Kyû nieäm 25 naêm
böùc töôøng Berlin suïp ñoå
Kyû nieäm 25 naêm böùc töôøng Berlin suïp ñoå.
Phoûng vaán Ñöùc Hoàng Y Jean Louis Tauran.
Roma (RG 9-11-2014; Vat. 17-11-2014) - Caùch ñaây 25 naêm, ngaøy muøng 9 thaùng 11 naêm 1989, böùc töôøng oâ nhuïc Berlin ñaõ suïp ñoå, chaám ñöùt caûnh chia caét giöõa hai mieàn Ñoâng vaø Taây Ñöùc, keùo theo söï tan raõ cuûa ñeá quoác Lieân Xoâ vaø cheá ñoä coäng saûn saét maùu voâ thaàn ñaõ cöôùp ñi sinh maïng cuûa 100 trieäu ngöôøi vaø gaây ra bieát tai hoïa cho nhaân loaïi.
Ñeà caäp tôùi bieán coá ñaùng ghi nhôù naøy trong buoåi ñoïc Kinh Truyeàn Tin tröa Chuùa Nhaät muøng 9 thaùng 11 naêm 2014, Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ noùi: "Böùc töôøng naøy laø bieåu töôïng cuûa söï ngaên ñoâi thaønh phoá vaø söï chia reõ yù thöùc heä cuûa AÂu chaâu vaø toaøn theá giôùi. Söï suïp ñoå ñaõ xaûy ra moät caùch baát thình lình, nhöng noù ñaõ coù theå xaûy ra nhôø nhöõng daán thaân laâu daøi vaø vaát vaû cuûa bieát bao nhieâu ngöôøi ñaõ ñaáu tranh, caàu nguyeän, ñau khoã, vaø nhieàu ngöôøi ñaõ hy sinh maïng soáng. Trong soá nhöõng ngöôøi ñoù thaùnh Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II ñaõ coù moät vai troø taùc nhaân. Chuùng ta haõy caàu nguyeän, ñeå vôùi söï trôï giuùp cuûa Chuùa vaø söï coäng taùc cuûa moïi ngöôøi thieän chí, ngaøy caøng ñöôïc phoå bieán moät neàn vaên hoùa gaëp gôõ, coù khaû naêng ñaùnh ñoå taát caû moïi böùc töôøng coøn chia reõ theá giôùi, vaø ñöøng xaûy ra nöõa caûnh caùc ngöôøi voâ toäi bò baùch haïi vaø bò gieát cheát vì nieàm tin vaø toân giaùo cuûa hoï. ÔÛ ñaâu coù moät böùc töôøng, laø ôû ñoù coù con tim ñoùng kín. Chuùng ta caàn caùc caây caàu, chöù khoâng caàn caùc böùc töôøng."
Böùc töôøng Berlin ñaõ ñöôïc Nhaø nöôùc coäng saûn Ñoâng Ñöùc xaây döïng töø ngaøy 16 thaùng 8 naêm 1961 daøi 155 caây soá, caét ñoâi thaønh phoá Berlin vaø taùch rôøi hai mieàn nöôùc Ñöùc. Tröôùc ñoù ñaõ coù 3.5 trieäu ngöôøi Ñoâng Ñöùc tìm caùch vöôït bieân giôùi sang tî naïn beân Taây Ñöùc. Tính ñeán ngaøy muøng 9 thaùng 11 naêm 1989 ñaõ coù khoaûng 5,000 ngöôøi vöôït qua ñöôïc böùc töôøng oâ nhuïc naøy, baát chaáp 302 thaùp canh, 20 coâng söï chieán ñaáu, vaø haøng haøng lính bieân phoøng canh gaùc ngaøy ñeâm vaø saün saøng baén guïc nhöõng ai vöôït bieân. Ñaõ coù gaàn 200 ngöôøi bò lính bieân phoøng baén cheát.
