Tình hình hoãn loaïn taïi Libia
"Muøa thu cuûa caùc muøa xuaân A raäp"
Tình hình hoãn loaïn taïi Libia, "Muøa thu cuûa caùc muøa xuaân A raäp".
Phoûng vaán oâng Roberto Tottoli, giaùo sö Ñaïi hoïc Ñoâng Phöông Napoli, nam Italia.
Libia (Vat. 20-04-2015) - Saùng ngaøy muøng 8 thaùng 4 naêm 2015 töôùng Khalifa Haftar, toång chæ huy caùc löïc löôïng quaân ñoäi Libia cuûa chính quyeàn Tobruk ñaõ bò thöông trong moät vuï möu saùt. Ngöôøi ta chöa ñöôïc bieát caùc chi tieát vuï vaø nôi choán vuï möu saùt, nhöng coù vaøi nguoàn tin cho raèng caùc keû chuû möu thuoäc thaønh phaàn quaân ñoäi, nhaát laø ñaïi taù Faraj Barasi, coù nhieàu quan ñieåm khaùc bieät vôùi töôùng Haftar. Tin treân ñaây khieán cho nhieàu ngöôøi aâu lo, vì trong tình hình hoãn loaïn hieän nay taïi Libia töôùng Haftar laø ngöôøi daïi dieän cho chính quyeàn ñöôïc coäng ñoàng quoác teá thöøa nhaän vaø chính quyeàn Ai Caäp uûng hoä. Söï bieán maát cuûa oâng seõ taïo ra moät söï baát oån vaø hoãn loaïn chính trò traàm troïng hôn nöõa ñoái vôùi töông lai cuûa Libia, vì Libia ñang tìm thaønh laäp moät chính quyeàn hôïp nhaát quoác gia, trong khi ñoù laïi coù nhieàu löïc löôïng choáng laïi noã löïc naøy.
Tin töùc trong nhöõng ngaøy qua cuõng cho bieát raèng löïc löôïng Ansar al-Sharia, laø nhoùm thaùnh chieán hoài maïnh nhaát kieåm soaùt tænh Bengasi, ñaõ theà trung thaønh vôùi Nhaø Nöôùc Hoài. Hoâm Chuùa Nhaät muøng 5 thaùng 4 naêm 2015 laõnh tuï tinh thaàn vaø quaân söï cuûa nhoùm naøy laø Abu Abdullah al-Libi, ñaõ phoå bieán moät video quaûng baù söù ñieäp, theo ñoù oâng ñaõ lyù thuyeát hoùa giaù trò phaùp lyù cuûa Nhaø Nöôùc Hoài giaùo beân Iraq vaø Siria goïi taét laø ISIS.
Trong khi ñoù ba nöôùc Italia, Ai Caäp vaø Algeria ñaõ ñoàng yù trao ñoåi tin töùc vaø cuûng coá caùc noã löïc chung nhaèm choáng laïi caùc löïc löôïng khuûng boá gia taêng taïi Libia, vaø uûng hoä ñeà nghò cuûa Lieân Hieäp Quoác thaønh laäp moät chính quyeàn hieäp nhaát quoác gia. Taïi Roma ñaõ coù cuoäc hoäi kieán cuûa ngoaïi tröôûng Italia oâng Gentiloni vôùi ngoaïi tröôûng Sameh Shoukri cuûa Ai Caäp vaø oâng Abdelkader Messahel, boä truôûng cuûa Algeria veà caùc vaán ñeà ngoaïi giao vôùi caùc nöôùc Phi chaâu vuøng Magreb.
Ngoaïi tröôûng Gentiloni cuõng ñaõ hoäi kieán vôùi Chuû tòch Quoác hoäi Libia laø oâng Ageela Saleh Gwaider, ñaïi dieän cho chính quyeàn Tobruk hay caùc cô caáu ñöôïc coäng ñoàng quoác teá thöøa nhaän, maëc duø thuû ñoâ Tripoli naèm trong tay lieân minh Alba Libica, goàm nhieàu nhoùm hoài khoâng thöøa nhaän quoác hoäi ñang laùnh naïn taïi Tobruk cuõng nhö chính quyeàn coù truï sôû taïi Beida.
