Dö luaän sau chuyeán ñi Strasbourg
cuûa Ñöùc Phanxicoâ
Dö luaän sau chuyeán ñi Strasbourg cuûa Ñöùc Phanxicoâ.
Roma (VietCatholic News 26-11-2014) - Chuû ñích chuyeán ñi Strasbourg cuûa Ñöùc Phanxicoâ laø noùi chuyeän vôùi hai cô cheá ñaàu naõo cuûa Lieân Hieäp AÂu Chaâu, ñoù laø Quoác Hoäi AÂu Chaâu vaø Hoäi Ñoàng AÂu Chaâu. Xem ra ngaøi ñöôïc ñoùn tieáp noàng haäu vaø chaân tình hôn taïi cô cheá ñaàu vôùi chuû tòch Martin Schultz luùc naøo cuõng töôi cöôøi nieàm nôû vaø raát gaàn guõi vôùi ngaøi. Ñieàu naøy xeùt ra cuõng laø chuyeän bình thöôøng vì chính oâng laø ngöôøi hai laàn tôùi Vatican ñeå hoäi kieán vaø môøi Ñöùc Phanxicoâ qua thaêm hai cô cheá naøy. OÂng coù theâm moät lyù do ñeå côûi môû hôn vôùi Ñöùc Phanxicoâ ñoù laø tieáng Ñöùc, duø oâng noùi ñöôïc khaù nhieàu ngoân ngöõ, trong ñoù, tieáng Phaùp cuõng khoâng thua gì tieáng Ñöùc, tieáng meï ñeû cuûa oâng. OÂng ñaõ duøng ngoân ngöõ naøy chaøo möøng Ñöùc Phanxicoâ taïi phoøng hoïp Quoác Hoäi AÂu Chaâu. Trong khi taïi Hoäi Ñoàng AÂu Chaâu, ngaøi phaûi nghe lôøi chaøo möøng baèng tieáng Anh.
Coù leõ vì theá, ngaøi cuõng noùi nhieàu vôùi Quoác Hoäi AÂu Chaâu hôn vôùi Hoäi Ñoàng AÂu Chaâu. Thöïc vaäy, theo John Allen, baøi dieãn vaên taïi cô cheá ñaàu daøi tôùi 3,500 chöõ trong khi vôùi cô cheá sau, baøi dieãn vaên ngaén hôn vaøo khoaûng 3,100 chöõ. Noùi theá thoâi, chöù thöïc ra caû hai baøi dieãn vaên ñeàu coù cuøng moät cung gioïng nhö nhau cuûa Phuû Quoác Vuï Khanh Toøa Thaùnh, nghóa laø ñaõ ñöôïc soaïn töø laâu.
Nhaèm noái keát
Theo Ñaøi Phaùt Thanh Vatican, caû hai baøi noùi chuyeân treân ñeàu ñeà caäp tôùi nhieàu vaán ñeà khaùc nhau: nhaân phaåm, AÂu Chaâu phaûi tìm laïi sinh khí cuõng nhö caùc giaù trò noøng coát cuûa mình, di daân, thaát nghieäp vaø tình lieân ñôùi.
Ñaøi naøy coù phoûng vaán Ñöùc Cha William Kenney, phaùt ngoân vieân cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Anh vaø Wales, veà caùc baøi noùi chuyeän treân. Ñöùc Cha cho hay: hai baøi dieãn vaên ñeàu raát choùi saùng ôû choã noùi leân nieàm hy voïng giöõa raát nhieàu nan ñeà cuûa AÂu Chaâu. Ñieàu ñaùng löu yù nhaát, theo Ñöùc Cha Kenney laø lôøi Ñöùc Phanxicoâ keâu goïi AÂu Chaâu tìm laïi "caùc giaù trò noøng coát".
Ñöùc Cha cuõng cho hay: nhaän xeùt ñöôïc baùo chí löu yù nhaát laø moâ taû cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng veà AÂu Chaâu, coi noù nhö moät baø giaø hoác haùc, maát heát sinh khí vaø maàu môõ. Ñöùc Cha cho raèng ñaây laø moät lôøi chæ trích raát thích ñaùng, nhöng noùi chung, ñaây laø caùc baøi noùi chuyeän nhaèm noái keát.