Ngaøy muøng 8 thaùng 12 naêm 2009 trong buoåi gaëp gôõ toång thoáng Ñöùc, Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñaõ nhaän ñònh veà böùc töôøng naøy nhö sau: "Ñoù laø böùc töôøng cuûa caùi cheát chia caét ñaát nöôùc chuùng ta trong nhieàu naêm trôøi. Noù quyeát lieät taùch rôøi con ngöôøi, gia ñình, haøng xoùm vaø beø baïn. Vì vaäy ñoái vôùi nhieàu ngöôøi, nhöõng gì xaûy ra vaøo ngaøy muøng 9 thaùng 11 naêm 1989 ñaõ baát ngôø môû ra moät caùnh cöûa môùi ñoái vôùi töï do. Ñaëc bieät laø sau moät ñeâm daøi vaø ñau ñôùn cuûa baïo löïc vaø aùp böùc bôûi moät heä thoáng ñoäc taøi toaøn trò. Cuoái cuøng, noù gaây ra söï bi quan naëng neà laøm troáng roãng linh hoàn. Döôùi cheá ñoä ñoäc taøi coäng saûn, khoâng coù haønh ñoäng naøo, cho duø khoán nan ñeán ñaâu ñi nöõa, bò coi laø sai traùi hay voâ luaân. Baát cöù ñieàu gì cuûng coá caùc muc tieâu cuûa cheá ñoä ñeàu ñöôïc coi laø toát, ngay caû khi noù thaät laø taøn baïo".
Nhöng söï taøn bao aáy ñaõ coù hoài keát thuùc. Vaø ngöôøi ñaõ goùp phaàn maïnh meõ vaøo vieäc giaûi theå cheá ñoä taøn baïo aáy laø Ñöùc Gioan Phaoloâ II, ngöôøi con cuûa ñaát nöôùc Ba Lan, vò Giaùo Hoaøng ñeán töø xa. OÂng Thorbjorn Jagland, Toång thö kyù Hoäi ñoàng AÂu chaâu, nhaän xeùt veà vai troø cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñoái vôùi bieán coá böùc töôøng Berlin suïp ñoå nhö sau: "Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ laø moät nguoàn caûm höùng lôùn vaøo thôøi ñoù, vaø laø ngöôøi raát quan troïng ñoái vôùi nhöõng gì ñaõ xaûy ra. Tieán trình naøy ñaõ baét ñaàu beân Ba Lan vôùi oâng Lech WaLesa: Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ laø moät ñieåm tham chieáu maïnh meõ cho taát caû nhöõng ngöôøi ñoùi hoûi hoøa bình. Naêm sau khi böùc töôøng Berlin suïp soå ngaøi ñaõ tôùi thaêm Hoäi ñoàng AÂu chaâu. Tieáp theo ñoù chuùng toâi ñaõ thu nhaän taát caû caùc nöôùc ñaõ tìm laïi ñöôïc töï do sau khi böùc töôøng Berlin suïp ñoå. Giôø ñaây, chuùng toâi phaûi taäp trung chuù yù khoâng phaûi vaøo söï töï do hieåu nhö quyeàn baàu cöû vaø töï do dieãn taû, nhöng nhö laø quyeàn ñöôïc bao goàm vaøo trong xaõ hoäi. Nhö theá, moät laàn nöõa Ñöùc Giaùo Hoaøng, laàn naøy laø Ñöùc Phanxicoâ, seõ tôùi thaêm Hoäi ñoàng AÂu chaâu ngaøy 25 thaùng 11 naêm 2014, coù theå naém giöõ moät vai troø quan troïng trong vieäc xaây caùc caây caàu vaø ñaäp beå caùc böùc töôøng ngaên caùch. Coù bieát bao nhieâu ngöôøi bò loaïi tröø, nhöõng ngöôøi khoâng coù tieáng noùi. Ngöôøi ta ñang xaây moät loaïi töôøng Berlin trong taát caû caùc xaõ hoäi cuûa chuùng ta: giöõa nhöõng ngöôøi coù coâng aên vieäc laøm vaø ñöôïc bao goàm trong xaõ hoäi vaø nhöõng ngöôøi bò loaïi tröø. Nhieàu nhoùm thieåu soá bò taán coâng, chuû tröông quoác gia quùa khích gia taêng, caùc khuynh höôùng cöïc ñoan gia taêng... Nhö vaäy, trong moät kieåu naøo ñoù, lòch söû laïi laäp laïi, vaø chính vì theá maø chuùng ta phaûi chuù yù trôû laïi treân caùc giaù trò chung.
