Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ toân phong
thaùnh Gregorio Nazek laøm Tieán Só Hoäi Thaùnh
Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ toân phong thaùnh Gregorio Nazek laøm Tieán Só Hoäi Thaùnh.
Vatican (Vat. 12-04-2015) - Chuùa nhaät 12 thaùng 4 naêm 2015, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ chuû söï thaùnh leã taïi Ñeàn thôø Thaùnh Pheâroâ nhaân dòp töôûng nieäm bieán coá ñau thöông: 100 naêm cuoäc tieâu dieät gaàn 1 trieäu 500 ngaøn ngöôøi Armeùni do ñeá quoác Ottoman Thoå Nhó Kyø. Trong thaùnh leã ngaøi cuõng toân phong thaùnh Gregorio Nazek ngöôøi Armeni laøm Tieán Só Hoäi Thaùnh.
Cuoäc dieät chuûng naøy xaûy ra vaøo cuoái trieàu ñaïi cuûa Vua Hoài giaùo Abdul Hamid II cuûa Ñeá quoác Ottoman, roài döôùi thôøi goïi laø "Nhöõng ngöôøi Thoå Nhó Kyø treû". Naêm 1915, sau khi ñoùng cöûa caùc tröôøng hoïc, thaùnh ñöôøng vaø baõi boû caùc toå chöùc Armeùni, chính quyeàn Thoå hoài ñoù ñaõ môû cuoäc truy luøng vaø taøn saùt ngöôøi Armeùni, vôùi nhöõng vuï baïo haønh, haõm hieáp, haï nhuïc, roài caùc cuoäc phaùt löu vaøo sa maïc, vôùi voâ soá ngöôøi Armeùni thieät maïng. Chæ nhöõng ngöôøi naøo chaïy sang Nga, Siria vaø Liban môùi thoaùt naïn.
Naêm 1920, Hoäi nghò Paris ñaõ nhìn nhaän cuoäc dieät chuûng Armeùni vaø nhieàu nöôùc khaùc cuõng nhìn nhaän bieán coá naøy. Nhöng Thoå Nhó Kyø vaãn luoân phuû nhaän söï kieän naøy, tuy raèng hoài naêm 2014, Thuû töôùng Recep Tayyip Erdogan, nay laø Toång thoáng Thoå Nhó kyø, ñaõ chia buoàn vôùi con chaùu nhöõng ngöôøi Armeùni bò thaûm saùt.
Giaùo Hoäi Armeùni Toâng Truyeàn ñöôïc thaùnh Gregorio vò Soi Saùng thaønh laäp caùch ñaây hôn 17 theá kyû, töùc laø vaøo naêm 301, vaø hieän coù toøa Toång Thöôïng phuï ôû Echmiadzin ôû Coäng hoøa Armeùni, vôùi caùc tín höõu ôû Hoa Kyø, Phaùp, Nga, Liban, Siria, Canada vaø nhieàu nöôùc khaùc. Ngoaøi ra coù toøa Thöôïng Phuï ôû Cilicia ôû Liban.
Moät ngaønh cuûa Giaùo Hoäi naøy ñaõ trôû veà hieäp nhaát vôùi Toøa Thaùnh hoài naêm 1742 vaø hieän coù khoaûng 540 ngaøn tín höõu. Coâng Giaùo Armeùni cuõng chòu thaûm traïng dieät chuûng vôùi 156 nhaø thôø, 32 tu vieän, 148 tröôøng hoïc, 6 chuûng vieän bò taøn phaù, 270 nöõ tu vaø 300 Linh Muïc bò gieát.
