Duøng veä tinh ñeå kieåm soaùt
vieäc toân troïng caùc quyeàn con ngöôøi
Duøng veä tinh ñeå kieåm soaùt vieäc toân troïng caùc quyeàn con ngöôøi.
Phoûng vaán oâng Riccardo Noury, phaùt ngoân vieân toå chöùc AÂn Xaù Quoác Teá phaân boä Italia.
Roma (RG 15-09-2014; Vat. 20-10-2014) - Töø khi caùc "Nhaø nöôùc Hoài giaùo" ñöôïc thaønh laäp taïi Irak, Siria vaø Nigeria caùc löïc löôïng thaùnh chieán Hoài cuoàng tín thi haønh chín saùch khuûng boá, taøn saùt ngöôøi daân, thanh loïc toân giaùo giaùo vaø chuûng toäc. Taát caû nhöõng ai muoán soáng phaûi theo loaïi Hoài giaùo hoï aùp ñaët, keå caû caùc tín höõu hoài thuoäc caùc heä phaùi khaùc, hay phaûi traû thueá toân giaùo, cheát hoaëc ra ñi vôùi hai baøn tay traéng, bò töôùc ñoaït heát moïi taøi saûn, nhaø cöûa, ruoäng vöôøn, tieàn baïc, vaät duïng.
Caùc löïc löôïng hoài cuoàng tín naøy trôû thaønh caùc maùy gieát ngöôøi. Hoï xöû baén haøng ngaøn tuø binh vaø chaët ñaàu caû phuï nöõ, treû em vaø ngöôøi giaø moät caùch voâ cuøng taøn baïo, khoâng coøn moät chuùt nhaân tính naøo.
Ñieån hình laø tröôøng hôïp 100 ngaøn kitoâ höõu tænh Mossul beân Irak ñaõ bò ñuoåi ra khoûi nhaø coù khi ngay ban ñeâm, vaø phaûi boàng beá nhau ñi boä tôùi thaønh phoá Erbil trong vuøng Kurdistan caùch xa ñoù haøng traêm caây soá ñeå laùnh naïn. Trong caùc ngaøy trung tuaàn thaùng 9 naêm 2014 laïi tôùi phieân hôn 100 ngaøn ngöôøi Siri phaûi chaïy troán sang Thoå Nhó Kyø. Ban ñaàu chính phuû Thoã Nhó Kyø cho môû cöùa bieân giôùi tieáp nhaän hoï, nhöng khi thaáy soá ngöôøi di cö quùa ñoâng, laïi ra leänh ñoùng cöûa bieân giôùi, khieán cho haøng chuïc ngaøn ngöôøi bò keït laïi beân kia bieân giôùi giöõa caùc vuøng ñoài nuùi coâ quaïnh.
Trong lòch söû nhaân loaïi ñaõ chöa bao giôø coù ñoâng ngöôøi di cö tî naïn nhö trong theá kyû XX vaø ñaàu theá kyû XXI. Chæ trong voøng 6 thaùng qua, haûi quaân Italia ñaõ cöùu vôùt trong bieån Ñòa Trung Haûi hôn 100,000 ngöôøi di cö phaùt xuaát töø Libia treân caùc con taàu mong manh, deã bò laät chìm, khi coù gioù to soùng lôùn vaø vì chôû quùa ñoâng ngöôøi vaø khoâng toân troïng luaät leä an ninh naøo. Ñaõ coù haøng ngaøn ngöôøi bò cheát ñuoái xaùc troâi daït vaøo bôø bieån Tripoli vaø Italia, hay bò maát tích hoaëc laøm moài cho caù maäp.
Trong hôn ba naêm qua cuoäc noäi chieán taïi Siria vaø Irak ñaõ khieán cho haøng trieäu ngöôøi phaûi di taûn. Beân Phi chaâu thì coù chieán tranh tai Nam Sudan, Somalia, Coäng hoøa Trung Phi. Nam Phi laø nôi caùc löïc löôïng hoài Boko Haram laøm möa laøm gioù töø nhieàu naêm qua vaø môùi ñaây cuõng baét chöôùc Irak vaø Siria tuyeân boá thaønh laäp Quoác gia hoài giaùo, khieán cho haøng traêm ngaøn ngöôøi phaûi chay troán sang caùc nöôùc laùng gieàng.
