Vieäc Kitoâ höõu bò baùch haïi taïi Trung Ñoâng
Vieäc Kitoâ höõu bò baùch haïi taïi Trung Ñoâng.
Iraq (VietCatholic News 24-03-2015) - Hôn 125,000 Kitoâ höõu Iraq ñaõ buoäc phaûi troán khoûi queâ cha ñaát toå nôi hoï töøng soáng gaàn 2,000 naêm nay sau khi bò ISIS ñe doïa vaø cöôõng böùc.
Ngaøy 22 thaùng Ba naêm 2015, chöông trình 60 Minutes cuûa Ñaøi CBS, Hoa Kyø, ñaõ cho chieáu phoùng söï cuûa phoùng vieân Lara Logan veà "Caùc Kitoâ Höõu Iraq".
Lara cho raèng ít nôi naøo treân traùi ñaát maø Kitoâ Giaùo laïi coå xöa baèng ôû Iraq. Taïi ñaây, caùc Kitoâ höõu coù theå môû laïi lòch söû cuûa hoï töø caùc toâng ñoà thuoäc theá kyû thöù nhaát. Nhöng ngaøy nay, söï hieän dieän cuûa hoï ñaõ vaø ñang bò ñe doïa bôûi nhoùm khuûng boá töï goïi laø Nhaø Nöôùc Duy Hoài Giaùo (IS). Hôn 125,000 Kitoâ höõu, goàm ñaøn oâng, ñaøn baø vaø treû em, ñaõ buoäc phaûi rôøi boû nhaø cöûa cuûa hoï trong hôn 10 thaùng qua.
Muøa heø naêm 2014, Nhaø Nöôùc Duy Hoài Giaùo ñaõ traøn vaøo thaønh phoá lôùn thöù nhì cuûa Iraq laø Mosul, vaø chieám giöõ noù. Töø ñoù, chuùng xaâm chieám caùc laøng vaø thò traán laân caän thuoâc Bình Nguyeân Niniveâ, moät vuøng roäng lôùn voán laø queâ höông cuûa Kitoâ höõu töø theá kyû thöù nhaát sau Chuùa Kitoâ. Phaàn lôùn nhöõng gì caàn tôùi gaàn 2,000 ñeå xaây döïng ñaõ bò maát heát trong voøng vaøi thaùng.
Treân söôøn moät ngoïn nuùi, nhìn xuoáng Bình Nguyeân Niniveâ laø Ñan Vieän Thaùnh Maùttheâu, moät trong caùc ñan vieän laâu ñôøi nhaát treân traùi ñaát.
Thöïc vaäy, tieáng noùi cuûa caùc ñan só ñaõ vang voïng ôû ñaây töø theá kyû thöù tö, daâng leân nhöõng lôøi caàu nguyeän chöa bao giôø thay ñoåi.
Lara Logan: Cha caàu nguyeän baèng tieáng Aram?
Cha Joseph Ibrahim: Vaâng.
Lara Logan: Laø ngoân ngöõ cuûa Chuùa Gieâsu.
Cha Joseph Ibrahim: Ñuùng theá.
Lara Logan: Cha laø moät trong nhöõng ngöôøi cuoái cuøng treân traùi ñaát noùi thöù ngoân ngöõ aáy?
Cha Joseph Ibrahim: Chuùng toâi nghó vaäy vì chuùng toâi giöõ ngoân ngöõ naøy qua ngoân ngöõ caàu nguyeän.
