Ngaøy caùc beänh nhaân Parkinson Italia
Ngaøy caùc beänh nhaân Parkinson Italia.
Roma (RG 29-11-2014; Vat. 7-12-2014) - Ngaøy 29 thaùng 11 naêm 2014 laø Ngaøy caùc beänh nhaân Parkinson Italia. Parkinson hay run raåy laø beänh heä thoáng trung taâm naõo boä bò suy thoaùi. Hieän nay taïi Italia coù 300,000 beänh nhaân. Nhöng treân toaøn theá giôùi soá ngöôøi bò beänh Parkinson leân tôùi hôn 4.1 trieäu. Vaø theo öôùc tính cuûa caùc nhaø nghieân cöùu ñoäc laäp cho tôùi naêm 2030 soá ngöôøi bò beänh Parkinson seõ leân tôùi 8.7 trieäu. Moät nöôùc nhoû nhö Thuy só cuõng coù 15,000 ngöôøi bò beänh Parkinson. Moät phaàn traêm beänh nhaân hôn 70 tuoåi vaø 3% hôn 80 tuoåi. Nhöng coù tôùi 20% ôû tuoåi döôùi 60 vaø soá beänh nhaân nam nöõ ít nhieàu baèng nhau. Beänh Parikinson khoâng laây vaø cuõng khoâng phaûi laø moät beänh gia truyeàn. Cuõng coù tröôøng huïp gia truyeàn, nhöng raát hoïa hieám. Tuoåi thoï cuûa ngöôøi bò beänh Parkinson cuõng baèng tuoåi thoï cuûa nhöõng ngöôøi laønh maïnh.
Beänh naøy ñaõ ñöôïc baùc só ngöôøi Anh James Parkinson nghieân cöùu vaø mieâu taû trong taùc phaåm töïa ñeà "Khaûo luaän veà beänh run raåy teâ lieât" (An Essay on the Shaking Palsy) phaùt haønh naêm 1817 khieán cho oâng noåi tieáng treân theá giôùi; vaø baùc só Jean-Martin Charcot ñaõ laáy teân oâng ñeå ñaët cho beänh naøy.
Baéc só James Parkinson sinh ngaøy 11 thaùng 4 naêm 1755 vaø qua ñôøi ngaøy 21 thaùng 12 naêm 1824, sau khi bò tai bieán maïch maùu naõo. Ñeå töôûng nieäm oâng "Ngaøy quoác teá caùc beänh nhaân Parkinson" ñöôïc cöû haønh haèng naêm vaøo ngaøy sinh cuûa oâng 11 thaùng 4. Baùc só Parkinson khoâng chæ laø baùc só giaûi phaãu, nhöng cuõng laø döôïc só, chuyeân vieân ñòa chaát hoïc, coå sinh vaät hoïc vaø chính trò gia hoaït ñoäng nöõa. Treân bình dieän chính trò oâng laø thaønh vieân cuûa nhieàu toå chöùc chuû tröông caûi caùch xaõ hoäi. OÂng keâu goïi cho daân ñöôïc ñaïi dieän trong quoác hoäi vaø cho ñaàu phieáu ñaïi ñoàng.
Ngaøy 21 thaùng 5 naêm 1783 oâng thaønh hoân vôùi Mary Dale vaø coù 8 ngöôøi con. Ít laâu sau oâng keá nghieäp thaân phuï haønh ngheà baùc só taïi Hoxton Square trong thuû ñoâ London. Giöõa caùc naêm 1799 vaø 1807 baùc só Parkinson ñaõ xuaát baûn nhieàu saùch, keå caû moät cuoán noùi veà beänh goutte, töùc beänh thoáng phong, do quùa nhieàu acide uric tích tuï trong cô theå. OÂng cuõng laø ngöôøi ñaõ vieát nhieàu veà beänh vôõ ruoät dö trong neàn vaên chöông y khoa Anh. Baùc só Parkinson chuù yù tôùi vieäc caûi thieän söùc khoûe toång quaùt cho daân. OÂng vieát raát nhieàu lyù thuyeát y khoa trình baày loøng haêng say ñoái vôùi söûc khoûe vaø trôï caáp xaõ hoäi cho daân, vaø tranh ñaáu cho vieäc che chôû ngöôøi beänh taâm thaàn cuõng nhö caùc baùc só cuûa hoï vaø gia ñình hoï. Naêm 1812 oâng saên soùc con trai oâng bò beänh ruoät dö, vaø laàn ñaàu tieân mieâu taû chöùng minh cho thaáy vieäc beå ruoät dö gaây töû vong cho beänh nhaân. Baùc só cuõng laø ngöôøi ñaàu tieân mieâu taû moät caùch coù heä thoáng 6 beänh nhaân coù caùc trieäu chöùng seõ mang teân oâng. Trong cuoán "Khaûo luaän veà beänh run raåy teâ lieät" oâng keå laïi beänh tình cuûa ba beänh nhaân cuûa oâng vaø ba ngöôøi khaùc maø oâng gaëp treân ñöôøng phoá, vaø goïi chöùng beänh naøy laø "beänh run raåy teâ lieät". OÂng phaân bieät caùc run raåy di chuyeån vôùi caùc chöùng run raåy khaùc. Saùu möôi naêm sau baùc só Jean-Martin Charcot goïi beänh run raåy laø "beänh Parkinson".
