Ngaøy quoác teá baûo veä nöôùc
Ngaøy quoác teá baûo veä nöôùc.
Roma (Vat. 7-04-2015) - Chuùa Nhaät 22 thaùng 3 naêm 2015 laø "Ngaøy quoác teá baûo veä nöôùc". Ngaøy naøy ñaõ do Lieân Hieäp Quoác thaønh laäp naêm 2005 nhaèm muïc ñích gaây yù thöùc cho ngöôøi daân naêm chaâu bieát baûo veä, quyù troïng vaø tieát kieäm nöôùc ngoït caàn thieát cho söï soáng cuûa con ngöôøi cuõng nhö thuù vaät vaø thaûo moäc. Ñaây laø chöông trình möôøi naêm coù teân goïi laø "Nöôùc cho söï soáng".
Trong buoåi ñoïc Kinh Truyeàn Tin vôùi haøng chuïc ngaøn tín höõu vaø du khaùch haønh höông tröa Chuùa Nhaät 22 thaùng 3 naêm 2015 Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ ñaõ nhaéc tôùi ngaøy naøy vaø noùi: "Nöôùc laø yeáu toá noøng coát nhaát cho söï soáng, töông lai cuûa nhaân loaïi tuøy thuoäc nôi khaû naêng cuûa chuùng ta bieát giöõ gìn vaø chia seû nöôùc. Toâi khích leä coäng ñoàng quoác teá canh thöùc ñeå nöôùc cuûa ñòa caàu ñöôïc baûo veä moät caùch thích ñaùng, vaø ñeå khoâng ai bò loaïi tröø hay kyø thò trong vieäc söû duïng thieän ích naøy, laø thieän ích chung tuyeät dieäu. Cuøng vôùi thaùnh Phanxicoâ thaønh Assisi chuùng ta haõy noùi: "Xin chuùc tuïng Chuùa, laäy Chuùa cuûa con, vì nöôùc, raát ích lôïi vaø khieâm toán, quùy baùu vaø trong saïch" (Baøi ca cuûa anh Maët Trôøi).
Lôøi keâu goïi cuûa Ñöùc Thaùnh Cha vaø nhieàu giôùi laõnh ñaïo toân giaùo, chính trò xaõ hoäi treân theá giôùi lieân tuïc trong nhieàu naêm qua raát caáp baùch. Lyù do vì theá giôùi hieän ñang ñöùng tröôùc caùc thaûm hoïa oâ nhieãm moâi sinh khieán cho ngöôøi daân ñòa caàu ngaøy caøng thieáu nguoàn nöôùc ngoït trong laønh ñeå soáng. Khoâng keå caùc nöôùc vuøng nam sa maïc Sahara hay caùc quoác gia ngaøy caøng bò sa maïc xaâm laán vaø phaûi thöôøng xuyeân ñöông ñaàu vôùi naïn thieáu nöôùc ngoït, taïi moät soá quoác gia treân theá giôùi hieän nay nöôùc cuûa caùc soâng ngoøi, ao hoà ñaõ trôû thaønh dô baån, hoâi thoái, ñaày caùc chaát thaûi ñoäc haïi cuûa caùc nhaø maùy cuõng nhö chaát baån cuûa caùc heä thoáng coáng raõnh caùc thaønh phoá, khieán khoâng coøn moät loaïi caù naøo coù theå soáng noåi, vaø töø nhieàu naêm qua caùc doøng soâng ñoù ñaõ trôû thaønh caùc doøng soâng cheát. Ñieån hình nhaát laø nhieàu con soâng beân Trung Quoác, laø quoác gia, trong ñoù nhaø nöôùc coäng saûn quyeát taâm phaùt trieån kyõ ngheä baèng moïi caùch, moät caùch röøng ruù, ñaàn ñoän, voâ traùch nhieäm, voâ luaät leä, baát chaáp moïi haäu quûa thieät haïi cho moâi sinh vaø söùc khoûe cuûa ngöôøi daân. Ñaây cuõng laø ñieàu ñang xaûy ra moät caùch traàm troïng taïi moät soá vuøng ôû Vieät Nam.
Hieän nay Lieân Hieäp Quoác ñang döï kieán coù caùc bieän phaùp môùi giuùp cho ngöôøi daân theá giôùi coù ñöôïc nöôùc trong laønh ñeå uoáng, vaø coù caùc dòch vuï veä sinh cuõng nhö ñaùp öùng nhu caàu nöôùc gia taêng treân bình dieän quoác teá, öôùc löôïng khoaûng 55% töø nay cho tôùi naêm 2050.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quyù vò baøi phoûng vaán baø Michela Miletto, phoái hôïp vieân chöông trình löôïng ñònh caùc nguoàn nöôùc ngoït cuûa Lieân Hieäp Quoác.