Thaùnh leã
Hieän dieän trong thaùnh leã töø 9 giôø saùng taïi Ñeàn thôø thaùnh Pheâroâ, coù 9 ngaøn tín höõu ña soá laø ngöôøi Armeni ñeán töø caùc nôi treân theá giôùi, vaø ñaëc bieät coù Toång thoáng Coäng hoøa Armeùni, Ñöùc Toång Thöôïng Phuï Karekin II ôû Armeùni vaø Thöôïng Phuï Aram I cuûa Giaùo hoäi Armeùni Toâng truyeàn ôû Liban, Ñöùc Thöôïng Phuï Nerses Bedros XIX cuûa Coâng Giaùo Armeùni vaø hôn 20 Giaùm Muïc cuûa Giaùo Hoäi naøy.
Ñaàu thaùnh leã, trong lôøi chaøo möøng caùc vò laõnh ñaïo chính quyeàn vaø Giaùo hoäi Armeùni, Giaùo Hoäi Toâng truyeàn vaø Coâng Giaùo, Ñöùc Thaùnh Cha toá giaùc thaûm traïng dieät chuûng maø daân toäc Armeùni phaûi chòu caùch ñaây 100 naêm, cuoäc dieät chuûng ñaàu tieân trong theá kyû 20, tieáp ñeán laø caùc daân toäc khaùc, Do thaùi, Kampuchia, Ruanda, Burundi, Bosnia vaø nhieàu nöôùc khaùc. Ngaøi nhaän ñònh raèng döôøng nhö nhaân loaïi khoâng thaønh coâng trong vieäc chaám döùt ñoå maùu ngöôøi voâ toäi.. "chuùng ta chöa hoïc ñöôïc ñieàu naøy: "chieán tranh laø moät ñieàu ñieân roà, moät cuoäc thaûm saùt voâ ích".
Tröôùc ñoù, Ñöùc Thaùnh Cha nhaéc laïi ñieàu ngaøi ñaõ noùi khi ñònh nghóa "thôøi nay, laø moät thôøi kyø theá chieán tranh thöù 3 töøng maûnh, trong ñoù chuùng ta chöùng kieán haèng ngaøy nhöõng toäi aùc, nhöõng cuoäc taøn saùt ñaãm maùu vaø söï taøn phaù ñieân roà. Raát tieác ngaøy nay chuùng ta coøn nghe tieáng keâu bò boùp ngheït vaø laõng queân cuûa bao nhieâu anh chò em chuùng ta voâ phöông theá töï veä, vì nieàm tin cuûa hoï nôi Chuùa Kitoâ hoaëc vì thuoäc veà moät chuûng toäc, hoï bò gieát coâng khai vaø taøn baïo - bò cheùm ñaàu, bò ñoùng ñinh, bò thieâu soáng - hoaëc bò boù buoäc phaûi rôøi boû queâ höông cuûa hoï".
"Caû ngaøy nay, chuùng ta ñang phaûi soáng moät thöù dieät chuûng do söï döûng döng phoå quaùt vaø taäp theå gaây ra, do söï im laëng ñoàng loõa cuûa Cain, ngöôøi ta tuyeân boá "Coù heä gì ñeán toâi ñaâu?", "toâi coù phaûi laø ngöôøi canh giöõ em toâi ñaâu!" (St 4,9).
Ñaûm nhaän phaàn thaùnh ca trong thaùnh leã, ngoaøi ca ñoaøn Sistina cuûa Toøa Thaùnh, coøn coù ca ñoaøn Armeùni.
Toân phong Tieán Só Hoäi Thaùnh
Sau phaàn thoáng hoái, laø nghi thöùc toân phong tieán só Hoäi Thaùnh cho thaùnh Gregorio Narek.
Môû ñaàu, Ñöùc Hoàng Y Angelo Amato, Toång tröôûng Boä Phong Thaùnh, coù vò thænh nguyeän vieân thaùp tuøng, tieán leân xin Ñöùc Thaùnh Cha phong thaùnh Gregorio Narek laø tieán só cuûa Giaùo Hoäi hoaøn vuõ. Roài vò thænh nguyeän vieân gôïi laïi vaøi neùt noåi baät trong cuoäc soáng cuûa thaùnh nhaân.