Nhö theá Parkinson laø beänh suy thoaùi töø töø cuûa caùc teá baøo thaàn kinh cuûa trung taâm naõo boä vaø nhaát laø caùc teá baøo trong naõo boä. Trong caùc naêm ñaàu noåi baät laø söï suy thoaùi cuûa caùc teá baøo thuoäc chaát ñen coù nhieäm vuï saûn xuaát chaát daãn truyeàn thaàn kinh "dopamina". Thieáu chaát naøy gaây ra haäu quûa laø caùc khoù khaên cuûa vieäc cöû ñoäng, thöôøng ñöôïc chöõa trò vôùi thuoác Levodopa. Tuy nhieân, ngöôøi ta cuõng nhaän ra caùi cheát cuûa caùc teá baøo thaàn kinh trong caùc vuøng khaùc cuûa naõo boä khoâng lieân quan gì tôùi vieäc saûn xuaát chaát "dopomina". Ñieàu naøy gaây ra moät loaït caùc trieäu chöùng nhö roái loaïn sinh döôõng, ñau nhöùc, roái loaïn giaác nguû, caùc trieäu chöùng taâm thaàn, vôùi thôøi gian qua ñi ngaøy caøng trôû neân traàm troïng. Cho tôùi nay caùc khaû naêng chöõa trò beänh Parkinson raát laø haïn heïp, neáu khoâng noùi laø y khoa chöa coù caùc thuoác chöõa trò höõu hieäu.
Tuy nhieân, lieäu phaùp suùc mieäng baèng daàu döøa ngaøy ba laàn vaø aên ngaøy ba muoãng canh daàu döøa cuûa baùc só Bruce Fife ñaõ giuùp moät soá beänh nhaân Parkinson bôùt run raåy tay chaân, ñaëc bieät laø khoûi beänh suy giaûm trí nhôù Alzheimer. Ñoù ñaõ laø tröôøng hôïp cuûa choàng baø baùc só Newport. Baø ñaõ vieát cuoán saùch töïa ñeà "Beänh maát trí nhôù sôùm - Caùi gì neáu coù moät chöõa trò" (Alzheimer's Disease - What if there's a cure), ghi laïi caùc tieán trieån cuûa choàng keå töø khi duøng daàu döøa.
Ngaøy nay vôùi caùc nghieân cöùu cuûa baùc só Norman Shealy vaø baùc só Mark Sircus, ngöôøi Brasil, chuùng ta bieát raèng taát caû moïi beänh ñeàu lieân quan tôùi vieäc thieáu huït khoaùng chaát Magnesium Chloride trong cô theå con ngöôøi. Nhöng caùc baùc só ít khaùm phaù ra, vì Magnesium chæ hieän höõu 1% trong maùu. Thaät ra sau oxy hay döôõng khí, Magnesium Chloride laø khoaùng chaát quan troïng nhaát caàn thieát cho söï oån ñònh ñieän töø cuûa töøng teá baøo trong cô theå con ngöôøi. Noù quan troïng hôn canxi, potassium hay sodium vaø ñieàu tieát caû ba khoaùng chaát naøy. Baùc só Sydney Baker cho bieát vieäc thieáu huït Magnesium coù theå aûnh höôûng ñeán haàu heát caùc cô phaän trong cô theå lieân quan tôùi xöông vaø cô baép, cuõng nhö caùc co thaét cuûa cô trôn, heä thaàn kinh trung öông vaø heä tim maïch. Lyù do laø vì Magnesium toái caàn thieát vaø quan troïng cho haøng traêm heä thoáng enzyme vaø caùc chöùc naêng lieân quan tôùi phaûn öùng trao ñoåi chaát trong teá baøo, cuõng nhö cho quùa trình toång hôïp chaát ñaïm protein, cho vieäc söû duïng caùc chaát beùo vaø tinh boät.
