Nhöõng vaán ñeà
trong chuyeán vieáng thaêm Thoå Nhó Kyø
cuûa Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ
Nhöõng vaán ñeà trong chuyeán vieáng thaêm Thoå Nhó Kyø cuûa Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ.
Roma (WHÑ 22-11-2014) - Haàu nhö moãi chuyeán toâng du cuûa Ñöùc giaùo hoaøng ra nöôùc ngoaøi ñeàu mang tính phöùc taïp veà maët toân giaùo vaø chính trò, vaø ñieàu ñoù ñaëc bieät ñuùng ñoái vôùi chuyeán vieáng thaêm Thoå Nhó Kyø cuûa Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ trong ba ngaøy cuoái thaùng 11 naêm 2014.
Do vò trí ñòa lyù quan troïng cuûa moät quoác gia naèm treân caû hai chaâu luïc chaâu AÂu vaø chaâu AÙ, vaø taàm quan troïng lòch söû ñoái vôùi caû Thieân Chuùa giaùo laãn Hoài giaùo vaø caùc cuoäc chieán tranh hieän nay ñang hoaønh haønh taïi hai nöôùc laùng gieàng Syria vaø Iraq, Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ seõ phaûi ñeà caäp ñeán moät soá chuû ñeà caáp baùch trong chuyeán vieáng thaêm naøy.
Sau ñaây laø naêm vaán ñeà lôùn nhaát ñang chôø ñôïi Ñöùc giaùo hoaøng:
- Ñaïi keát. Cuõng nhö caùc vò tieàn nhieäm laø Chaân phöôùc Phaoloâ VI, Thaùnh Gioan Phaoloâ II vaø Ñöùc giaùo hoaøng Beâneâñictoâ XVI, Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ seõ ñeán thaêm Thoå Nhó Kyø vaøo ngaøy 30 thaùng 11 naêm 2014, leã kính Thaùnh Anreâ, thaùnh boån maïng cuûa Toaø Thöôïng phuï Constantinopolis, ngaøy nay laø Istanbul. Lyù do chính cuûa chuyeán vieáng thaêm laø cuûng coá moái daây quan heä vôùi Ñöùc Thöôïng phuï Bartholomaios, ñöôïc coi laø ngöôøi ñöùng ñaàu trong caùc giaùm muïc Chính thoáng.
Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ voán coù moái quan heä gaén boù vôùi Ñöùc Thöôïng phuï Bartholomaios. Ngaøi ñaõ gaëp Ñöùc Thöôïng phuï nhieàu laàn taïi Vatican vaø Jerusalem. Nhöng laàn gaëp gôõ naøy haún seõ coù giaù trò ñaëc bieät, khoâng chæ do ñòa ñieåm gaëp gôõ, nhöng coøn vì cuoäc gaëp gôõ naøy dieãn ra sau hôn moät thaùng keå töø sau söï coá gaây caêng thaúng trong moái quan heä giöõa Vatican vôùi Giaùo hoäi Chính thoáng Nga - moät Giaùo hoäi chieám khoaûng 40 phaàn traêm trong hôn 225 trieäu Kitoâ höõu Chính thoáng treân toaøn theá giôùi.
Toång giaùm muïc Hilarion ôû Volokolamsk, ngöôøi giöõ chöùc vuï nhö laø moät loaïi boä tröôûng ngoaïi giao cuûa Ñöùc Thöôïng phuï Chính thoáng Nga ôû Moskva, ñaõ tham döï Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc veà gia ñình hoài thaùng Möôøi naêm 2014 taïi Vatican; taïi Thöôïng Hoäi ñoàng, Toång giaùm muïc Hilarion ñaõ duøng quyeàn phaùt bieåu ñeå phaøn naøn veà quan ñieåm cuûa caùc nhaø laõnh ñaïo Coâng giaùo Ñoâng phöông veà cuoäc chieán ôû Ñoâng Ukraina, vaø nhaán maïnh ñeán nhöõng caêng thaúng keùo daøi vaø vaãn coøn toàn taïi giöõa Coâng giaùo vaø Chính thoáng giaùo taïi moät trong nhöõng vuøng ñaát lôùn cuûa hoï.
- Ñoái thoaïi Coâng giaùo - Hoài giaùo. Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ ñaõ söû duïng nhöõng ngoân töø vaø cöû chæ maïnh meõ ñeå theå hieän mong muoán quan heä gaàn guõi hôn vôùi theá giôùi Hoài giaùo. Ngaøi ñaõ vieát raèng "Hoài giaùo ñích thöïc vaø Kinh Quran ñoái nghòch vôùi moïi hình thöùc baïo löïc", vaø ñaõ môøi caû caùc nhaø laõnh ñaïo Hoài giaùo vaø Do Thaùi giaùo cuøng caàu nguyeän cho hoaø bình ôû Vöôøn Vatican. Vaøo thaùng Tö naêm 2013, vaøi tuaàn sau khi trôû thaønh giaùo hoaøng, Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ ñaõ röûa chaân cho hai ngöôøi Hoài giaùo trong phuïng vuï ngaøy Thöù Naêm Tuaàn Thaùnh taïi moät trung taâm giam giöõ vò thaønh nieân ôû Roma.