Thaùnh Gregorio sinh khoaûng naêm 950 taïi laøng Narek thuoäc coäng hoøa Armeùni trong moät gia ñình vaên só vaø moà coâi meï khi coøn nhoû. Ngaøi laø chaùu cuûa tu huynh Anania Narekatsi, ngöôøi saùng laäp Ñan vieän Narek vaø laø moät trong nhöõng tieán só noåi tieáng nhaát thôøi aáy, vôùi bieät danh laø "trieát gia".
Khi coøn treû, Gregorio gia nhaäp Ñan vieän Narek nôi coù moät tröôøng noåi tieáng veà Kinh Thaùnh vaø Giaùo Phuï hoïc. Ngaøi soáng taïi ñaây suoát ñôøi, thuï phong Linh Muïc, ñaït tôùi toät ñænh söï thaùnh thieân vaø kinh nghieäm thaàn bí, chöùng toû söï khoân ngoan qua nhieàu taùc phaåm thaàn hoïc.
Ngöôøi ta keå raèng thaùnh Gregorio ñaõ ñöôïc thò kieán veà Ñöùc Meï laø Ñaáng maø cha ñaëc bieät suøng kính. Ñaëc tính naøy trong linh ñaïo cuûa thaùnh nhaân xuaát hieän roõ raøng trong kinh nguyeän thöù 80 vaø trong baøi tuïng ca kính Ñöùc Meï laø hai taùc phaåm qua ñoù ngöôøi ta coù theå khaùm phaù ñöôïc moät neàn thaàn hoïc Thaùnh Maãu cuûa thaùnh nhaân.
Luùc sinh thôøi, thaùnh Gregorio ñaõ noåi baät veà söï thaùnh thieän vaø moät soá pheùp laï. Naêm 1003, ngaøi vieát taùc phaåm noåi tieáng nhaát vôùi töïa ñeà "Saùch ai ca", cuõng goïi laø saùch Narek. Ñaây laø taùc phaåm ñoäc nhaát thuoäc loaïi naøy, goàm nhöõng lôøi caàu khaån, nhöõng lôøi töï nhuû, ñoái thoaïi vôùi Thieân Chuùa.. Cuoán Narek goàm 95 chöông, daøi ngaén raát khaùc nhau. Thaùnh Gregorio qua ñôøi naêm 1010, thoï 60 tuoåi. Moä cuûa thaùnh nhaân trôû thaønh nôi thu huùt caùc tín höõu ñeán haønh höông cho ñeán naêm 1915 laø thôøi kyø cuoäc taøn saùt cuûa Thoå nhó kyø choáng daân Armeùni. Ñan vieän cuõng nhö moä thaùnh nhaân bò phaù huûy.
Giaùo Hoäi Coâng Giaùo la tinh ñaõ nhìn nhaän söï thaùnh thieän cuûa thaùnh Gregorio vaø goïi ngaøi laø vò troåi vöôït veà ñaïo lyù, caùc taùc phaåm vaø khoa hoïc thaàn bí. Leã kính thaùnh nhaân vaøo ngaøy 27 thaùng 2 haèng naêm.
Sau khi Ñöùc Hoàng Y Amato vaø vò thænh nguyeän vieân döùt lôøi, Ñöùc Thaùnh Cha ñoïc coâng thöùc nhö sau:
"Chuùng toâi ñoùn nhaän öôùc muoán cuûa nhieàu anh em trong haøng Giaùm Muïc vaø cuûa nhieàu tín höõu treân toaøn theá giôùi, sau khi ñöôïc yù kieán cuûa Boä Phong Thaùnh, sau khi suy nghó laâu daøi vaø ñaït tôùi söï xaùc tín troïn veïn vaø chaéc chaén, vôùi troïn quyeàn toâng ñoà, chuùng toâi tuyeân boá thaùnh Gregorio Narek, linh muïc vaø ñan só, laø Tieán Só cuûa Giaùo Hoäi hoaøn vuõ. Nhaân danh Cha vaø Con vaø Thaùnh Thaàn."
