Leã Suy Toân Thaùnh Giaù
Nhìn leân Thaùnh Giaù
Leã Suy Toân Thaùnh Giaù: Nhìn leân Thaùnh Giaù.
Vieät Nam (VietCatholic News 10-09-2014) - Trong ngaøy Leã Suy Toân Thaùnh Giaù, Baøi ñoïc 1 saùch Daân Soá keå chuyeän, daân Do thaùi ñi trong sa maïc, hoï keâu traùch Thieân Chuùa vaø oâng Moâseâ raèng: "Taïi sao laïi ñöa chuùng toâi ra khoûi ñaát Ai caäp, ñeå chuùng toâi cheát trong sa maïc, moät nôi chaúng coù baùnh aên, chaúng coù nöôùc uoáng?...". Vì theá, Thieân Chuùa ñaõ cho raén ñoäc boø ra caén cheát nhieàu ngöôøi. Sau ñoù daân hoái loãi chaïy ñeán vôùi Moâseâ vaø oâng ñaõ caàu khaån cuøng Chuùa. Thieân Chuùa thöông xoùt, ñaõ truyeàn cho Moâseâ ñuùc moät con raén ñoàng treo leân giöõa sa maïc, vaø baát cöù ai, heã bò raén caén maø nhìn leân con raén ñoàng aáy thì ñöôïc chöõa laønh.
Baøi Tin Möøng, trong cuoäc ñoái thoaïi vôùi oâng Nicoâñeâmoâ, Chuùa Gieâsu khaúng ñònh: "Nhö oâng Moâseâ ñaõ giöông cao con raén trong sa maïc, Con Ngöôøi cuõng seõ phaûi ñöôïc giöông cao nhö vaäy, ñeå ai tin vaøo Ngöôøi thì ñöôïc soáng muoân ñôøi".
Lôøi Chuùa trong saùch Daân Soá vaø trong Tin Möøng Gioan, qua hình aûnh "Con Raén", seõ ñöa chuùng ta ñi xuyeân suoát lòch söû cöùu ñoä, khôûi ñi töø kinh nghieäm phaïm toäi trong sa maïc (Ds 21,6), trôû veà vôùi thôøi ñieåm khôûi ñaàu cuûa söï soáng (St 3), sau ñoù ñi ñeán ngoâi vò cuûa Ñöùc Kitoâ (Ga 3,14) vaø vöôn xa tôùi taän thôøi caùnh chung (Kh 12,7-10).
Dòp haønh höông Thaùnh Ñòa thaùng 5 naêm 2014, chuùng toâi coù leân nuùi Nebo beân ñaát nöôùc Jordanie. Chieâm ngaém taùc phaåm ñieâu khaéc Thaùnh giaù theo hình con raén, bieåu töôïng cho con raén ñoàng ngaøy xöa ñöôïc Moâseâ döïng neân, nhìn veà Thaùnh ñòa vaø daâng leã taïi nhaø nguyeän treân nuùi.
1. Nuùi Nebo
Nuùi Nebo laø moät daõy nuùi ôû Vöông quoác Jordanie, cao khoaûng 817m. Cöïu öôùc ñaõ ñeà caäp ñeán nôi naøy. Treân nuùi Nebo, Thieân Chuùa ñaõ cho Moâseâ nhìn veà Ñaát Höùa. Töø ñænh nuùi nhìn bao quaùt böùc tranh toaøn caûnh veà Thaùnh Ñòa vaø thaønh phoá bôø Taây soâng Gioñan laø Gieâricoâ, thaäm chí vaøo moät ngaøy raát ñeïp trôøi ngöôøi ta coù theå nhìn thaáy coå thaønh Gieârusalem.
Theo chöông 34 cuûa saùch Ñeä Nhò Luaät, Moâseâ ñaõ ñi leân nuùi Nebo töø ñoàng baèng Moâaùp ñeán ñænh Pisgah ñoái dieän vôùi Gieâricoâ ñeå nhìn veà Ñaát Höùa.Giaveâ phaùn vôùi Moâseâ: Ñoù laø ñaát Ta ñaõ theà vôùi Abraham, ysaac vaø Giacop raèng: Ta seõ ban noù cho doøng gioáng ngöôi! Ta ñaõ cho ngöôi thaáy taän maét, nhöng ngöôi seõ khoâng qua ñoù!. Vaø Moâseâ ñaõ cheát trong xöù Moâab. Ngöôøi ta ñaõ choân caát oâng trong thung luõng, ôû xöù Moâab, tröôùc maët Bet-pôor, nhöng khoâng bieát ñöôïc moä oâng cho ñeán ngaøy nay. (Ñnl 34,4-6).