Töông ñoàng vaø khaùc bieät
Theo John L. Allen Jr., trong cuoäc hoïp baùo treân ñöôøng töø Strasbourg trôû laïi Roâma, Ñöùc Phanxicoâ ñaõ ñöôïc moät nhaø baùo khoaùc cho nhaõn hieäu "Daân Chuû Xaõ Hoäi" caên cöù vaøo hai baøi dieãn vaên cuûa ngaøi taïi Quoác Hoäi AÂu Chaâu vaø Hoäi Ñoàng AÂu Chaâu, trong ñoù ngaøi chæ trích caùc coâng ty ña quoác. Dó nhieân ngaøi khoâng chaáp nhaän nhaõn hieäu naøy, cho hay: ngaøi chæ theo Tin Möøng vaø giaùo huaán xaõ hoäi cuûa Giaùo Hoäi maø thoâi.
Nhöng sao laïi laø Daân Chuû Xaõ Hoäi? Ta bieát kieåu noùi naøy duøng ñeå chæ khuynh höôùng trung taû taïi AÂu Chaâu. ÔÛ Myõ ñoù chính laø khuynh höôùng Daân Chuû. Moät kieåu noùi haøm yù: Ñöùc Phanxicoâ ñaõ baùc boû khuynh höôùng khuynh höõu cuûa thôøi Beâneâñícoâ XVI. Theo John Allen, neáu chæ caên cöù vaøo hai baøi dieãn vaên taïi Strasbourg, thì kieåu noùi naøy coù hôi phieán dieän, chæ môùi ñoïc coù nöûa baøi dieãn vaên cuûa ngaøi maø thoâi.
Nhaø baùo naøy cho hay Ñöùc Phanxicoâ khaù ít lôøi laâu nay, nhöng rieâng taïi Strasbourg, ngaøi noùi tôùi 6,600 chöõ trong hai baøi dieãn vaên: trong toång soá gaàn 4 tieáng ñoàng hoà taïi ñaây, trung bình moãi phuùt, ngaøi noùi tôùi 28 chöõ. Nhieàu ngöôøi noùi ñuøa: caùc nghò vieân AÂu Chaâu chæ gioûi veà ngheà ñoïc dieãn vaên, neân vieäc Ñöùc Phanxicoâ "laém lôøi" ôû ñaây thaät ñuùng luùc!
Caû hai baøi dieãn vaên vì theá khaù "ñaäm ñaëc", ñeà caäp tôùi thaät nhieàu vaán ñeà. Xeùt veà nhieàu maët, chuùng gaàn guõi nhaát vôùi kieåu noùi voán gaùn cho Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI, baét ñaàu vôùi nhöõng nguyeân taéc cao quùy vaø tröøu töôïng roài môùi ñi daàn xuoáng caùc keát luaän chuyeân bieät.
Xeùt caû trong noäi dung, ngöôøi ta cuõng thaáy caùc baøi dieãn vaên cuûa Ñöùc Phanxicoâ taïi Strasbourg raát gioáng vôùi caùc noäi dung ñöôïc Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI neâu ra. Ñeán noãi, nghe chuùng, ngöôøi ta töôûng ñang laéng nghe vò giaùo hoaøng tieàn nhieäm. Ngoaøi nhöõng kieåu noùi quen thuoäc cuûa Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI nhö "neàn ñoäc taøi cuûa chuû nghóa duy töông ñoái" ra, ta coøn thaáy nhöõng ñieåm sau:
- Muoán laønh maïnh, AÂu Chaâu caàn coù Thieân Chuùa "Moät AÂu Chaâu khoâng coøn côûi môû ñoái vôùi chieàu kích sieâu vieät cuûa söï soáng laø moät AÂu Chaâu coù nguy cô daàn daàn ñaùnh maát linh hoàn cuûa mình..."
- Phaù thai laø ñieån hình cuûa moät neàn vaên hoùa Taây Phöông coi höõu theå nhaân baûn "chæ nhö caùc con choát trong moät coã maùy". Nhöõng höõu theå ngaøi muoán noùi tôùi chính laø: "ngöôøi beänh saép cheát, ngöôøi giaø bò boû rôi khoâng ai chaêm soùc, treû em bò gieát ngay trong buïng meï..."
- AÂu Chaâu caàn chaám döùt vieäc baùc boû caên tính Kitoâ Giaùo cuûa mình: "Lòch söû hai ngaøn naêm voán noái keát AÂu Chaâu vôùi Kitoâ Giaùo... Moät AÂu Chaâu coù khaû naêng bieát ñaùnh giaù caùc caên coäi toân giaùo cuûa mình... seõ caøng ñöôïc mieãn dòch khoûi nhieàu hình thöùc cuûa chuû nghóa quaù khích hieän ñang lan traøn treân theá giôùi ngaøy nay, moät haäu quaû do vieäc troáng vaéng caùc lyù töôûng taïo ra, ñieàu ta ñang chöùng kieán hieän nay taïi Taây Phöông".