Thaùnh Gregorio Narek trôû thaønh vò Tieán Só thöù 36 cuûa Hoäi Thaùnh, sau thaùnh nöõ Hildegart von Bingen ngöôøi Ñöùc, vaø 3 thaùnh nöõ: Teâreâxa Chuùa Gieâsu, Catarina Siena, Teâreâsa Haøi Ñoàng Gieâsu vaø thaùnh Linh Muïc Gioan Avila ngöôøi Taây Ban Nha.
Baøi giaûng cuûa Ñöùc Thaùnh Cha
Thaùnh leã ñöôïc tieáp tuïc vaø sau baøi Tin Möøng ñöôïc coâng boá baèng tieáng Armeùni, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ ñi töø baøi Tin Möøng keå laïi bieán coá Chuùa Gieâsu Phuïc Sinh toû caùc veát thöông cuûa Ngöôøi cho thaùnh Toâma, maø Ñöùc Thaùnh Cha goïi laø "nhöõng veát thöông thöông xoùt". Ngaøi noùi:
"Chuùa Gieâsu môøi chuùng ta haõy nhìn caùc veát thöông aáy, Chuùa môøi chuùng ta haõy ñoäng chaïm ñeán caùc veát thöông ñoù nhö ñaõ laøm vôùi thaùnh Toâma, ñeå chöõa laõnh söï cöùng loøng tin cuûa chuùng ta. Nhaát laø Chuùa môøi goïi chuùng ta haõy ñi vaøo maàu nhieäm caùc veát thöông aáy, laø maàu nhieäm loøng yeâu thöông töø bi cuûa Ngöôøi.
"Qua caùc veát thöông ñoù, nhö moät loã hoång saùng ngôøi, chuùng ta coù theå thaáy troïn maàu nhieäm Chuùa Kitoâ vaø Thieân Chuùa: cuoäc khoå naïn cuûa Ngöôøi, ñôøi soáng traàn theá cuûa Ngöôøi - ñaày tình caûm thöông ñoái vôùi nhöõng ngöôøi beù moïn vaø beänh taät - söï nhaäp theå cuûa Chuùa nôi cung loøng Meï Maria..."
Ñöùc Thaùnh Cha cuõng ñaët caâu hoûi: "Ñöùng tröôùc nhöõng bieán coá bi thaûm cuûa lòch söû loaøi ngöôøi, nhieàu khi chuùng ta nhö bò ñeø beïp vaø chuùng ta töï hoûi: "Taïi sao?". Söï taøn aùc cuûa con ngöôøi coù theå môû ra treân theá giôùi nhöõng vöïc thaúm, nhöõng hoá troáng lôùn lao: troáng roãng tình thöông, troáng roãng ñieàu thieän, troáng roãng söï soáng. Luùc aáy chuùng ta töï hoûi: laøm sao chuùng ta coù theå laáp ñaày nhöõng vöïc thaúm aáy? Ñoái vôùi chuùng ta, ñoù laø ñieàu khoâng theå laøm ñöôïc; chæ coù Thieân Chuùa môùi coù theå laáp ñaày nhöõng hoá troáng roãng maø söï aùc môû ra trong taâm hoàn vaø trong lòch söû chuùng ta. Chính Chuùa Gieâsu, nhaäp theå laøm ngöôøi vaø chòu cheát treân thaäp giaù, laø Ñaáng laáp ñaày vöïc thaúm toäi loãi baèng vöïc thaúm loøng thöông xoùt cuûa Ngöôøi".
Vaø Ñöùc Thaùnh Cha keát luaän raèng "Anh chò em thaân meán, ñoù laø con ñöôøng maø Thieân Chuùa ñaõ môû ra ñeå ñöa chuùng ta ra khoûi tình traïng noâ leä toäi loãi vaø caùi cheát, ñeå böôùc vaøo mieàn ñaát söï soáng vaø an bình. Con ñöôøng aáy chính laø Chuùa Gieâsu ñaõ chòu ñoùng ñanh vaø soáng laïi, vaø nhaát laø caùc veát thöông ñaày loøng thöông xoùt cuûa Ngöôøi."