Hoûi: Thöa baø Miletto, chöông trình do Lieân Hieäp Quoác ñeà ra coù teân goïi laø gì vaø nhaém muïc ñích naøo?
Ñaùp: Chöông trình naøy goïi laø "Wwap" nghóa laø chöông trình löôïng ñònh caùc nguoàn nöôùc treân bình dieän toaøn caàu. Chöông trình naøy do toå chöùc UNESCO ñôõ ñaàu, nhöng do chính quyeàn Italia taøi trôï hoaøn toaøn. Chuùng toâi ñaõ laøm vieäc töø ba naêm nay taïi Italia ñeå ñöa ra baûn töôøng trình töïa ñeà "World water Development Report", nghóa laø Baûn töôøng trình veá söï phaùt trieån caùc nguoàn nöôùc treân bình dieän toaøn caàu. Töø naêm ngoaùi trôû ñi chuùng toâi soaïn baûn töôøng trình haèng naêm vôùi caùc ñeà taøi khaùc nhau. Naêm nay ñeà taøi lieân quan tôùi söï phaùt trieån coù theå chòu ñöïng noåi, nghóa laø nguoàn nöôùc vaø vieäc phaùt trieån coù theå chòu ñöïng ñöôïc.
Hoûi: Vieäc duyeät xeùt haønh ñoäng cuûa caùc nöôùc thaønh vieân töø phiaù Lieân Hieäp Quoác coù ñem laïi caùc keát quûa tích cöïc hay khoâng thöa baø?
Ñaùp: Coù nhieàu toå chöùc cuûa Lieân Hieäp Quoác ñaõ cuøng chuùng toâi phaùt trieån vieäc kieåm soaùt naøy lieân quan tôùi nhieàu khía caïnh khaùc nhau cuûa caùc nguoàn nöôùc ngoït vaø caû khiaù caïnh y teá vaø veä sinh nöõa. Ngay töø naêm 2010 chuùng toâi ñaõ ñaït ñöôïc muïc ñích ñaàu tieân, nghóa laø vieäc coù ñöôïc nöôùc trong laønh ñeå uoáng ñaõ ñöôïc caûi tieán. Khoaûng 87% daân chuùng hieän nay coù nguoàn nöôùc trong laønh ñeå uoáng, trong khi lieân quan tôùi caùc dòch vuï veä sinh chuùng toâi coøn hôi ôû ñaøng sau. Coâng vieäc tôùi cuûa chuùng toâi laø tìm ñaït vieäc coù nöôùc trong laønh ñeå uoáng treân bình dieän ñaïi ñoàng.
Hoûi: Thöa baø, haønh ñoäng cuûa töøng ngöôøi coù theå coù söùc naëng naøo treân bình dieän quoác teá khoâng?
Ñaùp: Coù chöù. Thaät laø neàn taûng, vieäc moãi coâng daân caûm thaáy traùch nhieäm rieâng cuûa mình ñoái vôùi nöôùc uoáng, bôûi vì nöôùc laø moät thieän ích chung, moät thieän ích raát quùy baùu. Coù nöôùc, nhöng caàn phaûi raát chuù yù giöõ gìn vaø tieát kieäm nöôùc, vì nhu caàu nöôùc uoáng ñang ngaøy caøng trôû neân maïnh meõ hôn. Chuùng toâi ñang ñôïi nhu caàu nöôùc uoáng taêng leân 55% töø nay cho ñeán naêm 2050. Vaø thôøi ñieåm naøy cuõng khoâng coøn xa laém ñaâu. Vì theá cuõng caàn phaûi hoïc moät hình thöùc giaùo duïc lieân quan tôùi vieäc taùi söû duïng nguoàn nöôùc ngoït.
Hoûi: Vaäy thì ñaâu laø caùc döï kieán vaø caùc hy voïng cho möôøi naêm tôùi ñaây thöa baø?