Vieäc thieáu huït Magnesium coù caùc daáu hieäu caûnh baùo trong giai ñoan ñaàu nhö: meät moûi theå chaát vaø tinh thaàn, cô döôùi maét co giaät thöôøng xuyeân, caêng thaúng ôû phaàn löng treân, vai vaø coå, nhöùc ñaàu, giöõ nöôùc trong kyø kinh nguyeät vaø ñau ngöïc. Bieåu hieäu thieáu Magnesium bao goàm caùc tình traïng: naêng löôïng thaáp, meät moûi, yeáu nhöôïc, nhaàm laãn, caêng thaúng, lo sôï, khoù chòu, co giaät, giaän döõ, tieâu hoùa keùm, tieàn kinh nguyeät vaø maát caân baèng noäi tieát toá, maát nguû, cô caêng thaúng co thaét vaø ñau, voâi hoùa caùc cô quan, xöông suy yeáu, nhòp tim baát thöôùng.
Vì theá vieäc boå sung Magnesium coù theå giuùp chöõa caùc beänh nhö: meät moûi maõn tính, traàm caûm, ñoäng kinh, tieåu ñöôøng, run raåy, Parkinson, roái loaïn nhòp tim, nhöùc nöûa ñaàu, roái loaïn tuaàn hoaøn, nhöùc ñaàu chuøm, chuoät ruùt, ñoät quïy, nhoài maùu cô tim, xô vöõa ñoäng maïch, ñau buïng, loaõng xöông, hen suyeãn, caêng thaúng, uø tai, maát ñieàu hoøa, nhaàm laãn, tieàn saûn giaät, suy nhöôïc, taêng huyeát aùp.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán nöõ baùc só Anna Rita Bentivoglio, chuyeân vieân nghieân cöùu taïi Hoïc vieän Thaàn kinh hoïc cuûa ñaïi hoïc baùch khoa Gemelli ôû Roma, veà beänh Parkinson.
Hoûi: Thöa baùc só Bentivoglio, xin baùc só cho bieát beänh Parkinson laø loaïi beänh gì, vaø noù tieán trieån nhö theá naøo?
Ñaùp: Parkinson laø moät beänh thoaùi hoùa thaàn kinh, gaây ra cho vaøi vuøng naèm saâu trong naõo boä chæ huy vieäc kieåm soaùt caùc cöû ñoäng, caùc cöû ñoäng coá yù cuõng nhö caùc cöû ñoäng töï ñoäng, chaúng haïn nhö caùc cöû ñoäng cuûa caùnh tay khi chuùng ta böôùc ñi vaø chuùng ñong ñöa caïnh thaân mình. Ngoaøi vieäc kieåm soaùt heä thoáng cöû ñoäng, chuùng cuõng lieân quan tôùi caùc trung taâm ñieàu khieån sinh hoaït nhu ñoäng cuûa ñöôøng ruoät nöõa, chaúng haïn nhö heä thoáng tieâu hoùa, heä thoáng tim maïch tuaàn hoaøn vaø caû caùc cô baép hình troøn trong thaân theå con ngöôøi. Nhö theá, beänh Parkinson laø moät beänh phöùc taïp, lieân quan tôùi caû caùc roái loaïn cuûa caùc cô phaän khoâng cöû ñoäng beân caïnh caùc roái loaïn cuûa caùc cô phaän cöû ñoäng. Chính vì theá taïi nhieàu trung taâm, trong ñoù coù trung taâm nghieân cöùu beänh Parkinson cuûa nhaø thöông baùch khoa Gemelli cuûa chuùng toâi, ngöôøi ta ñaõ nghó tôùi vieäc coáng hieán caùc loä trình, trong ñoù beänh nhaân khoâng chæ ñöôïc trôï giuùp bôûi baùc só thaàn kinh naõo boä giuùp hoï vôùi caùc loaïi thuoác ñöôïc ñeà nghò cho moät loä trình phuïc hoài, nghóa laø trôï giuùp beänh nhaân trong laõnh vöïc cöû ñoäng, maø cuõng coù nhieàu baùc só khaùc trôï löïc baùc só thaàn kinh nhö baùc só noäi taïng, baùc só tim maïch, baùc só chænh hình, chuyeân vieân tuoåi giaø trôï giuùp caùc beänh nhaân cao nieân, saên soùc hoï vôùi taát caû caùc vaán ñeà söùc khoûe cuûa hoï.
