Ñöùc Phanxicoâ vaø giaûi phaùp cho Iran
Ñöùc Phanxicoâ vaø giaûi phaùp cho Iran.
Roma (VietCatholic News 9-04-2015) - Caùc vò giaùo hoaøng thöôøng duøng baøi dieãn vaên Urbi et Orbi (Cho Thaønh Phoá vaø cho Theá Giôùi) cuûa Leã Phuïc Sinh ñeå caàu cho hoøa bình theá giôùi. Ñöùc Phanxicoâ ñaõ theo truyeàn thoáng naøy vaøo hoâm Chuùa Nhaät. Trong soá nhieàu ñieàu khaùc, ngaøi ñeà caäp tôùi giaûi phaùp haïch nhaân giöõa naêm cöôøng quoác coäng vôùi moät quoác gia (P5+1), trong ñoù coù Hoa Kyø, vaø Iran.
Ñöùc Giaùo Hoaøng noùi raèng "Trong hy voïng, chuùng ta phoù thaùc cho Chuùa nhaân töø khuoân khoå vöøa ñöôïc thoûa thuaän taïi Lausanne, öôùc mong ñaây laø böôùc tieán döùt khoaùt höôùng tôùi moät theá giôùi an toaøn vaø baèng höõu hôn".
Ñoù coù theå chöa phaûi laø moät uûng hoä tröïc tieáp, nhöng chaéc chaén thuaän lôïi hôn nhaän ñònh cuûa Thuû Töôùng Do Thaùi Benjamin Netanyahu hay Ñaûng Coäng Hoøa Myõ veà thoûa hieäp ñaït ñöôïc ngaøy 2 thaùng Tö naêm 2015 taïi Thuïy Só, aáy laø chöa keå nhöõng ngöôøi thuû cöïu Iran voán coi thoûa hieäp naøy nhö moät ñe doïa ñoái vôùi quyeàn lôïi quoác gia.
Toång Thoáng Barack Obama chaéc chaén khaù khoù khaên trong vieäc taäp hoïp ñöôïc söï uûng hoä cuûa quoác hoäi ñoái vôùi thoûa hieäp naøy, moät phaàn vì Ñaûng Coäng Hoøa ñaõ quyeát ñònh duøng vaán ñeà naøy laøm ñeà taøi tranh cöû cho naêm 2016. Trong khi aáy, chính Laõnh Tuï Toái Cao cuûa Iran laø Ayatollah Ali Khamenei vaãn chöa chính thöùc uûng hoä thoûa hieäp, vaø moät phong traøo chính trò teân laø "Chuùng Toâi Lo Laéng", thaønh laäp naêm ngoaùi ñeå choáng ñoái moïi nhöôïng boä haïch nhaân, hieän ñang phaùt ñoäng moät chieán dòch choáng laïi thoûa hieäp naøy.
Haõng tin AP töôøng trình raèng khoaûng 200 ngöôøi coù chuû tröông cöùng raén ñaõ tuï taäp tröôùc quoác hoäi Iran vaøo thöù Ba vöøa qua trong khi coù buoåi ñieàu traàn veà thoûa hieäp. Hoï tröông caùc bieåu ngöõ goïi noù laø moät söï thaát baïi.
Noùi caùch khaùc, caùc ngöôøi oân hoøa ôû caû hai phía phaûi vaát vaû laém môùi hy voïng ñöa ñöôïc phe dieàu haâu veà phía mình. Vaø theo nhaø baùo John Allen Jr., trong coá gaéng naøy, Toøa Thaùnh raát coù theå laø moät taøi nguyeân nhieàu tieàm löïc moät caùch baát ngôø.
Tröôùc nhaát, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ hieän coù dö voán lieáng chính trò nhôø tyû leä uûng hoä ngaøi raát cao cuõng nhö theá giaù tinh thaàn cuûa ngaøi. Ngaøi cuõng chöùng toû coù ñuû khaû naêng dieãn dòch voán lieáng naøy thaønh caùc keát quaû cuï theå, nhö vai troø cuûa ngaøi trong vieäc taùi laäp bang giao giöõa Hoa Kyø vaø Cuba gaàn ñaây ñaõ chöùng toû.
Neáu Ñöùc Phanxicoâ chòu chính thöùc uûng hoä thoûa hieäp haïch nhaân, hay chæ caàn ngaøi vaän ñoäng cho noù moät caùch giaùn tieáp nhöng roõ raøng nhö caùch haønh ñoäng xöa nay cuûa caùc vò giaùo hoaøng trong caùc vaán ñeà chính trò, cuõng ñuû laø moät khuyeán khích raát maïnh ñoái vôùi coâng luaän.