Nhöõng lôøi caàu nguyeän xuyeân suoát nhieàu theá kyû bò baùch haïi. Cha Joseph Ibrahim laø moät trong soá 7 ñan só coøn soùt laïi ôû ñaây. Ngaøi cho chuùng toâi hay ñan vieän ñöôïc thaønh laäp naêm 363, vaø töøng soáng thoaùt caùc ñeá quoác Ba Tö vaø Ottoman, caùc cuoäc xaâm laêng cuûa Moâng Coå vaø caùc cuoäc chieám ñoùng cuûa ngöôøi Kurds. Ngaøy nay, noù ñang bò Nhaø Nöôùc Duy Hoài Giaùo ñe doïa: caùc chieán binh cuûa hoï ñaõ tieán saùt coång cuûa ñan vieän sau khi chieám giöõ Mosul muøa heø naêm roài. Caùc chieán binh ngöôøi Kurds ñaõ ñaåy lui chuùng trôû laïi ngoâi laøng kia nôi côø cuûa chuùng vaãn coøn tung bay chæ caùch ñan vieän boán daëm.
Lara Logan: Cha sôï gì nhaát?
Cha Joseph Ibrahim: Töông lai muø mòt.
Lara Logan: Töông lai muø mòt sao?
Cha Joseph Ibrahim: Ñuùng.
Lara Logan: Cha nghó ñieàu gì seõ xaåy ra?
Cha Joseph Ibrahim: Chuùng toâi khoâng bieát ñích xaùc nhöng saün saøng chôø ñôïi ñieàu teä hôn.
"Hoï laáy heát moïi söï cuûa chuùng toâi, nhöng hoï khoâng theå laáy maát Chuùa khoûi traùi tim chuùng toâi, hoï khoâng theå"
Con ñöôøng töø Ñan Vieän Thaùnh Maùttheâu daãn chuùng toâi tôùi tuyeán ñaàu, chæ caùch ngoaïi bieân Mosul 6 daëm. Moïi thò traán vaø laøng maïc giöõa choã naøy vaø thaønh phoá bò chieám ñoùng hieän naèm trong tay Nhaø Nöôùc Duy Hoài Giaùo. Vaø nay, ngöôøi ta keå cho chuùng toâi hay: laàn ñaàu tieân trong gaàn 2,000 naêm nay, khoâng coøn moät Kitoâ höõu naøo beân trong Mosul caû.
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Nicodemus Sharaf: hoï laáy heát moïi söï cuûa chuùng toâi, nhöng hoï khoâng theå laáy Chuùa khoûi traùi tim chuùng toâi, hoï khoâng theå.
Ñöùc Cha Nicodemus Sharaf laø Toång Giaùm Muïc cuûa Giaùo Hoäi Chính Thoáng Syriac taïi Mosul, moät trong khoaûng 10,000 Kitoâ höõu troán khoûi thaønh phoá. Chuùng toâi tìm ñöôïc ngaøi ñang soáng tò naïn taïi thuû phuû ngöôøi Kurds laø Erbil. Ngaøi cho hay luùc ngaøi troán thoaùt, caùc binh só cuûa ISIS ñaõ coù maët trong Mosul roài.
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Nicodemus Sharaf: Toâi khoâng coù ñöôïc moät phuùt ñeå laáy theo baát cöù vaät duïng gì. Toâi chæ laáy theo 5 cuoán saùch raát coå maø thoâi.
Trong soá ñoù, coù cuoán thuû baûn baèng tieáng Aram naøy. Ngaøi cho chuùng toâi hay cuoán saùch ñöôïc vieát caùch nay 500 naêm vaø haøng traêm cuoán bò ñeå laïi coøn coå hôn cuoán naøy nöõa, nhöõng di caûo Kitoâ Giaùo seõ chaúng bao giôø tìm laïi ñöôïc.
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Nicodemus Sharaf: Toâi nghó hoï ñaõ ñoát saïch caùc saùch naøy. Trong ñoù, coù nhöõng cuoán töø theá kyû thöù nhaát cuûa Kitoâ Giaùo.
Lara Logan: Ñöùc Cha noùi töø theá kyû thöù nhaát...
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Nicodemus Sharaf: Vaâng, cuûa Kitoâ Giaùo. Khi nhôù laïi, toâi khoâng theå... (ngaøi khoùc) töø khôûi thuûy Kitoâ Giaùo, ñaây laø laàn ñaàu tieân chuùng toâi khoâng theå caàu nguyeän trong caùc nhaø thôø cuûa mình.
