cuûa hoï ñoái vôùi thieân nhieân vaø Ñaáng Taïo Hoùa laø thaønh phaàn ñöùc tin cuûa hoï" (64), nhöng hoï "ñaëc bieät muoán ñoái thoaïi vôùi taát caû moïi ngöôøi veà caên nhaø chung cuûa chuùng ta" (3): ñoái thoaïi ñöôïc noùi ñeán trong toaøn Thoâng ñieäp, vaø trong chöông V noù trôû thaønh moät phöông theá ñeå ñoái phoù vaø giaûi quyeát caùc vaán ñeà. Ngay töø ñaàu Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ nhaéc nhôû raèng caû "caùc Giaùo Hoäi vaø caùc Coäng ñoaøn Kitoâ khaùc - cuõng nhö caùc toân giaùo khaùc - ñaõ phaùt trieån söï quan taâm saâu xa vaø moät suy tö quí giaù" veà ñeà taøi moâi sinh hoïc (7). Ñuùng hôn, hoï ñoùng goùp ñaëc bieät, baét ñaàu töï söï ñoùng goùp cuûa "Ñöùc Thöôïng Phuï chung quí meán Bartolomeo" (7), ñöôïc trích daãn nhieàu trong caùc ñoaïn soá 8-9. Roài nhieàu laàn, Ñöùc Giaùo Hoaøng caùm ôn nhöõng ngöôøi giöõ vai chính trong coâng cuoäc naøy - caùc caù nhaân cuõng nhö caùc hieäp hoäi vaø toå chöùc - ngaøi nhìn nhaän raèng "suy tö cuûa voâ soá nhaø khoa hoïc, trieát gia, thaàn hoïc gia vaø caùc toå chöùc xaõ hoäi ñaõ phong phuù hoùa tö töôûng cuûa Giaùo Hoäi veà nhöõng vaán ñeà aáy" (7) vaø Ñöùc Giaùo Hoaøng môøi goïi taát caû moïi ngöôøi haõy nhìn nhaän "söï phong phuù maø caùc toân giaùo coù theå ñoùng goùp cho moät neàn moâi sinh hoïc toaøn dieän vaø cho söï phaùt trieån troïn veïn con ngöôøi" (62).
Loä trình cuûa Thoâng Ñieäp ñöôïc trình baøy trong soá 15 vaø ñöôïc khai trieån trong 6 chöông. Vaên kieän ñi töø moät söï laéng nghe tình traïng, döïa treân nhöõng thuû ñaéc khoa hoïc toát nhaát ngaøy nay (ch. 1), ñoái chieáu vôùi Kinh Thaùnh vaø truyeàn thoáng Do thaùi - Kitoâ (ch. 2), neâu roõ caên coäi cuûa caùc vaán ñeà (ch. 3) trong thôøi ñaïi kyõ thuaät laøm chuû vaø trong thaùi ñoä co cuïm thaùi quaù töï tham chieáu cuûa con ngöôøi. Chuû tröông cuûa Thoâng ñieäp (ch 4) laø moät 'neàn moâi sinh hoïc toaøn dieän, bao goàm roõ reät caùc chieàu kích nhaân baûn vaø xaõ hoäi" (137), gaén chaët vôùi vaán ñeà moâi tröôøng. Trong vieãn töôïng aáy, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñeà nghò (ch. 5) khôûi söï moät cuoäc ñoái thoaïi chaân thaønh treân moïi bình dieän cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi, kinh teá vaø chính trò, cuoäc ñoái thoaïi naøy cô caáu hoùa caùc tieán trình quyeát ñònh minh baïch vaø ngaøi nhaéc nhôû (ch.6) raèng khoâng döï phoùng naøo coù theå höõu hieäu neáu khoâng ñöôïc linh hoaït nhôø moät löông taâm ñöôïc huaán luyeän vaø coù tinh thaàn traùch nhieäm, Ñöùc Giaùo Hoaøng ñeà nghò nhöõng ñieåm ñeå taêng tröôûng trong chieàu höôùng naøy treân bình dieän giaùo duïc, tu ñöùc, Giaùo Hoäi, chính trò vaø thaàn hoïc. Thoâng ñieäp keát thuùc vôùi 2 kinh nguyeän: moät ñöôïc trình baøy ñeå chia seû vôùi taát caû nhöõng ngöôøi tin nôi "Moät Thieân Chuùa Saùng Taïo vaø laø Cha" (246) vaø moät ñöôïc ñeà ra cho nhöõng ngöôøi tuyeân xöng nieàm tin nôi Chuùa Gieâsu Kitoâ, theo nhòp ñieäp khuùc "Laudato sí" khôûi ñaàu vaø keát thuùc Thoâng Ñieäp.