Theo truyeàn thoáng Kitoâ giaùo, Moâseâ ñaõ ñöôïc choân caát treân nuùi naøy, tuy nhieân ngöôøi ta vaãn khoâng xaùc ñònh ñöôïc nôi choân caát oâng. Moät vaøi truyeàn thoáng Hoài giaùo cuõng khaúng ñònh ñieàu töông töï, nhöng ngoâi moä cuûa Moâseâ thì hoï cho laø ôû Maqam El- Nabi Musa naèm veà phía nam caùch Gieâricoâ 11 km vaø veà phía ñoâng caùch Gieârusalem khoaûng 20km trong hoang ñòa Giuñeâa. Caùc hoïc giaû tieáp tuïc tranh luaän xem ngoïn nuùi hieän nay ñöôïc goïi laø laø Nebo coù phaûi laø ngoïn nuùi ngaøy xöa ñöôïc ñeà caäp trong boä Nguõ kinh cuûa Cöïu öôùc khoâng.
Theo saùch Maccabeâ (2 Mcb, 2,4-7): Tieân tri Gieâreâmia ñaõ giaáu Nhaø taïm vaø Hoøm Bia Giao Öôùc trong moät caùi hang treân nuùi Moâseâ ñaõ leân vaø ñöôïc chieâm ngaém cô nghieäp cuûa Thieân Chuùa.
Ngaøy 20 thaùng 03 naêm 2000, Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II ñaõ ñeán nuùi Nebo trong cuoäc haønh höông Thaùnh ñòa. Ngaøi ñaõ troàng moät caây oâ liu beân caïnh nhaø thôø theo phong caùch Byzantine nhö laø moät bieåu töôïng cho hoøa bình.
Ngaøy 9 thaùng 5 naêm 2009, Ñöùc Thaùnh Cha Beâneâñictoâ XVI ñaõ ñeán thaêm ñòa danh naøy, ñoïc baøi dieãn vaên ôû ñaây vaø ngaøi nhìn veà thaønh Gieârusalem töø ñænh nuùi Nebo.
Ngheä só ngöôøi YÙ, Giovanni Fantoni ñaõ thöïc hieän taùc phaåm ñieâu khaéc Thaùnh giaù theo hình con raén. Ñaây laø bieåu töôïng cho con raén ñoàng ngaøy xöa ñöôïc Moâseâ laøm theo leänh cuûa Chuùa ñeå cöùu soáng ngöôøi bò raén caén (Ds 21,4-9) vaø laø thaùnh giaù treân ñoù Chuùa Gieâsu bò ñoùng ñinh (Ga 3,14).
Treân ñænh cao nhaát cuûa ngoïn nuùi mang teân Syagha, ngöôøi ta khaùm phaù ra di tích ngoâi nhaø thôø vaø moät tu vieän vaøo naêm 1933. Ngoâi Nhaø thôø ñöôïc xaây döïng laàn ñaàu vaøo nöûa baùn theá kyû thöù IV ñeå kyû nieäm nôi Moâseâ qua ñôøi. Thieát keá nhaø thôø theo phong caùch moät Vöông cung Thaùnh ñöôøng. Noù ñöôïc môû roäng vaøo cuoái baùn theá kyû thöù V vaø ñöôïc xaây döïng laïi naêm 597. Ngoâi Nhaø thôø ñaàu tieân ñöôïc nhaéc ñeán trong baûn baùo caùo veà moät cuoäc haønh höông cuûa moät ngöôøi phuï nöõ teân Aetheria vaøo naêm 394. Ngöôøi ta ñaõ tìm thaáy 6 ngoâi moä troáng roãng töø nhöõng phieán ñaù töï nhieân naèm döôùi saøn khaûm ñaù cuûa nhaø thôø.
