Hoa Kyø lieân keát ñoàng tính luyeán aùi
vôùi cuoäc chieán choáng khuûng boá
Hoa Kyø lieân keát ñoàng tính luyeán aùi vôùi cuoäc chieán choáng khuûng boá.
Hoa Kyø (VietCatholic News 19-02-2015) - Söï xuaát hieän man rôï cuûa ISIS vaø boä maùy truyeàn thoâng cuûa Taây Phöông hieän nay haàu nhö laøm ngöôøi ta queân khuaáy caû moät traän chieán khaùc cuûa khuûng boá Hoài Giaùo ñoù laø Boko Haram ôû Nigeria. Söï queân khuaáy naøy khoâng haún laø moät tình côø lòch söû, maø laø moät phaàn chieán löôïc cuûa chính quyeàn Obama hôïp taùc vôùi yù thöùc heä ñaïo ñöùc tính duïc.
Ít nhaát thì ñoù cuõng laø nhaän ñònh cuûa Taân Chuû Tòch Truyeàn Thoâng cuûa caùc giaùm muïc Phi Chaâu, Ñöùc Cha Emmanuel Badejo cuûa Oyo, Nigeria, trong moät cuoäc phoûng vaán cuûa Diane Montagna, thuoäc taïp chí Aleteia, moät taïp chí chuyeân veà baûo veä söï soáng.
Theo Ñöùc Cha Badejo, caùc giaù trò Phi Chaâu, tuy khoâng bò ñem ra baùn ñaïi haï giaù, nhöng hieän ñang bò ñe doïa naëng neà bôûi ñieàu maø Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ voán goïi laø "thöïc daân hoùa yù thöùc heä" nhaèm phaù hoaïi gia ñình. Chính saùch thöïc daân môùi naøy toài teä ñeán ñoä Hoa Kyø khoâng ngaàn ngaïi noùi roõ: hoï chæ giuùp Nigeria ñaùnh traû nhoùm khuûng boá Boko Haram neáu nöôùc naøy chòu thay ñoåi luaät leä lieân quan tôùi ñoàng tính luyeán aùi, keá hoaïch hoùa gia ñình vaø kieåm soaùt sinh ñeû.
Sau ñaây laø toaøn vaên cuoäc phoûng vaán:
- Thöa Ñöùc Cha, laø moät giaùm muïc taïi Nigeria, Ñöùc Cha coù theå cho chuùng con bieát gì veà baûn chaát vaø caùc hoaït ñoäng cuûa Boko Haram?
Muoán bieát moïi caâu traû lôøi chính xaùc veà Boko Haram, coù leõ ta caàn raát nhieàu thì giôø. Söï thaät laø töø caùc suy tö, khaùm phaù vaø kinh nghieäm cuûa chuùng toâi vôùi nhöõng ngöôøi coù lieân heä vôùi söï man rôï vaø baïo löïc cuûa Boko Haram, thì ñaây quaû laø moät pha troän cuûa raát nhieàu söï vieäc: nhö toäi aùc cuûa caùc chính phuû trong quaù khöù, thoái naùt, haønh chaùnh ñoài baïi, thieáu chuù yù tôùi lôùp treû, thieáu chuù yù tôùi nhöõng truï coät chính cuûa daân chuû nhö giaùo duïc daân chuùng, nhaát laø ôû mieàn baéc cuûa xöù sôû.
Theo toâi, chuùng toâi bò laõng queân bôûi chính saùch cai trò toài baïi cuûa 30 tôùi 35 naêm tröôùc ñaây.
Chuùng toâi thaáy chính saùch aáy phaùt xuaát töø laâu taïi Nigeria. Coâ coù theå leân mieàn baéc cuûa Nigeria, ngay caû trong thôøi hoøa bình nhaát, coâ seõ thaáy töøng ñoaøn ngöôøi ôû ngoaøi ñöôøng phoá, khoâng laøm gì caû, chæ bieát aên xin. Baát cöù ai chæ caàn moät chuùt khaû naêng phaân tích cuõng bieát ñaây laø vaán ñeà. Khoâng caàn phaûi laø Boko Haram. Baát cöù ai vôùi baát cöù yù ñoà toäi aùc naøo cuõng coù raát nhieàu tay chaân ñeå thueâ möôùn, ñeå söû duïng cho vieäc cöôùp boùc, phaù hoaïi an ninh coâng coäng.
