James Foley vaø töû ñaïo môùi, töû ñaïo cuõ
James Foley vaø töû ñaïo môùi, töû ñaïo cuõ.
Syria (VietCatholic News 23-02-2015) - Vieäc ISIS chaët ñaàu nhaø baùo James Foley hoài thaùng 8 naêm 2014 khieán dö luaän hoaøn caàu noåi giaän vaø thaát voïng. Nhöng ñoái vôùi phaàn ñoâng ngöôøi ñoàng ñaïo Coâng Giaùo, caùi cheát cuûa anh bieán anh thaønh moät bieåu töôïng ñöùc tin trong nhöõng hoaøn caûnh man rôï nhaát.
Moät nhaø bình luaän Coâng Giaùo so saùnh anh vôùi Thaùnh Baùctoâloâmeâoâ, vò thaùnh ñaõ cheát vì ñöùc tin Kitoâ giaùo. Nhieàu ngöôøi khaùc bò loâi cuoán veà caâu truyeän Foley ñoïc kinh Maân Coâi khi bò giam taïi Libya tröôùc ñoù. Chính Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ, khi goïi chia buoàn vôùi cha meï anh, cuõng moâ taû anh nhö moät vò töû ñaïo.
Chuyeän khoâng ngôø ñaõ ñöôïc caùc baïn ñoàng tuø cuûa anh tieát loä gaàn ñaây: anh laø moät trong soá caùc con tin taïi Syria ñaõ trôû laïi Hoài Giaùo luùc bò giam caàm. Ñieàu voán ñöôïc ngöôøi Coâng Giaùo coi nhö moät cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc veà ñöùc tin vaø ñeà khaùng anh huøng thì nay trôû thaønh moät loaït caùc caâu hoûi nhö:
* Cuoäc trôû laïi döôùi moät aùp löïc naëng neà nhö theá coù phaûi laø moät cuoäc trôû laïi chính ñaùng khoâng?
* Taïi sao moät ngöôøi coâng khai noùi tôùi ñöùc tin Coâng Giaùo cuûa mình ñeán theá maø laïi trôû laïi Hoài Giaùo?
* Xeùt trong caùc hoaøn caûnh nhö theá, coù neân ngaïc nhieân neáu anh thöïc söï trôû laïi Hoài Giaùo khoâng?
Linh muïc James Martin, Doøng Teân, chuû buùt toång quaùt cuûa taïp chí Coâng Giaùo America, ngöôøi töøng moâ taû Foley nhö "moät ngöôøi toát laønh vaø thaùnh thieän" vaø cho raèng mình hoaøi nghi veà tính chaân thöïc cuûa vieäc trôû laïi, bình luaän "Ta löôïng giaù vieäc naøy ra sao? Caâu traû lôøi laø: ta khoâng theå löôïng giaù ñöôïc noù. Ta khoâng theå nhìn vaøo nhöõng gì hieän höõu trong linh hoàn moät con ngöôøi".
Töû ñaïo laø chuyeän hieän vaãn ñang dieãn ra
Nieàm tin toân giaùo thöôøng ñöôïc moâ taû nhö moät söùc maïnh naâng ñôõ saâu saéc ñoái vôùi nhöõng ngöôøi bò giam caàm: noù cung caáp uûi an, söùc maïnh, vaø hy voïng. Gia ñình cuûa Kayla Mueller, ngöôøi cheát trong thaùng naøy trong khi bò ISIS giöõ laøm con tin taïi Syria, môùi ñaây coù cho coâng boá laù thö coâ vieát trong tuø trong ñoù, coâ moâ taû vieäc phoù thaùc cho Thieân Chuùa vaø caûm thaáy "ñöôïc aâu yeám voã veà trong caûnh rôi töï do".