Trong ngoâi nhaø nguyeän hieän ñaïi ñöôïc xaây döïng ñeå baûo ñòa danh naøy vaø cung caáp nôi thôø phöôïng, ngöôøi ta coù theå nhìn thaáy thaáy nhöõng di tích cuûa nhöõng saøn nhaø khaûm ñaù töø nhieàu thôøi kyø khaùc nhau. Moät trong nhöõng böùc tranh khaûm ñaù laâu ñôøi nhaát laø moät taám gheùp vôùi nhöõng hình chöõ thaäp coù vieàn hieän nay ñöôïc ñaët ôû phía ñaàu Ñoâng cuûa böùc töôøng phía Nam.
2. Taïi sao laïi treo con raén?
Trong trình thuaät veà Toäi Nguyeân Toå (St 3,1-7), lôøi duï doã cuûa con raén ñaõ laøm cho Evaø vaø Adam nghi ngôø Thieân Chuùa: Thieân Chuùa noùi raèng, aên traùi caây ñoù thì chaéc chaén seõ cheát, nhöng con raén noùi: chaúng cheát choùc gì ñaâu! Tin vaøo lôøi con raén, ñoàng nghóa vôùi vieäc cho raèng Thieân Chuùa noùi doái ! Ñoù laø cho raèng, Thieân Chuùa löøa doái con ngöôøi, vì Ngaøi khoâng muoán chia seû söï soáng cuûa mình; ñoù laø nghó raèng, Ngaøi taïo döïng con ngöôøi ñeå boû maëc con ngöôøi trong sa maïc cuoäc ñôøi vaø nhaát laø cho soá phaän phaûi cheát. Tin vaøo lôøi con raén, chính laø bò con raén caén vaøo ngöôøi, chính laø bò noù tieâm noïc ñoïc vaøo ngöôøi. Vaø haäu quaû laø töông quan tình yeâu giöõa con ngöôøi vôùi Thieân Chuùa, giöõa con ngöôøi vôùi con ngöôøi bò phaù vôõ. Haäu quaû taát yeáu laø cheát choùc, nhö Thieân Chuùa ñaõ baùo tröôùc: Ngaøy naøo ngöôi aên chaéc chaén ngöôi seõ phaûi cheáhaéc chaén ngöôi seõ phaûi cheát (St 2,17).
Döïa vaøo trình thuaät Vöôøn Eden, chuùng ta hieåu ra raèng, raén ñoäc maø saùch Daân Soá noùi ñeán, chính laø hình aûnh dieãn taû söï nguy haïi cheát ngöôøi cuûa thaùi ñoä nghi ngôø Thieân Chuùa: keá hoaïch cöùu soáng, khi gaëp khoù khaên laïi bò coi laø keá hoaïch gieát cheát. Nghi ngôø Thieân Chuùa, ñoù laø ñeå cho mình bò raén caén, ñoù laø mang noïc ñoäc vaøo ngöôøi.
3. Taïi sao "Con Ngöôøi cuõng seõ phaûi ñöôïc giöông cao nhö vaäy"?
Trong Vöông cung Thaùnh ñöôøng Thaùnh Ambroâsioâ ôû Milan, coù 2 coät ñaù thaät aán töôïng vaø giaøu yù nghóa; "coät raén": moät con raén baèng ñoàng thôøi Byzantine vaøo theá kyû thöù X ñöôïc ñaët treân ñænh moät coät ngaén, ñoái dieän beân kia coù "coät thaäp giaù".
Baøi ñoïc 1 laø "lôøi tieân baùo" cuûa saùch Daân Soá, moät lôøi tieân baùo raát huyeàn nhieäm veà Ñaáng Cöùu Theá, veà maàu nhieäm Thaâp giaù, nôi Ñöùc Kitoâ laø Con Ngöôøi ñöôïc "giöông cao". Trong Tin Möøng Gioan, Chuùa Gieâsu coi caùi cheát cuûa mình nhö laø moät söï toân vinh, toân vinh Tình Yeâu cuûa Chuùa Cha, moät Tình Yeâu voâ bôø beán, moät Tình Yeâu maõnh lieät ñeán noãi Chuùa Cha ñaõ ban Con Moät cho theá gian, ñeå nhöõng ai tin vaøo Ngöôøi Con thì khoûi phaûi cheát, nhöng ñöôïc soáng ñôøi ñôøi (x. Ga 3,16). Ñoàng thôøi cuõng laø toân vinh Tình Yeâu cuûa Chuùa Gieâsu, moät Tình Yeâu ñaõ hy sinh maïng soáng vì nhöõng ngöôøi mình yeâu, laø moät hy leã daâng leân Chuùa Cha, cuõng laø söï töï hieán cho loaøi ngöôøi chuùng ta, trôû neân löông thöïc nuoâi soáng chuùng ta. Chuùa Gieâsu "cheát ñeå cho chuùng ta ñöôïc soáng".