Thoâng Ñieäp ñöôïc moät soá chuû ñeà höôùng daãn, ñöôïc cöùu xeùt döôùi nhöõng vieãn töôïng khaùc nhau, mang laïi cho noù moät söï nhaát thoáng vöõng maïnh: "Quan heä thaâm saâu giöõa nhöõng ngöôøi ngheøo vaø söï mong manh cuûa traùi ñaát; xaùc tín raèng moïi söï treân traùi ñaát coù lieân heä maät thieát vôùi nhau; söï pheâ bình moâ hình môùi vaø nhöõng hình thöùc quyeàn löïc xuaát phaùt töø kyõ thuaät; lôøi môøi goïi tìm kieám nhöõng caùch thöùc khaùc ñeå hieåu kinh teá vaø tieán boä; giaù trò rieâng cuûa moãi thuï taïo; yù nghóa nhaân baûn cuûa moâi sinh hoïc; söï caàn thieát phaûi coù nhöõng cuoäc thaûo luaän chaân thaønh vaø ngay thaúng; traùch nhieäm heä troïng cuûa chính trò quoác teá vaø ñòa phöông; neàn vaên hoùa gaït boû vaø ñeà nghò moät loái soáng môùi" (16)
Chöông I. Nhöõng gì ñang xaûy ra cho nhaø chuùng ta
Chöông naøy toùm löôïc nhöõng thuû ñaéc khoa hoïc môùi nhaát veà moâi tröôøng nhö moät caùch thöùc ñeå laéng nghe tieáng keâu cuûa thieân nhieân, "bieán nhöõng gì xaûy ra cho theá giôùi thaønh ñau khoå ñang xaûy ra cho baûn thaân mình, vaø nhö theá nhìn nhaän ñaâu laø söï ñoùng goùp maø moãi ngöôøi coù theå mang laïi" (19). Chöông naøy ñeà caäp ñeán "caùc khía caïnh khaùc nhau cuûa cuoäc khuûng hoaûng moâi tröôøng hieän nay" (15).
- Nhöõng thay ñoåi khí haäu: "Nhöõng thay ñoåi khí haäu laø moät vaán ñeà hoaøn caàu vôùi nhöõng heä luïy traàm troïng veà moâi tröôøng, xaõ hoäi, kinh teá, phaân phoái vaø chính trò, vaø chuùng laø moät trong nhöõng thaùch ñoá chính hieän nay ñoái vôùi nhaân loaïi" (25). Neáu "khí haäu laø moät thieän ích chung cuûa taát caû vaø cho taát caû moïi ngöôøi" (23), thì aûnh höôûng naëng neà nhaát cuûa söï thay ñoåi khí haäu ñeø naëng treân nhöõng ngöôøi ngheøo nhaát, nhöng "nhieàu ngöôøi coù nhieàu taøi nguyeân vaø quyeàn löïc kinh teá hoaëc chính trò hôn, döôøng nhö chæ chuù taâm tôùi vieäc che ñaäy vaán ñeà hoaëc daáu nheïm nhöõng trieäu chöùng cuûa söï thay ñoåi khí haäu" (26): "söï thieáu phaûn öùng ñöùng tröôùc nhöõng thaûm traïng aáy cuûa anh chò em chuùng ta laø moät daáu hieäu cho thaáy coù söï maát yù thöùc traùch nhieäm ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñoàng loaïi cuûa chuùng ta, traùch nhieäm naøy voán laø neàn taûng cuûa moïi xaõ hoäi daân söï' (25).
- Vaán ñeà nöôùc uoáng: Ñöùc Giaùo Hoaøng khaúng ñònh roõ raøng raèng "coù ñöôïc nöôùc uoáng an toaøn laø moät nhaân quyeàn thieát yeáu, cô baûn vaø cuûa taát caû moïi ngöôøi, vì noù aûnh höôûng tôùi söï soáng coøn cuûa con ngöôøi vaø vì theá, ñaây laø ñieàu kieän ñeå thöïc thi caùc nhaân quyeàn khaùc". Töôùc boû quyeàn cuûa ngöôøi ngheøo ñöôïc nöôùc uoáng coù nghóa laø "phuû nhaän quyeàn soáng voán baét nguoàn töø chính phaåm giaù baát khaû nhöôïng cuûa hoï" (30).
- Baûo veä söï ña daïng sinh vaät (biodiversitaø): "Moãi naêm coù haøng ngaøn loaïi thöïc vaät vaø ñoäng vaät bieán maát maø chuùng ta khoâng coù theå bieát chuùng nöõa, caùc con chaùu chuùng ta khoâng theå thaáy chuùng nöõa, chuùng bieán maát vónh vieãn" (33). Khoâng nhöõng chuùng laø nhöõng "taøi nguyeân" coù theå khai thaùc ñöôïc, nhöng coøn coù giaù trò töï mình. Trong vieãn töôïng ñoù "thaät laø ñaùng ca ngôïi vaø ngöôõng moä nhöõng coá gaéng cuûa caùc nhaø khoa hoïc vaø kyõ thuaät tìm caùch giaûi quyeát caùc vaán ñeà do con ngöôøi gaây ra", nhöng söï can thieäp cuûa con ngöôøi, khi noù nhaém phuïc vuï cho taøi chaùnh vaø söï thieâu thuï, thì "laøm cho traùi ñaát nôi chuùng ta sinh soáng bôùt phung phuù vaø töôi ñeïp hôn, ngaøy caøng giôùi haïn vaø u aùm hôn" (34)
- Moùn nôï moâi sinh; trong khuoân khoå moät neàn luaân lyù ñaïo ñöùc veà caùc quan heä quoác teá, Thoâng ñieäp cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng cho thaáy coù "moät thöù nôï veà moâi sinh" (51), nhaát laø nôï cuûa caùc nöôùc giaàu ñoái vôùi nhöõng nöôùc ngheøo treân theá giôùi. Ñöùng tröôùc nhöõng thay ñoåi khí haäu, coù "nhöõng traùch nhieäm khaùc nhau" (52), vaø traùch nhieäm cuûa caùc nöôùc phaùt trieån thì lôùn hôn.