Caùc nhaø chuyeân moân cho raèng ñöùc tin cuõng coù theå laø moät söùc maïnh thöïc tieãn, theo nghóa: caàu nguyeän hay ñoïc caùc baûn vaên toân giaùo coù theå cung caáp cho ta traät töï cuõng nhö kyû luaät cho ngaøy soáng, choáng laïi caùc caûm thöùc sôï haõi, man rôï hay buoàn naûn. Thöïc tieãn ôû ñaây cuõng coù nghóa nhö moät phöông theá sinh toàn: moät soá con tin ñöôïc phoùng thích moâ taû vieäc trôû laïi Hoài Giaùo nhö moät chieán thuaät laáy loøng nhöõng keû giam caàm mình.
Ñoái vôùi ngöôøi Coâng Giaùo, caùc vaán ñeà nhö baùch haïi toân giaùo, cöôõng böùc trôû laïi, vaø töû ñaïo vaãn coøn laø chuyeän ñang dieãn ra. Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ thöôøng hay caûnh caùo choáng laïi vieäc baùch haïi caùc Kitoâ höõu ôû Trung Ñoâng, nôi caùc chieán binh ISIS truyeàn leänh cho caùc Kitoâ höõu trôû laïi Hoài Giaùo, neáu khoâng seõ bò gieát.
Trong thaùng naøy, Ngaøi neâu caùi cheát cuûa Thaùnh Gioan Taåy Giaû laøm kieåu maãu cho vieäc hy sinh cuûa Kitoâ höõu, khi nhaéc tôùi "nhöõng ngöôøi ñaøn oâng, ñaøn baø vaø treû em ñang bò baùch haïi, kyø thò, ñuoåi khoûi nhaø, tra taán, vaø saùt haïi".
Ngaøi noùi theâm "töû ñaïo khoâng phaûi laø chuyeän dó vaõng: hieän noù ñang dieãn ra ngay trong luùc naøy".
Haønh trình ñöùc tin cuûa James Foley
Noùi veà söï kieän caùi cheát cuûa James Foley, kyù giaû Jim Yardley cuûa New York Times News Services, ngaøy 23 thaùng hai vöøa qua, cho raèng ñoái vôùi nhieàu ngöôøi Coâng Giaùo, caùi cheát cuûa anh ñaäm muøi toân giaùo. Voán laø moät caäu beù giuùp leã vaø lôùn leân trong moät gia ñình Coâng Giaùo ngoan ñaïo ôû Wolfeboro, NH, Foley laøm thieän nguyeän trong caùc tröôøng thu nhaäp ít trong khi theo hoïc taïi Ñaïi Hoïc Marquette ôû Milwaukee, roài tham gia chöông trình Teach For America. Quay qua ngheà nhieáp aûnh baùo chí, anh say meâ coâng vieäc phuùc trình caùc cuoäc tranh chaáp taïi Iraq vaø Afghanistan, trong tö caùch nhaø baùo töï do, roài phuùc trình cuoäc noäi chieán Libya naêm 2011.
Laên xaû vaøo caùc tieàn tuyeán hoãn loaïn, Foley vaø ba ñoàng nghieäp bò löïc löôïng trung thaønh vôùi Moammar Gadhafi phuïc kích. Moät nhieáp aûnh vieân laø Anton Hammerl bò gieát; Foley vaø hai ñoàng nghieäp kia bò baét laøm con tin vaø bò giam 44 ngaøy. Gia ñình vaø baïn beø cuõ taïi Ñaïi Hoïc Marquette môû chieán dòch vaän ñoäng traû töï do cho anh cuõng nhö toå chöùc caùc ñeâm canh thöùc caàu nguyeän cho anh.
Ñöôïc thaû, anh vieát moät böùc thö caùm ôn Ñaïi Hoïc Marquette trong ñoù, anh moâ taû söï quan troïng cuûa ñöùc tin Coâng Giaùo luùc anh bò giam giöõ. Anh vaø ngöôøi baïn tuø caàu nguyeän to tieáng "ñeå cuøng noùi leân caùc yeáu ñieåm vaø caùc hy voïng cuûa chuùng toâi, nhö theå noùi chuyeän vôùi Thieân Chuùa". Anh cuõng ñoïc kinh Maân Coâi ñeå noái keát vôùi meï anh.
