Leã môû aùn phong chaân phöôùc
cho Ñöùc Toång Giaùm Muïc Helder Caâmara
Leã môû aùn phong chaân phöôùc cho Ñöùc Toång Giaùm Muïc Helder Caâmara.
Phoûng vaán nhaø baùo Gerolamo Fazzini
Brasil (RG 13-04-2015; Vat. 22-04-2015) - Ngaøy muøng 3 thaùng 5 naêm 2015 toång giaùo phaän Olinda vaø Recife beân Brasil seõ chính thöùc môû aùn phong chaân phöôùc cho Ñöùc Cha Helder Caâmara, nguyeân Toång Giaùm Muïc giaùo phaän töø naêm 1964 tôùi 1985. Ñöùc Cha Caâmara sinh ngaøy muøng 7 thaùng 2 naêm 1909 taïi Fortaleza, vaø laø con thöù 11 trong moät gia ñình raát khieâm toán, coù 13 ngöôøi con. Thaân phuï laø oâng Joaõo Eduardo Tores Caâmara Filho, laøm ngheà baùn saùch. Meï laø baø Adelaide Pessoa Caâmara, giaùo vieân tröôøng tieåu hoïc. OÂng Caâmara quyeát ñònh laáy teân thaønh phoá caûng nhoû Den Helder beân Hoøa Lan ñaët teân cho con. Chuù beù Helder maát ñi 5 ngöôøi anh khi tuoåi coøn nhoû, vì beänh dòch baïch haàu. Thuï phong linh muïc naêm 1931 taïi Rio de Janeiro cha Helder ñöôïc chæ ñònh laøm Giaùm Muïc phuï taù giaùo phaän naøy naêm 1952. Taïi ñaây Ñöùc Cha Helder Caâmara thaønh laäp "Ngaân haøng Quan Phoøng thaùnh Sebastiano" ñeå trôï giuùp ngöôøi ngheøo vaø nhöõng ngöôøi bò gaït boû ngoaøi leà xaõ hoäi. Ñöùc Cha cuõng laø ngöôøi toå chöùc Ñaïi Hoäi Thaùnh Theå Quoác Teá laàn thöù 36 taïi Rio de Janeiro, vaø laø thö kyù raát naêng noå cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Brasil. Cuøng vôùi nhieàu Giaùm Muïc khaùc Ñöùc Cha Caâmara ñaõ tham döï Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II vaø ñaõ ñoùng goùp nhieàu yù kieán cho Coâng Ñoàng. Ngaøi cuõng ñaõ laø ngöôøi ñeà xöôùng ñieàu seõ ñöôïc goïi laø "öu tieân löïa choïn ngöôøi ngheøo". Ngaøy 12 thaùng 3 naêm 1964 Ñöùc Cha ñöôïc Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI chæ ñònh laøm Toång Giaùm Muïc Olinda vaø Recife. Ñöôïc caùc beà treân thuùc ñaåy Ñöùc Cha ñaõ haêng say laøm vieäc ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà cuûa daân ngheøo soáng trong caùc khu xoùm oå chuoät vuøng ngoaïi oâ. Chính vì theá ngaøi cuõng ñöôïc goïi laø vò "Giaùm Muïc cuûa caùc xoùm ngheøo oå chuoät". Ñöùc Cha Helder Caâmara cuõng toå chöùc cuoäc gaëp gôõ cuûa caùc toân giaùo lôùn cuõng nhö phaùt ñoäng chieán dòch "Moät naêm 2000 khoâng coøn baàn cuøng nöõa". Ngaøi cuõng ñaõ laø moät trong caùc vò ñi tieân phong cuûa neàn thaàn hoïc giaûi phoùng myõ chaâu la tinh, vaø laø moät trong nhöõng ngöôøi ñaõ bao goàm trong neàn thaàn hoïc naøy caû chieàu kích chính trò vaø chieàu kích tu ñöùc cuûa loøng tin kitoâ.
