Thaûm caûnh cuûa ngöôøi di cö cheát treân bieån
Thaûm caûnh cuûa ngöôøi di cö cheát treân bieån.
Phoûng vaán oâng Oliviero Forti, nhaân vieân Caritas Italia.
Roma (RG 10.12-02-2015; Vat. 11-03-2015) - Thöù tö muøng 4 thaùng 3 naêm 2015 laïi coù theâm moät con taàu chôû ngöôøi di daân tî naïn vöôït bieån bò laät ngoaøi khôi ñaûo Sicilia, khieán cho ít nhaát 10 ngöôøi thieät maïng vaø 50 ngöôøi maát tích. Tröôùc ñoù ngaøy muøng 10 thaùng 2 naêm 2015 ñaõ coù hôn 400 ngöôøi di cö tî naïn bò cheát ngoaøi khôi ñaûo Lampedusa, nam Italia. Trong soá hôn 500 ngöôøi ñaõ chæ coù 76 ngöôøi soáng soùt. Bieán coá naøy ñaõ laïi gaây ra tranh luaän lieân quan tôùi chieán dòch vôùt ngöôøi di cö tî naïn "Mare nostrum" cuûa Italia, bò baõi boû töø naêm 2014 vì aùp löïc cuûa Lieân Hieäp AÂu chaâu. Ñöùc Hoàng Y Angelo Bagnasco, Chuû tòch Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Italia, ñaõ yeâu caàu Lieân Hieäp AÂu chaâu ñöøng giaû boä khoâng nhaän ra raèng Italia laø caùnh cöûa cuûa AÂu chaâu. OÂng Pitella, daân bieåu Quoác hoäi aâu chaâu, thì toá caùo caùc chính quyeàn khoâng muoán daán thaân hôn nöõa ñeå baûo ñaûm cho coù caùc phöông tieän vaø ngaân quõy cho chöông trình Triton canh phoøng bieân giôùi AÂu chaâu. Caû oâng Avramopoulos, uûy vieân Lieân Hieäp AÂu chaâu ñaëc traùch veà di cö, cuõng khaúng ñònh raèng: cuoäc chieán ñaáu choáng laïi caùc tay buoân ngöôøi tieáp tuïc moät caùch thöôøng haèng vaø ñöôïc phoái hôïp nhöng caàn phaûi laøm hôn theá nöõa".
Theo oâng Pietro Badacchi, giaùm ñoác nguyeät san Baûo veä Italia, hoaëc laø phaûi cöùu ngöôøi di cö tî naïn beân ngoaøi haûi phaän caùc quoác gia, hoaëc laø chaáp nhaän ñeå cho hoï cheát ngoaøi bieån, hay can thieäp taïi caùc nöôùc, nôi coù caùc toå nguyeân do baát oån khieân cho ngöôøi daân caùc nöôùc aáy phaûi lieàu lónh ra ñi. Khoâng coù caùc löïa choïn khaùc, vaø töø quan ñieåm naøy thì AÂu chaâu khoâng theå laàn löõa khöôùc töø traùch nhieäm roäng raõi hôn vaø ñöôïc chia seû. Chieán dòch vôùt ngöôøi treân bieån "Mare nostrum" ñaõ chæ laø giaûi phaùp caáp thôøi. Ñeå chöõa laønh caên beänh di cö tî naïn caàn phaûi can thieäp moät caùch saâu xa hôn baèng caùch giuùp oån ñònh tình hình khuûng hoaûng khieán cho ngöôøi daân troán chaïy queâ höông cuûa hoï. ÔÛ ñaây chuùng ta coù caùc boái caûnh nhö Libia, toaøn vuøng Baéc Phi vaø vuøng nam sa maïc Sahara, hoaøn toaøn naèm trong tình traïng baát oån, baát oån chính trò, baát oån kinh teá, thieáu an ninh. Vì theá neáu khoâng taïo ra caùc ñieàu kieän giuùp oån ñònh caùc vuøng naøy, thì chieán dòch "Mare nostrum" coù theå laø moät lieàu thuoác chieán thuaät. Nhöng chieán löôïc: ñoù laø ñem caùc ñieàu kieän oån ñònh ñeán caùc nôi naøy, trong caùc vuøng keå treân, laø caùc vuøng maø hieän töôïng "muøa xuaân A raäp" ñaõ khoâng ñem laïi caùc keát quaû mong muoán, nhöng ñaõ taïo ra hieäu quûa ngöôïc laïi. Vaán ñeà ñoù laø ñöôøng loái chính trò phaûi chuù yù trôû laïi tôùi söï oån ñònh, hoøa bình vaø chieán tranh. Ñieàu naøy khoâng chæ coù giaù trò ñoái vôùi Libia, maø caû Ucraina vaø taát caû caùc boái caûnh, nôi coù baát oån vaø chieán tranh. Caàn phaûi ñöa ra caùc löïa choïn chieán löôïc vaø chính trò maø moät quoác gia tröôûng thaønh, coù moät quyeàn löïc trung bình nhö Italia khoâng theå cöù laàn löõa chaàn chôø ñeán muoân thuôû.