- AÂu Chaâu theá tuïc ñang maát heát sinh khí. Ñöùc Phanxicoâ noùi raèng theá giôùi ngaøy nay caøng ngaøy caøng bôùt qui AÂu Chaâu nhieàu hôn; AÂu Chaâu ñang cho ngöôøi ta caûm töôûng trôû neân giaø coãi vaø phôø phaïc, caøng ngaøy caøng khoâng ñoùng ñöôïc vai troø daãn ñaïo cuûa mình. Moät phaàn, vì AÂu Chaâu muoán xa laùnh vieäc sinh saûn, noù ñaõ trôû thaønh moät baø noäi heát coøn sinh nôû vaø ñaày söùc soáng nöõa.
Neáu Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI laø ngöôøi tôùi Strasbourg ñeå noùi nhöõng lôøi treân, thì chaéc ngöôøi ta seõ ñaùnh ñi haøng tít naøy: "Ñöùc Giaùo Hoaøng chæ trích AÂu Chaâu ñaõ ñaùnh maát moïi giaù trò".
Nhöng ngöôøi tôùi Strasbourg laø Ñöùc Phanxicoâ, vò giaùo hoaøng ñöôïc truyeàn thoâng coi nhö ngöôøi phi qui taéc (maverick), caáp tieán, neân caùc yeáu toá treân phaàn lôùn ñaõ "ñöôïc" laøm ngô nhöôøng choã cho nhöõng nhaän ñònh cuûa ngaøi veà di daân, lao ñoâng, moâi tröôøng, thi ñua vuõ trang, vaø buoân baùn ngöôøi. Bôûi theá caùc haøng tít lôùn thöôøng laø "Ñöùc Phanxicoâ yeâu caàu AÂu Chaâu chaêm soùc ngöôøi ngheøo".
Coù leõ nhöõng doøng ñöôïc trích daãn nhieàu hôn heát laø nhöõng doøng ngaøi noùi tôùi laøn soùng di daân lieàu maïng vöôït Ñòa Trung Haûi tôùi AÂu Chaâu: "Chuùng ta khoâng theå ñeå Ñòa Trung Haûi trôû thaønh moät nghóa ñòa bao la!".
Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI cuõng noùi nhöõng lôøi töông töï nhöng ñieåm khaùc nhau laø caùc cô sôû truyeàn thoâng hieän nay tin raèng Ñöùc Phanxicoâ thöïc söï muoán noùi nhöõng ñieàu aáy cho neân lôøi noùi cuûa ngaøi ñöôïc nhieàu ngöôøi löu yù.
Chöù thöïc ra, Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI coù moät nghò trình xaõ hoäi cuõng ñöôïc loøng daân nhö Ñöùc Phanxicoâ vaäy. John Allen cho hay: oâng chuù veà phía cha cuûa Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI, teân laø Georg Razinger, laø moät nhaân vaät noåi tieáng cuûa Bavaria trong theá kyû 19, noåi tieáng beânh vöïc ngöôøi ngheøo. Hai laàn ñöôïc cöû laøm daân bieåu laäp phaùp taïi Bavaria vaø lieân bang, oâng giuùp thaønh laäp ra ñaûng chính trò teân laø Bauerbund, ñaïi dieän quyeàn lôïi noâng daân ngheøo tranh ñaáu choáng laïi quyeàn lôïi tö baûn. Muïc tieâu chính laø moät heä thoáng trôï giuùp ñeå ñeà phoøng noâng daân ngheøo vaø tieåu thöông khoûi trôû thaønh naïn nhaân cuûa nhöõng chu kyø thaêng traàm trong vieäc laøm aên cuûa hoï.
Thaønh thöû, Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI voán laø ngöôøi raát hoaøi nghi chính saùch buoân baùn töï do cuûa chuû nghóa tö baûn. Naêm 2007, khi thaêm Ba Taây, ngaøi coi chuû nghóa coäng saûn vaø chuû nghóa tö baûn ñeàu laø "caùc yù thöùc heä thaát baïi", moät ngoân töø voán ñöôïc Ñöùc Phanxicoâ naêng söû duïng.
Söï khaùc nhau giöõa hai vò, vì theá, chæ coù tính bieåu kieán (perception) nhieàu hôn laø baûn chaát. Tuy nhieân, tính bieåu kieán naøy raát coù yù nghóa. Trong moät baøi baùo tröôùc, John Allen, sau khi trích daãn caâu Ñöùc Phanxicoâ hoûi AÂu Chaâu raèng "Sinh löïc cuûa quùy vò ôû ñaâu? Chuû nghóa lyù töôûng töøng linh höùng vaø laøm lòch söû cuûa quùy vò neân cao thöôïng hieän ñang ôû ñaâu?", nhaän ñònh raèng: "duø chæ môùi ñaët chaân leân ñaây chöa ñaày 4 tieáng ñoàng hoà, söï hieän dieän cuûa Ñöùc Phanxicoâ xem ra ñaõ trôû thaønh lòch söû theo nghóa Taân Theá Giôùi ñang gaëp Coå Luïc Ñòa".
