Gia ñình laø moät Giaùo Hoäi
hay Giaùo Hoäi laø moät gia ñình?
Gia ñình laø moät Giaùo Hoäi hay Giaùo Hoäi laø moät gia ñình?
Roma (GHXHCG 16-09-2014) - Trong caùc vaên kieän gaàn ñaây cuûa Toaø thaùnh, chuùng ta thöôøng nghe noùi tôùi chuû ñeà "gia ñình laø moät Giaùo hoäi". Töø ngöõ naøy muoán noùi leân ñieàu gì? Coù theå noùi "Giaùo hoäi laø moät gia ñình" ñöôïc khoâng?
Hieåu ñeå Soáng Ñöùc Tin
"Gia ñình laø moät Giaùo hoäi" vaø "Giaùo hoäi laø moät gia ñình" laø hai töø ngöõ mang noäi dung khaùc nhau. Caû hai yù nieäm ñeàu döïa treân Kinh thaùnh Taân öôùc, nhöng ñöôïc khai trieån döôùi hai boái caûnh vaên hoùa khaùc nhau. Dó nhieân, neáu moùc noái ñöôïc caû hai tö töôûng laïi vôùi nhau, thì ta seõ coù moät neàn taûng thaàn hoïc phong phuù cho vieäc muïc vuï trong caùc gia ñình coâng giaùo. Tröôùc tieân chuùng ta haõy tìm hieåu yù nghóa cuûa töø ngöõ "gia ñình laø moät Giaùo hoäi". Tö töôûng naøy ñoâi khi cuõng ñöôïc dieãn taû nhö laø "hoäi thaùnh gia thaát", baét nguoàn töø Taân öôùc. Trong Taân öôùc, tieáng "Giaùo hoäi" (hay Hoäi thaùnh: ecclesia) khoâng phaûi chæ aùp duïng cho taát caû caùc Kitoâ höõu hoïp thaønh Thaân theå maàu nhieäm cuûa Chuùa Kitoâ, nhöng coøn aùp duïng cho coäng ñoaøn caùc tín höõu soáng taïi moät thaønh phoá hay moät mieàn (chaúng haïn: Hoäi thaùnh Chuùa taïi Corintoâ, taïi Teâxaloânica), - noùi theo ngoân ngöõ thôøi nay laø caùc "Giaùo hoäi ñòa phöông", - vaø thaäm chí coäng ñoaøn caùc tín höõu tuï hoïp trong caùc gia ñình. Coù leõ thaùnh Phaoloâ hieåu veà coäng ñoaøn tín höõu hoïp nhau taïi caùc tö gia ñeå caàu nguyeän, vaø ngaøi khoâng ngaàn ngaïi goïi ñoù laø "hoäi thaùnh Chuùa". Lyù do bôûi vì Hoäi thaùnh khoâng phaûi chæ goàm caùc cô cheá vôùi toå chöùc quy cuû, vôùi daân soá ñoâng ñaûo, nhöng tieân vaøn laø coäng ñoaøn nhöõng ngöôøi ñaùp laïi Lôøi Chuùa, hoïp nhau caàu nguyeän vaø tham döï Thaùnh leã. Töø ngöõ "hoäi thaùnh gia thaát" hay "hoäi thaùnh taïi gia" - ecclesia domestica - gaëp thaáy nôi boán laàn trong caùc thö cuûa thaùnh Phaoloâ: Rm 16,5; 1 Cr 16,19; Cl 4,15; Plm 2. Ngaøy nay, ngöôøi ta muoán söû duïng haïn töø naøy ñeå coå voõ moät ñöôøng höôùng linh ñaïo trong caùc gia ñình. Neáu thaùnh Phaoloâ nhaén nhuû moãi ngöôøi tín höõu raèng hoï laø ñeàn thôø cuûa Thieân Chuùa, thì chaéc chaén caùc gia ñình Kitoâ höõu laïi caøng xöùng ñaùng mang danh laø "ñeàn thôø Thieân Chuùa" bieát maáy! Khi noùi raèng moãi gia ñình laø moät Hoäi thaùnh thu heïp, ngöôøi ta muoán neâu baät tính caùch thaùnh thieâng cuûa gia ñình. Gia ñình khoâng chæ laø moät toå hôïp sinh saûn hay lao ñoäng. Gia ñình khoâng chæ laø moät toå aám tình thöông. Gia ñình coøn laø nôi Chuùa ngöï, nôi rao giaûng vaø laéng nghe lôøi Chuùa, nôi caàu nguyeän, nôi chöùng taù cho tình yeâu laân tuaát, nhö chuùng ta ñoïc thaáy trong toâng huaán "ñôøi soáng gia ñình" cuûa ñöùc Gioan Phaoloâ II (caùc soá 21; 38; 48; 49; 51; 52; 54; 55; 59; 61; 65s), ñöôïc Saùch Giaùo lyù Hoäi thaùnh Coâng giaùo toùm löôïc trong caùc soá 1655-1657.