Lieân quan tôùi caùi cheát cuûa hôn 400 ngöôøi di cö tî naïn, Ñöùc Cha Francesco Monotenegro, Toång Giaùm Muïc Agrigento, baày toû ñau buoàn tröôùc thaûm caûnh naøy. Ngaøi noùi: caùc anh chò em naøy ñaõ phaûi chòu moät caùi cheát baát xöùng vôùi phaåm giaù laø ngöôøi. Hoï tieáp tuïc goõ cöûa nhaø chuùng ta vaø xin ñöôïc tieáp tuïc soáng. Chæ haïn cheá baûo veä bieân giôùi aâu chaâu thoâi seõ khoâng ñem laïi caùc keát quûa to lôùn. Caàn phaûi coù caùc löïa choïn chính trò can ñaûm toân troïng con ngöôøi phuø hôïp vôùi theá giôùi ngaøy nay. Linh muïc Camillo Ripamonti, giaùm ñoác trung taâm Astalli, yeâu caàu môû caùc haønh lang nhaân ñaïo ñeå trôï giuùp caùc anh chò em troán chaïy caùc baùch haïi vaø chieán tranh. Hoï tìm caùch ñeán AÂu chaâu vaø phoù thaùc soá phaän cho caùc toå chöùc buoân ngöôøi laøm giaàu treân sinh maïng cuûa hoï. Theo cha AÂu chaâu phaûi ñöông ñaàu vôùi hieän töôïng naøy vaø tìm ra caùc ñaàu caàu an toaøn vaø phaûi thaûo luaän caùc moâ thöùc thöïc hieän ñeå traùnh cho caùc thaûm caûnh tieáp tuïc laäp laïi.
Trong caùc naêm töø 2000 tôùi 2013 ñaõ coù 23,000 ngöôøi di cö tî naïn bò cheát khi vöôït bieån tìm ñeán AÂu chaâu. Cöù trung bình moãi naêm coù 1,600 ngöôøi cheát treân ñöôøng vöôït bieân. Naêm 2014 laø naêm theâ thaûm nhaát vôùi 3,419 ngöôøi cheát, nghóa laø hôn toång soá cuûa caû boán naêm tröôùc ñoù coäng laïi. Ñaây quaû laø moät tai öông nhaân ñaïo chöa töøng coù. Chæ noäi trong naêm ngaøy hoài trung tuaàn thaùng 9 ñaõ coù 800 ngöôøi cheát. Naêm tröôùc ñoù ñeâm ngaøy muøng 3 thaùng 10 ñaõ coù 366 ngöôøi thieät maïng ngoaøi khôi ñaûo Lampedusa. Ñòa Trung Haûi ñaõ bieán thaønh moà choân ngöôøi di cö tî naïn.
Baø Carlotta Sami, phaùt ngoân vieân cuûa Cao Uyû Tî Naïn Lieân Hieäp Quoác Nam AÂu chaâu, cho bieát 60% nhöõng ngöôøi tôùi beán baèng an laø ngöôøi tî naïn, troán chaïy chieán tranh, baùch haïi vaø khuûng boá. Trong 10 thaùng ñaàu naêm 2014 ñaõ coù khoaûng 150,000 ngöôøi di cö caëp beán Italia, töùc gaáp ba laàn nhieàu hôn naêm 2013, ña soá laø ngöôûi Eritrea vaø Siria. Do ñòa theá gaàn Phi chaâu nhaát neân Italia laø cöûa ngoõ ngöôøi di cö tî naïn tìm tôùi ñeå töø ñoù sang caùc nöôùc AÂu chaâu khaùc, nhaát laø Ñöùc vaø Thuïy Ñieån.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò thính giaû moät soá nhaän xeùt cuûa oâng Oliviero Forti, nhaân vieân Caritas Italia, veà thaûm caûnh cuûa nhöõng ngöôøi di cö tî naïn lieàu cheát ñi tìm moät cuoäc soáng môùi.
