Giôùi khoa hoïc ñang chôø mong
thoâng ñieäp moâi sinh cuûa Ñöùc Phanxicoâ
Giôùi khoa hoïc ñang chôø mong thoâng ñieäp moâi sinh cuûa Ñöùc Phanxicoâ.
Roma (VietCatholic News 31-05-2015) - Theo tin Zenit ngaøy 31 thaùng Naêm naêm 2015, Giaùm Ñoác Nhaø Xuaát Baûn Vatican, cha Giuseppe Costa, cho bieát: thoâng ñieäp veà moâi sinh cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ seõ ñöôïc coâng boá vaøo giöõa thaùng Saùu naêm 2015, töïa ñeà laø "Laudato Sii" nghóa laø "Ngôïi Khen Ngaøi", laáy töø "Ca Khuùc Maët Trôøi" cuûa Thaùnh Phanxicoâ Assisi, moät baøi ca ñöôïc Thaùnh Nhaân saùng taùc naêm 1224.
Cha Costa cho bieát theâm: thoâng ñieäp saép ñöôïc coâng boá ñang loâi keùo ñöôïc nhieàu chuù yù quoác teá. Nhieàu nhaø xuaát baûn treân theá giôùi raát muoán ñöôïc aán haønh vaên kieän naøy taïi ñaát nöôùc hoï.
Nhaän ñònh treân phuø hôïp vôùi nhaän ñònh cuûa Seth Borenstein, thuoäc Associated Press. Kyù giaû naøy thuaät laïi nhaän ñònh cuûa Veerabhadran Ramanathan, moät khoa hoïc gia veà khí haäu thuoäc Haûi Hoïc Vieän Scripps, ngöôøi töøng thuyeát trình cho Ñöùc Phanxicoâ veà vieäc thay ñoåi khí haäu. Theo khoa hoïc gia naøy, caùc khoa hoïc gia noùi chung, töø tröôùc tôùi nay, ñaõ thaát baïi khoâng giuùp theá giôùi hieåu ñöôïc moái nguy veà tinh thaàn do hieän töôïng con ngöôøi laøm noùng baàu khí gaây ra. Nhöng nay, ngay caû caùc khoa hoïc gia ít khi löu yù tôùi toân giaùo cuõng ñang chôø mong ñöôïc nghe caùc tuyeân boá cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ.
Trong moät baøi göûi ñi ngaøy 28 thaùng Naêm naêm 2015, kyù giaû Borenstein cho hay: töø Galileo tôùi di truyeàn hoïc, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo voán ñaõ khieâu vuõ vôùi khoa hoïc, coù luùc trong moät ñieäu tango caêng thaúng cao ñoä, nhöng thoâng thöôøng hôn, trong moät ñieäu waltz hoã trôï. Vaø Ñöùc Phanxicoâ saép söûa taïo ra moät khuùc quanh môùi: vieäc haâm noùng hoaøn caàu.
Ai cuõng bieát laõnh vöïc di truyeàn hoïc ñaõ ñöôïc moät giaùo só Coâng Giaùo, Gregor Mendel, khôûi söï. Toaøn boä caùc khía caïnh cuûa khoa thieân vaên, keå caû vieäc khai sinh ra lyù thuyeát Big Bang, cuõng ñaõ do thaønh vieân cuûa haøng giaùo só Coâng Giaùo khôûi ñaàu. Trong khi nhieàu toân giaùo baùc boû yù nieäm bieán hoùa, thì Ñaïo Coâng Giaùo, töø 65 naêm qua, vaãn ñaõ daïy raèng yù nieäm naøy khoâng maâu thuaãn vôùi trình thuaät saùng theá.
AÁy theá nhöng, theo Borenstein, khi ngöôøi bình daân nghó tôùi Giaùo Hoäi vaø khoa hoïc, hoï thöôøng chæ nghó tôùi vieäc keát aùn Galileo Galilei. OÂng bò Giaùo Hoäi leân aùn laø laïc giaùo vì ñaõ cho raèng traùi ñaáy xoay quanh maët trôøi, chöù khoâng phaûi ngöôïc laïi.
Vieát tieåu söû Galileo, nhaø söû hoïc veà khoa hoïc laø John Heilbron, giaùo sö höu trí cuûa Ñaïi Hoïc Berkeley ôû California, cho raèng: Giaùo Hoäi Coâng Giaùo "voán coù moät moái töông quan thaát thöôøng vaø khoâng luoân luoân töông ñaéc vôùi khoa hoïc". Nhöng sau khi lieät keâ moät soá tieán boä khoa hoïc ñöôïc Giaùo Hoäi baûo trôï, oâng vieát: "coù leõ, xeùt moät caùch caân baèng, vieäc Giaùo Hoäi Coâng Giaùo trao ñoåi vôùi ñieàu ta vaãn goïi laø khoa hoïc khaù toát ñeïp".
