Caùc ñoùng goùp cuûa Toøa Thaùnh
trong dieãn trình bình thöôøng hoùa
quan heä Myõ - Cuba
Caùc ñoùng goùp cuûa Toøa Thaùnh trong dieãn trình bình thöôøng hoùa quan heä Myõ - Cuba.
Roma (VietCatholic News 17-12-2014) - Vieäc bình thöôøng hoùa moái lieân heä Myõ Cuba chuû yeáu laø moät böôùc ngoaët ñoái vôùi hai quoác gia naøy, nhöng cuõng ñöôïc coi nhö moät chieán thaéng cuûa chính saùch hoøa dòu cuûa Toøa Thaùnh baét nguoàn ít nhaát töø thôøi Ñöùc Gioan Phaoloâ II.
Theo lòch söû, Cuba voán laø moät quoác gia Coâng Giaùo. Hieän nay, 60 phaàn traêm daân chuùng vaãn töï nhaän mình laø Coâng Giaùo vaø Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaãn laø ngöôøi cung caáp phaàn lôùn caùc dòch vuï xaõ hoäi vaø trôï giuùp nhaân ñaïo.
Döôùi cheá ñoä Fidel Castro, Ñaïo Coâng Giaùo chòu nhieàu hình thöùc baùch haïi vaø xaùch nhieãu. Thôøi ñaàu cheá ñoä Castro, khoaûng 3,500 linh muïc vaø nöõ tu Coâng Giaùo ñaõ bò toáng giam, saùt haïi hay phaùt vaõng. Chính Ñöùc Hoàng Y tieân khôûi cuûa Cuba, Manuel Arteaga y Betancourt, phaûi tî naïn chính trò taïi Toøa Ñaïi Söù AÙ Caên Ñình trong hai naêm 1961, 1962.
Sau ñoù, caùc cuoäc taán coâng giaûm daàn, nhöng Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaãn khoâng ñöôïc pheùp ñieàu haønh caùc tröôøng hoïc vaø giaûng daïy toân giaùo coâng khai.
Tín höõu giaùo daân tieáp tuïc bò kyø thò nôi sôû laøm neáu bieåu loä thaùi quaù caên tính toân giaùo cuûa mình. Hieän nay, caùc thaåm quyeàn Giaùo Hoäi vaãn ñang chôø ñöôïc hoaøn traû caùc taøi saûn bò tröng thu caùch nay 40 naêm.
Ñöùng tröôùc caùc thöïc teá treân, ñöôøng loái cuûa Vatican trong 40 naêm qua luoân naëng veà tieáp xuùc vaø töø töø ñöa Cuba trôû laïi coäng ñoàng caùc quoác gia, döïa vaøo lyù thuyeát cho raèng moät Cuba tieán veà phía giöõa seõ thaân thieän hôn vôùi toân giaùo.
Khi Ñöùc Gioan Phaoloâ II, moät ngöôøi noåi tieáng choáng Coäng, thaêm Cuba naêm 1998, nhieàu ngöôøi cho raèng ngaøi seõ laëp laïi nhöõng ñuïng chaïm quen thuoäc luùc gôïi höùng cho Phong Traøo Ñoaøn Keát taïi Ba Lan trong caùc thaäp nieân 1970 vaø 1980.
Nhöng ngaøi ñaõ khoâng laøm nhö theá, maø choïn thaân thieän hôn laø ñoái ñaàu qua vieäc cuøng xuaát hieän coâng khai vôùi Castro nhieàu laàn vaø veõ ra nhieàu hình aûnh ñoái thoaïi thaân höõu.
Tuy coâng khai keâu goïi cho coù nhieàu töï do phaùt bieåu vaø laäp hoäi hôn, nhöng xeùt chung, ngaøi coi Fidel Castro nhö moät quoác tröôûng chöù khoâng phaûi moät teân voâ laïi. Ngöôïc laïi, Castro ñaõ maëc boä compleâ ñeå tieáp ñoùn ngaøi, chöù khoâng maëc boä aùo traän nhö thöôøng leä, vaø sau khi ngaøi rôøi Cuba khoâng laâu, oâng ta phuïc hoài ngaøy Giaùng Sinh thaønh ngaøy nghæ cuûa caû nöôùc trôû laïi.
Ñöùc Giaùo Hoaøng göûi ñieän caùm ôn Castro, khieán nhieàu ngöôøi choáng Coäng giaän döõ.