Hoûi: Thöa oâng, theo tin töùc cuûa caùc nhaân vieân ñieàu tra, soá ngöôøi di cö bò cheát ñuoái trong eo bieån ñaûo Sicilia nam Italia ngaøy 10 thaùng 2 vöøa qua coù theå leân tôùi 400 ngöôøi. Thaûm caûnh naøy cuûa ngöôøi di cö khieán cho xaõ hoäi daân söï Italia yeâu caàu chính quyeàn taùi laäp chöông trình cöùu ngöôøi treân bieån "Mare nostrum"-. Toå chöùc Caritas Italia ñaõ keâu goïi AÂu chaâu cöông quyeát laõnh laáy traùch nhieäm vaø can thieäp, coù ñuùng theá khoâng?
Ñaùp: Ñuùng vaäy. Moät AÂu chaâu baát ñoäng tröôùc nhöõng gì ñaõ xaûy ra. Cho tôùi nay ñaõ coù haøng ngaøn ngöôøi cheát vaø trong caùc naêm qua chuùng toâi ñaõ phaûi lieân tuïc ñeám xaùc hoï, vaø trong moät caùch thöùc naøo ñoù thaûm caûnh naøy laø baèng chöùng cho thaáy hoaøn toaøn vaéng boùng moät ñöôøng loái chính trò giuùp ñöông ñaàu vôùi vaán ñeà ngöôøi di cö. Bôûi vì chuùng ta haõy goïi caùc chuyeän naøy vôùi teân thaät cuûa chuùng, noù laø moät vaán ñeà chính trò. Noù khoâng chæ laø moät vaán ñeà nhaân ñaïo, noù khoâng chæ laø moät vaán ñeà kieåm soaùt, noù khoâng chæ laø moät vaán ñeà cuûa caùc baêng ñaûng toäi phaïm ñöa 400 ngöôøi ra khôi trong caùc ñieàu kieän thôøi tieát khoâng theå naøo chòu noåi# Ñaây laø moät vaán ñeà caàn phaûi ñoái phoù vôùi khunh höôùng chính trò thöïc teá, nhöng raát tieác laø khoâng coù. Nhöng khoâng theå chòu ñöïng ñöôïc thaùi ñoä naøy nöõa.
Hoûi: Vaäy thì ñaâu laø caùc giaûi phaùp coù theå coù cho vaán ñeà naøy?
Ñaùp: Caàn soaïn thaûo caùc ñeà nghò moät caùch cuï theå, vaø toâi xin laäp laïi chuùng phaûi coù tính caùch aâu chaâu, vôùi Italia laø quoác gia ôû beân trong AÂu chaâu toân troïng caùc boái caûnh cuûa cuoäc khuûng hoaûng maïnh meõ naøy. Neáu chuùng ta quyeát ñònh taán coâng moät caùch nghieâm chænh cuoäc xung khaéc taïi Siria, vôùi caùc haønh ñoäng cuï theå, caû khi vaø nhaát laø coù tính caùch nhaân ñaïo, theá naøo chuùng ta cuõng phaûi tính soå trong caùc naêm tôùi ñaây, vôùi nhieàu ngöôøi tôùi khoâng töø Siria cho baèng töø caùc nöôùc Libaêng, Giordania, Thoå Nhó Kyø, töø caùc nöôùc ñang cho haøng traêm ngaøn ngöôøi tî naïn truù nguï, laø nhöõng ngöôøi khoâng theå ôû ñoù maõi heát naêm naøy sang naêm khaùc trong caùc traïi tî naïn ñöôïc thieát keá caùch sô saøi taïm bôï# Ai coù theå nghó tôùi chuyeän keùo caû moät gia ñình ñi leân ñöôïc, vôùi con caùi phaûi nuoâi naáng giaùo duïc, beân trong moät traïi tî naïn, nôi moät caên leàu vaø buøn laày laø caùc baïn ñöôøng duy nhaát cuûa ngaøy soáng? Ñaây laø ñieàu khoâng theå chòu ñöïng noåi!
Hoûi: Nhö vaäy chieán dòch vôùt ngöôøi di cö tî naïn "Mare nostrum" coù phaûi taùi khôûi haønh hay khoâng thöa oâng?