Khi môùi xuaát hieän, neàn daân chuû ñem tôùi thaät nhieàu kyø voïng, nhöng phaàn lôùn nhöõng kyø voïng naøy khoâng thaønh söï thaät. Giôùi treû, nhöõng ngöôøi ñaõ bò bieán thaønh baát löïc khoâng töï chaêm soùc cho mình ñöôïc vì thieáu giaùo duïc, thieáu nhaân duïng, laïi thaáy caùc chính trò gia tröôùc ñaây voán chaúng laø ai nay boãng trôû thaønh ñaïi gia, coù khaû naêng muoán gì ñöôïc naáy. Vaø roài caùc phöông tieän truyeàn thoâng quoác teá nöõa, hoï thi nhau cho thaáy theá naøo laø moät cuoäc ñôøi ñaùng soáng, neân giôùi treû naøy, tröôùc kia baát caàn, giôø ñaây baét ñaàu thaáy mình caàn löu taâm tôùi nhöõng gì mình coù theå coù neáu mình cuõng naém ñöôïc nhöõng ñòa vò kia. Veà vieäc naøy coù nhieàu khaû theå nhö ñi hoïc chaúng haïn, nhöng laøm gì coù tröôøng maø hoïc. Cuõng laøm gì coù vieäc laøm. Chæ môùi ñaây, chính phuû môùi baét ñaàu xaây tröôøng. Nhöng theo toâi, ñaõ quaù muoän.
Cuõng coøn nan ñeà khaùc ñoù laø vieäc thieáu toân troïng phaùp trò. Nigeria coù hieán phaùp, nhöng hieán phaùp naøy, trong nhieàu naêm, voán bò laïm duïng vì chính phuû thieáu yù chí aùp duïng luaät phaùp khi caàn. Ngöôøi ta phaïm phaùp vaø khoâng bò luaät phaùp tröøng trò. Nhieàu naêm tröôùc ñaây, khi luaät Sharia ñöôïc ñem ra aùp duïng, chính phuû ñaõ khoâng coù bieän phaùp naøo ñoái phoù, chæ ngoài hy voïng töï noù seõ tan bieán. Chöùng toû hoï khoâng coù khaû naêng kieåm soaùt baát cöù ñieàu gì.
Taát caû caùc yeáu toá treân ñeàu goùp phaàn vaøo vieäc khuyeán khích baïo loaïn. Thaønh thöû khi Boko Haram noåi leân, nhöõng ngöôøi baát maõn vôùi heä thoáng vaø chính quyeàn coù choã baùm theo. Cho maõi tôùi nay, toâi bieát vaãn coøn nhöõng ngöôøi treû tham gia caùc nhoùm khuûng boá khoâng phaûi vì hoï thích caùc nhoùm naøy maø hoï caàn moät ngoõ ngaùch ñeå choáng phaù cheá ñoä, ñeå baøy toû söï choáng ñoái cuûa hoï. Taát caû nhöõng ñieàu naøy goùp tay vaøo boä phaän toäi aùc khoång loà, cai trò dôû, thoái naùt ôû mieàn baéc.
Moät nhaân toá khaùc laø caùc toå chöùc toân giaùo, laø caùc toå chöùc raát coù theå ñaõ gia giaûm ñöôïc ñöôïc haäu quaû ôû mieàn baéc, nhöng treân thöïc teá ñaõ gaëp nhieàu trôû ngaïi. Caùc boä phaän cuûa Kitoâ Giaùo, caùc toå chöùc cuûa Giaùo Hoäi, khoâng ñöôïc töï do maø ñaùng lyù hoï phaûi ñöôïc höôûng. ÔÛ baéc Nigeria, hoï bò chính phuû gaây khoù khaên trong raát nhieàu naêm.Theo luaät leä, coâ khoâng ñöôïc mua ñaát ñai, neáu coâ laø Kitoâ höõu, vaø nhieàu laàn, caùc giaùm muïc Coâng Giaùo taïi Nigeria ñaõ tranh ñaáu veà vaán ñeà naøy, nhöng khoâng ñi ñeán ñaâu. Söï thaät laø taïi moät soá tieåu bang cuûa Nigeria, coâ khoâng theå sôû höõu ñaát ñai neáu coâ söû duïng ñaát ñai naøy vaøo caùc muïc ñích toân giaùo. Muïc ñích naøy bao goàm vieäc huaán luyeän ngöôøi cho caùc tröôøng hoïc, xaây caùc phöông tieän cho ngöôøi ta, cung caáp neàn giaùo duïc luaân lyù. Vì ngöôøi ta chæ chuù troïng tôùi caùc tröôøng Hoài Giaùo, neân hoï chæ daïy Kinh Koâraêng maø thoâi, neân caáu truùc tinh thaàn cuûa xaõ hoäi cöù mai moät daàn.
Lyù do khieán ñieàu treân quan troïng laø: toâi xuaát thaân töø mieàn taây Nigeria, nôi neàn vaên hoùa Yoruba raát maïnh. Nhieàu ngöôøi Hoài Giaùo theo neàn vaên hoùa naøy. Taïi khu vöïc cuûa toâi, chuùng toâi laø thieåu soá Kitoâ Giaùo soáng vôùi ñaïi ña soá Hoài Giaùo, nhöng chuùng toâi soáng chung vôùi nhau raát toát ñeïp. Trong giaùo phaän toâi, vaø toâi nghó vieäc naøy chöa ñöôïc truyeàn thoâng löu yù ñuû, toâi coù 17 tröôøng hoïc. Baåy möôi phaàn traêm hoïc sinh taïi caùc tröôøng cuûa toâi laø treû em Hoài Giaùo vaø moät soá caùc em naøy, khoâng nhieàu laém nhöng cuõng ñoâng ñuû, ñaõ chaáp thuaän trôû laïi Kitoâ Giaùo vaø cha meï caùc em khoâng heà phaûn ñoái. Toâi noùi thöïc vôùi coâ nhö vaäy.
