Tieáng Latinh coù phaûi laø
ngoân ngöõ cheát
Tieáng Latinh coù phaûi laø ngoân ngöõ cheát?
Hoa Kyø (WHÑ 28-04-2015) - Linh muïc Daniel Gallagher - 45 tuoåi, thuoäc bang Michigan, Hoa Kyø - ñieàu haønh Vaên phoøng Toaø Thaùnh veà tieáng Latinh noùi raèng Latinh seõ laø moät ngoân ngöõ cheát neáu Giaùo hoäi ñaõ khoâng toàn taïi.
Ai gioûi tieáng Latinh nhaát? "Ñoù laø Ñöùc nguyeân giaùo hoaøng Beâneâñictoâ XVI. Ngaøi noùi tieáng Latinh troâi chaûy vaø hoaøn haûo". Coøn Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ thì sao? "Baûo raèng ngaøi khoâng thích tieáng Latinh thì khoâng ñuùng, traùi laïi ngaøi hieåu roõ tieáng Latinh vaø coøn söûa tieáng Latinh nöõa, nhöng ngaøi ít duøng ngoân ngöõ naøy". Ñoù laø nhaän ñònh cuûa cha Daniel Gallagher, ngöôøi chòu traùch nhieäm dòch caùc doøng tweet cuûa Ñöùc Thaùnh Cha sang ngoân ngöõ cuûa Cicero.
Cuøng vôùi saùu linh muïc khaùc, cha Gallagher phuï traùch Vaên phoøng Toaø Thaùnh veà tieáng Latinh thuoäc Phuû Quoác vuï khanh Toøa Thaùnh. Ñaây laø vaên phoøng duy nhaát treân theá giôùi maø caùc nhaân vieân noùi chuyeän vôùi nhau baèng tieáng Latinh. Cha Gallagher cho bieát, trong moät cuoäc phoûng vaán vôùi tôø Famiglia Cristiana, ñaây cuõng laø nôi vieát vaø dòch caùc taøi lieäu cuûa Toaø Thaùnh sang tieáng Latinh.
Traû lôøi caâu hoûi: tieáng Latinh coù phaûi laø moät ngoân ngöõ cheát hay khoâng, cha Gallagher quaû quyeát: "Tieáng Latinh seõ cheát neáu khoâng coù chuùng toâi vaø neáu Giaùo hoäi Coâng giaùo ñaõ khoâng toàn taïi".
Ngay caû taùc phaåm daønh cho treû em baùn chaïy nhaát cuûa taùc giaû Jeff Kinney: Nhaät kyù chuù beù nhuùt nhaùt (ñaõ baùn ñöôïc haøng trieäu baûn treân khaép theá giôùi, trong ñoù coù tieáng Vieät) cuõng ñaõ ñöôïc cha Gallagher dòch sang tieáng Latinh vaø ñaõ ñöôïc baøy baùn taïi thaønh phoá Bologna.
Cha noùi: Caùc giaùo vieân giuùp cho chuùng toâi quen noùi vaø suy nghó baèng tieáng Latinh, khaùm phaù caùc töø ngöõ, quy taéc, caáu truùc trong kho taøng vó ñaïi cuûa caùc baûn vaên coå ñieån vaø caùc baûn vaên Kitoâ giaùo, coøn neáu khoâng tìm ñöôïc trong caùc baûn vaên naøy, chuùng toâi seõ taïo ra [caùc töø môùi].
Cha coøn noùi, moät ngoân ngöõ caàn phaûi coù tính nhaân vaên (humanitas) vaø nhaán maïnh: neáu baûo tieáng Latinh laø moät "ngoân ngöõ thaùnh", nghóa laø "baát bieán" laø khoâng ñuùng. Sôû dó noù thaùnh thieâng vì ngöôøi ta söû duïng noù, chöù khoâng phaûi vì Thieân Chuùa ñaõ boû noù vaøo moät caùi hoäp roài thaû töø trôøi xuoáng. Nhöng chuùng ta ñaõ laøm cho noù maát ñi tính thaùnh thieâng töø nhieàu theá kyû nay. Theo cha, ñoù laø moät sai laàm. Taïi sao? Vì Giaùo hoäi chaúng phaûi cuûa rieâng ai, Giaùo hoäi khoâng phaûi cuûa Barnaba hay cuûa Pheâroâ, vaø tieáng Latinh töôïng tröng cho tính phoå quaùt, tieáng Latinh khoâng phaûi laø tieáng meï ñeû cuûa ai caû.
Moái quan taâm cuûa cha laø giöõ cho tieáng Latinh ñöôïc soáng, maëc duø ngaøy caøng ít ñöôïc söû duïng trong Giaùo hoäi. Treân theá giôùi chæ coù 5.000 ngöôøi noùi tieáng Latinh troâi chaûy. Vaø khoâng phaûi taát caû nhöõng ngöôøi aáy ñeàu laø linh muïc. Chæ coù khoaûng 200 linh muïc vaø moät ít vò hoàng y noùi ñöôïc tieáng Latinh.
Ngay caû Ñöùc nguyeân giaùo hoaøng Beâneâñictoâ XVI laø ngöôøi raát gioûi tieáng Latinh, cuõng ñaõ maéc loãi trong baøi dieãn vaên tuyeân boá töø nhieäm, moät loãi maø cho ñeán nay ngöôøi ta vaãn coøn tranh luaän soâi noåi. Coù ngöôøi baûo raèng vì theá lôøi tuyeân boá töø nhieäm vaø vieäc Ñöùc hoàng y Bergoglio ñöôïc baàu laøm giaùo hoaøng laø khoâng hôïp leä. Cha Gallagher mæm cöôøi giaûi thích: "Ñöùc nguyeân giaùo hoaøng ñaõ nhaàm khi noùi: "declaro me ministerio... commissum rinuntiare"; ñuùng ra phaûi laø "commisso"; ñaây khoâng phaûi laø moät loãi nghieâm troïng vaø ai cuõng coù theå maéc loãi naøy".
Phieân baûn tieáng Latinh cuûa trang Twitter cuûa Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ hieän coù 343,000 follower. Cha Gallagher cho bieát: "Chuùng toâi nghe noùi raèng nhieàu giaùo vieân daïy Latinh ôû caùc tröôøng hoïc treân khaép theá giôùi ñaõ duøng caùc tweet naøy nhö moät coâng cuï giaùo khoa. Ñaët moät caâu vôùi 140 kyù töï laø moät baøi taäp höõu ích. Ñoái vôùi chuùng toâi cuõng theá". Thöïc teá, coøn hôn caû moät baøi taäp, ñoù laø moät thaùch ñoá, bôûi vì tröôùc heát baïn phaûi quyeát ñònh veà ngöõ phaùp vaø caáu truùc ngoân ngöõ maø baïn söû duïng". Cha Gallagher noùi theâm: "Tieáng Latinh khoâng phaûi luùc naøo cuõng gioáng nhau vaø chuùng ta coù theå söû duïng tieáng Latinh cuûa Cicero, cuûa Virgil, cuûa Plautus hay cuûa Terence. Tieáng Latinh cuûa Terence thì thích hôïp hôn cho caùc cuïm töø ngaén hoaëc hình thöùc mang tính phaùp lyù hôn. Ñoái vôùi caùc tweet chuùng toâi coù xu höôùng laáy caûm höùng töø Terence, ñoâi khi chuùng toâi laïi laáy yù töôûng cuûa Martial. Phong caùch dí doûm cuûa Martial khieán cho caùc tweet nhö ñöôïc vieát vaøo thôøi cuûa oâng".
(Theo Vatican Insider)
Minh Ñöùc