Ngoaøi ra, cuõng caàn ñeå yù laø nguy cô traàm troïng nhaát ñoái vôùi beänh Parkinson ñoù laø tuoåi taùc. Vì theá nôi moät daân toäc giaø nua, thì soá beänh nhaân Parkinson gia taêng. Dó nhieân laø ngöôøi gìa thì coù bieát bao nhieàu vaán ñeà khaùc nöõa, ñoâi khi aùp huyeát khoâng toát vì cao hay thaáp, boä maùy tieâu hoùa coù vaán ñeà, vaø bieát bao nhieâu chuyeän khaùc. Do ñoù coù caû moät toaùn chuyeân vieân beân trong moät nhaø thöông hay moät trung taâm trôï giuùp caùc beänh nhaân khoâng bò quay cuoàng trong vieäc tìm kieám nghieân cöùu cuûa bieát bao nhieâu chuyeân vieân, ñoâi khi ra ñôn thuoác ñoái nghòch nhau cho cuøng moät ngöôøi beänh.
Hoûi: Thöa baùc só, ngoaøi lieäu phaùp chöõa trò vôùi thuoác, ngöôøi ta hay noùi tôùi lôïi ích maø caùc ngöôøi bò beänh Parkinson coù theå nhaän ñöôïc töø hoaït ñoäng theå lyù, töø kòch ngheä, ca haùt, vaø nhaûy muùa nöõa, coù phaûi theá khoâng?
Ñaùp: Tuyeät ñoái roài. Tröôùc heát caàn phaûi noùi raéng caùch ñaây vaøi naêm taát caû moïi ngöôøi ñeàu ñaõ ñaùnh giaù thaáp hieäu quûa cuûa hoaït ñoäng theå lyù ñoái vôùi naõo boä, trong nghóa khoâng phaûi chæ coù söï di chuyeån, vieäc hoaït ñoäng nhoùm coù theå caûi thieän caùc khaû naêng caùc baép thòt cuûa chuùng ta, nhöng cuõng coù theå caûi tieán söï meàm deûo cuûa naõo boä nöõa. Vaø ñieàu naøy ñöông nhieân khieán cho caùc tieán trình söûa chöõa beân trong heä thoáng thaàn kinh coù theå xaûy ra moät caùch höõu hieäu hôn.
Hoûi: Ngoaøi ra, caùc sinh hoaït naøy cuõng giuùp choáng laïi söï khoù chòu xaõ hoäi maø caùc beänh nhaân Parkinson caûm nhaän ñöôïc, coù ñuùng theá khoâng thöa baùc só?
Ñaùp: Vaâng, dó nhieân roài. Cho tôùi nay chuùng ta ñaõ ñeà caäp tôùi lôïi ích cuûa chaát xaùm trong naõo boä, nhöng chuùng ta laø ngöôøi, vì theá caùc beänh taät khoâng chæ lieân luïy tôùi khaû naêng hoaït ñoäng cuûa chuùng ta, maø cuõng coù töông quan vôùi söï kieän chuùng ta töï nhaän thöùc chính mình nöõa. Do ñoù coù caùc hoaït ñoäng daãn ñöa chuùng ta tôùi choã sinh hoaït nhoùm vôùi nhau, giaûi trí vôùi nhau vaø cuøng nhau vui cöôøi, cuøng nhau laøm moät caùi gì ñoù khieán cho chuùng ta caûm thaáy deã chòu, khieán cho chuùng ta caûm thaáy mình vaãn coøn soáng, taát caû chæ giuùp chuùng ta caûm thaáy thoaûi maùi hôn, chæ giuùp chuùng ta soáng cuoäc ñôøi mình. Beänh run raåy Parkinson cuõng gioáng nhö moïi beänh taät khaùc, vì theá kieåu chuùng ta ñöông ñaàu vôøi vieäc chaån beänh, kieåu qua ñoù chuùng ta chieán ñaáu vôùi noù, coù moät taàm quan troïng vaø moät troïng löôïng khoång loà ñoái vôùi phaåm chaát cuoäc soáng cuûa chuùng ta.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)