Môùi nhaát laø chieán tranh beân Ucraina, vì Nga xua quaân xaâm laêng Crimea vaø göûi quaân ñoäi, xe taêng vaø khí giôùi uûng hoä phong traøo ly khai Ucraina. Cuoäc chieán ñaõ khieán cho hôn 200 ngaøn ngöôøi phaûi di cö laùnh naïn.
Ngoaøi ra trong caùc thaùng qua chieán tranh giöõa Israel vaø löïc löôïng Hamas trong daûi Gaza cuõng khieán cho 200.000 ngöôøi Palestin phaûi chaïy khoûi caùc thaønh phoá vaø laøng maïc maïn baéc Gaza, vì caùc vuï doäi bom vaø phaùo kích cuûa khoâng quaân vaø boä binh Israel. Bao nhieâu coâng lao hy sinh chaét boùp vaø moà hoâi nöôùc maét trong chôùp nhoaùng bieán thaønh ñoáng gaïch vuïn ñoå naét vaø naém tro taøn. Ñoù laø chöa keå tôùi hôn 2,500 ngöôøi cheát vaø maáy chuïc ngaøn mgöôøi bò thöông tích hay taøn pheá.
Taïi haøng chuïc nöôùc khaùc, trong ñoù coù Trung quoác, Baéc Haøn, Vieät Nam vaø Cuba nhaø nöôùc vaãn hieân ngang chaø ñaïp nhaân quyeàn, ñaøn aùp caùc nhoùm thieåu soá, boû tuø caùc thaønh phaàn ñoái laäp, saùch nhieãu caùc toân giaùo, ñaùnh ñaäp nhoát giam nhöõng ngöôøi can ñaûm tranh ñaáu cho daân chuû vaø caùc quyeàn töï do caên baûn cuûa con ngöôøi.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn moät soá nhaän ñònh cuûa oâng Riccardo Noury, phaùt ngoân vieân cuûa toå chöùc AÂn Xaù Quoác Teá phaân boä Italia veà vieäc söû duïng veä tinh ñeå thu thaäp baèng chöùng caùc vuï vi phaïm nhaân quyeàn treân theá giôùi.
Hoûi: Thöa oâng Noury, toå chöùc AÂn Xaù Quoác Teá ñaõ baét ñaàu duøng veä tinh ñeå theo doõi phaùt hieän vaø khaùm phaù ra caùc vuï vi phaïm nhaân quyeàn khi naøo?
Ñaùp: Töø khoaûng 10 naêm nay toå chöùc An Xaù Quoác Teá ñaõ duøng heä thoáng kyõ thuaät veä tinh ñeå theo doõi vaø khaùm phaù ra caùc vuï vi phaïm nhaân quyeàn trong taát caû caùc tröôøng hôïp khoâng theå vaøo caùc nöôùc nôi xaûy ra caùc vuï vi phaïm aáy, vì chính quyeàn töø choái caáp chieáu khaùn nhaäp caûnh cho caùc nhaân vieân AÂn Xaù Quoác Teá. Thöù hai laø coù caùc tình traïng maø töø treân cao ngöôøi ta coù theå nhìn thaáy moät caùch roõ raøng hôn, maø caû caùc tìm kieám moät caùch kyõ löôõng treân maët ñaát cuõng khoù maø khaùm phaù ra ñöôïc. Muïc ñích cuûa caùc chính quyeàn laø eùm nheïm, khoâng cho troâng thaáy caùc vuï vi phaïm aáy. Nhöng traùi laïi töø treân cao chuùng toâi coù theå troâng thaáy moät caùch raát roõ raøng nhöõng gì hoï ñang tìm caùch che daáu.
Hoûi: Vaäy heä thoáng kieåm soaùt baèng veä tinh cuûa caùc oâng hoaït ñoäng nhö theá naøo?
