Thaûm caûnh cuûa caùc ngöôøi tî naïn beân Libia
Thaûm caûnh cuûa caùc ngöôøi tî naïn beân Libia.
Phoûng vaán cha Mussie Zerai, Giaùm ñoác haõng thoâng taán Habeshia.
Libia (RG 24-08-2014; Vat. 15-09-2014) - Trong caùc tuaàn qua tình hình taïi Libia laïi caêng thaúng vì caùc cuoäc ñuïng ñoä giöõa caùc löïc löôïng daân quaân khaùc nhau tranh giaønh quyeàn löïc vaø quyeàn kieåm soaùt caùc gieáng vaø nhaø maùy loïc daàu. Caùc cuoäc giao tranh ñaõ xaûy ra nhaát laø chung quanh thuû ñoâ Tripoli. Tình hình chính trò baát oån keùo daøi töø maáy naêm qua khieán cho soá phaän cuûa ngöôøi tî naïn ngaøy caøng theâ thaûm hôn. Hoï trôû thaønh naïn nhaân cuûa caùc toå chöùc buoân baùn ngöôøi, cuõng nhö cuûa caùc laïm duïng vaø baïo löïc ñuû loaïi. Trong nhöõng ngaøy vöøa qua cha Mussie Zerai, Giaùm ñoác haõng thoâng taán Habeshia ñaõ keâu goïi AÂu chaâu vaø coäng ñoàng quoác teá can thieäp moät caùch cuï theå ñeå trôï giuùp caùc anh chò em xaáu soá naøy.
Ngaøy muøng 2 thaùng 9 naêm 2014 caùc traän giao tranh ñaõ tieáp dieãn gaàn phi tröôøng Benina ôû Bengasi khieán cho ít nhaát 25 binh só thieät maïng, 14 ngöôøi thuoäc löïc löôïng quaân ñoäi cuûa töôùng Khalipha Haftar, vaø 11 ngöôøi laø caùc daân quaân cuûa oâng Ansar al Sharia. Cuoäc chieán ñaõ baét ñaàu ngaøy 30 thaùng 8 naêm 2014 löïc löôïng daân quaân cuûa oâng Ansar al Sharia coá ñaùnh chieám phi tröôøng laø moät trong caùc ñieåm chieán löôïc chính do caùc löïc löôïng ñaëc bieät trung thaønh vôùi töôùng Khalifa Haftar vaø Quoác hoäi kieåm soaùt. Quaân ñoäi chính phuû ñöôïc caùc maùy bay oanh kích yeåm trôï boû bom caùc vò trí cuûa caùc daân quaân thaùnh chieán, trong khi caùc toaùn daân quaân naøy ñaùp traû baèng troïng phaùo vaø caùc hoûa tieãn Grad.
Töø ngaøy muøng 1 thaùng 9 naêm 2014 thuû ñoâ Tripoli hoaøn toaøn naèm döôùi söï kieåm soaùt cuûa caùc löïc löôïng daân quaân quy tuï thaønh nhoùm "Taùc chieán Alba cuûa Libia" sau hai thaùng giao tranh chung quanh phi tröôøng Tripoli vôùi caùc löïc löôïng ñoái nghòch vôùi caùc löïc löôïng thuoäc nhoùm "Taùc chieán Phaåm giaù" do nguyeân töôùng Haftar chæ huy.
Quoác Hoäi hoïp taïi Tobruk maïn cöïc Ñoâng Libia vaø taân chính phuû do thuû töôùng taïm thôøi Abdullah al Thani coù nhieäm vuï thaønh laäp cuõng coâng nhaän raèng khoâng kieåm soaùt ñöôïc caùc boä vaø caùc cô quan chính quyeàn taïi Tripoli nöõa. Trong khi "Hoäi ñoàng caùch maïng Tripoli" quy tuï caùc nhoùm daân quaân khaùc kieåm soaùt thuû ñoâ, taùi hoài sinh Toång quoác hoäi, baõi nhieäm sau cuoäc baàu cöû hoài thaùng 6 naêm 2014, vaø chæ ñònh oâng Omar Hassi laøm thuû töôùng cuûa mình, nhaém thaønh laäp moät quoác gia daân chuû. Nhöng caùc löïc löôïng daân quaân cuûa oâng Ansar al Sharia ôû Bengasi tuyeân boá hoï ñaõ noåi loaïn choáng Gheddafi ñeå giöông cao laù côø Sharia khoâng phaûi ñeå cho pheùp moät baïo chuùa môùi leân cho pheùp taây phöông trôû laïi naém quyeàn baù chuû taïi Libia.