Anh vieát: "(Nhôø) caàu nguyeän, toâi coù theå lieân laïc vôùi meï qua moät caùi vôùi tay coù tính vuõ truï naøo ñoù. Toâi baét ñaàu ñoïc kinh maân coâi. Ñoù laø kinh meï toâi vaø baø toâi quen ñoïc".
Vieäc anh coâng khai thaûo luaän tôùi linh ñaïo laïi ñöôïc keå laïi moät laàn nöõa sau khi anh bò baét naêm 2012 taïi Syria, vaø sau caùi cheát ruøng rôïn cuûa anh hoài thaùng Taùm naêm ngoaùi. Treân caùc phöông tieän truyeàn thoâng Coâng Giaùo, nhieàu ngöôøi ñoàng ñaïo ñöôïc gôïi höùng nhôø nhöõng lôøi tröôùc ñaây cuûa anh cuõng nhö lôøi caùc baïn ñoàng tuø khaùc keå veà anh trong ñoù hoï moâ taû anh laø ngöôøi thöôøng nhöôøng phaàn aên hay chaên meàn cuûa mình cho ngöôøi khaùc, nhöng khoâng bao giôø oaèn löng ñoái vôùi nhöõng ngöôøi baét giam mình.
Moät soá nhaø bình luaän Coâng Giaùo gôïi yù cho raèng: Foley xöùng ñaùng laø öùng vieân höôûng phuùc töû ñaïo cuûa Coâng Giaùo. Coù ngöôøi, tuy ca ngôïi anh nhöng töï hoûi noùi tôùi vieäc naøy coù thích ñaùng khoâng hay caùc ñoäng löïc cuûa nhöõng keû saùt haïi anh coù tính chính trò hay coù tính toân giaùo nhieàu hôn.
Moät ngöôøi boû ñaïo?
Theá roài tôùi thaùng Möôøi naêm 2014, moät baøi baùo treân tôø New York Times cho bieát caùc chi tieát man rôï maø Foley vaø caùc con tin khaùc phaûi chòu ñöïng khi bò giam caàm. Baøi baùo naøy cuõng trích daãn lôøi caùc con tin ñöôïc thaû töï do cho bieát Foley vaø nhieàu ngöôøi khaùc ñaõ trôû laïi Hoài Giaùo. Nhöõng ngöôøi naøy moâ taû Foley raát suøng ñaïo vaø say meâ ñoïc Kinh Koâraêng. Ñaàu thaùng Hai naøy, trong moät cuoäc phoûng vaán, moät ngöôøi ñöôïc traû töï do laø Nicolas Heùnin cho bieát: Foley xem ra laø ngöôøi löu yù nhaát tôùi vieäc hoïc hoûi Hoài Giaùo vaø vieäc anh trôû laïi Hoài Giaùo laø chaân thöïc, duø Heùnin khoâng bieát chaéc chaén. Ngöôøi naøy baûo: "Toâi ñaâu coù naèm trong taâm trí anh ta".
Moät soá ngöôøi Coâng Giaùo ngôõ ngaøng. Nhöng ñoái vôùi meï anh, baø Diane Foley, vieäc tieát loä treân khoâng môùi laï gì. Baø noùi raèng tröôùc ñoù maáy thaùng, baø coù noùi chuyeän vôùi Jejoen Bontinck, moät cöïu tuø nhaân ngöôøi Bæ theo ñaïo Hoài, sau khi ñöôïc thaû, vaø theo ngöôøi naøy, vieäc con baø trôû laïi Hoài Giaùo laø moät haønh vi chaân thöïc. Nhöng sau khi caùc tuø nhaân ngöôøi Phaùp vaø ngöôøi Taây Ban Nha ñöôïc thaû, baø Diane Foley cho hay baø nhaän ñöôïc nhöõng töôøng thuaät khaùc haún.