Ít lyù thuyeát hôn
John Thavis cuõng cho raèng cuoäc thaêm vieáng Quoác Hoäi vaø Hoäi Ñoàng AÂu Chaâu cuûa Ñöùc Phanxicoâ coù nhieàu ñieåm töông ñoàng vôùi hai vò tieàn nhieäm: nhöõng baøi dieãn vaên huøng hoàn, leân tieáng beânh vöïc caùc giaù trò toân giaùo vaø taâm linh, keâu goïi hôïp taùc, ñaû kích neàn ñoäc taøi cuûa chuû nghóa duy töông ñoái vaø nguy cô queân maát Thieân Chuùa.
Tuy nhieân coù nhieàu khaùc bieät ñaùng keå: Ñöùc Phanxicoâ khoâng döøng ôû quaù khöù. Ñoái vôùi hai Ñöùc Gioan Phaoloâ II vaø Beâneâñíctoâ XVI, AÂu Chaâu hieän ñang töø boû caên tính Kitoâ Giaùo cuûa mình. Caùc ngaøi leân aùn khuynh höôùng bieán AÂu Chaâu thaønh phi Kitoâ Giaùo vaø qui loãi vieäc naøy cho chuû nghóa duy theá tuïc. Caùc ngaøi phaùt ñoäng chieán dòch nhaèm "taân phuùc aâm hoùa" luïc ñòa naøy, maïnh meõ uûng hoä söï thoáng nhaát cuûa AÂu Chaâu, mieãn laø phaûi duy trì caùc giaù trò Kitoâ Giaùo laøm chaát keo noái keát xaõ hoäi laïi vôùi nhau.
Ñöùc Phanxicoâ khoâng chuù troïng tôùi cuoäc chieán trí thöùc choáng laïi chuû nghóa duy theá tuïc, cuõng khoâng coá gaéng phuïc hoài aûnh höôûng vaên hoùa vaø chính trò cuûa Giaùo Hoäi taïi AÂu Chaâu. Ngaøi cuõng khoâng trình baøy caùc Kitoâ höõu nhö caùc naïn nhaân bò ngöôøi duy theá tuïc kyø thò. Ñöùc Beâneâñíctoâ töøng pheâ phaùn ñieàu ngaøi goïi laø söï thuø nghòch vaø thieân kieán choáng Kitoâ Giaùo ôû AÂu Chaâu, coi noù nhö vaán ñeà töï do toân giaùo. Ñöùc Phanxicoâ khoâng theo con ñöôøng naøy. Ngaøi noùi tôùi vieäc toân giaùo vaø xaõ hoäi cuøng ñöôïc keâu goïi "soi saùng vaø hoã trôï laãn nhau". Ngoân ngöõ cuûa ngaøi ít coù tính keát aùn hôn.
Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ khoâng ngaàn ngaïi goïi ñích danh caùc vaán ñeà cuûa AÂu Chaâu, nhöng caùc vaán ñeà naøy thöôøng coù tính töùc khaéc vaø cuï theå, nhö naïn thaát nghieäp cuûa ngöôøi treû, caùc khoù khaên cuûa di daân vaø noãi coâ ñôn cuûa ngöôøi lôùn tuoåi, chöù khoâng haún laø caùc luaän ñieåm trieát lyù. Gioáng nhö moïi khi, ngaøi khoâng coi kinh teá laø nhaân toá duy nhaát taïo ra caùc khoù khaên cho cuoäc soáng hieän nay. Ngaøi coi neàn vaên hoùa vöùt boû coù tính duy tieâu thuï laø moät trong caùc ñe doïa lôùn nhaát ñoái vôùi nhaân phaåm, vaø ñaõ noùi vôùi caùc nhaø laõnh ñaïo AÂu Chaâu nhö theá. Ñoù laø nhöõng ñieàu, theo ngaøi, deã loït tai ngöôøi nghe hieän nay hôn caùc lyù luaän trí thöùc veà chuû nghóa duy theá tuïc.
Thavis cho raèng Ñöùc Phanxicoâ chuù troïng tôùi vieäc baéc caàu hôn laø thaéng caùc tranh luaän trieát lyù.
Vuõ Vaên An