Treân moät caên baûn tröôøng kyø hôn, Toøa Thaùnh coù theå laø ñònh cheá hoaøn caàu thuaän lôïi nhaát ñeå xaây döïng laïi söï tin töôûng laãn nhau giöõa Iran vaø Taây Phöông.
Iran laø moät xaõ hoäi naëng veà toân giaùo maø thaåm quyeàn toái haäu voán laø moät vò giaùo só. Muoán vaøo taän taâm ñieåm söï vieäc, ngöôøi ta phaûi coù khaû naêng ñoái thoaïi vôùi hoï khoâng nhöõng baèng ngoân töø chính trò thöïc duïng (realpolitik) maø coøn baèng caùc yù nieäm taâm linh nöõa. Khoâng moät chính khaùch Taây Phöông naøo laøm ñöôïc ñieàu aáy, ngoaïi tröø Vatican.
Maët khaùc, duø sao vaãn coù söï gaàn guõi töï nhieân giöõa Ñaïo Coâng Giaùo vaø Hoài Giaùo Shi'a, voán laø ngaønh thieåu soá trong theá giôùi Hoài Giaùo, nhöng laïi laø khoái ña soá taïo neàn cho vaên hoùa Iran.
Nhaø vaên Iran teân Vali Nasr, taùc giaû cuoán saùch xuaát baûn naêm 2006, töïa laø "Cuoäc Phuïc Höng Cuûa Shi'a", cho raèng söï chia reõ giöõa Sunni vaø Shi'a mang daùng daáp söï chia reõ giöõa Theä Phaûn vaø Coâng Giaùo, vôùi Shi'a laø ngaønh gaàn guõi hôn vôùi Coâng Giaùo.
Trong soá nhöõng ñieåm song song giöõa Hoài Giaùo Shi'a vaø Coâng Giaùo, ta thaáy coù:
* Nhaán maïnh nhieàu tôùi thaåm quyeàn giaùo só
* Caùch tieáp caän Kinh Koraêng löu yù tôùi caû saùch thaùnh laãn truyeàn thoáng
* Moät ñöôøng höôùng naëng veà huyeàn nhieäm
* Toân suøng thaùnh gia (nôi ngöôøi Shi'a laø thaân nhaân maùu muû cuûa Muhammad) vaø caùc thaùnh (Möôøi Hai Imans)
* Neàn thaàn hoïc hy leã vaø chuoäc toäi qua Hussein, ngöôøi töøng laáy con gaùi Muhammad vaø laõnh ñaïo coäng ñoàng Shi'a tieân khôûi, vaø ñöôïc toân kính vì ñaõ cheát trong traän Karbala
* Tin vaøo yù chí töï do (ngöôïc vôùi hoïc lyù tieàn ñònh cuûa Sunni)
* Caùc ngaøy Leã, ngaøy haønh höông, vaø caùc ñeàn thôø chöõa beänh
* Lôøi caàu baàu
* Caùc hình thöùc suøng kính bình daân naëng veà xuùc caûm.
Nhö Nasr nhaán maïnh, baát cöù ai töøng ñöôïc xem moät cuoäc röôùc kieäu vaøo Thöù Saùu Tuaàn Thaùnh ôû nhöõng nôi nhö Meã Taây Cô hay Phi Luaät Taân, trong ñoù coù caûnh ngöôøi ta töï ñaùnh mình vaø coù khi coøn ñoùng ñinh mình treân thaùnh giaù nöõa ñeå töôûng nieäm vieäc Chuùa Kitoâ chòu ñoùng ñinh, haún phaûi ngaïc nhieân tröôùc söï gioáng nhau laï luøng vôùi ngaøy leã Ashoura cuûa phaùi Shi'a töôûng nieäm cuoäc töû ñaïo cuûa Hussein.
Nhaø vaên Iran khaùc teân Reza Aslan noùi raèng loái giaûi thích luaät Hoài Giaùo theo loái hôïp lyù luaän cuûa haøng giaùo só Shi'a ñaõ taïo ñöôïc moät söï meàm deûo maø Hoài Giaùo Sunni khoâng coù; phaùi naøy thöôøng bò dính cöùng vaøo loái ñoïc Koâraêng theo nghóa ñen. Aslan tin raèng caùc xaõ hoäi chòu aûnh höôûng Shi'a deã chaáp nhaän vieäc thöû nghieäm daân chuû, nhaân quyeàn vaø ña nguyeân hôn, mieãn laø nhöõng thöù naøy ñaët cô sôû treân lyù luaän toân giaùo, gioáng nhö trong hoïc thuyeát xaõ hoäi Coâng Giaùo.