YÙ thöùc veà nhöõng khaùc bieät saâu xa veà caùc vaán ñeà naøy, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ toû ra raát ngaïc nhieân vì "chæ coù nhöõng phaûn öùng yeáu ôùt" tröôùc nhöõng thaûm traïng cuûa bao nhieâu con ngöôøi vaø daân toäc. Maëc duø khoâng thieáu nhöõng ví duï tích cöïc (58), nhöng Thoâng Ñieäp toá giaùc "moät thaùi ñoä thieáu nhaïy caûm vaø moät thöù voâ traùch nhieäm thieáu suy xeùt" (59). Thieáu moät neàn vaên hoùa thích hôïp (53) vaø söï saün saøng thay ñoåi loái soáng, saûn xuaát vaø tieâu thuï (59), trong khi ñoù caàn caáp thieát "kieán taïo moät heä thoáng qui phaïm (..) ñaûm baûo heä thoáng moâi sinh" (53).
Chöông II - Tin Möøng veà söï saùng taïo
Ñeå ñöông ñaàu vôùi nhöõng vaán ñeà ñöôïc trình baøy trong chöông thöù I, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxico ñoïc laïi caùc trình thuaät Kinh Thaùnh, vaø trình baøy moät caùi nhìn toaøn dieän ñeán töø truyeàn thoáng Do thaùi - Kitoâ vaø neâu roõ "traùch nhieäm lôùn lao" (90) cuûa con ngöôøi ñoái vôùi thieân nhieân, moái lieân heä thaâm saâu giöõa taát caû caùc loaøi thuï taïo vaø söï kieän "moâi sinh laø moät thieän ích chung, laø gia saûn cuûa toaøn theå nhaân loaïi vaø laø traùch nhieäm cuûa moïi ngöôøi" (95).
Trong Kinh thaùnh, "Thieân Chuùa giaûi thoaùt vaø cöùu vôùt cuõng laø Ñaáng ñaõ taïo döïng vuõ truï.. [...] nôi Ngaøi, loøng quí meán vaø söùc maïnh lieân keát vôùi nhau" (73). ÔÛ vò theá trung taâm laø trình thuaät veà söï saùng taïo ñeå suy tö veà töông quan giöõa con ngöôøi vaø caùc loaøi thuï taïo khaùc, vaø cho thaáy toäi loãi phaù vôõ söï quaân bình cuûa toaøn theå thieân nhieân noùi chung: "Caùc trình thuaät naøy gôïi yù veà "Cuoäc soáng con ngöôøi döïa treân 3 töông quan caên baûn coù lieân heä maät thieát vôùi nhau: töông quan vôùi Thieân Chuùa, töông quan vôùi tha nhaân vaø töông quan vôùi traùi ñaát". Theo Kinh Thaùnh, 3 töông quan sinh töû naøy bò caét ñöùt, khoâng nhöõng beân ngoaøi, nhöng caû beân trong chuùng ta nöõa. Söï tan vôõ aáy chính laø toäi loãi" (66)
Vì theá, cho duø "ñoâi khi caùc tín höõu Kitoâ ñaõ giaûi thích Kinh Thaùnh khoâng ñuùng, nhöng ngaøy nay chuùng ta phaûi maïnh meõ phuû nhaän raèng töø söï kieän ñöôïc döïng neân theo hình aûnh Thieân Chuùa vaø töø meänh leänh thoáng trò traùi ñaát, ngöôøi ta coù theå bieän minh cho moät söï thoáng trò tuyeät ñoái treân caùc loaøi thuï taïo" (67). Loaøi ngöôøi coù traùch nhieäm "vun troàng vaø gìn giöõ" vöôøn theá giôùi (Xc St 2,15), vì bieát raèng "muïc ñích chung keát cuûa caùc loaøi thuï taïo khaùc khoâng phaûi laø chuùng ta. Traùi laïi taát caû tieán böôùc, cuøng vôùi chuùng ta vaø qua chuùng ta, höôùng veà moät muïc tieâu chung, laø Thieân Chuùa" (83).
Söï kieän con ngöôøi khoâng phaûi laø chuû teå cuûa vuõ truï, "khoâng coù nghóa laø moïi sinh vaät ñeàu gioáng nhö nhau vaø töôùc boû giaù trò ñaëc thuø cuûa chuùng"; vaø "cuõng khoâng bao haøm söï thaàn thaùnh hoùa traùi ñaát, laøm cho chuùng ta khoâng coøn ôn goïi coäng taùc vaø baûo veä söï mong manh cuûa traùi ñaát" (90), nhöng "moät taâm tình keát hieäp thaâm saâu vôùi caùc höõu theå khaùc trong thieân nhieân, khoâng theå laø moät taâm tình chaân chính, neáu ñoàng thôøi trong taâm hoàn khoâng coù söï dòu daøng, caûm thoâng vaø quan taâm ñeán con ngöôøi" (91). Caàn yù thöùc veà moät söï hieäp thoâng ñaïi ñoàng: "Ñöôïc cuøng moät Cha döïng neân, taát caû höõu theå cuûa vuõ truï chuùng ta ñöôïc lieân keát vôùi nhau baèng nhöõng moái daây voâ hình vaø chuùng ta hoïp thaønh moät thöù gia ñình ñaïi ñoàng, [...] thuùc ñaåy chuùng ta coù thaùi ñoä toân troïng thaùnh thieâng, yeâu thöông vaø khieâm toán" (89).