Theá coøn tö töôûng "Hoäi thaùnh laø moät gia ñình" thì muoán dieãn taû ñieàu gì?
Saùch Giaùo lyù Hoäi thaùnh Coâng giaùo noùi ñeán "Hoäi thaùnh laø moät gia ñình" (hay noùi ñuùng hôn: "Hoäi thaùnh laø gia ñình Chuùa") ôû soá 759. Ñaây laø moät tö töôûng ñöôïc coâng ñoàng Vaticano II ñeà caäp ôû soá 6 cuûa Hieán cheá veà Hoäi thaùnh. Ñoaïn vaên naøy coù moät lòch söû thuù vò cuûa noù, bôûi vì laø moät söï ñoùng goùp cuûa ñöùc cha Nguyeãn vaên Hieàn, giaùm muïc Ñalaït. Trong Taân öôùc, khoâng coù choã naøo khaúng ñònh Hoäi thaùnh laø gia ñình, maø chæ thaáy noùi ñeán "daân Thieân Chuùa, Thaân theå ñöùc Kitoâ, ñeàn thôø Chuùa Thaùnh Thaàn". Tuy nhieân, phaûi noùi raèng tö töôûng "Giaùo hoäi laø moät gia ñình" caáu taïo neân boái caûnh cuûa taát caû caùc tö töôûng cô baûn Kitoâ giaùo. Sau ñaây laø toùm löôïc baøi phaùt bieåu cuûa ñöùc cha Hieàn:"trong khi rao giaûng Nöôùc Trôøi, Chuùa Gieâsu thöôøng söû duïng hình aûnh cuûa moät gia tröôûng, moät quaûn gia. Trong caùc duï ngoân, Thieân Chuùa ñöôïc so saùnh nhö ngöôøi cha coù hai con: moät ñöùa hö moät ñöùa ngoan; hoaëc nhôø hai ñöùa ñi laøm vöôøn nho. Thieân Chuùa cuõng ñöôïc ví nhö moät ngöôøi gia tröôûng toå chöùc moät tieäc cöôùi ñi môøi khaùch ñeán chung vui. Nhaát laø tö töôûng chuû yeáu cuûa maëc khaûi Taân öôùc naèm ôû choã boäc loä yù ñònh cuûa Thieân Chuùa muoán nhaän chuùng ta laøm nghóa töû nhôø ñöùc Gieâsu quùy töû cuûa Ngaøi. Thieân Chuùa muoán môøi goïi chuùng ta vaøo tham döï chung moät böõa côm gia ñình, töùc laø baøn tieäc Thaùnh theå. Nhôø söï thoâng döï vaøo Mình Maùu thaùnh ñöùc Gieâsu, chuùng ta ñöôïc keát hieäp vôùi Ngöôøi, vaø neám höôûng cuoäc soáng mai haäu. Vieäc trình baøy Hoäi thaùnh nhö moät gia ñình cuõng coøn mang chieàu kích truyeàn giaùo, bôûi vì noù gôïi leân nieàm thao thöùc khi thaáy coøn nhieàu choã troáng trong baøn tieäc cuûa Thieân Chuùa: coù nhöõng ngöôøi chöa nhaän ñöôïc lôøi môøi, coù nhöõng ngöôøi khöôùc töø lôøi môøi, coù nhöõng ngöôøi ñaõ boû nhaø ra ñi. Tuy nhieân, yù ñònh cuûa Cha nhaân laønh laø muoán cho taát caû caùc con caùi xum hoïp trong moät nhaø".