Toâi cuõng coù moät soá imam (giaùo só) vaø moät soá nhaø laõnh ñaïo Hoài Giaùo thaân nhau ñeán noãi khi xaây nhaø môùi, hoï môøi toâi tôùi ñeå laøm pheùp. Khi chuùng toâi cöû haønh hay möøng leã naøo ñoù maø môøi hoï, laø hoï vui loøng tôùi ngay. Toâi voán cöû haønh nhieàu ñaùm cöôùi cho ngöôøi Coâng Giaùo vaø ngöôøi Hoài Giaùo. Taïi nhieàu nôi nhö giaùo phaän toâi, ngöôøi Hoài Giaùo troâng caäy vaøo ngöôøi Coâng Giaùo ñeå coù ngöôøi laõnh ñaïo trong caùc vaán ñeà xaõ hoäi, coâng lyù, phuï nöõ, huaán luyeän ngöôøi vaøo ñaïi hoïc. Thaønh thöû, noùi chung coù söï tin töôûng laãn nhau, nhieàu söï hôïp taùc vôùi nhau.
Ñaõ coù nhöõng luùc toâi phaûi ñeà caäp tôùi vaán ñeà Boko Haram ôû baéc Nigeria. Toâi quyeát ñònh phaûi tham khaûo caùc nhaø laõnh ñaïo Hoài Giaùo voán thaân thieát vôùi mình. Toâi hoûi hoï taïi sao chuùng toâi, taïi mieàn taây, khoâng coù cuøng moät vaán ñeà nhö ôû mieàn baéc. Hoï chæ ra ñieàu naøy: boái caûnh vaên hoùa vöõng chaéc voán hôïp nhaát chuùng toâi, chuùng toâi khoâng ñeå noù mai moät. Traùi laïi, ôû mieàn baéc, neàn vaên hoùa Hoài Giaùo ñaõ mai moät. Neàn vaên hoùa Hausa ñaõ mai moät. Hoài Giaùo coù tính AÛ Raäp vaø ñaõ beùn reã laâu ñôøi, nhöng chính vì vaäy, nhieàu ngöôøi ñaõ maéc keït ôû giöõa. Ñuùng, hoï laø Hoài Giaùo, nhöng neàn vaên hoùa naèm ôû beân döôùi thì khoâng coøn nöõa, khoâng coù neàn vaên hoùa cho caùc giaù trò.
ÔÛ Yorubaland, phaåm giaù vaø söï soáng nhaân baûn ñöôïc coi laø thaùnh thieâng. Kitoâ Giaùo ñaõ tôùi röûa toäi cho noù. Khoâng ai thuyeát phuïc toâi tin raèng Kitoâ Giaùo tôùi chæ ñeå ñem laïi loøng toân kính söï soáng con ngöôøi. Loøng toân kính naøy ñaõ coù töø tröôùc. Coâ khoâng theå bình thaûn tieán haønh vieäc gieát moät ai ñoù. Coù raát nhieàu chaâm ngoân cho thaáy söï khoân ngoan cuûa ngöôøi Yoruba. Hoï quen noùi: ngöôi khoâng ñöôïc ñaùnh nhau cho tôùi cheát. Khi ñaùnh nhau, baát ñoàng hay tranh chaáp, ngöôi khoâng ñöôïc tieáp tuïc cho tôùi cheát, vì ngöôi khoâng bao giôø bieát chuyeän gì seõ xaåy ra vaøo ngaøy mai, vaø ngöôi caàn tôùi ai.
Toâi nghó raèng vieäc thieáu cô sôû vaên hoùa, vieäc cai trò toài teä trong quaù khöù, vieäc phaù huûy caùc tieàn ñeà cai trò daân chuû, vaø vieäc haøng trieäu ngöôøi treû bò boû rôi ngoaøi ñöôøng phoá, khoâng moät chuùt hy voïng, khoâng moät chuùt khaû naêng, ñaõ chuaån bò maûnh ñaát toát cho Boko Haram. Noù laø choã cho nhieàu ngöôøi baùm vaøo.