Chöông naøy keát thuùc ñieàu noøng coát cuûa maïc khaûi Kitoâ giaùo: "Chuùa Gieâsu traàn theá", vôùi "töông quan raát cuï theå vaø thöông yeâu cuûa Ngaøi vôùi theá giôùi", ñaõ "soáng laïi vinh hieån, hieän dieän trong moïi thuï taïo vôùi quyeàn chuû teå ñaïi ñoàng cuûa ngaøi" (100)
Chöông III: caên coäi söï khuûng hoaûng moâi sinh do con ngöôøi gaây ra
Chöông naøy trình baøy moät phaân tích tình hình hieän nay, "ñeå coù theå nhaän thaáy, khoâng nhöõng caùc trieäu chöùng, nhöng caû nhöõng nguyeân do saâu xa" (15), trong moät cuoäc ñoái thoaïi vôùi trieát hoïc vaø caùc khoa hoïc nhaân vaên.
Ñieåm noøng coát tröôùc tieân cuûa chöông III laø nhöõng suy tö veà kyõ thuaät: vôùi loøng bieát ôn, nhìn nhaän nhöõng ñoùng goùp cuûa kyõ thuaät ñeå caûi tieán caùc ñieàu kieän soáng (102-103), tuy nhieân kyõ thuaät "mang laïi moät söï thoáng trò lôùn lao treân toaøn theå nhaân loaïi vaø theá giôùi cho nhöõng ngöôøi naém giöõ kieán thöùc kyõ thuaät vaø nhaát laø quyeàn löïc kinh teá ñeå khai thaùc noù" (104). Chính chuû tröông thoáng trò baèng kyõ thuaät ñöa tôùi söï phaù huûy thieân nhieân vaø khai thaùc boùc loät con ngöôøi vaø caùc daân toäc yeáu theá hôn. "Moâ hình kyõ thuaät trò coù xu höôùng thi haønh söï thoáng treân caû kinh teá vaø chính trò" (109), ngaên caûn khoâng cho nhìn nhaän raèng "nguyeân thò tröôøng [...] khoâng ñaûm baûo söï phaùt trieån toaøn dieän con ngöøôi vaø khoâng laøm cho moïi ngöôøi ñöôïc hoäi nhaäp xaõ hoäi" (109).
Nôi caên coäi ngöôøi ta nhaän thaáy trong thôøi ñaïi taân tieán ngaøy nay moät chuû tröông quy höôùng vaøo con ngöôøi thaùi quaù (116): con ngöôøi khoâng coøn nhìn nhaän vò theá ñuùng ñaén cuûa mình so vôùi theá giôùi vaø töï tham chieáu, chæ qui höôùng moïi söï veà mình vaø quyeàn löïc cuûa mình. Töø ñoù naûy sinh chuû tröông "söû duïng roài vöùt boû" bieän minh cho moïi thöù gaït boû, duø laø moâi tröôøng hay con ngöôøi, ñoái xöû vôùi tha nhaân vaø thieân nhieân nhö nhöõng ñoà vaät vaø daãn tôùi voâ soá nhöõng hình thöùc thoáng trò. Ñoù laø thöù chuû tröông daãn tôùi söï khai thaùc treû em, boû rôi ngöôøi giaø, bieán nhöõng ngöôøi khaùc thaønh noâ leä, ñaùnh giaù quaù cao khaû naêng cuûa thò tröôøng töï ñieàu khieån, thöïc haønh vieäc buoân ngöôøi, buoân baùn da thuù vaät ñang treân ñöôøng bò trieät tieâu vaø "nhöõng kim cöông ñaãm maùu". Ñoù cuõng chính laø chuû tröông cuûa nhieàu toå chöùc baát löông mafia, buoân baùn cô phaän con ngöôøi, nhöõng keû buoân baùn ma tuùy vaø gaït boû caùc thai nhi vì chuùng khoâng ñaùp öùng caùc döï phoùng cuûa cha meï (123).
Döôùi aùnh saùng aáy, Thoâng Ñieäp cöùu xeùt hai vaán ñeà nghieâm troïng ñoái vôùi theá giôùi ngaøy nay. Tröôùc tieân laø lao coâng: "Trong baát kyø söï aùp duïng neàn moâi sinh hoïc toaøn dieän naøo, khoâng loaïi tröø con ngöôøi, ñieàu toái caàn thieát laø phaûi nhìn nhaän giaù trò lao coâng' (124), vaø nhìn nhaän raèng "töø khöôùc khoâng ñaàu tö vaøo con ngöôøi, ñeå ñöôïc lôïi nhuaän ngay töùc khaéc, ñoù thöïc laø moät loái kinh doanh teä haïi nhaát cho xaõ hoäi" (128).
Vaán ñeà thöù hai lieân quan ñeán nhöõng giôùi haïn cuûa tieán boä khoa hoïc, cuï theå laø nhöõng thöïc phaåm bieán thaùi heä di truyeàn, goïi taét laø OGM (132-136), ñaây laø "moät vaán ñeà phöùc taïp" (135). Maëc duø "taïi moät soá vuøng, vieäc söû duïng loaïi thöïc phaåm naøy ñaõ laøm taêng tröôûng kinh teá, goùp phaàn giaûi quyeát moät soá vaán ñeà, nhöng ngöôøi ta gaëp nhöõng khoù khaên lôùn khoâng theå coi thöôøng" (134), baét ñaàu töø söï "taäp trung ñaát ñai canh taùc vaøo tay moät thieåu soá ngöôøi" (134). Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaëc bieät nghó ñeán caùc nhaø saûn xuaát nhoû vaø caùc coâng nhaân ôû mieàn queâ, söï ña saïng sinh hoïc, caùc heä thoáng moâi sinh (ecosistemi). Vì theá caàn "coù moät cuoäc thaûo luaän khoa hoïc vaø xaõ hoäi theo tinh thaàn traùch nhieäm vaø coù tính chaát roäng raõi, coù theå cöùu xeùt taát caû thoâng tin hieän coù vaø goïi ñích danh söï vaät" töø "nhöõng ñöôøng höôùng nghieân cöùu ñoäc laäp vaø lieân ngaønh" (135)
Chöông IV: Moâi sinh hoïc toaøn dieän
Troïng taâm ñeà nghò cuûa Thoâng Ñieäp laø moät neàn moâi sinh hoïc toaøn dieän nhö moät moâ hình coâng lyù: moät neàn moâi sinh hoïc "hoäi nhaäp choã ñöùng ñaëc bieät cuûa con ngöôøi trong theá giôùi naøy vaø töông quan cuûa con ngöôøi vôùi thöïc taïi xung quanh" (15). Thöïc vaäy, chuùng ta khoâng theå coi thieân nhieân nhö caùi gì taùch bieät khoûi chuùng ta hay nhö moät caùi khung cho ñôøi soáng chuùng ta" (139). Ñieàu naøy coù giaù trò vì chuùng ta soáng trong caùc laõnh vöïc khaùc nhau: trong kinh teá vaø chính trò, trong caùc neàn vaên hoùa khaùc nhau, ñaëc bieät trong nhöõng neàn vaên hoùa bò ñe doïa nhaát, vaø thaäm chí trong moïi luùc ñôøi soáng thöôøng nhaät cuûa chuùng ta.