Trong coá gaéng xoaù saïch Kitoâ Giaùo khoûi khu vöïc, Nhaø Nöôùc Duy Hoài Giaùo khoâng chöøa baát cöù bieåu töôïng naøo cuûa toân giaùo naøy. Chuùng vöøa coâng boá caùc hình aûnh cho thaáy vieäc chuùng phaïm tôùi ngoâi thaùnh ñöôøng maø ngöôøi ta tin laø ñan vieän Mar Gorgis, phía baéc Mosul.
Vaø khoâng coøn gì laø thaùnh thieâng nöõa. ISIS vöøa cho noå tung ngoâi ñeàn Hoài Giaùo naøy chæ hôn moät thaùng sau khi chieám ñoùng nôi ñaây, ñaây laø ñòa ñieåm thaùnh thieâng ñoái vôùi caû ngöôøi Kitoâ Giaùo laãn ngöôøi Hoài Giaùo vì tieân tri Gioâna cuûa Cöïu Öôùc ñöôïc truyeàn tuïng laø choân ôû beân trong.
Gioáng Quoác Xaõ töøng ñaùnh daáu nhaø cöûa cuûa ngöôøi Do Thaùi, nhaø cöûa cuûa caùc Kitoâ höõu taïi Mosul cuõng bò ñaùnh daáu vôùi bieåu töôïng maàu ñoû naøy. Ñoù laø chöõ N trong tieáng AÛ Raäp, vieát taét chöõ Masara, maø Hoài Giaùo sô khai voán duøng chæ caùc Kitoâ höõu. Khi ISIS vieát noù leân nhaø baïn, moät laø baïn trôû laïi Hoài Giaùo, hai laø ñoùng thöù thueá toáng tieàn hoaëc bò cheùm.
Issah Al Qurain laø moät trong haøng nghìn ngöôøi ñaõ phaûi choïn löïa nhö theá. OÂng ñang ôû nhaø vôùi gia ñình taïi ngoâi laøng Kitoâ Giaùo nôi oâng töøng soáng suoát ñôøi, thì caùc chieán binh ISIS tôùi tìm oâng. OÂng cho chuùng toâi hay: ñaàu tieân, chuùng laáy heát tieàn baïc cuûa oâng, roài vôï vaø con oâng.
Lara Logan: Chuùng coù noùi vôùi oâng phaûi trôû laïi, trôû laïi, trôû laïi khoâng?
Issah Al Qurain: Coù, phaûi trôû laïi. Thoaït ñaàu, toâi töø khöôùc. Toâi baûo chuùng toâi laø Kitoâ höõu, toâi coù toân giaùo cuûa toâi, chuùng coù toân giaùo cuûa chuùng. Nhöng chuùng baûo toâi, neáu khoâng trôû laïi, boïn tao seõ gieát maøy roài baét vôï vaø con caùi maøy.
Cuoái cuøng, oâng öng thuaän vaø ñöôïc ñöa tôùi Mosul ñeå trôû laïi. Chính taïi ñoù, oâng ñöôïc ñoaøn tuï vôùi gia ñình. Chaúng bao laâu, caùc binh lính ISIS hoûi thaêm veà ñöùa con gaùi nhoû cuûa oâng, vaø oâng cho chuùng toâi hay ñieàu aáy laøm oâng khieáp sôï hôn baát cöù ñieàu gì khaùc.
Issah Al Qurain: Chuùng baûo toâi raèng trong Hoài Giaùo, luaät Sharia daïy: con gaùi ñeán 10 tuoåi neân ñi laáy choàng. Ngay khi chuùng rôøi khoûi, vôï toâi vaø toâi beøn ñoùng cöûa laïi. Chuùng toâi nhìn nhau vaø vôï toâi oaø leân khoùc vaø baét ñaàu caàu nguyeän. Chuùng toâi heát söùc kinh haõi sôï chuùng saép ñeán cöôùp maát ñöùa con gaùi nhoû.