"Caùc thaùnh daïy chuùng ta raèng theá giôùi thay ñoåi töø söï hoaùn caûi taâm hoàn cuûa mình, vaø ñieàu naøy xaûy ra nhôø loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa. Vì theá, "ñöùng tröôùc nhöõng toäi loãi cuûa toâi cuõng nhö nhöõng thaûm traïng lôùn lao cuûa theá giôùi, "löông taâm bò nao nuùng, nhöng seõ khoâng bò ruùng ñoäng vì toâi nhôù ñeán nhöõng veát thöông cuûa Chuùa. Thöïc vaäy, Chuùa ñaõ bò ñaâm thaâu qua vì toäi loãi chuùng ta" (Is 53,5).
Cuoái thaùnh leã, Ñöùc Toång Thöôïng phuï Karekin II vaø Ñöùc Thöôïng Phuï Aram I cuûa Giaùo Hoäi toâng truyeàn ôû Armeùni vaø Cilicia beân Liban ñaõ ngoû lôøi caùm ôn Ñöùc Thaùnh Cha vaø ñoàng thôøi cuõng maïnh meõ leân aùn cuoäc dieät chuûng maø daân toäc Armeùni ñaõ phaûi chòu. Ñöùc Toång thöôïng phuï cho bieát ngaøy 23 thaùng 4 naêm 2015, Giaùo Hoäi Armeùni Toâng truyeàn seõ töôûng nieäm caùc naïn nhaân cuoäc dieät chuûng vaø ngaøi seõ phong thaùnh cho taát caû caùc naïn nhaân Armeùni bò tieâu dieät nhö theá. Coøn Ñöùc Aram I goïi ñoù thaûm traïng dieät chuûng naøy laø moät toäi aùc choáng laïi nhaân loaïi.
Veà phaàn Ñöùc Thöôïng Phuï Nerses Bedros XIX cuûa Coâng giaùo Armeni, ngaøi ñaõ caùm ôn Ñöùc Thaùnh Cha vì ñaõ toân phong thaùnh Gregorio Narek laøm tieán só Hoäi thaùnh, vò thaùnh ñöôïc daân toäc Armeni suøng kính baäc nhaát vaø aûnh höôûng saâu roäng ñeán loøng ñaïo ñöùc cuûa caùc tín höõu. Ngaøi noùi: "Trong dòp töôûng nieäm 100 naêm cuoäc dieät chuûng saùt haïi gaàn 1 trieäu röôõi ngaøi Armeni vì hoï laø tín höõu Kitoâ, con tin töôûng raèng vieäc toân phong thaùnh Gregorio Narek laøm tieán só Hoäi Thaùnh, seõ laø moät bieán coá laøm gia taêng loøng suøng moä ñoái vôùi thaùnh nhaân, vaø ñieàu naøy seõ giuùp daân toäc Armeùni khaéc phuïc nhöõng baát haïnh vaø tai öông ñaõ ñoå aäp treân hoï caùch ñaây moät theá kyû, vaø taát caû caùc daân toäc Kitoâ giaùo, nhaát laø taïi Trung Ñoâng hieän nay ñang chòu thaûm traïng töông töï".
Thaùnh leã keát thuùc luùc gaàn 11 giôø röôõi vaø ñuùng 12 giôø tröa, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ xuaát hieän taïi cöûa soå phoøng laøm vieäc cuûa Giaùo Hoaøng ôû dinh Toâng Toøa ñeå chuû söï buoåi ñoïc kinh Laïy Nöõ Vöông thieân ñaøng vôùi hôn 60 ngaøn tín höõu ôû Quaûng tröôøng thaùnh Pheâroâ.
G. Traàn Ñöùc Anh, OP
(Radio Vatican)