Ñaùp: Ñoù laø moät heä thoáng naûy sinh beân Hoa Kyø vaø hieän nay döïa treân caùc hieäp hoäi nghieân cöùu vaø phaân tích Myõ. Noù ñaõ naûy sinh gaàn 10 naêm tröôùc vôùi moät dö aùn goïi laø "Ñeå maét treân vuøng Darfur" coù muïc ñích cho thaáy töø treân cao hình aûnh cuûa caùc taøn phaù do quaân ñoäi Sudan gaây ra, caùc toäi phaïm chieán tranh vaø caùc laøng maïc trong loaït hình chuïp ban ñaàu thì hieän höõu, nhöng trong loaït hình chuïp hai thaùng sau ñoù thì ñaõ bieán maát vaø chæ thaáy caùc daáu veát chaùy.
Nhö theá qua vieäc chuïp hình trong hai thôøi ñieåm khaùc nhau ngöôøi ta coù theå so saùnh vaø qua caùc phaân tích chuyeân moân coù theå bieát ñöôïc ñieàu gì ñaõ xaûy ra. Ngöôøi ta cuõng coù theå kieåm thöïc söï hieän dieän cuûa caùc ñôn vò quaân ñoäi, caùc suùng ñaïi baùc, caùc khí giôùi vaø caùc vuõ khí naëng... Hieån nhieân laø phaûi coù caùc nhaø quaân söï chuyeân moân, maø toå chöùc AÂn Xaù Quoác Teá duøng cho muïc ñích daân söï vaø nhaân ñaïo, vì hoï coù theå nhaän dieän moät caùch chính xaùc caùc loaïi khí giôùi, caùc xe quaân söï vaø nhöõng ñieàu khaùc maø neáu khoâng phoùng lôùn leân, thì chuùng chæ laø caùc chaám nhoû xíu thoâi.
Hoûi: Theo kieåu naøy thì quùy vi ñaõ coù theå laøm gì?
Ñaùp: Ñieàu maø chuùng toâi ñaõ thaønh coâng ñoù laø laøm cho theá giôùi bieát ñieàu gì ñang xaûy ra trong moät theá giôùi khaùch quan: khoâng coù chöùng taù keå laïi hay vieát ra, nhöng coù moät hình aûnh - maø moät caùch khoâng theå choái caõi ñöôïc - noù mieâu taû ñieàu ñang xaûy ra. Trong tröôøng hôïp cuûa Sudan chuùng toâi ñaõ xaùc nhaän cho theá giôùi bieát raèng trong nöûa thaäp nieân vöøa qua ñaõ coù caùc toäi phaïm xaûy ra vaø ñaây laø caùc hình aûnh cho thaáy trong toaøn vuøng naøy cuûa Darfur khoâng coøn söï hieän dieân cuûa con ngöôøi nöõa: khoâng coøn laøng maïc, khoâng coù caùc cô caáu daân söï, gieáng nöôùc, chuoàng cho suùc vaät.... Theá roài chuùng toâi cuõng ñaõ thöïc hieän moät cuoäc nghieân cöùu, doïc daøi caùc naêm qua, trong hai dòp lieân quan tôùi Baéc Haøn. Taïi Baéc Haøn toã chöùc AÂn Xaù Quoác Teá ñaõ khoâng theå vaøo thaêm, nhöng caùc hình aûnh chuïp töø veä tinh cho bieát trong caùc naêm qua trong hai ñôït, caùc traïi tuø taäp trung daønh cho nhöõng ngöôøi choáng cheá ñoä, cho caùc tuø nhaân chính trò, ngaøy caøng gia taêng vaø ñöôïc nôùi roäng vaø coù caùc chieàu kích töông ñöông vôùi moät quoác gia nhoû, bao goàm caùc thung luõng, caùc laømg naïc vaø coù dieän tích gia taêng nhieàu caây soá vuoâng moãi naêm. Vaø sau cuøng trong tuaàn ñaàu thaùng 9 naêm 2014 chuùng toâi ñaõ coù söï xaùc nhaän ñieàu ñaõ ñöôïc keå laïi bôûi caùc chöùng nhaân trong vuøng Ñoâng Ucraina, nghóa laø söï hieän dieän cuûa caùc suùng coái vaø caùc suùng caø noâng cuõng nhö xe cuûa quaân ñoäi Nga trong vaøi vuøng ôû maïn Ñoâng Ucraina, nhöng naèm saâu trong bieân giôùi Ucraina.