Tuy quang caûnh chính trò Libia hoãn loaïn nhö theá, nhöng Ñöùc Cha Giovanni Innocenzo Martinelli Giaùm Quaûn quaûn toâng toøa Tripoli cho bieát tình hình töông doái yeân tónh so vôùi caùc ngaøy tröôùc. Cho tôùi nay coäng ñoaøn kitoâ ñaõ khoâng gaëp khoù khaên naøo.
Töø vaøi naêm nay Libia laø nôi haøng chuïc ngaøn ngöôøi di cö tôùi töø nhieàu nöôùc Trung Ñoâng, AÙ chaâu vaø Phi chaâu tìm vöôït bieån sang Italia, roài töø ñaây ñi caùc nöôùc khaùc. Trong hai thaùng qua haûi quaân Italia ñaõ cöùu soáng hôn 10,000 ngöôøi, nhöng cuõng ñaõ coù maáy traêm ngöôøi thieät maïmg vì bò ñaém taàu ngoaøi khôi Tripoli.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán cha Mussie Zerai daønh cho phoùng vieân Cecilia Seppia cuûa ñaøi Vaticaêng.
Hoûi: Thöa cha, tình hình cuûa ngöôøi ty nan beân Libia hieän nay ra sao?
Ñaùp: Raát tieác coù haøng ngaøn ngöôøi tî naïn cuûa vuøng Phi chaâu döôùi sa maïc Sahara bò keït trong chieán tranh: nam giôùi thì bò baét buoäc trôû thaønh nhöõng ngöôøi khuaân vaùc suùng ñaïn. Coù raát nhieàu ngöôøi bò thöông, nhieàu ngöôøi thieät maïng, coøn phuï nöõ vaø treû em thì bò cheát ñoùi. Taïi Tripoli coù khoaûng 350 ngöôøi bò nhoát trong moät saân ñaù boùng, ngoaøi trôøi, khoâng coù maùi che chôû vaø töø boán ngaøy nay hoï khoâng nhaän ñöôïc gì ñeå aên...
Hoûi: Cha ñaõ noùi raèng moãi ngaøy haõng thoâng taán Habeshia cuûa cha ñeàu nhaän ñöôïc caùc cuù ñieän thoaïi cuûa nhöõng ngöôøi tuyeät voïng, lo sôï... Hoï keå cho cha nghe nhöõng gì vaäy?
Ñaùp: Hoï raát laø hoát hoaûng, nhaát laø bôûi bom ñaïn rôi hay baén treân caùc ñöôøng phoá. Cuõng coù nhöõng ngöôøi cheát ôû trong nhaø, vì khi hoï ôû trong nhaø thì bò bom rôi truùng, daân chuùng kinh hoaøng. Theá roài coøn coù nhieàu cuoäc taán coâng töøng nhaø moät: hoï bò cöôùp boùc, baïo haønh, vaø chòu ñuû moïi thöù laïm duïng... ñoù laø nhöõng ñieàu hoï ñaõ keå cho toâi nghe.
Hoûi: Khi gioùng leân lôøi keâu goïi, cha ñaõ duøng moät kieåu noùi raát maïnh vaø noùi raèng caùc ngöôøi tî naïn naøy khoâng laø "con cuûa ai heát", bôûi vì khaùc vôùi nhöõng ngöôøi taây phöông ñaõ ñöôïc di taûn khi chieán tranh taùi dieãn taïi Libia, caùc anh chò em tî nan naøy khoâng ñöôïc ai baûo trôï vaø che chôû. Nhö theá thì phaûi laøm gì baây giôø?
Ñaùp: Vaâng, ñuùng nhö theá, taát caû caùc ngöôøi taây phöông ñaõ ñöôïc di taûn heát, tröø caùc ngöôøi ty naïn ra, coäng ñoàng quoác teá phaûi coù moät chöông trình di taûn ñeå che chôû caùc anh chò em naøy trong caùc nöôùc laùng gieàng. Chaúng haïn, nhöõng ngöôøi ôû Tripoli thöôøng höôùng veà Tunisia, nhöng hoï bò chaën laïi ôû bieân giôùi, hoï khoâng theå ñi xa hôn.