Vieãn töôïng toaøn dieän cuõng ñoøi moät neàn moâi sinh hoïc veà caùc cô cheá: "Neáu moïi söï ñeáu coù lieân heä vôùi nhau, thì tình traïng söùc khoûe cuûa caùc cô cheá trong moät xaõ hoäi cuõng coù nhöõng aûnh höôûng ñoái vôùi moâi tröôøng vaø tôùi chaát löôïng ñôøi soáng con ngöôøi: "Nhöõng gì laøm thöông toån tình lieân ñôùi vaø tình thaân höõu cuûa daân chuùng cuõng ñeàu gaây haïi cho moâi tröôøng" (142).
Vôùi nhieàu thí duï cuï theå, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ laäp laïi tö töôûng cuûa ngaøi, ñoù laø coù moät lieân heä giöõa caùc vaán ñeà moâi sinh vaø caùc vaán ñeà xaõ hoäi vaø con ngöôøi maø khoâng bao giôø ngöôøi ta coù theå phaù vôõ. Vì theá, "söï phaân tích caùc vaán ñeà moâi tröôøng khoâng theå taùch rôøi khoûi söï phaân tích caùc boái caûnh nhaân baûn, gia ñình, lao ñoäng, thaønh thò, vaø taùch khoûi töông quan cuûa moãi ngöôøi vôùi chính mình' (141), xeùt vì "khoâng coù hai cuoäc khuûng hoaûng rieâng reõ, moät cuoäc khuûng hoaûng moâi tröôøng vaø moät cuoäc khuûng hoaûng xaõ hoäi, nhöng chæ coù moät cuoäc khuûng hoaûng duy nhaát vaø phöùc taïp veà xaõ hoäi vaø moâi tröôøng" (139).
Neàn moâi sinh hoïc toaøn dieän naøy "khoâng theå taùch rôøi khoûi yù nieäm coâng ích" (156), nhöng phaûi hieåu moät caùch cuï theå: trong boái caûnh ngaøy nay, trong ñoù "coù bao nhieâu baát coâng vaø ngaøy caøng coù nhieàu nhöõng ngöôøi bò gaït boû, thieáu caùc nhaân quyeàn caên baûn", söï daán thaân cho coâng ích coù nghóa laø thöïc hieän nhöõng choïn löïa lieân ñôùi treân caên baûn "söï choïn löïa öu tieân daønh cho nhöõng ngöôøi ngheøo nhaát" (158). Ñoù cuõng laø caùch thöùc toát nhaát ñeå ñeå laïi moät theá giôùi laâu beàn cho caùc theá heä mai sau, khoâng phaûi qua nhöõng lôøi tuyeân boá, nhöng qua söï daán thaân saên soùc ngöôøi ngheøo ngaøy nay, nhö Ñöùc Giaùo Hoaøng Bieån Ñöùc 16 ñaõ nhaán maïnh: "ngoaøi söï lieân ñôùi chaân thaønh giöõa caùc theá heä, coøn caàn taùi khaúng ñònh nhu caàu caáp thieát veà luaân lyù caàn coù söï lieân ñôùi ñöôïc canh taân giöõa caùc theá heä" (162).
Neàn moâi sinh hoïc toaøn dieän cuõng aûnh höôûng tôùi ñôøi soáng thöôøng nhaät, ñieàu maø Thoâng Ñieäp ñaëc bieät chuù yù trong moâi tröôøng thaønh thò. Con ngöôøi coù khaû naêng lôùn trong vieäc thích öùng vaø "thaät laø ñieàu ñaùng ngöôõng moä oùc saùng taïo vaø loøng quaûng ñaïi cuûa caùc caù nhaân vaø caùc nhoùm coù khaû naêng gôõ boû caùc giôùi haïn cuûa moâi tröôøng [...], hoïc caùch ñònh höôùng cuoäc soáng cuûa hoï giöõa söï xaùo troän vaø baáp beânh" (148). Daàu vaäy, moät söï phaùt trieån chaân chính ñoøi phaûi caûi tieán toaøn dieän veà chaát löôïng cuoäc soáng con ngöôøi: khoâng gian coâng coäng, nhaø ôû, phöông tieän di chuyeån, v.v. (150-154).