Roài hoï chaïy troán trong moät chieác taxi. Issah noùi raèng hoï naên næ qua ñöôïc 3 traïm kieåm soaùt cuûa ISIS vaø theo ñöôøng taét tôùi Erbil sau hôn 4 giôø du haønh. Taïi Erbil, hoï hieän soáng nhö ngöôøi tò naïn, gioáng Ñöùc Toång Giaùm Muïc Sharaf.
Khoaûng 30,000 Kitoâ ñaõ soáng taïi Erbil tröôùc khi coù cuoäc khuûng hoaûng laàn naøy, phaàn lôùn hoï laø ngöôøi Coâng Giaùo theo nghi leã Canñeâ, ñöôïc pheùp duy trì caùc truyeàn thoáng xöa nhöng thöøa nhaän thaåm quyeàn cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng. Ñöùc Cha Bashar Warda laø Toång Giaùm Muïc cuûa giaùo phaän naøy. Ngaøi noùi: coäng ñoaøn cuûa ngaøi ñaõ taêng theâm hôn 60,000 ngöôøi tò naïn... vì vuøng ngöôøi Kurds gaàn nhö töï trò ôû phía baéc Iraq naøy ñaõ trôû thaønh nôi truù aån an toaøn cho ngöôøi Kitoâ Giaùo troán chaïy Nhaø Nöôùc Duy Hoài Giaùo.
Lara Logan: Ñaây coù phaûi laø moät trong nhöõng coäng ñoàng Kitoâ giaùo coå xöa nhaát treân theá giôùi khoâng? Haøng nghìn naêm?
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Bashar Warda: Gaàn 2,000 naêm roài.
Lara Logan: Vaø khi Ñöùc Cha nhìn noù ngaøy nay, thì coäng ñoàng aáy ñang ôû ñaâu?
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Bashar Warda: Noù ñang bieán daïng. Ñang cheát daàn.
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Warda cho bieát: moät caùch nghòch lyù, döôùi thôøi Saddam Hussein, caùc Kitoâ höõu ôû Iraq caûm thaáy an toaøn hôn. Daân chuû ñem tôùi moät laøn soùng baùch haïi môùi, buoäc caùc Kitoâ höõu oà aït keùo nhau troán chaïy. Khi Hoa Kyø ruùt quaân hoaøn toaøn vaøo naêm 2011, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Warda noùi raèng tình theá coøn trôû neân xaáu hôn nöõa vì caùc nhaø taân laõnh ñaïo cuûa Iraq khoâng coù khaû naêng cai trò neáu khoâng ñöôïc ngöôøi ngoaøi trôï giuùp.
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Bashar Warda: Toâi nghó söï trôï giuùp cuûa Hoa Kyø laø ñieàu caàn thieát, caàn thieát moät caùch maïnh meõ. Baïn khoâng theå ñeå laïi moät ñaát nöôùc nhö theá naøy maø baûo: "ñoù, chuùng toâi ñaõ giaûi phoùng caùc anh roài. Chuùng toâi khoâng theå laøm coâng vieäc thay cho caùc anh ñöôïc, chuùng toâi phaûi böôùc khoûi ñaây thoâi. Ñaây laø ñaát nöôùc cuûa caùc anh, lieäu maø cai trò".
Lara Logan: Thaønh thöû, theo Ñöùc Cha, vieäc boû ñi naêm 2011 cuõng gaây thieät haïi cho Iraq y nhö cuoäc xaâm laêng cuûa Myõ naêm 2003?
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Bashar Warda: Ñuùng. Toâi khoâng ñoå loãi ñaâu, ñaây laø thöïc teá. Ñaây khoâng phaûi laø ñieàu naêm 2003 baïn vaøo ñaây ñeå laøm. 4,000 sinh maïng lính Myõ chaéc chaén khoâng nhaèm ñeå tieán tôùi nhö ngaøy hoâm nay.