Döôùi söï höôùng daãn cuûa ngaøi Giaùo Hoäi Brasil trôû thaønh tieáng noùi pheâ bình cheá ñoä quaân phieät ñoäc taøi thoáng trò Brasil töø naêm 1964 tôùi 1985, vaø daáy leân phong traøo thay ñoåi xaõ hoäi. Ñöùc Cha Caâmara leân tieáng vaø vieát choáng laïi vieäc söû duïng baïo löïc ñaøn aùp söï noåi loaïn cuûa daân chuùng, naûy sinh töø caûnh soáng ngheøo tuùng vaø baát coâng maø hoï phaûi gaùnh chòu. Ngaøi cuõng cho aán haønh taäp saùch nhoû töïa ñeà "OÁc xoaùy baïo löïc", trong khi Hoa Kyø leo thang chieán tranh taïi Vieät Nam. Trong taäp saùch nhoû naøy Ñöùc Cha Caâmara gaén lieàn cô caáu baát coâng laø loaïi baïo löïc möùc ñoä 1, vôùi söï noåi loaïn laø baïo löïc möùc ñoä 2, vôùi vieäc ñaøn aùp laø baïo löïc möùc ñoä 3. Ngaøi keâu goïi giôùi treû toaøn theá giôùi daán thaân beû gaãy voøng xoaùy baïo löïc ñoù, vì caùc theá heä giaø ñaõ ñaàu haøng caùc böôùc leo thang aáy. Ñöùc Cha Caâmara ñaõ nhaän ñöôïc nhieàu giaûi thöôûng. Naêm 1973 ngaøi ñaõ ñöôïc UÛy ban phuïc vuï thaân höõu Myõ chæ ñònh cho giaûi thöôûng Nobel Hoøa Bình. Naêm 1975 Ñöùc Cha nhaän giaûi thöôûng Hoøa Bình Döôùi Theá do Hoäi ñoàng coâng giaùo lieân chuûng toäc giaùo phaän Davenport bang Iowa Hoa Kyø trao taëng
Naêm 1985 Ñöùc Toång Giaùm Muïc Caâmara töø chöùc veà höu vì tôùi tuoåi theo giaùo luaät ñònh. Nhöng Ñöùc Cha vaãn tieáp tuïc soáng trong caên hoä bình daân taïi Recife, khi Ñöùc Cha ñöôïc chæ ñònh laøm Toång Giaùm Muïc giaùo phaän, vaø ngaøi ñaõ qua ñôøi taïi ñaây ngaøy 27 thaùng 8 naêm 1999.
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Helder Caâmara ñaõ laø moät göông maët chuû chaên coù cuoäc soáng khoù ngheøo ñôn sô ngoaïi thöôøng, hoaøn toaøn daønh troïn moïi söùc löïc cho vieäc thaêng tieán cuoäc soáng cuûa daân ngheøo. Ñaây coù leõ laø neùt khieán cho Ñöùc Cha gioáng Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quyù vò thính giaø moät vaøi nhaän xeùt cuûa oâng Gerolamo Fazzini, nhaø baùo chuyeân nghieân cöùu veà vaán ñeà toân giaùo.
Hoûi: Thöa oâng Fazzini coù ngöôøi cho raèng Ñöùc Cha Helder Caâmara gioáng Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ vì yeâu thöông vaø chuù yù tôùi ngöôøi ngheøo, coù ñuùng theá khoâng?
Ñaùp: Chaéc chaén roài, coù söï töông töï raát lôùn giöõa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ vaø Ñöùc Cha Helder Caâmara. Ngoaøi ra Ñöùc Cha Caâmara cuõng sang Argentina, vì theá ngaøi cuõng ñaõ ñöôïc bieát ñeán bôûi moâi tröôøng giaùo hoäi Argentina, maø Ñöùc Bergoglio laø thaønh phaàn. Chaéc chaén laø coù söï ñoàng thanh giöõa hai vò lieân quan tôùi ñeà taøi ngöôøi ngheøo. Ñöùc Bergoglio noùi veà ngöôøi ngheøo nhö laø "thòt xaùc Chuùa Kitoâ" vaø Ñöùc Cha Caâmara thì noùi veà ngöôøi ngheøo nhö laø moät ngöôøi anh chò em, trong ñoù ngöôøi ta gaëp gôõ söï hieän dieän cuûa Thieân Chuùa. Nhö vaäy coù moät söï ñoàng thanh raát lôùn giöõa hai vò. Caùc vuøng ngoaïi bieân, caùc xoùm ngheøo lao ñoäng laïi laø moät ñeà taøi khaùc nöõa lieân keát hai vò vôùi nhau, vaø noùi chung hai vò cuõng coù moät chuùt yù töôûng cuûa Giaùo Hoäi coù caùi nhìn cuûa loøng thöông xoùt, cuûa nieàm hy voïng, roäng môû 360 ñoä, nghóa laø cho taát caû moïi phía.