Ñaùp: Soá löôïng nöôùc treân ñòa caàu ñuû ñeå coù theå ñaùp öùng thöïc thuï nhu caàu coù nöôùc ngoït ñeå uoáng, chæ khi chuùng ta thaønh coâng trong vieäc quaûn lyù nguoàn nöôùc moät caùch toát ñeïp. Thaät laø ñieàu raát quan troïng vaø caàn thieát ngay baây giôø coù moät vieäc cai quaûn bao goàm vieäc tham gia cuûa taát caû moïi ngöôøi söû duïng nöôùc trong moät caùch theá naøo ñoù, nhö trong caùc laõnh vöïc noâng nghieäp, naëng löôïng, du lòch. Caàn phaûi coù moät theá quaân bình vaø caû vieäc trao ñoåi caùc thieän ích nöõa.
Lieân quan tôùi vaán ñeà caùc nguoàn nöôùc ngoït treân theá giôùi cuõng coù caùc chieán cuoäc vaø xung khaéc naûy sinh vì caùc daân toäc tranh giaønh caùc nguoàn nöôùc ngoït. Hieän nay treân theá giôùi coù 145 quoác gia ñang tranh giaønh caùc nguoàn nöôùc ngoït treân caùc vuøng bieân giôùi. Ñieån hình nhaát laø chieán tranh giöõa ngöôøi Israel vaø ngöôøi Palestin. Lyù do laø vò nguoàn nöôùc ngoït duy nhaát cuûa Israel laø hoà Galilea vaø soâng Giordan.
Neáu ngöôøi Palestin coù khaû naêng ngaên chaën khoâng cho nöôùc hoà Galiea vaø soâng Giordan chaûy xuoáng mieàn nam nöõa, thì Israel seõ khoán ñoán vì thieáu nöôùc ngoït. Ñaây ñaõ laø lyù do khieán cho Israel phaûi tìm moïi caùch ñeå chieám ñaát vaø duy trì caùc vuøng ñaát taïi mieàn baéc trong vuøng Galilea, vaø chieám caû cao nguyeân Golan cuûa Siria nöõa. Tuy khoâng bao giôø noùi ra, nhöng moät trong nhöõng lyù do chính cuûa chieán tranh giöõa Israel vaø ngöôøi Palestin laø vieäc tranh giaønh nguoàn nöôùc ngoït.
Trong vuøng Ñoâng Nam AÙ, soâng Meâkoâng laø moät thí duï ñieån hình khaùc nöõa. Soâng Meâkoâng daøi 4,880 caây soá, baét nguoàn töø cao nguyeân Tibeùt Taây Taïng, chaûy qua vuøng Vaân Nam cuûa Trung Quoác, roài chaûy qua bieân giôùi giöõa hai nöôùc Laøo vaø Myanmar, roài Laøo vaø Thaùi Lan, sau ñoù soâng Meâkoâng chaûy vaøo Campuchia roài sang Vieät Nam chia thaønh 9 nhaùnh goïi laø Cöûu Long giang. Söï kieän nhaø nöôùc coäng saûn Trung Quoác xaây haøng chuïc con ñaäp ñeå saûn xuaát thuûy ñieän löïc ñaõ khieán cho soâng Meâkoâng baét ñaàu bò oâ nhieãm, chaën nguoàn nöôùc ngoït cuûa caùc quoác gia khaùc, cuõng nhö khieán cho löôïng caù trong soâng Meâkoâng ngaøy caøng giaûm suùt trong caùc naêm qua. Neáu tình traïng naùy keùo daøi, chaéc chaén seõ ñöa tôùi tranh chaáp giöõa caùc quoác gia noùi treân, trong ñoù coù Vieät Nam.
Beân caïnh vieäc tranh giaønh caùc nguoàn nöôùc ngoït laø caùc lôïi nhuaän cuûa caùc toå chöùc ña quoác coù caùc cô sôû trong caùc vuøng tranh chaáp nguoàn nöôùc naøy. Ai kieåm soaùt ñöôïc caùc nguoàn nöôùc ngoït, ngöôøi aáy chieám theá thöôïng phong vaø coù theå ñöa ra caùc yeâu saùch ñoái vôùi phe yeáu theá.
Sau ñaây laø moät soá nhaän ñònh cuûa oâng Pasquale Steduto, tröôûng vaên phoøng tieåu mieàn cuûa toå chöùc Löông Noâng Quoác Teá goïi taét laø FAO taïi Cairo thuû ñoâ Ai Caäp.
Hoûi: Thöa oâng Steduto, oâng nghó gì veà tình hình caùc nguoàn nöôùc ngoït treân theá giôùi hieän nay?