Caû thaân xaùc chuùng ta cuõng ñaët chuùng ta trong töông quan tröïc tieáp vôùi moâi tröôøng vaø vôùi caùc sinh vaät khaùc. Söï ñoùn nhaän thaân theå mình nhö hoàng aân cuûa Thieân Chuùa laø ñieàu caàn thieát ñeå ñoùn tieáp vaø chaáp nhaän toaøn theá giôùi nhö moùn quaø cuûa Chuùa Cha vaø nhö caên nhaø chung; traùi laïi moät chuû tröông thoáng trò treân thaân xaùc mình ñang bieán thaønh moät thöù thoáng trò nhieàu khi raát tinh vi" (155).
Chöông V: Moät vaøi ñöôøng höôùng vaø hoaït ñoäng
Chöông naøy ñeà caäp ñeán caâu hoûi: chuùng ta coù theå vaø phaûi laøm gì? Neáu chæ phaân tích maø thoâi thì khoâng theå ñuû: coøn caàn phaûi coù nhöõng ñeà nghò "ñoái thoaïi vaø haønh ñoäng ñoøi coù söï can döï cuûa moãi ngöôøi chuùng ta, cuõng nhö cuûa neàn chính trò quoác teá nöõa" (15) vaø "giuùp chuùng ta ra khoûi caùi voøng laån quaån töï huûy dieät maø chuùng ta ñang phaûi ñöông ñaàu" (163). Ñoái vôùi Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ, moät ñieàu khoâng theå loaïi boû, ñoù laø laøm sao ñeå vieäc xaây döïng nhöõng haønh trình cuï theå khoâng ñöôïc cöùu xeùt nhö moät yù thöùc heä, hôøi hôït hoaëc thu heïp. Vì theá moät ñieàu khoâng theå thieáu, ñoù laø ñoái thoaïi, moät töø luoân ñaëc nhaéc ñeán trong moãi phaàn cuûa chöông IV naøy: "Coù nhöõng cuoäc thaûo luaän, veà nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán moâi tröôøng, trong ñoù thaät laø khoù ñaït tôùi moät söï ñoàng thuaän. [....], Giaùo Hoäi khoâng chuû tröông giaûi quyeát caùc vaán ñeà khoa hoïc, cuõng khoâng thay theá chính trò, nhöng toâi môøi goïi thaûo luaän chaân thaønh vaø minh baïch, ñeå nhöõng nhu caàu ñaëc thuø hoaëc caùc yù thöùc heä khoâng laøm thöông toån coâng ích" (188).
Treân caên baûn ñoù, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxico khoâng sôï ñöa ra moät phaùn ñoaùn nghieâm khaéc veà nhöõng hoaït ñoäng quoác teá gaàn ñaây: "Caùc hoäi nghò thöôïng ñænh theá giôùi veà moâi tröôøng trong nhöõng naêm gaàn ñaây khoâng ñaùp öùng caùc mong ñôïi, vì thieáu quyeát ñònh chính trò, chuùng khoâng ñaït tôùi caùc hieäp ñònh moâi tröôøng hoaøn caàu thöïc söï coù yù nghóa vaø höõu hieäu" (166). Vaø ngaøi töï hoûi: "taïi sao ngaøy nay ngöôøi ta muoán duy trì moät quyeàn bính seõ ñöôïc nhaéc ñeán trong töông lai laø khoâng coù khaû naêng can thieäp khi caáp thieát vaø caàn phaûi haønh ñoäng?" (57). Traùi laïi - nhö caùc vò Giaùo Hoaøng ñaõ nhieàu laàn laäp laïi keå töø Thoâng ñieäp "Hoøa bình döôùi theá", caàn coù nhöõng hình thöùc vaø duïng cuï höõu hieäu ñeå quaûn trò theá giôùi" (175): "Chuùng ta caàn moät hieäp ñònh veà caùc cheá ñoä quaûn trò cho toaøn theå nhöõng gì goïi laø coâng ích cuûa theá giôùi" (174), xeùt vì "söï baûo veä moâi tröôøng khoâng theå ñöôïc baûo ñaûm döïa treân tính toaùn taøi chaùnh veà phí toån vaø lôïi loäc maø thoâi. Moâi tröôøng laø moät trong nhöõng thieän ích maø caùc cô caáu thò tröôøng khoâng coù khaû naêng baûo veä hoaëc thaêng tieán moät caùch thích hôïp" (190, trích daãn Saùch Toaùt yeáu ñaïo lyù xaõ hoäi cuûa Hoäi Thaùnh).
Cuõng trong chöông naøy, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ nhaán maïnh vieäc phaùt trieån nhöõng tieán trình quyeát ñònh löông thieän vaø minh baïch, ñeå coù theå "phaân ñònh" ñaâu laø nhöõng chính saùch vaø saùng kieán xí nghieäp coù theå ñöa tôùi moät "söï phaùt trieån toaøn dieän" (185). Ñaëc bieät, vieäc nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa moät döï aùn môùi veà maët moâi sinh "ñoøi coù nhöõng tieán trình chính trò minh baïch vaø coù söï ñoái thoaïi, trong khi naïn tham oâ che ñaäy aûnh höôûng thöïc söï veà moâi sinh cuûa moät döï aùn ñeå ñoåi laáy nhöõng aân hueä, noù thöôøng ñöa tôùi nhöõng hôïp ñoàng mô hoà, troán traùnh nghóa vuï thoâng tin vaø moät cuoäc thaûo luaän saâu roäng" (182).