Khi Boko Haram môùi noåi daäy naêm 2009, ngöôøi ta raát deã moâ taû noù, duø töø xa. Nay, noù ñaõ qui tuï nhieàu löïc löôïng khaùc döôùi caây duø Boko Haram. Ñuùng theá, chính toång thoáng Nigeria, maáy thaùng tröôùc ñaây, töøng cho raèng hieän nay coù nhieàu loaïi Boko Haram khaùc nhau: kinh teá, toân giaùo, xaõ hoäi. OÂng cuõng thöøa nhaän raèng ngay trong chính phuû cuûa oâng, cuõng coù ngöôøi coù thieän caûm vôùi Boko Haram. Thaønh thöû noù trôû thaønh chieác duø lôùn cho baát cöù ai baát maõn hay muoán phaù hoaïi caáu truùc tinh thaàn cuûa Nigeria.
- Theo nhaän ñònh cuûa Ñöùc Cha, ta coù theå ñaùnh baïi Boko Haram caùch naøo?
Vaán ñeà naøy khaù khoù. Chuùng toâi ñaõ ñi tôùi choã ñoàng yù vôùi nhau raèng chính phuû Nigeria khoâng ñuû söùc laøm vieäc naøy. Ñaây laø moät trong nhöõng lyù do taïi sao chính phuû toû ra baát caàn. Hai nghìn ngöôøi ñaõ thieät maïng. Thaønh thöû muoán gì ñaây, neáu khoâng theå laøm gì ñöôïc. Taïi sao coøn laøm aàm ó leân laøm gì? Ñaây chæ laø vaán ñeà thaùi ñoä. Nhieàu ngöôøi ñang maát maïng, nhieàu binh só Nigeria ñang maát maïng.
Caùch nay khoâng laâu, toâi coù cung caáp cho Ñaøi Phaùt Thanh Vatican moät baøi phaân tích, trong ñoù toâi ñaët ra hai caâu hoûi: coù ñuùng söï thöïc laø khoâng ai ôû ngoaøi kia coù theå nhaän dieän taát caû tieàn baïc cuûa Boko Haram töø ñaâu maø coù hay khoâng? Coù ñuùng söï thöïc laø khoâng ai ôû Taây Phöông coù khaû naêng chaën ñöùng nguoàn taøi trôï cho Boko Haram hay khoâng? Toâi nghó coù moät söï ñoàng loaõ naøo ñoù ôû Taây Phöông ñoái vôùi nhöõng gì ñang dieãn ra.
Truy nguyeân ra, toâi thaáy taát caû laø do nghò trình kieåm soaùt daân soá. Lyù thuyeát cuûa toâi laø vaäy. Baát cöù ñieàu gì coù theå giaûm daân soá. Veà vieäc noå buøng daân soá taïi Phi Chaâu, ñang coù nhöõng tieáng chuoâng caûnh baùo voâ traät töï. Vaø baát cöù ñieàu gì coù theå giaûm thieåu hay giôùi haïn ñöôïc ñaø gia taêng daân soá taïi Phi Chaâu ñeàu ñöôïc heát loøng hoan nghinh.
Thöïc vaäy, gaàn ñaây toâi ñöôïc baùo ñoäng khi nghe Hillary Clinton, luùc coøn laø ngoaïi tröôûng, noùi raèng chính phuû Hoa Kyø cam keát laøm baát cöù ñieàu gì coù theå ñeå ñaåy maïnh nghò trình kieåm soaùt daân soá. Hoa Kyø thöïc söï tuyeân boá raèng hoï chæ giuùp Nigeria ñöông ñaàu vôùi Boko Haram neáu nöôùc naøy chòu thay ñoåi caùc luaät leä lieân quan tôùi ñoàng tính luyeán aùi, keá hoaïch hoùa gia ñình, vaø kieåm soaùt sinh ñeû. Ñieàu heát söùc roõ raøng laø chuû nghóa ñeá quoác veà vaên hoùa quaû ñang hieän höõu. Thöïc theá, theo toâi, Phi Chaâu chòu ñau khoå nhieàu vì chuû nghóa ñeá quoác vaên hoùa ñang laøm soùi moøn caùc giaù trò vaên hoùa cuûa chuùng toâi.