Giaùo Hoäi Coâng Giaùo hieän nay daïy raèng khoa hoïc vaø ñöùc tin khoâng maâu thuaãn vôùi nhau, thaäm chí coøn laøm vieäc vôùi nhau moät caùch toát ñeïp. Sau khi laïnh nhaït choáng ñoái lyù thuyeát bieán hoùa ôû cuoái theá kyû thöù 19, Giaùo Hoäi ñaõ uûng hoä laõnh vöïc khoa hoïc naøy trong khi nhieàu tín ngöôõng khaùc khoâng nhìn nhaän noù. Tuy vaãn coøn nhöõng va chaïm veà ñaïo ñöùc ñoái vôùi moät soá thöïc haønh khoa hoïc vaø y khoa, nhö phaù thai vaø söû duïng teá baøo goác töø phoâi thai ñeå nghieân cöùu, nhöng phaàn lôùn laø va chaïm veà luaân lyù tính hôn laø veà chính thöïc taïi cuûa khoa hoïc.
Thaùng Möôøi naêm 2014, khi nhaéc laïi caùc nhaän ñònh cuûa caùc vò tieàn nhieäm, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ töøng cho raèng "Lyù thuyeát Big Bang, maø hieän nay ñöôïc ñònh ñeà nhö laø nguoàn goác cuûa vuõ truï, khoâng maâu thuaãn vôùi haønh vi saùng taïo cuûa Thieân Chuùa, nhöng ñuùng hôn ñoøi hoûi haønh vi naøy. Vieäc bieán hoùa cuûa thieân nhieân khoâng ñoái nghòch vôùi yù nieäm saùng taïo, vì bieán hoùa giaû thuyeát phaûi coù vieäc taïo ra caùc höõu theå bieán hoùa".
Vôùi boái caûnh lòch söû phöùc taïp aáy, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ, tröôùc ñaây voán laø moät nhaø hoùa hoïc, saép söûa cho coâng boá vaên kieän coù thaåm quyeàn cuûa Giaùo Hoäi, nhaèm bieän minh veà luaân lyù cho cuoäc chieán ñaáu choáng laïi vieäc haâm noùng hoaøn caàu, nhaát laø ñeå phuïc vuï haøng tyû ngöôøi ngheøo khoå nhaát cuûa theá giôùi.
Khoa hoïc gia Veerabhadran Ramanathan thì cho raèng "Khoa hoïc vaø toân giaùo khoâng hoaø nhaäp, nhöng moâi sinh laø moät ngoaïi leä trong ñoù khoa hoïc vaø toân giaùo cuøng noùi veà moät söï vieäc. Toâi nghó raèng chuùng ta ñaõ tìm ra moät cô sôû chung".
Nhöng caùch nay 382 naêm, Giaùo Hoäi thaáy ít coù cô sôû chung vôùi Galileo. Thaày Guy Consolmagno, nhaø thieân vaên vaø laø chuû tòch cuûa Quõy Ñaøi Thieân Vaên Vatican ôû Arizona, cho hay: "Moïi ñieàu baïn bieát (veà Galileo) ñeàu sai, nhöng chaúng may söï thaät khoâng laøm cho Giaùo Hoäi coù daùng veû gì toát ñeïp hôn".
Galileo bò giam taïi gia maõn ñôøi sau khi oâng tieáp tuïc cho coâng boá caùc coâng trình chöùng minh traùi ñaát xoay quanh maët trôøi, baát chaáp caùc caûnh caùo cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng vaø cuûa Toøa Tröøng Giôùi (Inquisition). Tuy nhieân, caû Heilbron laãn Ron Numbers, nhaø söû hoïc veà khoa hoïc cuûa Ñaïi Hoïc Wisconsin, ñeàu noùi raèng ñaây khoâng haún chæ laø moät vaán ñeà thaàn hoïc.
Vì moät phaàn, noù laø vaán ñeà tranh chaáp nhaân caùch giöõa Galileo vaø Ñöùc Giaùo Hoaøng Urbanoâ thöù Taùm, tröôùc ñaây voán laø baèng höõu cuûa nhau. Theo Heilbron, Ñöùc Urbanoâ caûm thaáy mình bò nhaø thieân vaên phaûn boäi vì Galileo töøng höùa seõ theâm, trong phaàn ghi chuù cuûa oâng, lyù chöùng trieát hoïc cuûa ngaøi ñeå phaûn baùc coâng trình cuûa Galileo. Nhöng nhaø thieân vaên naøy ñaõ khoâng giöõ lôøi höùa cuûa mình. Vaø ñaây cuõng laø moät vaán ñeà ñòa chính trò nöõa, vì luùc aáy Giaùo Hoäi ñang coá gaéng choáng laïi Phong Traøo Caûi Caùch Theä Phaûn, khoâng muoán toû cho ngöôøi khaùc thaáy coù söï baát ñoàng trong noäi boä.