Ñaëc bieät quan troïng laø lôøi keâu goïi göûi ñeán nhöõng ngöôøi naém giöõ caùc traùch vuï chính trò, ñeå hoï "traùnh tieâu chuaån haønh ñoäng duy hieäu naêng vaø nhaát thôøi" (181) ñang thònh haønh ngaøy nay; "Neáu hoï coù can ñaûm laøm, thì hoï seõ coù theå taùi nhìn nhaän phaåm giaù maø Thieân Chuùa ñaõ ban cho hoï nhö moät ngöôøi vaø hoï seõ ñeå laïi moät chöùng taù veà traùch nhieäm quaûng ñaïi, sau khi hoï ñi vaøo lòch söû" (181)
Chöông VI: Giaùo duïc vaø linh ñaïo moâi sinh
Chöông cuoái cuøng ñi thaúng vaøo troïng taâm söï hoaùn caûi moâi sinh maø Thoâng Ñieäp môøi goïi. Nhöõng caên coäi cuoäc khuûng hoaûng vaên hoùa taùc ñoäng saâu xa vaø khoâng deã ñieàu chænh laïi nhöõng taäp quaùn vaø caùch cö xöû. Giaùo duïc vaø huaán luyeän vaãn laø nhöõng thaùch ñoá chuû yeáu: "Moïi thay ñoåi caàn coù nhöõng ñoäng löïc vaø moät haønh trình giaùo duïc" (15); caàn coù söï can döï cuûa taát caû caùc laõnh vöïc giaùo duïc, tröôùc tieân laø "tröôøng hoïc, gia ñình, caùc phöông tieän truyeàn thoâng, vieäc huaán giaùo" (213).
Ñieåm ñaàu tieân laø "nhaém ñeán moät loái soáng môùi" (203-208), coù theå taïo ra cô hoäi "gaây moät söùc eùp laønh maïnh treân nhöõng ngöôøi naém giöõ quyeàn bính chính trò, kinh teá vaø xaõ hoäi" (206). Vaø ñieàu naøy xaûy ra khi nhöõng choïn löïa cuûa nhöõng ngöøôi tieâu thuï "thay ñoåi ñöôïc caùch haønh xöû cuûa caùc xí nghieäp, boù buoäc hoï cöùu xeùt aûnh höôûng veà moâi sinh vaø nhöõng kieåu maãu saûn xuaát" (206).
Ta khoâng theå coi nheï taàm quan troïng cuûa haønh trình giaùo duïc veà moâi sinh coù khaû naêng aûnh höôûng tôùi nhöõng cöû chæ vaø thoùi quen thöôøng nhaät, töø söï giaûm bôùt tieâu thuï nöôùc, cho ñeán vieäc thu löôïm raùc theo caùc loaïi khaùc nhau, 'taét nhöõng ñeøn ñieän voâ ích' (211): Moät moâi sinh hoïc toaøn dieän ñöôïc thöïc hieän keå caû baèng nhöõng cöû chæ ñôn sô thöôøng nhaät trong ñoù chuùng ta phaù vôõ lyù leõ baïo löïc, khai thaùc boùc loät, ích kyû" (230). Taát caû ñieàu aáy seõ ñôn giaûn hôn nhôø caùi nhìn chieâm nieäm ñeán töø ñöùc tin: "Ñoái vôùi tín höõu, theá giôùi khoâng ñöôïc chieâm ngaém töø beân ngoaøi nhöng töø beân trong, nhìn nhaän nhöõng loái lieân heä qua ñoù Chuùa Cha lieân keát chuùng ta vôùi moïi sinh vaät. Ngoaøi ra khi laøm taêng tröôûng khaû naêng ñaëc thuø maø Thieân Chuùa ban cho moãi tín höõu, söï hoaùn caûi moâi sinh daãn ñöa hoï ñeán choã phaùt huy khaû naêng saùng taïo vaø söï haêng haùi' (220). Trôû laïi ñöôøng höôùng ñöôïc ñeà nghò trong Toâng Huaán "Nieàm vui Phuùc AÂm": "Söï ñieàu ñoä, ñöôïc soáng moät caùch töï do vaø yù thöùc, coù taùc ñoäng giaûi thoaùt" (223), cuõng vaäy "haïnh phuùc ñoøi phaûi bieát giôùi haïn moät soá nhu caàu laøm cho chuùng ta choaùng vaùng, vaø nhôø ñoù toû ra saün saøng ñoái vôùi nhieàu cô may do cuoäc soáng mang laïi" (223); theo caùch thöùc ñoù, chuùng ta coù theå taùi caûm thaáy chuùng ta caàn laãn nhau, chuùng ta coù moät traùch nhieäm ñoái vôùi nhau vaø ñoái vôùi theá giôùi, vaø soáng toát laønh löông thieän laø ñieàu thaät boõ coâng" (229)
Caùc thaùnh thaùp tuøng chuùng ta trong haønh trình naøy. Thaùnh Phanxicoâ nhieàu laàn ñöôïc tröng daãn, laø "maãu göông tuyeät haûo veà söï chaêm soùc nhöõng gì laø yeáu ñuoåi vaø moät neàn moâi sinh toaøn dieän, ñöôïc soáng trong vui möøng" (10), maãu göông veà söï "khoâng theå taùch bieät nhau giöõa moái quan taâm ñoái vôùi thieân nhieân, coâng baèng ñoái vôùi ngöôøi ngheøo, daán thaân trong xaõ hoäiu vaø hoøa bình noäi taâm (10). Nhöng Thoâng ñieäp cuõng nhaéc ñeán thaùnh Bieån Ñöùc, thaùnh Teâreâsa thaønh Lisieux, chaân phöôùc Charles de Foucauld.