Trong moät cuoäc phoûng vaán, Diane Foley cho bieát: "Ñieàu caùc con tin cho toâi hay laø nhôø tuyeân boá mình trôû laïi Hoài Giaùo, con toâi ñöôïc ôû yeân moät mình naêm laàn moãi ngaøy, khoâng bò ñaùnh ñaäp, nhôø theá chaùu coù theå caàu nguyeän".
Gioáng nhieàu ngöôøi khaùc, Diane Foley, voán laø moät thöøa taùc vieân Thaùnh Theå taïi giaùo xöù cuûa baø ôû New Hampshire, moâ taû con baø nhö moät ngöôøi löu taâm saâu saéc tôùi linh ñaïo vaø ñöùc tin cuûa ngöôøi khaùc. Nhöng baø maïnh meõ tin raèng con baø cheát nhö moät Kitoâ höõu, vaø vieäc anh trôû laïi Hoài Giaùo chæ laø moät haønh vi thöïc tieãn.
Baø baûo: "Chæ coù Thieân Chuùa vaø Jim môùi bieát ñöôïc ñieàu gì dieãn ra trong traùi tim chaùu maø thoâi. Toâi thieát nghó Chuùa ñaõ duøng Jim moät caùch dieäu kyø trong hai naêm cuoái ñôøi chaùu. Chaùu ñem hy voïng laïi cho caùc baïn tuø cuûa mình".
Khuùc maéc treân cuõng ñaõ ñöôïc neâu ra sau thôøi gian Foley bò giam caàm ôû Libya. Trong moät loaït baøi ñaêng treân tôø Global Post, cuõng nhö trong luùc xuaát hieän taïi Ñaïi Hoïc Marquette, chính Foley taû laïi vieäc anh thoûa thuaän caàu nguyeän chung vôùi caùc baïn cuøng tuø theo Hoài Giaùo vì choáng cheá ñoä Gadhafi. Anh ngaïc nhieân tröôùc vieäc: sau khi anh taém, hoï tuyeân boá anh ñaõ trôû laïi.
Anh noùi taïi Ñaïi Hoïc Marquette raèng "Theá laø töø ñoù, toâi caàu nguyeän vôùi hoï naêm ngaøy moãi laàn. Vieäc naøy heát söùc maïnh meõ vaø laø ñieàu toâi caàn laøm ñeå hieäp thoâng vôùi nhöõng ngöôøi naøy, hoï voán caäy troâng vaøo ñöùc tin cuûa hoï ñoái vôùi Allah. Nhöng laø vieäc khaù khoù. Toâi thöôøng nghó, 'Laïy Chuùa Gieâsu, con ñang caàu nguyeän vôùi Allah sao? Con coù vi phaïm nieàm tin cuûa con vaøo Chuùa hay khoâng?'"
Anh noùi tieáp "Toâi khoâng coù caâu traû lôøi cho caâu hoûi aáy. Toâi chæ bieát: toâi raát chaân thöïc ñoái vôùi hoï, vaø toâi raát chaân thöïc trong vieäc caàu nguyeän vôùi Chuùa Gieâsu. Toâi khoâng bieát gì veà thaàn hoïc. Nhöng toâi nghó toâi raát chaân thöïc".
Gia ñình anh cho hay thôøi anh bò baét ôû Syria cuõng gioáng heät nhö theá. Michael Foley, moät ngöôøi anh cuûa Jim, noùi theâm: "toâi tin, gioáng nhö ôû Libya, Jim 'trôû laïi' vì muïc tieâu sinh toàn vaø ñöôïc gaàn guõi moät soá ngöôøi ôû ñoù, vaø coù moät vaøi moân ñoà. Toâi caù vôùi quùy vò vaø toâi seõ maïnh meõ tìm hieåu 'vieäc trôû laïi' trong tình huoáng ñoù".