Linh muïc Doøng Bieån Ñöùc Mark Serna, moät nhaø giao dòch kyø cöïu vôùi Hoài Giaùo, voán cho raèng "khaùc vôùi nhöõng ngöôøi Hoài Giaùo trong truyeàn thoáng Sunni, ngöôøi Hoài Giaùo Shi'a laø ñoái taùc ñoái thoaïi raát töï nhieân vôùi ngöôøi Coâng Giaùo Roâma".
Noùi theá khoâng coù nghóa Vatican khoâng pheâ phaùn gì trong caùch tieáp caän cuûa mình vôùi Iran. Roõ raøng nhaát ta thaáy Ñöùc Phanxicoâ caøng ngaøy caøng lôùn tieáng keát aùn baïo löïc choáng caùc Kitoâ höõu, vaø moái lieân heä haøm hoà cuûa Iran vôùi caùc löïc löôïng cöïc ñoan chuyeân nhaém taán coâng Kitoâ höõu vaø nhöõng nhoùm thieåu soá khaùc laø moät nguoàn gaây lo laéng thöôøng xuyeân.
AÁy theá nhöng, Toøa Thaùnh vaãn muoán giöõ cho caùc ñöôøng truyeàn thoâng luoân luoân môû vaø vieäc naøy ñang ñöôïc Tehran löu yù noàng nhieät. Caùc lieân heä ngoaïi giao giöõa Iran vaø Toøa Thaùnh ñaõ coù töø naêm 1954, khieán chuùng trôû thaønh kyø cöïu hôn caùc lieân heä ngoaïi giao giöõa Hoa Kyø vaø Toøa Thaùnh tôùi 30 naêm, vaø toøa ñaïi söù Iran ôû Toøa Thaùnh khaù noåi tieáng taïi Roâma vì soá löôïng nhaân vieân raát lôùn vaø tinh thaàn naêng noå cuûa hoï.
Khi caùc giôùi chöùc cuûa Iran vaø cuûa Toøa Thaùnh cuøng ngoài vôùi nhau, hoï noùi chung moät ngoân ngöõ goàm nhöõng yù nieäm taâm linh vaø thaàn hoïc töông töï nhau.
Baèng moät daáu hieäu tuy nhoû nhöng coù yù nghóa lôùn, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Vincenzo Paglia, ngöôøi Y, hieän ñöùng ñaàu Hoäi Ñoàng Giaùo Hoaøng veà Gia Ñình cuûa Toøa Thaùnh, gaàn ñaây ñaõ gaëp moät phaùi ñoaøn phuï nöõ cao caáp cuûa Iran, trong ñoù coù Shahindokht Molaverdi, phoù toång thoáng phuï traùch veà phuï nöõ vaø caùc vaán ñeà gia ñình. Khi ngöôøi Iran thaû noåi yù töôûng muoán tham döï Cuoäc Hoïp Gia Ñình Theá Giôùi taïi Philadelphia vaøo thaùng Chín, moät bieán coá ñöôïc Ñöùc Phanxicoâ tham döï, Ñöùc TGM Paglia uûng hoä ngay laäp töùc. Soá nhaø laõnh ñaïo theá giôùi daùm laøm moät cöû chæ nhö theá trong cuoäc vieáng thaêm Hoa Kyø laàn ñaàu maø khoâng sôï taïo ra moät khoù khaên ngoaïi giao quaû khoâng coù nhieàu.
John Allen tieát loä raèng trong moät cuoäc phoûng vaán cuûa taïp chí Crux hoài thaùng Hai, phoù toång thoáng Iran, Molaverdi, tin raèng Ñöùc Phanxicoâ coù theå ñoùng vai troø môû cöûa. Baø noùi: "chaéc chaén vò giaùo hoaøng naøy coù khaû naêng ñem ngöôøi ta laïi vôùi nhau, vieäc naøy cuõng coù theå seõ aûnh höôûng tôùi caùc chính phuû".
Lieäu caùc cô hoäi ñoái thoaïi coù theå ñöôïc vaän ñoäng nhanh choùng ñuû ñeå taïo ra khaùc bieät cho thoûa hieäp haïch nhaân, moät thoûa hieäp giaû thieát phaûi ñöôïc thoâng qua döùt khoaùt vaøo thaùng Saùu naøy hay khoâng, vaãn laø ñieàu coøn phaûi chôø.
Tuy nhieân, vôùi thôøi gian, neáu Iran vaø Taây Phöông muoán tìm moät cô sôû chung, thì Ñöùc Phanxicoâ vaø caùc vieân chöùc cuûa ngaøi ôû Toøa Thaùnh coù theå laø moät thaønh phaàn chuû yeáu khieán cô sôû naøy xuaát hieän.
Vuõ Van An