Thoå Nhó Kyø seõ laø quoác gia Hoài giaùo lôùn thöù tö, vaø cho ñeán nay laø lôùn nhaát, maø Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ ñaõ ñeán thaêm töø khi trôû thaønh giaùo hoaøng. Trong gaàn naêm theá kyû, tính ñeán naêm 1922 khi cheá ñoä quaân chuû Hoài giaùo Sultan bò baõi boû, ngöôøi ñöùng ñaàu ñaát nöôùc cuõng giöõ vai troø cuûa moät Caliph (giaùo chuû), laõnh ñaïo Hoài giaùo heä phaùi Sunni khaép theá giôùi. Maëc duø hieän nay döôøng nhö khoâng moät ai ôû Thoå Nhó Kyø coù theå ñaïi dieän cho tieáng noùi cuûa Hoài giaùo treân khaép theá giôùi, nhöng töø neàn taûng di saûn Hoài giaùo saâu ñaäm, quoác gia naøy coù tieáng noùi uy tín veà toaøn boä giaùo lyù Hoài giaùo.
Trong chuyeán vieáng thaêm Thoå Nhó Kyø laàn cuoái vaøo naêm 2006, thôøi khaéc caàu nguyeän trong ñeàn thôø Hoài giaùo Xanh taïi Istanbul cuûa Ñöùc giaùo hoaøng Beâneâñictoâ XVI ñaõ laøm dòu bôùt moät cuoäc tranh caõi quoác teá veà baøi phaùt bieåu cuûa ngaøi taïi Regensburg, Ñöùc, trong ñoù ngaøi ñaõ trích daãn moät moâ taû thôøi Trung coå veà giaùo huaán cuûa vò tieân tri Hoài giaùo Muhammad laø "ñoäc aùc vaø voâ nhaân". Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ cuõng seõ ñi ñeán ñeàn thôø Hoài giaùo Xanh, vaø Toaø Thaùnh Vatican noùi raèng ñaây laø cuoäc vieáng thaêm rieâng tö vaø khoâng coù döï ñònh caàu nguyeän.
- Ngöôøi Hoài giaùo ôû chaâu AÂu. Ngaøy 28 thaùng 11 naêm 2014, Ñöùc giaùo hoaøng seõ gaëp tieán só Mehmet Gormez, Chuû tòch Hoäi ñoàng toân giaùo vuï [Diyanet, thaåm quyeàn cao nhaát cuûa Hoài giaùo taïi Thoå Nhó Kyø] coi soùc vieäc phuïng töï vaø giaùo duïc cuûa Hoài giaùo trong nöôùc. Hoài thaùng Chín naêm 2014, oâng Gormez ñaõ than phieàn raèng Ñöùc giaùo hoaøng chöa laøm ñuû ñeå choáng laïi naïn "baïo löïc vaø phaân bieät ñoái xöû" ñoái vôùi ngöôøi Hoài giaùo ôû phöông Taây, vôùi soá caùc cuoäc taán coâng vaøo caùc ñeàn thôø Hoài giaùo ôû Ñöùc ngaøy caøng gia taêng.
Gormez noùi "Ñieàu naøy khoâng gioáng nhö röûa chaân cho moät thieáu nöõ hoaëc toå chöùc maáy traän boùng ñaù lieân toân", coù yù nhaéc ñeán hai trong soá nhöõng cöû chæ noåi baät nhaát cuûa Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ veà hoaø hôïp lieân toân.
Trong cuoäc gaëp gôõ oâng Gormez, coù theå Ñöùc giaùo hoaøng seõ laëp laïi lôøi ngaøi vaãn thöôøng keâu goïi caùc quoác gia chaâu AÂu ñoùn nhaän soá ngöôøi nhaäp cö ngaøy caøng gia taêng, nhieàu ngöôøi trong soá ñoù laø ngöôøi Hoài giaùo. Ngaøi cuõng coù theå ñöa ra lôøi keâu goïi treân ñaây moät caùch ñaëc bieät tröôùc khi ñeán Thoå Nhó Kyø, trong chuyeán vieáng thaêm moät ngaøy ñeán Strasbourg, Phaùp, hoâm 25 thaùng 11 naêm 2014; taïi ñaây Ñöùc giaùo hoaøng seõ coù baøi dieãn vaên taïi Nghò vieän chaâu AÂu vaø Hoäi ñoàng chaâu AÂu, moät toå chöùc goàm 47 quoác gia thaønh vieân trong ñoù coù Thoå Nhó Kyø.