Galileo khoâng bò giam tuø. Theo Numbers, trong cuoán Galileo Vaøo Nhaø Tuø vaø Caùc Huyeàn Thoaïi Khaùc veà Khoa Hoïc vaø Toân Giaùo, "OÂng ñöôïc Toøa Ñaïi Söù Tuscan cung caáp thöïc phaåm chöù khoâng phaûi duøng thöïc phaåm cuûa Toøa Tröøng Giôùi".
Cuõng theo Numbers, voán laø chaùu cuûa vò chuû tòch Giaùo Hoäi Ngaøy Thöù Baåy Phuïc Laâm (Adventist), caùi quaù khöù treân haàu nhö ñaõ lui vaøo boùng toái, nhöng tôùi giöõa theá kyû thöù 19, taïi Hoa Kyø, moät vaøi cuoán saùch veà söï tranh chaáp giöõa toân giaùo vaø khoa hoïc ñaõ trích daãn tröôøng hôïp Galileo muïc ñích ñeå boâi loï Giaùo Hoäi Coâng Giaùo.
Ngaøy nay, moät soá chính khaùch vaø nhieàu ngöôøi khaùc baùc boû neàn khoa hoïc chính doøng veà khí haäu, nhö Thöôïng Nghò Só Ted Cruz, Coäng Hoaø Texas, töï so saùnh mình vôùi Galileo vì hoï bò caùc khoa hoïc gia phaûn ñoái. Nhöng treân thöïc teá, theo Naomi Oreskes, nhaø söû hoïc veà khoa hoïc cuûa Ñaïi Hoïc Harvard, Galielo bò baùch haïi vì beânh vöïc khoa hoïc, chöù khoâng baùc boû noù.
Borenstein cho raèng haøng theá kyû tröôùc vaø sau Galileo, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo laø ngöôøi uûng hoä chính cuûa thieân vaên hoïc, thöôøng söû duïng caùc ñænh nhaø thôø ñeå nghieân cöùu baàu trôøi. Linh muïc Jose Funes, giaùm ñoác Ñaøi Thieân Vaên Vatican ôû YÙ, noùi raèng "Giaùo Hoäi ñaõ coå vuõ khoa hoïc baèng nhieàu caùch. Nhôø Galileo, chuùng ta ñang ôû ñaây. Nhôø Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, Galileo ñaõ hieän höõu vì oâng laø ngöôøi Coâng Giaùo, moät ngöôøi Coâng Giaùo toát".
Theo Thaày Consolmagno, ngöôøi ñi tieân phong cuûa khoa thieân vaên maët trôøi, Angelo Secchi, voán laø moät linh muïc ngöôøi YÙ. Ngaøi ñaõ quan saùt maët trôøi vaø caùc haønh tinh baèng moät vieãn voïng kính ñaët treân maùi moät nhaø thôø. Ngöôøi khaùm phaù ra lyù thuyeát Big Bang, Georges Lemaitre, voán laø moät linh muïc ngöôøi Bæ. Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XII, luùc aáy, khoâng baùc boû lyù thuyeát Big Bang, nhöng muoán thích öùng noù laøm baèng chöùng cho thaáy coâng trình cuûa Thieân Chuùa.
Vatican thaäm chí coøn coù moät haøn laâm vieän khoa hoïc. Werner Arber, chuû tòch haøn laâm vieän naøy vaø laø nhaø vi truøng hoïc ñöôïc giaûi thöôûng Nobel, cho hay: "treân nguyeân taéc, coâng vieäc cuûa chuùng toâi laø theo doõi xít xao söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc roài thoâng baùo cho Vatican hay caùc phaùt trieån môùi, trong nhöõng dòp ñaëc bieät". OÂng voán laø moät ngöôøi Theä Phaûn. Caùc thaønh vieân cuûa haøn laâm vieän bao goàm nhieàu ngöôøi khoâng phaûi laø Coâng Giaùo, nhö Ramanathan, vaø thaäm chí caû nhaø voâ thaàn Stephen Hawking nöõa.
Ñoái vôùi Thaày Consolmagno, nhaø thieân vaên vaø laø moät tu só, ñieàu treân khoâng coù gì laø quan troïng caû: "Neáu baïn tin söï thaät, baïn vaãn ñang thôø phöôïng cuøng moät Thieân Chuùa nhö toâi".
Vuõ Van An