Theo toâi, ñoù laø hình toäi. Vì neáu Taây Phöông huyeânh hoang mình daán thaân cho töï do nhaân baûn, thì hoï haõy chöùng toû thöïc söï hoï muoán theá ñi. Neáu coù nhöõng giaù trò ñöôïc Taây Phöông quùy troïng, thì hoï ñöøng neân aùp ñaët chuùng leân Phi Chaâu. Ñaây laø moät phaàn cuûa töï do nhaân baûn. Vaø, ít nhaát, Phi Chaâu cuõng coù theå ñöùng leân vaø tuyeân boá: "Ñaây laø caùc giaù trò ñöôïc chuùng toâi quùy troïng vaø laø nhöõng giaù trò chuùng toâi muoán duy trì". Neáu Taây Phöông quùy troïng töï do cho ngöôøi ñoàng tính vaø caùc cuoäc keát hôïp ñoàng tính cuõng nhö vieäc phaù thai vaø ngöøa thai, thì hoï phaûi giaû thieát ngöôøi Phi Chaâu khoâng coù khuynh höôùng ñoái vôùi nhöõng ñieàu ñoù. Ñoái vôùi ngöôøi Phi Chaâu, söï soáng laø ñieàu thaùnh thieâng. Theá giôùi ñang chöùng kieán haøng traêm ngöôøi cheát ôû Nigeria moãi ngaøy maø vaãn coù theå ngoaûnh maët laøm ngô: ñieàu naøy cho thaáy caùi maø chuùng toâi vaãn goïi laø neàn Vaên Minh Taây Phöông quaû ñang beänh hoaïn. Nhöõng ñieàu hoï noùi veà nhaân phaåm vaø nhaân quyeàn chæ laø giaû hình. Ngöôøi ta caøng ngaøy caøng ít loøng kính troïng ñoái vôùi tính thaùnh thieâng cuûa söï soáng. Vaø taát caû nhöõng ñieàu naøy ñang bò aùp ñaët leân Phi Chaâu, baèng baát cöù giaù naøo: chuùng toâi cho raèng ñieàu naøy heát söùc voâ luaân vaø baát coâng nöõa#
Traû lôøi caâu hoûi ñieàu gì ngaên caûn Boko Haram khoâng naém ñöôïc chính quyeàn ôû Nigeria. Ñöùc Cha Badejo cho raèng: nhôø Taây Nigeria raát vöõng do daân chuùng ñöôïc giaùo duïc, soáng chung hoøa bình. Vaû laïi, taïi nhieàu vuøng khaùc, vaãn coøn moät hình thöùc cai trò vaø ñöôïc an toaøn. Moät soá tieåu bang cuûa Nigeria trôû neân an toaøn hôn tröôùc, nhôø chính quyeàn ôû ñaây, thuoäc phe ñoái laäp, coù moät phöông thöùc khaù hôn phöông thöùc cuûa chính phuû. Hôn nöõa, laõnh thoå do Boko Haram chieám ñöôïc tuy khaù roäng, nhöng so vôùi toaøn quoác, vaãn coøn raát nhoû...
Veà vieäc Taây Phöông coù theå giuùp ñöôïc gì, Ñöùc Cha Badejo noùi raèng: hoï coù theå giuùp veà phöông dieän baùc aùi, cung caáp taøi nguyeân, phöông tieän söùc khoûe. Veà vieäc ngaên chaën caùc hoaït ñoäng saùt nhaân cuûa Boko Haram, Ñöùc Cha Badejo cho raèng khoâng coù tieán boä, moät phaàn do Taây Phöông khoâng löu yù tôùi Nigeria ñuû. Ngaøi baûo, chæ coù maáy ngöôøi cheát taïi Paris do khuûng boá Hoài Giaùo gaây ra ñaõ laøm ruùng ñoäng caû theá giôùi, vaäy maø haøng chuïc nghìn ngöôøi cheát vì khuûng boá taïi Nigeria, thì khoâng ai xuùc ñoäng heát. Ngaøi hoûi: Taïi sao löu yù tôùi Phaùp maø laïi khoâng löu yù tôùi Nigeria? Ngaøi baûo: quaû coù söï ñoàng loaõ...
- Ñöôïc hoûi theâm veà taân chuû nghóa ñeá quoác vaên hoùa song song vôùi kieåu noùi "thöïc daân hoùa ñaày tính yù thöùc heä"cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ nhaân dòp toâng du Phi Luaät Taân, Ñöùc Cha Badejo cho hay:
Toâi muoán noùi raèng heä thoáng giaù trò cuûa Phi Chaâu xem ra coù khaùc vôùi heä thoáng giaù trò hieän nay cuûa Taây Phöông. Ngöôøi Phi Chaâu noùi tôùi tính thaùnh thieâng cuûa söï soáng. ÔÛ Taây Phöông, ngöôøi ta quaù nhaán maïnh tôùi phaåm chaát cuûa söï soáng. Ñoù laø lyù do khieán ngöôøi Phi Chaâu cho raèng ñöùa con laø traân chaâu ngoïc baûo duø ñöùa con naøy phaûi traûi nghieäm nhieàu khoù khaên ñeå lôùn leân. ÔÛ Taây Phöông, neáu ñöùa con khoâng theå coù ñöôïc ñieàu toát nhaát ôû treân ñôøi, thì noù khoâng neân soáng. Ñaáy khoâng phaûi laø theá giôùi quan cuûa Phi Chaâu.
Theá giôùi quan Phi Chaâu laø moïi söï soáng ñeàu thaùnh thieâng, höõu ích vaø laø moät traân chaâu baûo ngoïc caû. Vì ngöôøi Phi Chaâu coi hoâm nay thaáp giaù hôn ngaøy mai. Coâ khoâng bao giôø bieát ñieàu gì seõ xaåy ra ngaøy mai, nhöng luoân coù hy voïng. Vaø döïa treân theá giôùi quan ñoù, toaøn boä phong traøo nhaân danh keá hoaïch hoùa gia ñình laø thuùc ñaåy ñieàu Ñöùc Giaùo Hoaøng goïi laø "neàn vaên hoùa söï soáng", nghóa laø, ngöøa thai, phaù thai vaø taát caû nhöõng gì giôùi haïn söï hieän höõu cuûa con ngöôøi ñeàu tôûm gôùm ñoái vôùi ngöôøi Phi Chaâu, vaø ngöôøi Phi Chaâu trung bình ôû ngoaøi ñöôøng phoá thaåy ñeàu choáng ñoái chuùng...