Cöôõng böùc trôû laïi khoâng phaûi laø trôû laïi
Taïi Vatican, Ñöùc Hoàng Y Angelo Amato, boä tröôûng Thaùnh Boä Phong Thaùnh cho bieát ngaøi khoâng bieát gì tôùi baát cöù cuoäc thaûo luaän naøo veà phuùc töû ñaïo cuûa Foley, ñaây laø moät dieãn trình keùo daøi coù khi caû haøng thaäp nieân hay haøng theá kyû. Nhöng ngaøi quaû quyeát: baát cöù cuoäc trôû laïi ñaïo naøo, "neáu khoâng ñöôïc töï do laøm, thì khoâng phaûi laø moät cuoäc trôû laïi".
Ñöùc Hoàng Y cho bieát theâm: "Baïn khoâng theå leân aùn nhöõng ngöôøi sôï cheát vaø do ñoù khoâng daùm toû mình laø Coâng Giaùo. Moät Kitoâ höõu khoâng buoäc phaûi töû vì ñaïo".
Nicole Tung, moät nöõ nhieáp aûnh gia töøng laøm vieäc gaàn guõi vôùi Foley ôû Syria, moâ taû ñöùc tin cuûa anh nhö moät ñöùc tin "saâu saéc trong chính anh". Anh thuoäc Thaùnh Kinh ñeán noãi thöôøng coù nhöõng cuoäc thaûo luaän saâu roäng vôùi ngöôøi Syria ñeå so saùnh Kitoâ Giaùo vôùi Hoài Giaùo.
Nhöng Tung nghó: Foley khoâng thoaûi maùi maáy khi ñöôïc coi nhö moät vò töû ñaïo. Coâ moâ taû ngheà baùo chí cuûa anh nhö hoaø laãn vôùi moät loøng caûm thöông maïnh meõ: anh giuùp laïc quyeân 14,000 dollars ñeå mua moät xe cöùu thöông cho treû em taïi Aleppo, Syria, gioáng nhö anh ñaõ giuùp toå chöùc moät cuoäc laïc quyeân tröôùc ñoù cho gia ñình Hammerl, nhieáp aûnh gia bò gieát taïi Libya. Theo Tung, "laø nhaø nhaân ñaïo vaø laø moät nhaø baùo, ñoù môùi thöïc söï laø taùc phong cuûa anh".
Nhaän ñònh cuûa Tung thieân veà phía ngheà nghieäp cuûa Foley. Tuy nhieân, khoâng ai khoâng löu taâm tôùi cuoäc soáng ñöùc tin cuûa anh. Nhö moâ taû cuûa chính anh: anh bò tuyeân boá laø trôû laïi Hoài Giaùo, chæ duy vì ñaõ cuøng caàu nguyeän vôùi ngöôøi Hoài Giaùo naêm laàn moãi ngaøy. Nhöng anh quaû quyeát: anh chæ caàu cuøng Chuùa Gieâsu maø thoâi, vaø caàu ít nhaát moãi ngaøy naêm laàn! Caâu truyeän cuûa anh chöa ñöôïc tìm hieåu heát: neáu bieát chaéc anh ñaõ trôû laïi Hoài Giaùo, thì taïi sao ngöôøi duy Hoài Giaùo vaãn ñaõ saùt haïi anh? Phaûi chaêng hoï ñaõ khaùm phaù ra caùi gian doái, hay caùi chieán thuaät sinh toàn cuûa anh khi "nguïy trang" Hoài Giaùo ñeå coù nhieàu thì giôø hôn nghó tôùi Chuùa Gieâsu. Phaûi chaêng ñaây cuõng laø chieán thuaät cuûa nhöõng vò töû ñaïo thôøi môùi?
Vuõ Van An