OÂng Luigi Geninazzi, phoùng vieân nhaät baùo Töông Lai, cô quan ngoân luaän cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Italia, ñaõ keå laïi baàu khí maø oâng ñaõ taän maét chöùng kieán ngaøy böùc töôøng Berlin suïp ñoå. Haøng chuïc ngaøn ngöôøi daân Ñoâng Ñöùc ñaõ traøn qua Taây Ñöùc, göông maët hôùn hôû vöøa khoùc vöøa hoâ to "Töï do, töï do", vaø caùc ñöôøng phoá Taây Ñöùc ñaày ngheït loaïi xe "Trabant" cheá taïo beân Ñoâng Ñöùc taïo ra moät caûnh leã hoäi "hoãn loaïn tuyeät vôøi". Ngöôøi daân hai mieàn oâm hoân nhau nhö anh chò laâu naêm khoâng gaëp, tuy chaúng quen bieát nhau. Hoï ca haùt nhaûy muùa nhö ñieân daïi tröôùc caùc "Volpos", töùc caùc binh só bieân phoøng cuûa cheá ñoä coäng saûn Ñoâng Ñöùc, ñöùng nhö trôøi troàng, khoâng coøn hung haêng ngaên chaën phaûn khaùng nhö hoï thöôøng laøm tröôùc ñoù khoâng laâu. Moät ngöôøi cha coâng keânh ñöùa con trai treân vai hôùn hôû böôùc qua bieân giôùi, thoûa maõn ngöôùc maét nhìn trôøi, vaø thaáy baàu trôøi Taây Ñöùc coù moät maàu khaùc vôùi baàu trôøi Ñoâng Ñöùc...
Trong cuoán saùch vieát veà bieán coá böùc töôøng Berlin vaø caùc cheá ñoä coäng saûn theo nhau suïp ñoå töïa ñeà "Keát thuùc lòch söû", chuyeân vieân chính trò Myõ oâng Fukuyama cho raèng neàn daân chuû ñaõ chieán thaéng treân theá giôùi. Dó nhieân laø ñaõ coù caùc cuoäc khuûng hoaûng, caùc ñoái nghòch vaø caû xung khaéc, nhöng caùi xung khaéc lôùn giöõa tinh thaàn töï do vaø tinh thaàn aùp böùc vaø cheá ñoä ñoäc taøi seõ khoâng coøn nöõa. Nhöng ñoù ñaõ laø moät quan nieäm hoaøn toaøn sai laàm. Bôûi vì chính trong naêm 2014 naøy chuùng ta ñang chöùng kieán moät theá chieán thöù ba, xaûy ra "töøng maûnh moät", nhö Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ noùi: chuùng ta thaáy chieán tranh beân Ñoâng AÂu taïi Ucraina; vôùi Nhaø nöôùc Hoài chuùng ta thaáy chuû tröông hoài giaùo khuûng boá phaù hoaïi trong hình thaùi taøn baïo nhaát. Tuy nhieân, bieán coá böùc töôøng Berlin suïp ñoå naêm 1989 ñaõ laø chieán thaéng cuûa caùc phong traøo baát baïo ñoäng, ñöôïc linh höùng bôûi ñöùc tin kitoâ vaø ñöôïc Ñöùc Gioan Phaoloâ II yeåm trôï.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn moät vaøi nhaän ñònh cuûa Ñöùc Hoàng Y Jean Louis Tauran, hoài ñoù laø Thöù tröôûng ngoaïi giao Toøa Thaùnh ñaëc traùch lieân laïc vôùi caùc nöôùc treân theá giôùi.
Hoûi: Thöa Ñöùc Hoàng Y, Ñöùc Hoàng Y coù nhaän xeùt gì lieân quan tôùi bieán coá quan troïng naøy?
Ñaùp: Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ luoân luoân noùi raèng heä thoáng coäng saûn ñaõ bò soi moøn töø beân trong, vaø moät ngaøy naøo ñoù seõ suïp ñoå. Nhöng ñaõ khoâng coù ai nghó raèng ñieàu naøy laïi xaûy ra moät caùch nhanh choùng nhö theá, vaø nhaát laø khoâng coù moät cuoäc taém maùu: moät caùch cuï theå, ñaõ khoâng coù caùc naïn nhaân... Vaøo naêm 1978 chính bieán coá Ñöùc Wojtila ñöôïc baàu laøm Giaùo Hoaøng ñaõ taïo ra caûnh hoãn ñoän: thaät ra vôùi vieäc Ñöùc Toång Giaùm Muïc Cracovia ñöôïc baàu laøm
Giaùo Hoaøng heä thoáng ñaõ khoâng hoaït ñoäng nöõa. Möôøi naêm sau ñoù, ai ñaõ coù theå töôûng töôïng raèng vôùi caùc lôøi keâu goïi cuûa ngaøi "Anh chò em ñöøng sôï haõi, söï thaät seõ chieán thaêng", böùc töôøng Berlin seõ suïp ñoå. Toâi tin raèng söï chuyeån bieán naøy ñaõ xaûy ra bôûi baàu khí do caùc thoûa hieäp Helsinhki taïo ra, vaø roài bôûi hoaït ñoäng cuûa hai ngöôøi, taùc nhaân cuûa lòch söû: ñoù laø Ñöùc Gioan Phaoloâ II vaø oâng Mikhail Gorbaciov, caû ba yeáu toá cuøng vôùi nhau.