Ñaùp: Chuùng ta ñang traûi qua moät giai ñoaïn, trong ñoù chuùng ta ñöùng tröôùc moät söï gia taêng nhu caàu nöôùc ngoït, vaø nhö vaäy vieäc khan hieám nöôùc ngoït cuõng ñang gia taêng. Nhaát laø taïi caùc quoác gia, nôi caûnh khoâ caèn khaù cao, taát caû caùc döï ñoaùn thay ñoåi khí haäu daãn ñöa tôùi choã cho thaáy chính caùc vuøng naøy laïi caøng trôû neân khoâ caèn hôn. Taïi ñoù seõ coù vieäc tranh giaønh lôùn hôn lieân quan tôùi nhu caàu coù nöôùc ngoït, vaø vì theá caùc nguy cô xung ñoät tranh giaønh treân vuøng bieân giôùi cuõng seõ gia taêng. Hieän nay chuùng ta ñang ôû tröôùc tình traïng nguoàn nöôùc ngoït xuyeân bieân giôùi giöõa 145 quoác gia. Chuùng ta coù theå tìm thaáy caùc ñieàu kieän naøy ôû khaép nôi treân theá giôùi: töø AÙ chaâu tôùi chaâu Myõ Latinh, nhöng nhaát laø giöõa caùc nöôùc trong vuøng Vònh Ba Tö, Baéc Phi vaø Trung Ñoâng. Soâng Nil, soâng Tigre vaø soâng Eufrate, soâng Giordan ñeàu laø caùc con soâng ôû trong ñieàu kieän cuûa moät nhu caàu nöôùc ngoït lôùn cuûa nhieàu nöôùc khaùc nhau.
Hoûi: Thöa oâng, bình thöôøng coù caùc caêng thaúng giöõa caùc coäng ñoaøn ñòa phöông vaø caùc haõng xöôûng quoác teá khai thaùc caùc nguoàn nöôùc ngoït naøy. Caùc toå chöùc quoác teá coù theå can thieäp baèng caùch naøo?
Ñaùp: Caùc toå chöùc ña quoác söû duïng caùc nguoàn nöôùc ngoït vaø vì theá böôùc vaøo theá xung khaéc vôùi daân chuùng caùc ñòa phöông cuõng thöôøng laø caùc toå chöùc do chính quyeàn cuûa nöôùc ñoù ñieàu khieån hay quaûn trò. Nhö vaäy, moät ñaøng coù moät quyeàn toái thöôïng ñöa ra caùc quyeát ñònh, nhöng roát cuoäc ñi ngöôïc laïi caùc lôi ích cuûa chính daân chuùng ñòa phöông. Nhö laø toå chöùc cuûa Lieân Hieäp Quoác, nhö laø toå chöùc Löông Noâng Quoác Teá, chuùng toâi tìm löôïng ñònh caùc nguoàn nöôùc coù theå gaây ra caùc heä luïy cuûa vieäc thieát laäp moät nhaø maùy kyõ ngheä chaúng haïn. Thaät ra chuùng toâi luoân luoân khôûi haønh töø moät phaân tích caùc nguoàn nöôùc coù ñöôïc, caùc vieäc söû duïng khaùc nhau, cuõng nhö caùc nhu caàu cuoái cuøng trong phöông trình ñeå coù theå hieåu bieát xem chuùng seõ vang voïng laây lan moät caùch tieâu cöïc trong bao laâu.
Hoûi: Ñaâu laø caùc döï kieán lieân quan tôùi caùc xung ñoät naøy vaø khaû theå cuûa moät vieäc höôûng duøng coâng baèng caùc nguoàn nöôùc ngoït ñoù, thöa oâng Steduto?
Ñaùp: Ñieàu naøy ñöôïc löôïng ñònh tuøy theo töøng vuøng. Khoâng phaûi ôû ñaâu cuõng coù söï khan hieám nöôùc ngoït traàm troïng, nhöng taïi nhöõng nôi naøo ñaõ coù söï khan hieám thì söï caïnh tranh gia taêng. Ngay beân trong moät nöôùc cuõng theá, nôi naøo khan hieám nöôùc ngoït thì coù theå xaûy ra caùc vaán ñeà xung khaéc. Noù laø haäu quûa cuûa chính söï phaùt trieån. Ñieàu phaûi laøm ñoù laø coù moät cô may phaân tích caùc quang caûnh phaùt trieån ñeå coù theå löôïng ñònh soá löôïng nöôùc caàn thieát ñoøi buoäc phaûi coù. Roài döïa treân ñoù caàn phaûi cuøng vôùi chính quyeàn trung uông vaø ñòa phöông vaïch ra moät giôùi haïn ñöôïc quyeàn söû duïng vaø moät giôùi haïn khoâng ñöôïc söû duïng.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)