Trong Tin Möøng Gioan, Ñöùc Gieâsu, ngay töø nhöõng lôøi noùi ñaàu tieân ñaõ ñaët maàu nhieäm Thaäp Giaù trong töông quan tröïc tieáp vôùi hình aûnh con raén bieåu töôïng cuûa Toäi vaø Söï Döõ: Nhö oâng Moâseâ ñaõ giöông cao con raén trong sa maïc, Con Ngöôøi cuõng seõ phaûi ñöôïc giöông cao nhö vaäy, ñeå ai tin vaøo Ngöôøi thì ñöôïc soáng muoân ñôøi.
Moät beân laø con raén bò giöông cao. Moät beân laø Ñöùc Kitoâ ñöôïc giöông cao treân caây thaäp giaù.Trong Cuoäc Thöông Khoù, Ñöùc Kitoâ seõ töï nguyeän theá choã cho con raén.Theo Thaùnh Phaoloâ: Ñöùc Gieâsu töï nguyeän trôû neân "gioáng nhö thaân xaùc toäi loäi" (Rm 8, 3) vaø Ngaøi "ñoàng hoùa mình vôùi toäi" (2Cr 5, 21; Gl 3, 13). Toäi coù baûn chaát laø aån naáp, khoù naém baét, gioáng nhö con raén, nhöng ñaõ phaûi hieän ra nguyeân hình nôi thaân xaùc naùt tan cuûa Ñöùc Kitoâ: "toäi ñeå loä chaân töôùng vaø cho thaáy taát caû söùc maïnh toäi loãi cuûa noù" (Rm 7,13). Thaäp Giaù Ñöùc Kitoâ maëc khaûi cho loaøi ngöôøi hình daïng thaät cuûa Toäi. Chính vì theá maø trong Tin Möøng theo thaùnh Maùccoâ, Ñöùc Gieâsu daïy, (chöù khoâng phaûi baùo tröôùc) cho caùc moân ñeä veà cuoäc Thöông Khoù cuûa Ngöôøi (Mc 8, 31).
Chuùng ta ñöôïc môøi goïi nhìn leân Ñöùc Kitoâ chòu ñoùng ñinh treân Thaùnh giaù ñeå nhìn thaáy:
- Thaân theå naùt tan cuûa Ngöôøi vì roi voït, keát quaû cuûa loøng ghen gheùt, cuûa loøng ham muoán, cuûa söï phaûn boäi, cuûa söï baát trung, vaø cuûa nhöõng lôøi toá caùo, leân aùn voâ côù, cuûa vuï aùn gian doái.
- Ñaàu ñoäi maïo gai cuûa Ngöôøi, töôïng tröng cho nhöõng lôøi nhaïo baùng, dieãu côït treân ngoâi vò; chaân tay cuûa Ngöôøi bò ñinh nhoïn ñaâm thuûng vaø ghim vaøo giaù goã; hình aûnh naøy cho thaáy con ngöôøi ñaõ ñaùnh maát nhaân tính, vaø haønh ñoäng theo thuù tính; vaø caïnh söôøn cuûa Ngöôøi bò ñaâm thuûng, thaáu ñeán con tim. Söï Döõ luoân ñi ñoâi vôùi baïo löïc; vaø baïo löïc luoân muoán ñi tôùi taän cuøng, laø huûy dieät. Nhöng ñoàng thôøi cuõng ôû nôi ñaây, treân Thaäp Giaù, tình yeâu, loøng thöông xoùt, söï thieän, söï hieàn laønh vaø caû söï soáng nöõa, cuûa Thieân Chuùa cuõng ñi tôùi taän cuøng!
4. Taïi sao "nhìn leân" coù khaû naêng chöõa laønh?
Theo lôøi cuûa Ñöùc Chuùa, Moâseâ ñaõ treo moät con raén baèng ñoàng leân coät goã vaø ai nhìn leân thì ñöôïc chöõa laønh. Hình phaït bò raén ñoäc caén laø raát naëng neà, coøn ôn chöõa laønh thaät nheï nhaøng: nhìn leân thì ñöôïc soáng.