Naêm naêm sau, Ñöùc Hoàng Y Crescenzio Sepe, Toång Tröôûng Truyeàn Baù Phuùc AÂm, tôùi Cuba ñeå möøng vieäc môû cöûa laïi moät nöõ tu vieän cuûa Doøng Brigit. Nhieàu ngöôøi Coâng Giaùo baûo thuû chæ trích cuoäc vieáng thaêm naøy, coi noù chaúng qua chæ laø moät caùch ñaùnh boùng cheá ñoä Castro. Nhöng caùc vieân chöùc cuûa Toøa Thaùnh thì nhaán maïnh raèng cuoäc vieáng thaêm naøy laø moät phaàn trong chieán löôïc laâu daøi nhaèm laùi Cuba veà phía oân hoøa hôn.
Chính saùch hoøa dòu treân tieáp dieãn qua thôøi Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI. Khi ngaøi tôùi thaêm Cuba naêm 2012, Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI nhaát ñònh khoâng tieáp moät phaùi ñoaøn cuûa "Caùc Meänh Phuï AÙo Traéng", moät trong nhöõng nhoùm choáng Castro maïnh meõ nhaát ôû trong nöôùc. Ngaøi cuõng keát aùn vieäc caám vaän cuûa Myõ, cho raèng noù "ñaët gaùnh naëng baát coâng" leân nhaân daân Cuba.
Thaùi ñoä treân khieán TNS Marco Rubio cuûa Florida, moät ngöôøi Myõ goác Cuba vaø laø ngöôøi Coâng Giaùo, lo ngaïi raèng haøng giaùo phaåm Coâng Giaùo "muoán thöông thaûo moät khoâng gian haønh ñoäng, baèng caùch baèng loøng nhìn ñi choã khaùc" thay vì nhìn vaøo caùc toäi aùc cuûa cheá ñoä.
Tôø The National Review, moät tôø baùo baûo thuû xöa nay voán uûng hoä ngoâi vò giaùo hoaøng, coøn ñaêng lôøi haêm doïa nhaèm chæ trích Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI vaø Giaùo Hoäi ñòa phöông cho raèng khoâng chòu coâng khai uûng hoä ngöôøi baát ñoàng Cuba. Moät ngöôøi phuï traùch tôø Miami Herald maïnh hôn, noùi thaúng: "Haøng giaùo phaåm cuûa Giaùo Hoäi Cuba seõ ñi vaøo lòch söû nhö laø nhöõng ngöôøi veà phe vôùi nhöõng teân aùp böùc chöù khoâng veà phe ngöôøi bò aùp böùc".
Tuy nhieân, khoâng lôøi chæ trích naøo ñaõ laøm caùc nhaø ngoaïi giao Vatican chuøn böôùc. Hoï cöông quyeát giöõ caùc ñöôøng ñoái thoaïi vôùi Cuba roäng môû, nhaát laø trong luùc nöôùc naøy ñang chuaån bò böôùc vaøo thôøi haäu Castro.
Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ coù gaëp Berta Sole, laõnh tuï cuûa "Caùc Meänh Phuï AÙo Traéng" cuûa Cuba vaøo cuoái buoåi yeát kieán chung hoài thaùng 3 naêm 2013 vaø göûi lôøi chuùc laønh cho caû nhoùm. Luùc aáy, caùc löïc löôïng choáng Castro hy voïng raèng ñaây laø daáu hieäu cuûa moät thay ñoåi ñöôøng höôùng döôùi quyeàn cai trò cuûa vò giaùo hoaøng Chaâu Myõ La Tinh ñaàu tieân.
Nhöng treân thöïc teá, Ñöùc Phanxicoâ phaàn lôùn vaãn tieáp tuïc chính saùch chính thöùc laø noùi chuyeän vôùi Cuba, moät phöông thöùc giuùp ñònh vò Vatican nhö ngöôøi moâi giôùi ñaùng tin trong cuoäc thöông thaûo qua laïi giöõa Hoa Thònh Ñoán vaø Cuba.
Muøa Thu vöøa qua, Ñöùc Phanxicoâ vieát cho OÂng Obama moät laù thö rieâng vaø vieát cho Raul Castro moät laù thö khaùc, nhöõng laù thö maø ngöôøi ta tin ñaõ goùp phaàn raát lôùn vaøo vieäc phaù tan baêng giaù giöõa hai keû cöïu thuø.
Moät vieân chöùc cao caáp cuûa Toøa Thaùnh vöøa xaùc nhaän raèng chính phuû Obama vaø Toøa Thaùnh ñaõ cuøng nhau laøm vieäc hôn moät naêm qua ñeå chaám döùt nhieàu thaäp nieân haän thuø vaø taùi laäp bang giao giöõa Myõ vaø Cuba.