Hoûi: Söù ñieäp "choáng laïi tinh thaàn theá tuïc" cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ gaây aán töôïng raát maïnh vaø saâu ñaäm treân xaõ hoäi ngaøy nay. Theá söù ñieäp cuûa Ñöùc Cha Helder Caâmara ñaõ ñaùnh ñoäng xaõ hoäi thôøi cuûa ngaøi nhö theá naøo, thöa oâng?
Ñaùp: Ñöùc Cha Caâmara ñaõ laø moät trong nhöõng vò ñaàu tieân toá caùo theá khoâng quaân bình giöõa caùc nöôùc kyõ ngheä giaàu mieàn baéc baùn caàu vaø caùc nöôùc ngheøo chaäm tieán mieàn nam baùn caàu. Chuùng ta haõy nhôù laø treân bình dieän huaán quyeàn ngaøi ñaõ chieám ñöôïc ñòa vò noåi tieáng quoác teá giöõa caùc naêm cuoái thaäp nieân 1960 vaø ñaàu thaäp nieân 1970. Vì theá vieäc toá caùo tinh thaàn theá tuïc laø taïi söï kieän coù moät phaàn cuûa theá giôùi giaàu theo ñuoåi caùc huyeàn thoaïi cuûa tieán boä, cuûa giaàu coù kinh teá, ñeå laïi sau löng caùc ñaùm ñoâng ngheøo khoå, bò loaïi boû khoûi xaõ hoäi vv... Nhöng ñieàu naøy laø söï toá caùo treân bình dieän xaõ hoäi toång quaùt cuõng nhö beân trong loøng Giaùo Hoäi. Trong thôøi Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II Ñöùc Toång Giaùm Muïc Caâmara ñaõ laø moät trong nhöõng ngöôøi thaêng tieán caùi goïi laø "Hieäp öôùc Hang Toaïi Ñaïo". Hoài ñoù Ñöùc Cha Caâmara ñaõ cuõng 40 nghò phuï khaùc ñoàng teá thaùnh leã taïi Nghóa trang kitoâ coå, töùc taïi Hang Toaïi Ñaïo Thaùnh Callisto vaø cuõng nhau kyù vaøo moät hieäp öôùc höùa seõ noã löïc laøm naûy sinh ra töø Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II moät Giaùo Hoäi ñöôïc canh taân moät caùch saâu roäng trong daáu chæ cuûa söï ngheøo khoù, cuûa söï loät boû caùc bieåu töôïng beà ngoaøi. Chính Ñöùc Cha Caâmara ñaõ ñeo moät caây thaùnh giaù khoâng coù moät chuùt giaù trò gì treân bình dieän kinh teá, vì ngaøi ñaõ muoán phaùt ñoäng loaïi söù ñieäp naøy cuûa tinh thaàn khoù ngheøo. Chính toâi khi ñeán thaêm phoøng ngaøi, toâi ñaõ troâng thaáy caùc khung caûnh raát traàn truïi, ngheøo naøn. Trong phoøng coù moät caùi voõng nôi Ñöùc Cha nguû, vaøi ñoà ñaïc nhoû thoâ sô, moät thö vieän raát laø haïn cheá. Caû trong cuoäc soáng cuï theå thöôøng ngaøy nöõa, ngaøi cuõng hôi gioáng Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ hieän nay trong nhaø troï Thaùnh Marta vaäy. Ñöùc Cha Caâmara laøm chöùng cho kieåu soáng voâ cuøng ñaïm baïc naøy, choáng laïi tinh thaàn theá tuïc.
Hoûi: Ngöôøi ta ñaõ noùi veà Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ cuõng nhö tröôùc kia ngöôøi ta ñaõ noùi veà Ñöùc Cha Caâmara cho raèng laø ngaøi moät linh muïc "coäng saûn", bôûi vì chuù yù phuïc vuï daân ngheøo. Taïi sao caùi nhaõn hieäu naøy khoâng bao giôø cheát thöa oâng?