Kitoâ Giaùo ôû Iraq ñöôïc haï sinh taïi caùc thò traán vaø laøng maïc ôû Bình Nguyeân Niniveâ, gioáng nhö thò traán naøy, teân laø Tel Isqof, toïa laïc chöa tôùi 20 daëm veà phía baéc Mosul.
Caùc Kitoâ höõu soáng taïi ñaây vaø töøng ñi laïi treân caùc ñöôøng phoá cuûa noù hôn moät nghìn naêm nay. Nhöng ngaøy nay, khoâng coøn ai caû, hoï ñaõ boû ñi taát caû. Troán chaïy vì sôï. Vaø moät trong nhöõng ñieàu ngôõ ngaøng baïn löu yù ngay laø söï im laëng.
Moïi con ñöôøng ñeàu hoang vaéng. Nhaø cöûa ñoà ñoaøn bò boû rôi. Nhöõng thöù khaùc bò phaù huûy. Tel Isqof, tröôùc ñaây, voán laø nôi nöông naùu cuûa ngöôøi Kitoâ höõu Iraq, cho tôùi thaùng Taùm naêm 2014 khi ISIS tieán vaøo vaø 7,000 Kitoâ höõu boû troán. Ba tuaàn sau, binh só Kurds ñaåy lui ñöôïc caùc teân khuûng boá.
Nhöng Cha Rony Hana cho hay ISIS ñaõ laøm daân chuùng ôû ñaây sôï ñeán noãi khoâng daùm hoài höông. Ngaøi cuõng sôï nhö theá, nhöng moãi saùng trôû veà hai, ba giôø ñeå troâng nom ngoâi nhaø thôø voán bò binh lính ISIS söû duïng laøm caên cöù. Ngaøi cho chuùng toâi hay: moät trong boïn binh lính aáy coøn goïi soá di ñoäng cuûa ngaøi ñeå hoûi caùch söû duïng maùy phaùt ñieän.
Lara Logan: Chuùng thöïc söï laøm theá, chuùng hoûi cha ñieàu aáy? Vaø cha cho chuùng bieát?
Ngaøi baûo chuùng toâi: "toâi cho chuùng hay noù naèm ôû goùc phía kia vaø giaûi thích caùch cho maùy noå. Ñieàu cuoái cuøng toâi noùi vôùi chuùng laø laøm ôn troâng nom ngoâi nhaø thôø, nhöng chuùng chæ cuùp maùy"
Vieäc thanh tröøng caùc Kitoâ höõu Iraq khoûi maûnh ñaát naøy laø moät ñieàu maø Ñöùc Toång Giaùm Muïc Sharaf tin caùc baïn höõu vaø haøng xoùm Hoài Giaùo cuûa ngaøi ñaùng lyù ra phaûi lôùn tieáng phaûn ñoái hôn nöõa.
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Nicodemus Sharaf: Haõy lôùn tieáng phaûn ñoái. Dó nhieân, vaãn coøn nhöõng ngöôøi toát laønh trong soá caùc ngöôøi Hoài Giaùo. Khoâng phaûi moïi ngöôøi Hoài Giaùo ñeàu xaáu. Toâi tin nhö theá. Nhöng neáu coøn ngöôøi toát thì tieáng noùi cuûa hoï ôû ñaâu? Khoâng coù gì caû. Ít laém. Ít laém.
Lara Logan: Vôùi moïi söï xaåy ra cho Kitoâ höõu ôû ñaây, ñieàu gì maát maùt?
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Nicodemus Sharaf: Hoï laøm chuùng toâi maát phaåm giaù. Toâi xin loãi khi noùi nhö theá. Chuùng toâi khoâng coù phaåm giaù ngay treân queâ höông mình, treân laõnh thoå mình.