Ñöùc cha Hieàn theâm raèng beân Ñoâng phöông, ngöôøi ta raát nhaïy caûm vôùi tình gia ñình. Vì theá, hoï seõ caûm thaáy Giaùo hoäi trôû neân moät thöïc taïi thaân thuoäc, khi nghe noùi ñeán Thieân Chuùa laø Cha cuûa heát moïi ngöôøi, ñöùc Kitoâ Con Thieân Chuùa trôû neân Tröôûng nam gia ñình, ñöùc Maria, thaân maãu cuûa ñöùc Gieâsu cuõng laø meï cuûa heát moïi nghóa töû cuûa Chuùa. Caùc moái töông quan trong Giaùo hoäi, duø vôùi ngöôøi soáng hay vôùi ngöôøi cheát, cuõng seõ ñöôïc ñoái xöû theo tình nghóa gia ñình" (Acta Synodalia II/II,42). Neân bieát laø coâng ñoàng Vaticanoâ II coøn noùi ñeán Hoäi thaùnh nhö moät gia ñình ôû nhieàu ñoaïn vaên khaùc nöõa, vôùi nhöõng töø ngöõ töông ñöông, chaúng haïn nhö "nhaø cuûa Chuùa" (Hieán cheá veà Hoäi thaùnh soá 18), "gia ñình cuûa Chuùa" (Hieán cheá veà Hoäi thaùnh soá 28; hieán cheá Vui möøng vaø Hy voïng soá 40; saéc leänh veà linh muïc soá 6), "gia ñình caùc con caùi Chuùa" (Hieán cheá Vui möøng vaø Hy voïng soá 92), "gia ñình cuûa ñöùc Kitoâ" (Hieán cheá veà Hoäi thaùnh soá 51). Ngoaøi ra, ñoâi khi caùc coäng ñoaøn caùc tín höõu cuõng ñöôïc goïi laø gia ñình, thí duï "gia ñình giaùo phaän" (Saéc leänh veà caùc Giaùm muïc soá 16; 28; 34). Dó nhieân caùc coäng ñoaøn tu só caøng laøm neâu baät tính caùch gia ñình hôn nöõa, nhö chuùng ta coù theå ñoïc thaáy trong saéc leänh veà vieäc canh taân ñôøi tu: taát caû hoäi doøng ñöôïc goïi laø "gia ñình tu só" ôû soá 1 vaø soá 15 coøn neâu baät ñaëc tính naøy hôn nöõa ôû nôi ñôøi soáng coäng ñoaøn ñöôïc keát hôïp nhaân danh Chuùa Kitoâ. Noùi toùm laïi, khi noùi raèng "Giaùo hoäi laø moät gia ñình", coâng ñoàng Vaticanoâ II khoâng nhöõng muoán vöôït qua loái hình dung Giaùo hoäi quaù naëng veà cô caáu vaø phaùp lyù, nhöng coøn muoán môû roäng ñeán chieàu kích sieâu vieät nöõa. Giaùo hoäi khoâng nhöõng chæ laø moät ñoaøn theå goàm bôûi nhöõng con ngöôøi baèng xöông baèng thòt, nhöng coøn vöôn leân ñeán taän Thieân Chuùa: chính Ngöôøi môùi laø gia tröôûng ñích thöïc vaø muoán quy tuï toaøn theå nhaân loaïi vaøo moät gia ñình. Giaùo hoäi coù phaän söï ñi phuïng söï keá hoaïch ñoù.
Sau coâng ñoàng Vaticanoâ II, coù ai nhaéc ñeán tö töôûng "Giaùo hoäi laø gia ñình" nöõa khoâng?
Chaéc chaén laø coù nhieàu cô hoäi khaùc. Nhöng toâi chæ muoán nhaéc ñeán vaøi Thöôïng hoäi ñoàng giaùm muïc quan troïng. Vaøo naêm 1980, moät khoùa hoïp veà gia ñình ñöôïc trieäu taäp, vaø trong toâng huaán haäu thöôïng hoäi ñoàng Familiaris consortio soá 15, Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ moùc noái caùc caáp ñoä khaùc nhau cuûa gia ñình: töø gia ñình laø teá baøo xaõ hoäi, ñöôïc gheùp vaøo gia ñình nhaân loaïi vaø tieán tôùi gia ñình cuûa Chuùa laø Giaùo hoäi. Do ñoù, moãi moät phaàn töû cuûa gia ñình töï nhieân ñoàng thôøi cuõng laø thaønh phaàn cuûa gia ñình nhaân loaïi vaø cuûa gia ñình Chuùa. Yeáu toá caên baûn xaây döïng caùc caáp ñoä gia ñình vöøa noùi laø tình yeâu.
Ñaëc bieät, ñeà taøi "Giaùo hoäi laø gia ñình cuûa Chuùa" ñöôïc duøng nhö laø xöông soáng cho caùc vaên kieän cuûa Thöôïng hoäi ñoàng giaùm muïc khoùa ñaëc bieät veà Phi chaâu ñöôïc trieäu taäp naêm 1994. Ñieàu naøy ñöôïc noåi baät trong söù ñieäp göûi Daân Chuùa vaøo luùc beá maïc khoùa hoïp. Tö töôûng naøy khoâng nhöõng chæ mang tính chaát ñaïo lyù veà baûn chaát Giaùo hoäi, nhöng coøn muoán keùo theo nhöõng heä luaän thöïc tieãn. Thöïc vaäy, moät khi chaáp nhaän raèng Giaùo hoäi laø moät gia ñình thì caàn phaûi vöôït leân treân caùc söï ñoá kî chia reõ giöõa caùc boä toäc, bieát môû roäng cöûa ñoùn nhaän moïi ngöôøi nhö anh chò em moät nhaø. Tö töôûng Giaùo hoäi laø Gia ñình cuûa Chuùa cuõng thuùc ñaåy phaûi xaây döïng caùc coäng ñoaøn Giaùo hoäi cô baûn nhö laø nhöõng teá baøo sinh ñoäng trong ñôøi soáng caàu nguyeän cuõng nhö trong hoaït ñoäng baùc aùi vaø truyeàn giaùo. Töø ñoù ñeán nay, Lieân hieäp caùc hoäi ñoàng giaùm muïc Phi chaâu ñaõ ñöa ra nhieàu vaên kieän hoaïch ñònh ñöôøng loái muïc vuï döïa treân chuû ñeà "Giaùo hoäi laø gia ñình".