Hoûi: Vieäc duøng caùc veä tinh ñeå thu thaäp tin töùc vaø baèng chöùng, trong quùa khöù ñaõ ñöôïc nhieàu nöôùc söû duïng, trong khuoân khoå caùc chöông trình phoøng veä. Ñieàu gì ñaõ thay ñoåi trong thôøi gian qua thöa oâng?
Ñaùp: Ñieàu ñaõ thay ñoåi ñoù laø kyõ thuaät naøy coù caøc chi phí ít toán keùm hôn; ñaõ thay ñoåi söï kieän caùc haõng xöôûng beân caïnh nhieäm vuï vaø cô caáu loaïi quaân söï, cuõng ñaõ môû roäng moät phaàn oáng kính vaø lôïi nhuaän cho caùc muïc tieâu daân söï. Nghóa laø hoï ñaõ cho pheùp caû caùc toå chöùc phi chính quyeàn coù theå söû duïng kyõ thuaät cuûa hoï. Do ñoù toâi cho raèng ñaây laø moät tieán boä quan troïng.
Hoûi: Theo oâng thì ñaâu laø xu höôùng phaùt trieån cuûa sinh hoaït naøy. Ngöôøi ta coù theå phoå bieán sinh hoaït naøy trong caùc hoaït ñoäng nhaân ñaïo khoâng?
Ñaùp: Noù seõ khoâng bao giôø thay theá ñöôïc söï hieän dieän taïi choã, nhaát laø ñoái vôùi caùc toå chöùc coù moät söù meänh moät caùch neàn taûng vaø tuyeät ñoái nhaân ñaïo. Chaéc chaén laø ngöôøi ta khoâng theå töôûng töôïng raèng caùc daân toäc maø ngöôøi ta phaûi ñaït tôùi ñeå cung caáp caùc trôï giuùp, coù theå ñöôïc tieáp caän moät caùch khaùc. Khoâng theå khoâng hieän dieän taïi choã ñöôïc! Ñieàu maø söï phaùt trieån cuûa caùc kyõ thuaät naøy coù theå coáng hieán ñoù laø coù theå laøm moät cuoäc tìm kieám beân caïnh caùc cuoäc ñieàu tra taïi choã, vaø coù theå laøm moät caùch khaùc, nhaát laø trong caùc quoác gia khoâng cho pheùp caùc toå chöùc baûo veä caùc quyeàn con ngöôøi, caùc toå chöùc cöùu trôï nhaän ñaïo, caùc nhaø baùo, caùc phoùng vieân vaø caùc nhaø nghieân cöùu vaøo ñeå ñieàu tra söï thaät vaø trôï giuùp caùc naïn nhaân. Ñaây ñaõ laø tröôøng hôïp cuûa Baéc Haøn. Cho tôùi khi chuùng toâi khoâng duøng kyõ thuaät naøy, thì ñaõ khoâng theå nghieân cöùu tình traïng vi phaïm nhaân quyeàn taïi Baéc Haøn. Ngaøy nay chuùng toâi thaønh coâng trong vieäc thoâng tin töùc cho theá giôùi bieát ñieàu gì ñang xaûy ra taïi Baéc Haøn. Vaø toâi tin raèng ñieàu naøy coù theå laø moät ñoùng goùp hieåu bieát cho coäng ñoàng quoác teá, cho Hoäi ñoàng baûo an Lieân Hieäp Quoác, giuùp ñöa ra caùc quyeát ñònh lieân quan tôùi caùc ñoøi hoûi caàn ñeà ra ñoái vôùi chính quyeàn Bình Nhöôõng.
(RG 15-9-2014)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)