Phaàn lôùn nhöõng ngöôøi chuùng toâi gaëp ñeàu hoan nghinh caùc cuoäc khoâng kích do Hoa Kyø daãn ñaàu, nhöng hoï cuõng noùi raèng chuùng gaàn nhö khoâng ñuû. Laáy laïi Mosul, moät thaønh phoá vaøo khoaûng 1.5 trieäu daân, ñöôïc coi laø moät nhieäm vuï khoù khaên. Ñöùc Toång Giaùm Muïc Warda tin raèng quaân ñoäi Iraq khoâng theå moät mình laøm ñöôïc vaø bao laâu thaønh phoá coøn naèm trong tay ISIS, khoâng moät Kitoâ höõu naøo daùm hoài höông.
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Bashar Warda: Ñoái vôùi toâi, ISIS laø moät beänh ung thö. Noù laø moät thöù beänh. Thaønh thöû, ñoâi khi baïn phaûi ñöa ra bieän phaùp maïnh, nhöõng bieän phaùp khoâng may ñeå ñöông ñaàu vaø trò döùt chöùng ung thö naøy.
Lara Logan: Vaäy laø Ñöùc Cha muoán thaáy moät cuoäc taán coâng quaân söï lôùn ñeå laáy laïi Mosul?
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Bashar Warda: Ñuùng, ñeå ñöa Iraq trôû laïi tình theá bình thöôøng.
Lara Logan: Vaø Ñöùc Cha hieåu vieäc ñöa Iraq trôû laïi tình heá bình thöôøng laø taùi laäp bieân giôùi giöõa Iraq vaø Syria?
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Bashar Warda: Ñuùng theá.
Lara Logan: Baèng caùch loaïi boû ISIS, loaïi boû Nhaø Nöôùc Duy Hoài Giaùo?
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Bashar Warda: Khoâng sai chuùt naøo.
Lara Logan: Ñaùnh baïi chuùng veà quaân söï?
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Bashar Warda: Xin Chuùa vui loøng.
Coäng ñoàng Kitoâ Giaùo ñaõ voäi vaøng toå chöùc daân quaân ñeå canh giöõ caùc laøng maïc vaø nhaø cöûa bò boû hoang cuûa hoï doïc theo giôùi tuyeán, vaø hoï ñang nhaän ñöôïc moät ít trôï giuùp. Chuùng toâi ngaïc nhieân tình côø gaëp ñöôïc ngöôøi Myõ teân Brett Felton, moät cöïu chieán binh theo Kitoâ Giaùo trong chieán tranh Iraq, ngöôøi ñaõ baèng tieàn tuùi töø Detroit tôùi ñaây ñeå huaán luyeän caùc chí nguyeän quaân Kitoâ Giaùo. Vaø caû ngöôøi naøy nöõa, anh Khamis, ngöôøi cho bieát phaùt xuaát töø UÙc, ñöôïc thuùc ñaåy phaûi baûo veä maûnh ñaát nôi anh sinh ra.
Lara Logan: Anh nghó Nhaø Nöôùc Duy Hoài Giaùo coù yù ñònh laøm gì vôùi caùc Kitoâ höõu ôû ñaây?
Khamis: Queùt saïch hoï ñi. Trôû thaønh soá khoâng. Khoâng coøn nôi naøo mang danh Kitoâ höõu hay Kitoâ Giaùo.
Caùc Kitoâ höõu ôû thò traán tuyeán ñaàu laø al Qosh ñang soáng döôùi boùng Nhaø Nöôùc Duy Hoài Giaùo. Bò ñe doïa thöôøng xuyeân, caùc daân quaân Kitoâ Giaùo luoân canh chöøng duø laø luùc ñang cöû haønh ñöùc tin cuûa hoï... vaø tieáp tuïc thöïc haønh caùc truyeàn thoáng voán xöa nhö chính Kitoâ Giaùo treân Bình Nguyeân Niniveâ naøy.
Vuõ Van An