Coâ haún bieát Uganda, nöôùc maø chính phuû cuûa hoï tröôùc ñaây ñaõ thoâng qua luaät leä choáng ñoàng tính luyeán aùi, vì ñaây khoâng thuoäc neàn vaên hoùa cuûa hoï. Nhöng cuoái cuøng, hoï buoäc phaûi thay ñoåi ñaïo luaät ñoù ñeå ñöôïc höôûng moät khoaûn vieän trôï cuûa Hoa Kyø.
Ñaáy, xin cho toâi phaùt bieåu nhö theá naøy: theá giôùi Taây Phöông cho raèng moïi quyeàn ñeàu laø nhaân quyeàn, vaø moïi taùc phong phaûi coù vò theá cuûa moät nhaân quyeàn. Chuùng toâi baûo nhö theá khoâng ñuùng. Khoâng phaûi moïi taùc phong cuûa con ngöôøi ñeàu coù vò theá cuûa moät nhaân quyeàn. Coù nhöõng nhaân quyeàn vaø coù nhöõng taùc phong cuûa con ngöôøi. Nhöng khoâng phaûi taùc phong nhaân baûn naøo cuõng coù vò theá ñoù. Ngöôøi Phi Chaâu tin nhö theá vì hoï luoân khôûi ñi töø höõu theå cao hôn. Thieân Chuùa luoân coù ñoù vaø coù moät choã ñöùng trong ñôøi soáng cuûa ngöôøi Phi Chaâu.
ÔÛ Taây Phöông, ngöôïc laïi, vì baát cöù lyù do naøo, hoï cuõng khoâng thaáy caàn coù Thieân Chuùa nöõa. Moïi söï ñeàu xuoâng xeû: soáng toát vaø coâ coù theå giaûi thích moïi söï. Ngöôøi Phi Chaâu baùc boû vieäc hoï coù khaû naêng giaûi thích moïi söï.
Toâi nghó ôû Taây Phöông, ngöôøi ta phoùng ñaïi caùi hieåu cuûa hoï veà töï do nhaân baûn. Töï do voâ giôùi haïn, caù nhaân ñöôïc hoaøn toaøn töï do. Nhöng hoaøn toaøn töï do laø trôû neân phoùng tuùng. Vaø ngöôøi Phi Chaâu khoâng nhìn theá giôùi nhö theá. Hoï tin raèng ñôøi hoï laø moät aân ban, vaø nieàm tin naøy raát höõu ích cho Phi Chaâu. Ñoù laø lyù do taïi sao chuùng toâi vaãn coøn yù thöùc maïnh veà gia ñình. Ñoù laø lyù do taïi sao chuùng toâi vaãn coøn yù thöùc maïnh veà nhaân loaïi. Gia ñình coâ khoâng chaám döùt vôùi con caùi cuûa cha coâ hay con caùi cuûa meï coâ, nhöng noù traûi daøi qua ngöôøi khaùc coù tình maùu muû vôùi coâ. Vaø ñieàu naøy raát giuùp ích cho Phi Chaâu. Thaønh thöû coù moät caùi hieåu quaù phoùng ñaïi veà töï do voâ traùch nhieäm, coù theå ñaõ phaùt khôûi töø tuyeân ngoân nhaân quyeàn cuûa Lieân Hieäp Quoác. Nay coøn coù tuyeân ngoân nhaân quyeàn cuûa con nít, nhöng toâi chöa thaáy moät tuyeân ngoân naøo veà traùch nhieäm caû. Thaønh thöû ñaây laø moät theá giôùi quan hoaøn toaøn khaùc, vaø theo toâi, noù ñaõ khuyeán khích chuû nghóa caù nhaân, chuû nghóa töông ñoái, chuû nghóa duy vaät, chuû nghóa tieâu thuï ôû Taây Phöông, voán coù giaù trò raát giôùi haïn ôû Phi Chaâu.
Theo toâi, neáu nhöõng ngöôøi thuoäc caùc nhoùm vaän ñoäng khaùc nhau treân theá giôùi ngaøy nay muoán chuû tröông raèng phaûi daønh cho moïi loaïi taùc phong vò theá moät nhaân quyeàn, thì hoï neân nhôù raèng neáu toâi khoâng tin nhö theá, toâi cuõng coù quyeàn phaùt bieåu chöù. Taïi sao ai cuõng coù quyeàn aùp ñaët theá giôùi quan khaùc leân toâi. Theo toâi, vieäc ñoù heát söùc voâ luaân.