Ñaùp: Bôûi vì trong lòch söû ñaõ coù caùc giai thoaïi, vaø khoâng chæ laø moät giai thoaïi thoâi, cuûa vaøi giôùi chöùc trong Giaùo Hoäi rôi tröôït vaøo yù thöùc heä moät caùch thöïc tieãn: khi phuïc vuï ngöôøi ngheøo, caùc vò ñaõ rôi vaøo khuynh moät höôùng chieán ñaáu chính trò hôn, vaø ñaõ phaûn boäi caùc lyù töôûng phuùc aâm. Nhöng ñieàu naøy khoâng cho pheùp ai coù quyeàn daùn caùc nhaõn hieäu khoâng thieän caûm nhö nhaõn hieäu giaùm muïc "coäng saûn" cho Ñöùc Cha Caâmara hoài ñoù, vaø cho Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ baây giôø. Ñoù laø caùc kieåu noùi maùy moùc khoù maø cheát, chuùng ta caàn phaûi goät boû khoâng ñeå cho noù dính vaøo mình. Neáu moät ngöôøi ñoïc caùc thö, maø Ñöùc Cha Caâmara göûi ñi töø Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II, thì seõ tìm thaáy moät ngöôøi coù moät neàn tu ñöùc raát saâu xa, moät con ngöôøi caàu nguyeän raát nhieàu, vaø yeâu caàu ngöôøi ta caàu nguyeän, moät con ngöôøi coù moät kieåu tieáp caän vôùi xaõ hoäi, khoâng phaûi töø caùc lyù thuyeát yù thöùc heä, hay töø caùc löôïc ñoà tröøu töôïng taïo ra töø baøn giaáy, nhöng khôûi haønh töø moät söï phaân ñònh döôùi aùnh saùng cuûa Lôøi Chuùa, vaø nhö theá coù moät caùi nhìn tuyeät ñoái thuoäc loaïi thieâng lieâng, nhöng ñoøi hoûi coù caùc thay ñoåi xaõ hoäi. Ñöùc Cha Caâmara ñaõ yeâu caàu moät loaït caùc löïa choïn raát cuï theå. Nhöng ñieåm khôûi haønh ñaõ raát laø roõ raøng, nhaân danh giaùo huaán cuûa Chuùa Gieâsu vaø Tin Möøng yeâu thöông.
Hoûi: Theo oâng, Ñöùc Cha Helder Caâmara ñaõ ñeå laïi cho chuùng ta gia taøi naøo?
Ñaùp: Coù moät gia taøi cuï theå treân bình dieän huaán quyeàn, bôûi vì beân Brasil Hoïc vieän Helder Caâmara ñang töø töø cho in caùc buùt tích cuûa Ñöùc Cha Caâmara. Ñaõ bao nhieâu naêm troâi qua keå töø khi ngaøi qua ñôøi, vaø nhaát laø keå töø thôøi gian noùng boûng nhaát trong giaùo huaán cuûa ngaøi, nhöõng gì ngaøi vieát vaãn coøn raát thôøi söï. Söï kieän naøy chöùng minh cho thaáy Ñöùc Cha Caâmara ñaõ tieáp nhaän daáu chæ thôøi ñaïi, vaø vieäc ñoïc hieåu daáu chæ ñoù ñaõ khoâng ñaâm reã nôi moät caùi gì ngaãu nhieân, nhöng ñaõ ñi saâu hôn nhieàu. Theá roài coøn coù moät gia taøi saâu xa hôn nöõa trong kieåu, qua ñoù Giaùo Hoäi Brasil noùi rieâng vaø Giaùo Hoäi taïi chaâu Myõ Latinh noùi chung, ñaõ öu tieân löïa choïn ngöôøi ngheøo. Neáu Giaùo Hoäi coâng giaùo Brasil vaø Giaùo Hoäi coâng giaùo taïi chaâu Myõ Latinh noùi chuùng, ñaõ laøm moät loä trình naøo ñoù, maëc daàu coù söï soi moøn trong moâi tröôøng tin laønh, Giaùo Hoäi hieän vaãn ñang ñöôïc söï ñoàng tình cuûa daân chuùng chính bôûi vì Giaùo Hoäi ñaùng tin caäy, vì Giaùo Hoäi laø baïn cuûa daân ngheøo, vì laø moät Giaùo Hoäi thöïc söï soáng caùc giaù trò cuûa Tin Möøng. Vaø ñieàu naøy sôû dó coù ñöôïc cuõng laø nhôø Ñöùc Toång Giaùm Muïc Helder Caâmara.
(RG 13-4-2015)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)