- Kitoâ höõu taïi Thoå Nhó Kyø. Chuyeán vieáng thaêm cuûa Ñöùc giaùo hoaøng seõ laø moät dòp toát ñeå caùc nhaø laõnh ñaïo cuûa thieåu soá ngöôøi Kitoâ höõu Thoå Nhó Kyø - döôùi 1 phaàn traêm toång soá 76 trieäu daân - nhaéc laïi noãi baát bình töø laâu veà vieäc hoï bò phaân bieät ñoái xöû veà maët xaõ hoäi vaø phaùp luaät. Töø laâu Ñöùc Thöôïng phuï Bartholomaios ñaõ ñeà nghò môû laïi moät chuûng vieän Chính thoáng Hy Laïp ñaõ bò chính phuû ñoùng cöûa vaøo naêm 1971.
Caùc nhaø quan saùt noùi raèng caùch ñoái xöû cuûa chính quyeàn vôùi caùc Kitoâ höõu ñaõ ñöôïc caûi thieän keå töø khi Ñaûng Coâng lyù vaø Phaùt trieån, voán xuaát phaùt töø tinh thaàn Hoài giaùo, leân naém quyeàn vaøo naêm 2002. Chính phuû neâu ra moät nghò ñònh naêm 2011 traû laïi taøi saûn cho nhieàu coäng ñoàng toân giaùo ngoaøi Hoài giaùo bò nhaø nöôùc tòch thu nhö moät ví duï veà vieäc gia taêng loøng bao dung. Ñeå khích leä tinh thaàn cuûa caùc ñoäng thaùi nhö theá, Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ coù theå nhaéc laïi truyeàn thoáng ña vaên hoùa thuoäc Ñeá cheá Ottoman keùo daøi naêm theá kyû, moät di saûn maø caùc nhaø laõnh ñaïo Thoå Nhó Kyø ngaøy nay luoân nhaéc laïi vôùi nieàm töï haøo.
Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ, ngöôøi khoâng ngaïi keâu goïi phaûi coù töï do toân giaùo hôn nöõa trong theá giôùi Hoài giaùo, coù theå seõ leân tieáng yeâu caàu chaám döùt phaân bieät ñoái xöû xaõ hoäi ñoái vôùi caùc Kitoâ höõu Thoå Nhó Kyø, laø nhöõng ngöôøi vaãn bò quoác gia coù ña soá ngöôøi Hoài giaùo coi laø ngöôøi nöôùc ngoaøi.
- Syria vaø Iraq. Gaàn nhö chaéc chaén Ñöùc giaùo hoaøng seõ laëp laïi nhöõng lôøi keâu goïi tröôùc ñaây veà vieäc baûo veä caùc Kitoâ höõu vaø caùc nhoùm thieåu soá khaùc ôû caùc quoác gia bò chieán tranh xaâu xeù laø Syria vaø Iraq - caû hai ñeàu coù chung bieân giôùi vôùi Thoå Nhó Kyø. Hoài thaùng Taùm, Ñöùc giaùo hoaøng ñaõ noùi raèng vieäc moät lieân minh quoác gia söû duïng vuõ löïc ñeå ngaên chaën caùc chieán binh cuûa "Nhaø nöôùc Hoài giaùo" laø coù theå bieän minh ñöôïc. Caùc chieán binh naøy truy böùc caùc nhoùm thieåu soá vaø chaët ñaàu caùc con tin ñoàng thôøi ghi hình vaø phoå bieán. Haønh ñoäng naøy gaây ra laøn soùng giaän döõ ôû khaép nôi treân theá giôùi.
Maëc duø leân aùn caùc haønh vi khuûng boá aáy, Thoå Nhó Kyø ñaõ cho thaáy mình laø moät thaønh vieân -coù theå noùi laø nöôùc ñoâi- cuûa lieân minh choáng Nhaø nöôùc Hoài giaùo; moät trong nhieàu lyù do laø vì chính phuû Thoå Nhó Kyø choáng laïi nhöõng ngöôøi theo chuû nghóa daân toäc Kurd vaø cheá ñoä Bashar Assad cuûa Syria, caû hai ñeàu chieán ñaáu choáng Nhaø nöôùc Hoài giaùo. Neáu caàn Ñöùc giaùo hoaøng coù theå seõ löôùt qua nhöõng tính toaùn ñòa chính trò nhö theá, nhöng chaéc chaén ngaøi seõ ca ngôïi Thoå Nhó Kyø ñaõ ñoùn tieáp moät soá lôùn ngöôøi tò naïn trong caùc cuoäc chieán - rieâng töø Syria ñaõ laø 1.6 trieäu ngöôøi.
Chöông trình chính thöùc cuûa Ñöùc giaùo hoaøng ôû Thoå Nhó Kyø khoâng coù cuoäc gaëp gôõ naøo vôùi ngöôøi tò naïn, nhöng ngöôøi phaùt ngoân cuûa Toaø Thaùnh, cha Federico Lombardi, cho bieát moät soá ngöôøi tò naïn coù theå coù maët trong cuoäc gaëp gôõ ngaén cuûa Ñöùc giaùo hoaøng vôùi caùc sinh vieân cuûa caùc tröôøng Coâng giaùo ôû nhieàu nöôùc Trung Ñoâng vaøo ngaøy 30 thaùng 11 naêm 2014.
(CNS)
Minh Ñöùc