Sau 18 thaùng thöông thaûo bí maät phaàn lôùn do Gia Naõ Ñaïi moâi giôùi vaø ñöôïc söï khuyeán khích cuûa Ñöùc Phanxicoâ, Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ toå chöùc phieân hoïp cuoái cuøng hoài thaùng Möôøi naêm 2014 taïi Vatican giöõa caùc vieân chöùc Myõ vaø Cuba. Thoûa hieäp sau cuøng ñaõ ñaït ñöôïc nhôø cuoäc ñieän ñaøm giöõa Obama vaø Castro hoâm thöù Ba 16 thaùng 12 naêm 2014.
Trong lôøi coâng boá veà moái töông quan ngoaïi giao môùi, Toång Thoáng Obama caùm ôn Ñöùc Phanxicoâ veà vai troø cuûa ngaøi trong dieãn trình bình thöôøng hoùa naøy, oâng noùi: "ñieån hình tinh thaàn cuûa ngaøi cho ta thaáy taàm quan troïng cuûa vieäc theo ñuoåi theá giôùi nhö noù phaûi laø, chöù khoâng chòu baèng loøng vôùi moät theá giôùi nhö noù hieän laø".
Moät laàn nöõa, TNS Marco Rubio laïi leân tieáng chæ trích caû Toång Thoáng Obama laãn Ñöùc Phanxicoâ. OÂng baûo "Toâi muoán yeâu caàu Ñöùc Thaùnh Cha uûng hoä chính nghóa töï do vaø daân chuû, moät chính nghóa raát quan yeáu ñoái moät daân toäc töï do, moät daân toäc thöïc söï töï do. Toâi nghó nhaân daân Cuba ñaùng ñöôïc höôûng nhöõng cô may coù daân chuû nhö nhaân daân AÙ Caên Ñình nôi ngaøi phaùt xuaát; nhö nhaân daân YÙ Ñaïi Lôïi, nôi ngaøi ñang soáng".
Nhöng nhaø laõnh ñaïo Coâng Giaùo taïi Miami, nôi taäp trung soá daân Cuba löu vong ñoâng nhaát, thì heát lôøi ca ngôïi söï can thieäp cuûa Ñöùc Phanxicoâ. Thöïc vaäy, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Thomas Wenski tuyeân boá raèng "Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ laøm ñieàu caùc vò giaùo hoaøng giaû thieát phaûi laøm: xaây caàu vaø coå vuõ hoøa bình. Ngaøi haønh ñoäng gioáng vò ngaøi mang teân: Thaùnh Phanxicoâ Assidi". Tuy nhieân Ñöùc Toång Giaùm Muïc thöøa nhaän noãi ñau cuûa ngöôøi Cuba löu vong: "Noãi ñau cuûa hoï coù thöïc, hoï töøng chòu ñau khoå thöïc söï, nhaát laø ôû nhöõng naêm ñaàu caùch maïng, bò xæ nhuïc lôùn lao, vaø thöôøng bò tuø toäi hoaëc töû vong".
Nhöng ngaøi vaãn cho vieäc can thieäp cuûa Toøa Thaùnh laø hôïp lyù: "Duø sao, chính saùch ñoái ñaàu vaø coâ laäp suoát 50 naêm qua ñaõ khoâng ñem laïi vieäc thay ñoåi cheá ñoä, neân ta buoäc phaûi xeùt xem lieäu chính saùch tieáp xuùc coù daãn tôùi nhöõng thay ñoåi tích cöïc hay khoâng khieán ngöôøi Cuba ôû beân naøy hay beân kia eo bieån Florida haøi loøng".
Trong moät tuyeân boá cuûa Phuû Quoác Khanh, Toøa Thaùnh cho hay "seõ tieáp tuïc baûo ñaûm söï hoã trôï cuûa mình ñoái vôùi caùc saùng kieán maø hai beân seõ ñöa ra ñeå taêng cöôøng caùc moái lieân heä song phöông vaø coå vuõ phuùc lôïi cuûa nhaân daân hai nöôùc".
Caùc tôø New York Times vaø New York Post, trong baûn tin ngaøy 17 thaùng Möôøi Hai naêm 2014, ñeàu ñoàng thanh ca ngôïi vai troø cuûa Ñöùc Phanxicoâ trong vieäc phaù vôõ beá taéc ngoaïi giao giöõa Myõ vaø Cuba: "Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ, vò giaùo hoaøng ñaàu tieân töø Chaâu Myõ La Tinh, ñaõ ñoùng vai troø sinh töû trong vieäc giöông cao caønh oâliu giöõa Hoa Kyø vaø Cuba".
Vuõ Vaên An