Hoûi: Lieân hieäp Phi chaâu khoâng coù khaû naêng baûo veä caùc anh chò em tî naïn naøy. Theá roài cuõng coù moät AÂu chaâu keùo daøi leâ theâ vaán ñeà naøy: nhieàu laàn chính quyeàn Italia ñaõ yeâu caàu Lieân Hieäp AÂu chaâu can thieäp, vì nhö chuùng ta bieát nhieàu ngöôøi tî naïn höôùng veà Italia. Cha nghó sao?
Ñaùp: Lieân Hieäp AÂu chaâu phaûi can thieäp ñeå phoøng ngöøa taát caû caùc ngöôøi bò cheát naøy, trong sa maïc cuõng nhö treân bieån Ñòa Trung Haûi. Taát caû moïi ngöôøi tî naïn ñeàu höôùng veà AÂu chaâu, chöù khoâng phaûi chæ höôùng veà Italia maø thoâi. Coøn hôn theá nöõa, nhieàu ngöôøi coøn muoán ñi tôùi caùc nöôùc Baéc AÂu. Ñieàu naøy coù nghóa laø Italia chæ laø caùnh cöûa cuûa AÂu chaâu thoâi, vaø vì theá vaán ñeà khoâng phaûi chæ laø cuûa Italia, maø laø cuûa toaøn AÂu chaâu. Vaø lôøi yeâu caàu cuûa Boä tröôûng noäi vuï Italia Alfano laø ñieàu ñuùng ñaén, ñeå "Bieån cuûa chuùng ta" ñöôïc nheï bôùt vaø ñöôïc thu nhaän bôûi toå chöùc Frontex, töùc "Toå chöùc ñieàu haønh coäng taùc quoác teá ôû bieân giôùi nöôùc ngoaøi cuûa caùc nöôùc thaønh vieân Lieân Hieäp AÂu chaâu". Coù ñuùng thaät laø toå chöùc Frontex ñaõ khoâng ñöôïc thaønh laäp ñeå tieáp nhaän ngöôøi tî naïn, maø laø ñeå töø choái hoï. Khi ñöôïc thaønh laäp, toå chöùc coù muïc ñích ñaåy lui ngöôøi tî naïn vaø che chôû caùc bieân giôùi cuûa AÂu chaâu. Vaø dó nhieân laø ngaøy nay toå chöùc khöôùc töø thay theá choã cuûa Italia. Tuy nhieân, chính vì theá maø phaûi coi laïi caùc luaät leä vaø caû chöông trình ñaõ laøm naûy sinh ra toå chöùc Frontex, ñeå noù trôû thaønh toå chöùc baûo veä vaø tieáp nhaän ngöôøi tî nan. Nhöng phaûi coù moät thoûa hieäp giöõa caùc quoác gia thaønh vieân cuûa toaøn coäng ñoàng AÂu chaâu, theo ñoù caùc ngöôøi tî naïn naøy phaûi ñöôïc phaân phoái treân toaøn laõnh thoå AÂu chaâu.
Hoûi: Thöa cha, caùc ngöôøi tî naïn doàn ñoáng taïi Tripoli, Misurata, Sebha khieán cho caùc nhaø thöông bò suy suïp, trong nghóa heä thoáng y teá khoâng theå lo laéng cho moät soá quùa ñoâng ngöôøi nhö theá, ngoaøi ra cuõng vì thieáu thuoác men nöõa, coù ñuùng theá khoâng?
Ñaùp: Khoâng coù caùc duïng cuï ñeå can thieäp: khoâng coù baùc só giaûi phaãu naøo coù theå can thieäp, vaø vì theá hoï ôû trong tình traïng hoaøn toaøn bò boû rôi. Vaø trong vaøi tröôøng hôïp, caùc veát thöông röõa thoái ñeán ñoä phaûi cöa nhö tröôøng hôïp moät thanh nieân bò cöa moät chaân, roài moät thieáu nöõ phaûi naêm lieät giöôøng vì bò gaãy löng: caàn phaûi ñöôïc giaûi phaãu gaáp nhöng hoï khoâng theå laøm ñöôïc, vì khoâng theå di chuyeån coâ ta tôùi Tripoli, vì doïc ñöøông coù caùc nguy hieåm khaép nôi do caùc xung ñoät lieân tuïc xaûy ra. Ñoù laø tình traïng maø ngöôøi tî naïn ñang phaûi soáng taïi Libia.