- Ñöôïc hoûi veà vieäc so saùnh phong traøo tranh ñaáu quyeàn ñoàng tính vôùi phong traøo daân quyeàn cuûa ngöôøi Myõ Da Ñen thaäp nieân 1960, Ñöùc Cha Badejo traû lôøi:
Ngöôøi Da Ñen tranh ñaáu vì hoï muoán ñöôïc nhìn nhaän laø ngöôøi. Coøn ngöôøi ñoàng tính tranh ñaáu ñeå taùc phong cuûa hoï ñöôïc nhìn nhaän laø moät nhaân quyeàn. Ñaâu phaûi treân cuøng moät bình dieän, khoâng heà cuøng moät bình dieän.
Ngöôøi da ñen tranh ñaáu ñeå ñöôïc hieän höõu nhö ngöôøi ñoái taùc da traéng. Ñoù laø nhaân quyeàn. Coøn ngöôøi daán thaân vaøo caùc moái lieân heä khoâng coù tính sinh saûn, ñaâu phaûi cuøng moät chuyeän. Ñaây laø vaán ñeà taùc phong, nhöõng taùc phong töøng ñöôïc chöùng minh, caû veà phöông dieän khoa hoïc nöõa, laø coù theå thay ñoåi ñöôïc, nhöõng taùc phong töøng ñöôïc chöùng minh caû treân bình dieän khoa hoïc laø beänh lyù. Coøn laø ngöôøi da ñen ñaâu phaûi chuyeän beänh lyù. Toâi khoâng theå thay ñoåi ñeå trôû thaønh ngöôøi da traéng.
- Quay qua Thöôïng Hoäi Ñoàng veà gia ñình, ñieàu gì quan troïng ñoái vôùi caùc giaùm muïc Phi Chaâu? Vaø caùc ngaøi öu tö ra sao ñoái vôùi caùc möu toan nhaèm thay ñoåi thöïc haønh muïc vuï trong caùc vaán ñeà gaây tranh caõi nhö ly dò vaø taùi hoân, ñoàng tính luyeán aùi, soáng chung...
Tröôùc ñaây toâi coù noùi raèng coù moät soá giaù trò ôû Phi Chaâu maø toâi tin Kitoâ Giaùo chæ tôùi ñeå röûa toäi cho. Söï soáng luoân laø ñieàu thaùnh thieâng. Gia ñình luoân ñöôïc toân troïng, tröôùc khi Kitoâ Giaùo tôùi ñaây. Veà Thöôïng Hoäi Ñoàng veà gia ñình, chuùng toâi coi ñaây laø moät cô hoäi ñeå chaën ñöùng laøn soùng caùc giaù trò phaûn gia ñình voán phaùt xuaát töø Taây Phöông vaø thoaùt khoûi ñieàu töï goïi laø "neàn vaên minh hieän ñaïi" vaø thoaùt khoûi caùc phöông tieän truyeàn thoâng. Caùc phöông tieän truyeàn thoâng voán laø keû ñoàng loaõ ñaày theá löïc trong vaán ñeà naøy.
Trong Thöôïng Hoäi Ñoàng vöøa qua, ñieàu Phi Chaâu muoán nhaán maïnh laø khaû naêng ñeå chuùng toâi noùi leân caùc öu tö cuûa mình. Caùc öu tö cuûa chuùng toâi khoâng phaûi laø caùc öu tö cuûa Taây Phöông. Nhöng Phi Chaâu khoâng noùi raèng Taây Phöông khoâng neân noùi leân caùc öu tö cuûa hoï.
Caøng ngaøy nhieàu ngöôøi Phi Chaâu caøng baét ñaàu leân tieáng cho chính hoï vaø cöôõng laïi thaùi ñoä toång quaùt trong quaù khöù laø ngöôøi Phi Chaâu ít nghó tôùi chính mình, khoâng bieát ñieàu gì toát cho mình.
Ñieàu Phi Chaâu muoán laø: ñöôïc daønh cho cô hoäi ñeå vöøa laø ngöôøi Phi Chaâu vöøa laø ngöôøi Kitoâ höõu, vöøa laø ngöôøi Phi Chaâu vöøa laø ngöôøi Coâng Giaùo. ÔÛ Phi Chaâu, caùc vaán ñeà gia ñình vaø hoân nhaân laø caùc vaán ñeà lieân quan tôùi ña theâ, lieân quan tôùi nhöõng cuoäc hoân nhaân chöa tôùi tuoåi, lieân quan tôùi vieäc naêng löïc hoùa phuï nöõ vaø caùc vaán ñeà khieán chuùng toâi quan taâm veà maàu da.