Chaéc laø ñeà taøi naøy cuõng ñöôïc ñeà caäp taïi Thöôïng hoäi ñoàng giaùm muïc AÙ chaâu nöõa, phaûi khoâng?
Ñuùng theá, nhöng khoâng ñöôïc noåi baät nhö Thöôïng hoäi ñoàng veà Phi chaâu. Coù leõ laø moät söï ñaõng trí ñaùng tieác, khi maø Lieân hieäp caùc Hoäi ñoàng Giaùm muïc AÙ chaâu (vieát taét laø FABC) ñaõ nhieàu laàn nhaán maïnh ñeán choã ñöùng quan troïng cuûa gia ñình trong xaõ hoäi AÙ chaâu. Trong soá caùc baøi phaùt bieåu taïi phoøng hoïp Thöôïng hoäi ñoàng, chæ coù ñöùc cha Nguyeãn sôn Laâm yeâu caàu neâu roõ khuoân maãu cuûa Giaùo hoäi nhö laø gia ñình cuûa Chuùa (IX congregazione generale). Tuy nhieân, caùc nghò phuï noùi ñeán taàm quan troïng cuûa gia ñình nhö laø ñôn vò teá baøo cuûa xaõ hoäi (Gia ñình laø moät Giaùo hoäi gia thaát), nhieàu hôn laø "Giaùo hoäi laø moät gia ñình". Ñieàu naøy phaûn aùnh trong danh saùch caùc kieán nghò cuõng nhö trong toâng huaán "Hoäi thaùnh taïi AÙ chaâu". Soá 6 noùi ñeán taàm quan troïng cuûa gia ñình taïi AÙ chaâu, nhöng ñeà taøi "Giaùo hoäi laø gia ñình" khoâng ñöôïc ñeà ra nhö moät höôùng muïc vuï. Coù leõ bôûi vì caùc nghò phuï baän taâm nhieàu bôûi hai thaùch ñoá khaùc taïi luïc ñòa: moät ñaøng laø caùc toân giaùo lôùn, ñaøng khaùc laø thöïc traïng ngheøo ñoùi. Töø ñoù hai luoàng thaàn hoïc lôùn taïi AÙ chaâu laø ñoái thoaïi lieân toân vaø thaàn hoïc giaûi phoùng, vôùi nhöõng trung taâm nghieân cöùu taïi AÁn ñoä vaø Philippin, gaây nhieàu tieáng vang hôn laø luoàng thaàn hoïc veà gia ñình, moät ñeà taøi then choát cuûa luaân lyù Khoång giaùo, nhöng chæ gaây aûnh höôûng ôû mieàn Ñoâng AÙ hôn laø taïi caùc vuøng khaùc. Duø sao ñi nöõa, chuùng ta ñöøng queân raèng huy chöông naøo cuõng coù maët traùi cuûa noù. Hình aûnh "Giaùo hoäi laø gia ñình" cuõng coù maët traùi cuûa noù khi bò hieåu leäch laïc. Trong quan nieäm toân ti traät töï cuûa Khoång giaùo, noù deã ñöa ñeán moät moâ hình kim töï thaùp, theo ñoù nöôùc töø treân chaûy xuoáng chöù khoâng bao giôø töø döôùi ñi leân. Theo moâ hình naøy, chæ coù caáp treân môùi coù quyeàn phaùn daïy, coøn beà döôùi phaûi tuaân haønh vaâng daï. Theá nhöng chuùng ta bieát raèng moâ hình "cha meï ñaët ñaâu con ngoài ñaáy" ñang bò lung lay trong xaõ hoäi hieän ñaïi. Moät hình aûnh cuûa Giaùo hoäi gaén lieàn vôùi moâ hình aáy coù nguy cô cuõng seõ bò suïp theo.
Lm. Giuse Phan Taán Thaønh
Nguoàn: ghxhcg.com