Vaøi nhaän xeùt cuûa oâng Gabriele Iacovino, ñaëc traùch vuøng Trung Ñoâng vaø Baéc Phi cuûa Trung taâm nghieân cöùu tình hình chính trò quoác teá:
Hoûi: Thöa oâng trong caùc ngaøy vöøa qua coù caùc cuoäc giao tranh döõ doäi taïi Bengasi giöõa caùc löïc löôïng ñaëc bieät do töôùng Khalifa Haftar chæ huy vaø daân quaân hoài, trong ñoù coù nhoùm cuûa oâng Ansar al Sharia, ñang tìm caùch ñaùnh chieám phi tröôøng. Caùc giao tranh ñaõ khieán cho ít nhaát 13 ngöôøi cheát vaø 45 ngöôøi bò thöông. Hoài thaùng qua caùc daân quaân hoài ñaõ chieám haàu heát caùc tieàn ñoàn naèm trong tay töôùng Haftar taïi Bengasi. Tình hình Libia hieän ra sao thöa oâng?
Ñaùp: Thöïc ra Libia laø moät quoác gia chia reõ vaø coù ba löïc löôïng lôùn ñang ñaùnh nhau: thöù nhaát laø löïc löôïng daân quaân ñôøi hôn, thöù hai laø caùc daân quaân hoài vaø thöù ba laø caùc daân quaân coù lieân heä vôùi phong traøo thaùnh chieán quoác teá dính líu tôùi toå chöùc Al Qaeda, nhöng trong thöïc teá noù gaàn guõi vôùi vaøi yù thöùc heä ñang hoaït ñoäng caû vôùi Nhaø nöôùc hoài ISIL. Caùc söï kieän xaûy ra taïi Bengasi chöùng minh cho söï chia reõ naøy.
Hoûi: Chuùng ta cuõng haõy nhìn ñieàu ñang xaûy ra beân Phi chaâu noùi chung - Nigeria, Mali, Baéc Phi, Somalia - theo oâng, luïc ñòa Phi chaâu coù phaûi laø neùt thöù hai cuûa vaán ñeà thaùnh chieán treân theá giôùi khoâng?
Ñaùp: Neáu chuùng ta muoán hieän nay noù laø moät ñöôøng neùt thöù hai, bôûi vì Siria vaø Irak laø saân khaáu cuûa phong traøo thaùnh chieán toaøn caàu. Baát cöù ai muoán ñi tham gia thaùnh chieán thì tôùi caùc nöôùc naøy. Thaät söï thì lieân tuïc coù caùc ñe doïa thaùnh chieán vaø cuûa toå chöùc Al Qaeda - Chuùng ta ñöøng queân raèng söï hieän dieän cuûa toå chöùc Al Qaeda maïnh taïi Phi chaâu - caùc ñe doïa naøy lieân tuïc, raát hieän dieän, khoâng chæ treân bình dieän vuøng mieàn vaø xaõ hoäi, bôûi vì caùc nhoùm gaén lieàn vôùi boái caûnh thaùnh chieán quoác teá ngaøy caøng gaén boù hôn vôùi khung caûnh xaõ hoäi vaø boä toäc beân Phi chaâu.
Hoûi: Nöôùc Libia thaät ra ñang ôû trong tình traïng hoãn loaïn: quoác hoäi ñaõ cho taân thuû töôûng ñöôïc chæ ñònh Abdullah al Thani hai tuaàn ñeå thaønh laäp taân chính phuû. Moät chính phuû môùi coù theå oån ñònh tình hình taïi Libia khoâng thöa oâng?
Ñaùp: Raát tieác laø caùc tieàn ñeà khoâng phaûi laø caùc tieàn ñeà toát nhaát, bôûi vì cuoäc ñoái thoaïi giöõa caùc thöïc taïi khaùc nhau - nghóa laø giöõa caùc löïc löïông hoài vaø caùc löïc löông ñôøi hôn trong luùc naøy ñaây khaù bò haïn heïp. Chính caùc löïc löôïng daân quaân chieán ñaáu vôùi nhau hôn laø caùc giôùi chöùc chính trò ñoái thoaïi vôùi nhau. Do ñoù caùc tieàn ñeà cho moät taân chính phuû khoâng phaûi laø caùc tieàn ñeà toát ñeïp nhaát. Chaéc chaén laø caàn coù moät chöông trình chính trò vaø ngoaïi giao quan troïng, nhöng moät mình chính quyeàn Libia khoâng thoâi, maø khoâng coù söï trôï giuùp cuûa coäng ñoàng quoác teá trong tö caùch laø ngöôøi giaûng hoøa, ñoái thoaïi veà tình hình vaø caùc thöïc taïi beân Libia hieän nay, thì khoù maø coù theå thaønh coâng.
(RG 24-8-2014)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)