Sau thoâng ñieäp Laudato sí naøy, vieäc xeùt mình, - phöông theá maø Giaùo Hoäi luoân coå voõ ñeå ñònh höôùng cuoäc soáng cuûa mình döôùi aùnh saùng töông quan vôùi Chuùa, - phaûi bao goàm moät chieàu kích môùi: khoâng nhöõng cöùu xeùt xem ta ñaõ soáng tình hieäp thoâng vôùi Thieân Chuùa, vôùi tha nhaân vaø vôùi baûn thaân nhö theá naøo, nhöng coøn vôùi toaøn theå caùc loaøi thuï taïo vaø thieân nhieân nöõa.
Muïc Luïc Thoâng Ñieäp
Laïy Chuùa cuûa con, chuùc tuïng Chuùa [1-2]
Chuùng ta khoâng döûng döng ñoái vôùi ñieàu gì cuûa theá giôùi naøy [3-6]
Ñöôïc lieân keát do cuøng moät moái quan taâm [7-9)
Thaùnh Phanxicoâ Assisi [10-12]
Lôøi keâu goïi cuûa toâi [13-16]
Chöông I
Ñieàu ñang xaûy ra cho caên nhaø cuûa chuùng ta [17-61)
I. Söï oâ nhieãm vaø thay ñoåi khí haäu [20-26)
OÂ nhieãm, raùc röôûi vaø vaên hoùa gaït boû [20-22)
Khí haäu nhö coâng ích [23-26]
II. Vaán ñeà nöôùc uoáng [27-31]
III. Ñaùnh maát söï ña daïng sinh vaät [32-42]
IV. Suy giaûm phaåm chaát ñôøi soáng con ngöôøi vaø suy thoaùi xaõ hoäi [43-47)
V. Baát coâng hoaøn caàu [53-59)
VI. Phaûn öùng yeáu ôùt [53-59]
VII. Caùc yù kieán khaùc nhau [60-61]
Chöông II
Tin Möøng veà söï saùng taïo [62-100]
I. AÙnh saùng do ñöùc tin mang laïi [63-64]
II. Söï khoân ngoan cuûa caùc trình thuaät Kinh Thaùnh [65-75]
III. Maàu nhieäm vuõ truï [76-83)
IV. Söù ñieäp cuûa moãi thuï taïo trong söï hoøa hôïp cuûa toaøn theå coâng trình taïo döïng [84-88]
V. Moät söï hieäp thoâng ñaïi ñoàng [89-92]
VI. Cuûa caûi ñeå möu ích cho moïi ngöôøi [93-95]
VII. Caùi nhìn cuûa Chuùa Gieâsu [96-100]
Chöông III
Caên coäi söï khuûng hoaûng moâi sinh do con ngöôøi gaây ra [101-136]
I. Kyõ thuaät: oùc saùng taïo vaø quyeàn bính [102-105]
II. Hoaøn caàu hoùa moâ hình kyõ thuaät trò [106-114]
III. Khuûng hoaûng vaø haäu quaû cuûa thuyeát duy nhaân loaïi hoïc taân thôøi [115-136]
Chuû thuyeát duy töông ñoái thöïc haønh [122-123]
Caàn thieát baûo veä lao coâng [124-139]
Canh taân sinh hoïc töø nghieân cöùu [130-136]
Chöông IV
Moät neàn moâi sinh hoïc toaøn dieän [137-162]
I. Moâi sinh hoïc moâi tröôøng, kinh teá, xaõ hoäi [138-142]
II. Moâi sinh hoïc vaên hoùa [143-146]
III. Moâi sinh hoïc veà ñôøi soáng thöôøng nhaät [147-155]
IV. Nguyeân taéc coâng ích [156-158]
V. Coâng lyù giöõa caùc theá heä [159-162]
Chöông V
Vaøi ñöôøng neùt ñònh höôùng vaø haønh ñoäng [163-201]
I. Ñoái thoaïi veà moâi tröôøng trong chính trò quoác teá [164-175]
II. Ñoái thoaïi höôùng veà nhöõng chính saùch quoác gia vaø ñòa phöông [176-181]
III. Ñoái thoaïi vaø minh baïch trong caùc tieán trình quyeát ñònh [182-188]
IV. Chính trò vaø kinh teá trong ñoái thoaïi ñeå ñaït tôùi söï vieân maõn cuûa con ngöôøi [189-198]
V. Caùc toân giaùo trong cuoäc ñoái thoaïi vôùi khoa hoïc [199-201]
Chöông VI
Giaùo duïc vaø linh ñaïo moâi sinh hoïc [202-215]
I. Nhaém ñeán moät loái soáng môùi [203-208]
II. Giaùo duïc veà lieân minh giöõa nhaân loaïi vaø moâi tröôøng [209-215]
III. Hoaùn caûi moâi sinh hoïc [216-232]
IV. Vui möøng vaø hoøa bình [222-227]
V. Tình yeâu daân söï vaø chính trò [228-232]
VI. Caùc daáu chæ bí tích vaø nghæ leã [233-237]
VII. Chuùa Ba Ngoâi vaø töông quan giöõa caùc thuï taïo [238-240]
VIII. Nöõ Vöông toaøn theå thuï taïo [241-242]
IX. Ñi xa hôn maët trôøi [243-246]
Kinh nguyeän cho traùi ñaát cuûa chuùng ta
Kinh nguyeän Kitoâ giaùo vôùi thuï taïo
G. Traàn Ñöùc Anh OP,
dòch töø baûn toùm löôïc chính thöùc cuûa Hoäi Ñoàng Toøa Thaùnh "Coâng lyù vaø Hoøa bình".