Tin ngaøy muøng 8 thaùng 4 naêm 2015 cuõng cho bieát vaøi laõnh tuï quan troïng cuûa lieân minh Alba Libica laø Adbel Hakim Belhaj vaø Wissam bin Hamid ñaõ boû troán sang Thoå Nhó Kyø tröôùc tin caùc binh só quaân ñoäi quoác gia cuûa töôùng Khalifa Haftar ñang tieán veà thuû ñoâ Tripoli, sau khi baét ñaàu cuoäc toång taán coâng hoài thaùng 3 naêm 2015. Ngoaøi ra cuõng coù tin laø 1,500 chieán binh hoài giaùo ngöôøi Tunisi ñaõ ñöôïc huaán luyeän trong caùc traïi binh cuûa löïc löôïng Anwar al Sharia beân Libia saün saøng tham chieán. Libia bò chia thaønh ba vuøng khaùc nhau: caùc nhoùm hoài thuoäc lieân minh Alba Libica chieám cöù thuû doâ Tripoli töø thaùng 8 naêm 2014, quoác hoäi ñöôïc coäng ñoàng quoác teá thöøa nhaän taïi Tobruk vaø caùc löïc löôïng hoài quaù khích muoán töï trò taïi Bengasi.
Sau ñaây chuùng toâi xin giöû tôùi quyù vò moät soá nhaän ñònh cuûa oâng Roberto Tottoli, giaùo sö Ñaïi hoïc Ñoâng Phöông Napoli, nam Italia, taùc giaû cuoán saùch töïa ñeà "Muøa thu cuûa caùc muõa xuaân A Raäp", veà hieän tình cuûa Libia.
Hoûi: Thöa giaùo sö Tottoli, tình hình taïi Libia hieän nay ra sao?
Ñaùp: Theo toâi, Libia ñang ôû trong moät ñieàu kieän quyeàn bính quoác gia bò giaûi taùn hoaøn toaøn gioáng nhö beân Siria vaø Iraq. Töø khi oâng Gheddaffi bò laät ñoå tôùi nay thì Libia treân thöïc teá ñaõ höôùng tôùi choã boä toäc hoùa vaø chia reõ noäi boä traàm troïng. Do ñoù khoâng theå khoâng troâng thaáy moät cuoäc khuûng hoaûng töø töø vaø moät tình hình ngaøy caøng toài teä hôn.
Hoûi: Tuy nhieân, ngöôøi ta ñang soaïn thaûo moät Hieán phaùp môùi vaø ñaëc söù cuûa Lieân Hieäp Quoác oâng Bernarrdino Leùon, ñang tìm caùch thaønh laäp moät chính quyeàn hieäp nhaát quoác gia. Daán thaân cuûa Lieân Hieäp AÂu chaâu cuõng raát laø maïnh trong höôùng naøy. Ñoù chæ laø caùc lôøi noùi hay coù caùc hy voïng thöïc söï, thöa giaùo sö?
Ñaùp: Noùi thöïc ra thì trong tình hình hieän nay cuûa Libia khoâng coù moät khung caûnh roõ raøng. Chuùng toâi taäp trung söï chuù yù vaøo vaán ñeà ñaõ do luaät Sharia taïo ra lieân quan tôùi caùc nhoùm ngaøy caøng phaùt xuaát töø caùc löïc löôïng hoài thaùnh chieán ñöôïc nhaän ra trong caùc thöïc theå khaùc. Chuùng ta khoâng ñöôïc queân raèng tình hình Libia ghi ñaäm daáu veát cuûa söï chia reõ giöõa caùc boä laïc vaø vuøng mieàn khaùc nhau moät caùch raát saâu ñaäm, maø coù leõ chæ coù Yemen laø coù theå so saùnh ñöôïc maø thoâi. Theâm vaøo ñoù laø caùc phaân taùn moûng khaùc nöõa. Toâi tin laø coù theå nhìn Libia vaøo khaû theå daãn ñeán moät söï hieäp nhaát cuûa nöôùc Libia vôùi nieàm hy voïng, nhöng ngaøy nay vôùi moät söï bi quan naøo ñoù, bôûi vì tình hình xem ra buøng noå vaø tieáp tuïc trôû thaønh toài teä hôn.
Hoûi: Nhö vaäy, theo giaùo sö trong tình traïng hieän nay thaät raát khoù maø coù theå gheùp laïi vôùi nhau caùc maûnh phaân reõ ñoù giöõa ba vuøng Cirenaica, Tripolitania vaø Fez?