Hoûi: Thöa Ñöùc Hoàng Y, moät thaùng ssu khi böùc töôøng Berlin suïp ñoå, oâng Mikhail Gorbaciov ñaõ ñeán Vaticaêng thaêm Ñöùc Gioan Phaoloâ II. Ñöông nhieân ñaây ñaõ laø moät cuoäc vieáng thaêm lòch söû. Ñöùc Hoàng Y coù kyû nieäm naøo veà thôøi ñieåm naøy khoâng?
Ñaùp: Toâi raát nhôù ñieàu Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ noùi veà oâng Gorbaciov: oâng Gorbaciov laø moät ngöôøi cuûa theá giôùi lieân xoâ lyù luaän trong caùc phaïm truø môùi meû.
Hoûi: Ñeå chuaån bò cho chuyeán vieán thaêm aáy, ñaõ coù moät baàu khí ñaëc bieät, ñeán nhö gaây soát, coù ñuùng theá khoâng thöa Ñöùc Hoàng Y?
Ñaùp: Vaâng, toâi muoán noùi vôùi quùy vò laø Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ chuaån bò cho chuyeán vieáng thaêm naøy trong moät thaùng trôøi. Ngaøi ñaõ chuaån bò cho chuyeán vieáng thaêm moät thaùng trôøi baèng caùch moãi ngaøy ñoïc moät ñoaïn Phuùc aâm baèng tieáng Nga. Khi hai vò gaëp nhau, moät ngöôøi noùi tieáng Ba Lan, ngöôøi kia noùi tieáng Nga, vaø caû hai ñaõ raát hieåu nhau...
Hoûi: Ñöùc Hoàng Y coù nhôù laïi giai thoaïi naøo ñaõ ñaùnh ñoäng Ñöùc Hoàng Y moät caùch ñaëc bieät, khi lòch söû chao ñaûo khoâng?
Ñaùp: Toâi nhôù laø ñaõ noùi chuyeän vôùi caùc nhaø ngoaïi giao lieân xoâ taïi Hoäi nghò An ninh vaø Coäng taùc AÂu chaâu, maø toâi ñaõ tham döï trong tö caùch laø ñaïi dieän cuûa Toøa Thaùnh. Toâi nhôù laø ñaõ noùi chuyeän vôùi vaøi nhaø ngoaïi giao lieân xoâ. Ñieåm thay ñoåi ñaõ laø moät ngaøy trong thaùng 5, khi Ñöùc Thöôïng Phuï Pimen cho baùo chí phoûng vaán ngaøi, vaø baøi phoûng vaán sau ñoù ñaõ xuaát hieän treân nhaät baùo "Pravda". Trong luùc ñoù chuùng toâi ñaõ hieåu raèng caùc söï vieäc ñang thay ñoåi.
Hoûi: Ñöùc Hoàng Y coù caùc kyû nieäm naøo veà thaäp nieân 1980, vaøo thôøi khoái Lieân Xoâ suïp ñoå, khi ñoù Ñöùc hoàng Y ñang ôû trong ngaønh ngoaïi giao cuûa Toøa Thaùnh?
Ñaùp: Tröôùc heàt toâi nhôù tôùi söï can ñaûm voâ cuøng cuûa caùc Giaùm Muïc vaø caùc linh muïc, bò nhoát tuø... loøng can ñaûm voâ bieân cuûa caùc Giaùm Muïc vaø linh muïc bò tuø nguïc vaø tra taán... ñoái vôùi toâi söï kieän naøy ñaõ khieán cho toâi raát caûm ñoäng. Toâi tin raèng moïi theá kyû ñeàu coù caùc vò töû ñaïo cuûa noù. Toâi cuõng tin raèng aûo töôûng lôùn nhaát maø ngöôøi ta coù theå coù ñoù laø nghó raèng coù theå coù moät "Kitoâ giaùo hôïp thôøi trang" laøm haøi loøng taát caû moïi ngöôøi... Thaäp giaù cuûa Chuùa Kitoâ laø moät thaùch ñoá ñoái vôùi taát caû moïi ngöôøi: noù luoân luoân hieän dieän...
(RG 9-11-2014)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)