Chuùng toâi muoán nhöõng vaán ñeà treân trôû thaønh moät phaàn trong caùc vaán ñeà lieân quan tôùi Giaùo Hoäi. Neáu Taây Phöông öu tö tôùi ngöôøi ly dò vaø taùi hoân, thì ñieàu aáy toát thoâi. Nhöng chuùng toâi phaûi bao goàm caùc vaán ñeà khieán Phi Chaâu öu tö vaø öu tö naøy cuõng laø öu tö cuûa caùc nôi khaùc treân theá giôùi. Ñoù laø yù nghóa cuûa moät Thöôïng Hoäi Ñoàng: chuùng ta ñem caùc öu tö vaø caùc öu ñieåm cuûa chuùng ta laïi vôùi nhau.
- Giaùo Hoäi taïi Phi Chaâu coù theå cung hieán ñieàu gì cho Giaùo Hoäi Hoaøn Vuõ maø Taây Phöông khoâng theå cung hieán hay seõ khoâng cung hieán?
Chuùng toâi nghó raèng Phi Chaâu coù khaû naêng nhaéc theá giôùi nhôù tôùi nhöõng ñieàu heát söùc coát yeáu: nhaân tính ta, tính thaùnh thieâng cuûa söï soáng con ngöôøi, veû ñeïp cuûa gia ñình, veû ñeïp cuûa vieäc chaáp nhaän con caùi nhö moät aân ban cuûa Thieân Chuùa, chöù khoâng nhö moät gaùnh naëng. Ñoái vôùi nhieàu ngöôøi ôû Taây Phöông, con caùi ñaõ trôû thaønh moät gaùnh naëng.
Phi chaâu baùc boû neàn vaên hoùa caù nhaân chuû nghóa, ích kyû, chæ nghó tôùi phaåm chaát cuûa ñôøi soáng, chöù khoâng nghó tôùi tính thaùnh thieâng cuûa noù. Vaø Phi Chaâu baùc boû thöù vaên hoùa chæ noùi tôùi töï do chöù khoâng noùi tôùi traùch nhieäm. Chuùng toâi baùc boû loaïi giaùo duïc tính duïc kieåu Taây Phöông hieän ñang raát thònh haønh chæ nhaém taán coâng treû em, chæ nhaèm "giaûi phoùng" chuùng vaø ñem laïi quyeàn "löïa choïn" trong caùc taùc phong tính duïc cuûa rieâng chuùng. Ñieàu aáy ñang dieãn ra. Coù nhöõng cô quan cuûa Lieân Hieäp Quoác ñoan höùa seõ giuùp treû em thoaùt khoûi aûnh höôûng cuûa cha meï vaø caùc toå chöùc toân giaùo. Nhöõng treû em chæ môùi 5, 6 tuoåi. Taïi sao caùc treû em aáy vaø caû ngöôøi treû nöõa caàn phaûi bieát veà keá hoaïch hoùa gia ñình? Chuùng ñaõ coù gia ñình ñaâu. Chuùng keá hoaïch hoùa caùi gì?...
- Veà caâu hoûi lieân quan tôùi lôøi phaùt bieåu tröôùc ñaây cuûa Ñöùc Hoàng Y Kasper raèng ngöôøi Phi chaâu khoâng neân baûo ta phaûi laøm gì, Ñöùc Cha Badejo cho hay:
Toâi nghó nhaän ñònh cuûa Ñöùc Hoàng Y Kasper nghe coù veû ngaïo maïn. Ngaøi coù theå noùi cho nöôùc ngaøi. Vaø ngöôøi Phi Chaâu cuõng neân noùi cho nöôùc mình. Toâi nhôù vò Chuû Tòch cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Nigeria ñaõ maïnh meõ noùi veà caùc vaán ñeà gia ñình roài. Caùc thöôïng hoäi ñoàng ñöôïc nhaèm cho vieäc ñem moïi nieàm tin vaø yù kieán khaùc nhau leân baøn (moå xeû)...
Ngaøi cho bieát theâm:
Toâi laø moät giaùm muïc Phi Chaâu, vaø toâi coù theå noùi vôùi coâ raèng neáu toâi tôùi Thöôïng Hoäi Ñoàng, toâi seõ uûng hoä nhöõng gì Giaùo Hoäi luoân giaûng daïy. Ñoàng tính luyeán aùi laø moät xaùo troän. Ngöôøi ñoàng tính vaãn laø con caùi Thieân Chuùa. Hoï coù quyeàn ñöôïc toân troïng. Hoï coù quyeàn ñöôïc caûm thöông. Hoï coù quyeàn ñöôïc chaáp nhaän nhö nhöõng con ngöôøi nhaân baûn. Nhöng vaãn coù yeáu toá phaân bieät giöõa nhaân quyeàn vaø taùc phong nhaân baûn. Toâi khoâng phaûi chaáp nhaän taùc phong tính duïc, gioáng nhö toâi khoâng phaûi chaáp nhaän vieäc ghieàn ma tuùy, aên troäm, vaø khuûng boá. Nhöng toâi chaáp nhaän con ngöôøi nhaân baûn vaø toâi nghó ñoù laø ñöôøng ranh cuoái cuøng.
Vuõ Van An