Nhìn leân Ñöùc Kitoâ chòu ñoùng ñinh: "Ñaáng hoï ñaõ ñaâm thaâu" (Ga 19, 37) vôùi loøng tin chuùng ta ñoùn nhaän ôn tha thöù vaø ñöôïc chöõa laønh.
Thaùnh giaù Ñöùc Kitoâ chòu ñoùng ñinh ñöôïc caùc giaùo phuï goïi laø Caây Söï Soáng, vì ñaõ mang ñeán cho nhaân loaïi Söï Soáng cuûa Thieân Chuùa.
Thaùnh Giaù mang laïi cho nhaân loaïi Ôn Tha Thöù cuûa Thieân Chuùa. Söï baát tuaân cuûa Adam ñaõ mang ñeán aùn phaït vaø söï cheát cho toaøn theå nhaân loaïi. Thì giôø ñaây, söï vaâng phuïc cuûa Chuùa Gieâsu mang laïi Ôn Tha Toäi cuûa Thieân Chuùa cho toaøn theå nhaân loaïi (baøi ñoïc 2). Vì tình yeâu vaâng phuïc cuûa Chuùa Gieâsu ñoái vôùi Chuùa Cha, vaâng phuïc cho ñeán cheát vaø cheát treân thaäp giaù, Chuùa Cha ñaõ tha heát moïi toäi loãi cho nhaân loaïi. Ôn tha thöù ñaõ ñöôïc ban moät caùch traøn ñaày vaø cho moïi ngöôøi, khoâng tröø moät ai. Ôn Tha Thöù aáy phaùt xuaát töø Tình Yeâu cuûa Thieân Chuùa Cha. Tình Yeâu lôùn hôn toäi loãi. Tình Yeâu khoûa laáp muoân vaøn toäi loãi. Chuùa Gieâsu chòu ñoùng ñinh vaø chòu cheát treân thaäp giaù bieåu loä Göông Maët ñích thöïc cuûa Thieân Chuùa Cha giaøu loøng thöông xoùt.
Thaùnh Giaù maïc khaûi Tình Yeâu cuûa Chuùa Gieâsu ñoái vôùi Chuùa Cha vaø ñoái vôùi nhaân loaïi chuùng ta. Chuùa Gieâsu yeâu meán Chuùa Cha ñeán noãi saün saøng hy sinh moïi söï vì Chuùa Cha, daâng hieán söï soáng mình leân cho Chuùa Cha. Thaùnh Giaù cuõng bieåu loä Tình Yeâu cuûa Chuùa Gieâsu ñoái vôùi chuùng ta: khoâng coù tình yeâu naøo lôùn hôn tình yeâu cuûa keû thí maïng soáng vì nhöõng ngöôøi mình yeâu.
Thaùnh Giaù ñaõ in saâu vaø gaén chaët vôùi Chuùa Gieâsu Kitoâ. Ngay caû sau khi Chuùa soáng laïi vinh quang, caùc veát thöông khoå naïn thaäp giaù vaãn hieån hieän, vaãn khoâng bò xoùa nhoøa. Thaùnh Giaù Chuùa Kitoâ xuyeân qua thôøi gian vaø hieän dieän trong moãi giaây phuùt cuoäc ñôøi chuùng ta. Söï hieän dieän aáy laøm thay ñoåi taát caû.
Nhìn leân Thaùnh Giaù, chuùng ta yeâu meán vaø toân thôø Chuùa Cöùu Theá.Trong xaõ hoäi tieâu thuï vaø höôûng thuï ngaøy nay, boùng toái cuûa quyeàn löïc, tieàn cuûa, danh voïng, laïc thuù ñang che môø boùng thaùnh giaù. Con ngöôøi ñang lao mình vaøo boùng toái baèng moïi giaù. Xaõ hoäi hoâm nay caàn phaûi ñöôïc aùnh saùng cuûa Thaùnh Giaù soi daãn. Töø Thaùnh Giaù Ñöùc Kitoâ, tình thöông chuùc phuùc theá gian, söï soáng chan chöùa cho loøng ngöôøi. Suy toân Thaùnh Giaù chính laø suy toân tình yeâu, söï soáng cuûa Chuùa Kitoâ.
Lm Giuse Nguyeãn Höõu An