Ñaùp: Vaâng, ñuùng theá. Nhöng ñieàu naøy khoâng chæ coù giaù trò ñoái vôùi Libia, nhöng coøn coù giaù trò ñoái vôùi taát caû moïi quoác gia A raäp nöõa, laø nhöõng nöôùc ñaõ troâng thaáy thöïc theå quoác gia suïp ñoå. Cuøng vôùi Libia, Yemen, Siria, Iraq taát caû ñeàu laø caùc thöïc theå raát laø phaân taùn, ñöôïc caàm giöõ laïi vôùi nhau bôûi caùc cheá ñoä ñoäc taøi vôùi baøn tay saét. Vì theá sau haøng chuïc naêm trôøi quang caûnh chính trò laïi ñaõ môû ra vaø coù moät khoaûng troáng töï do, khoâng coøn bò kieåm soaùt nöõa, khoâng coøn bò baïo löïc töø phía caùc thöïc theå quoác gia nöõa: vaø theá laø taát caû nhöõng ñieàu ñoù ñaõ chæ coù theå laøm naûy sinh ra moät tình traïng voâ cuõng hoãn loaïn, nhö chuùng ta hieän ñang chöùng kieán.
Hoûi: Trong tình traïng nhö theá, caùc löïc löôïng daân veä cuûa caùi goïi laø Nhaø nöôùc Hoài ñaõ tieán tôùi vuøng Misurata: khi naøo thì Nhaø nöôùc Hoài coù theå chieám troïn Libia thöa giaùo sö?
Ñaùp: Ngoaøi caùc khaåu hieäu truyeân truyeàn ra, toâi khoâng tin raèng hieän nay coù caùc nguy cô ñích thöïc. Bôûi vì caùc löïc löôïng ñang kieåm soaùt vuøng naøy hieän nay coøn nhoû beù, chöa maïnh laém. Dó nhieân, trong moät thöïc taïi raát laø khoù khaên vaø baát oån toaøn dieän nhö taïi Libia hieän nay, chuùng ta seõ khoâng ñöôïc laáy laøm laï khi coù vaøi nhoùm khaùc phaùt xuaát töø löïc löôïng hoài thaùnh chieán, cuõng töï nhaän raèng hoï ôû chung döôùi moät laù côø vôùi caùc nhoùm naøy. Moät ít naøo ñoù cuõng gioáng nhö phong traøo Al Qaeda ñaõ laø moät nhaõn hieäu lôùn ñöôïc duøng bôûi nhieàu nhoùm hoài thaùnh chieán ñoù ñaây treân khaép theá giôùi, caùc nhoùm naøy khoâng thuoäc Nhaø nöôùc Hoài moät caùch coù cô caáu, nhöng nhieàu khi hoï tuyeân boá moät söï trung thaønh naøo ñoù vôùi Nhaø nöôùc Hoài vaø duøng nhaõn hieäu naøy cuûa Nhaø nöôùc Hoài. Vaø veà laâu veà daøi vôùi söï toàn taïi cuûa Nhaø nöôùc Hoài chaéc chaén noù seõ laø moät vaán ñeà cho Libia.
Hoûi: Vaäy theo giaùo sö, coù theå taùi hieäp nhaát söï phaân taùn taïi Libia nhö theá naøo?
Ñaùp: Trong moät caùch thöùc naøo ñoù caàn phaûi buoâng khí giôùi, vaø môøi taát caû moïi nhoùm ngoài vaøo baøn hoäi nghò thaûo luaän hoøa bình. Ngoaøi caùc löïc löôïng toân giaùo nhö laø caùc söùc maïnh ñích thöïc, cuõng khoâng ñöôïc queân caùc löïc löôïng boä laïc hieän höõu trong nöôùc Libia. Chiaø khoùa cho vaán ñeà laø ôû ñoù, cuõng nhö cuõng chiaø khoùa naøy lieân quan tôùi vaøi vuøng cuûa Iraq vv# Caùi xem ra laø söï phaân taùn cuûa caùc löïc löôïng hoài thaùnh chieán daáu aån moät loaït caùc vaán ñeà khaùc nhau, nhö söï caïnh tranh giöõa chuùng, caùc vaán ñeà maø vôùi cheá ñoä ñoäc taøi oâng Gheddafi ñaõ thaønh coâng trong vieäc dìm chuùng xuoáng, nhöng baây giôø chuùng laïi taùi noåi leân trong moät tình hình hoãn loaïn. Vì theá caàn phaûi thaønh coâng trong vieäc nhaän dieän ra caùc taùc nhaân maïnh hôn moät tí, vaø thaønh coâng trong moät caùch thöùc naøo ñoù khieán cho chuùng lyù luaän trong caùc phaïm truø cuûa söï hieäp nhaát quoác gia.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)