Ñaùp: Chaéc chaén ñaùng lyù ra chieán dòch "Mare nostrum" ñaõ phaûi tieáp tuïc. Lieân quan tôùi söï kieän noù coù taùi khôûi haønh hay khoâng, thì roõ raøng laø toâi phaûi tính soå vôùi thöïc taïi cuûa caùc söï vieäc. Noù raát phöùc taïp, bôûi vì "Mare nostrum" laø moät chieán dòch ngoaïi thöôøng, moät chieán dòch nhaân ñaïo ñaõ bò ñoùng cöûa vì caùc lyù do chính trò, chöù khoâng phaûi laø vaán ñeà maéc moû, bôûi vì ñoù khoâng phaûi laø vaán ñeà thaät. Traùi laïi neáu laøm tính thì seõ thaáy noù ít maéc moû hôn nhieàu. Vì chieán dòch "Mare nostrum" khoâng huy ñoäng caùc phöông tieän cöùu ít maïng soáng treân bieån vaø chæ duøng ñeå kieåm soaùt haûi phaän. Caùc haûi phaän naøy coù theå bò xaâm nhaäp, bôûi vì ngöôøi ta ra ñi vaø duø sao ñi nöõa cuõng tìm caùch tôùi. Do ñoù nhö oâng Letta ñaõ phaùt bieåu, ñöông nhieân laø voâ traùch nhieäm, trong vaøi khiaù caïnh naøo ñoù, vieäc mau choùng chaám döùt chieán dòch ñaõ ñem ñöôïc nhieàu ngöôøi vaøo AÂu chaâu, do söï thuùc ñaåy cuûa Lieân Hieäp AÂu chaâu khoâng muoán cho haønh ñoäng vôùt ngöôøi ngoaøi bieån tieáp tuïc. Nhö vaäy töø quan ñieåm naøy chuùng toâi seõ raát vui möøng thaáy chieán dòch vôùt ngöôøi treân bieån ñöôïc trang bò trôû laïi, laàn naøy coù tính caùch aâu chaâu vôùi söï tham gia cuûa taát caû moïi nöôùc, ñeå noù coù moät giaù trò khaùc vaø moät caùch bieåu töôïng quan troïng hôn cuûa moät AÂu chaâu cuøng nhau ñöùng ra lo laéng cho moät vaán ñeà chung, khoâng phaûi cuûa Italia, cuõng khoâng phaûi cuûa Hy Laïp, cuûa Taây Ban Nha, cuûa Ñöùc, cuûa Thuïy Ñieån... Nhöng noù laø vaán ñeå cuûa taát caû moïi ngöôøi, neáu chuùng ta muoán tieáp tuïc goïi laø AÂu chaâu lieân ñôùi.
Hoûi: Chung cuïc chuùng ta coù theå noùi khoâng phaûi laø chöûi tuïc, khi noùi raèng caàn phaûi trôï giuùp caùc ngöôûi di cö tî naïn taïi chính nhaø hoï, treân chính queâ höông cuûa hoï?
Ñaùp: Khoâng, khoâng phaûi laø noùi tuïc ñaâu. Thaät khoâng thöïc teá khi nghó raèng ñaây laø giaûi phaùp duy nhaát: noù laø moät trong caùc duïng cuï coù theå duøng ñeå trôï giuùp bao nhieâu ngöôøi - vaø ôû ñaây chuùng ta noùi tôùi haøng trieäu ngöôøi - nhöng nhaát laø trôï giuùp caû moät vuøng roäng lôùn traûi daøi töø Phi chaâu nam sa maïc Sahara cho tôùi vuøng Trung Ñoâng, AÂu chaâu, Baéc AÂu laø caùc vuøng coù lieân luïy vôùi caùc laøn soùng di cö tî naïn, hieän xem ra khoâng coøn coù theå kieåm soaùt ñöôïc nöõa. Ñoù, neáu chuùng ta baét ñaàu lyù luaän moät caùch nghieâm chænh lieân quan tôùi caùc duïng cuï rieâng reõ: caùc keânh nhaân ñaïo, caùc chieáu khaùn nhaân ñaïo, ñöôøng loái chính trò ñoái ngoaïi höõu hieäu hôn, caùc ñöôøng loái phaùt trieån höõu hieäu hôn, ñieàu hôïp caùc laøn soùng nhaäp cö# taát caû ñeàu laø caùc maûnh cuûa moät vaán ñeà khoù xöû raát phöùc taïp, ñöôïc taïo thaønh bôûi bieát bao nhieâu maûnh nhoû, nhöng phaûi coù ai ñoù laáy traùch nhieäm saép xeáp chuùng laïi vôùi nhau ñeå sau cuøng coù moät böùc tranh roõ raøng hôn.
(RG 10.12-2-2015)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)