Noäi dung baøi vieát veà lòch söû Giaùo Hoäi Haøn quoác

cuûa Linh Muïc Rossi De Gasperis, doøng Teân

Noäi dung baøi vieát veà lòch söû Giaùo Hoäi Haøn quoác cuûa Linh Muïc Rossi De Gasperis, doøng Teân.

Haøn quoác (SD 4-08-2014) - Chæ coøn moät tuaàn nöõa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ seõ vieáng thaêm Haøn quoác ñeå tham döï Ngaøy Giôùi Treû AÙ chaâu vaø chuû söï leã phong chaân phöôùc cho 124 vò töû ñaïo nöôùc naøy.

Chuùng toâi xin giôùi thieäu vôùi quùy vò vaø caùc baïn noäi dung baøi vieát cuûa cha Rossi de Gasperis, doøng Teân, veà lòch söû Giaùo Hoäi Haøn quoác.

Giaùo Hoäi taïi Haøn quoác ñaõ naûy sinh töø moät saùng kieán cuûa caùc giaùo daân vaøo naêm 1784, maø khoâng coù söï trôï giuùp tröïc tieáp naøo cuûa caùc thöøa sai. Thôøi ñoù Ñaïi Haøn tuøy thuoäc Trung Quoác, nôi trieàu ñình tieáp ñoùn nhieàu ngöôøi AÂu chaâu chuyeân vieân ñòa lyù, thieân vaên vaø caùc khoa hoïc thôøi baáy giôø, keå caû toân giaùo. Trong soá caùc chuyeân vieân aáy cuõng coù caùc linh muïc coâng giaùo. Tuy nhieân, treân bình dieän vaên hoùa Ñaïi Haøn laø "vöông quoác aån cö", ñoùng kín vôùi moïi aûnh höôûng töø beân ngoaøi. Thôøi ñoù coù moät nhoùm caùc nhaø trí thöùc, vaên só vaø trieát gia thaønh laäp toå chöùc "Gang-Hak-Hwe, Dieãn ñaøn khoa hoïc", vaø trong caùc cuoäc thaûo luaän hoï ñöa ra vaán naïn lieân quan tôùi chieàu kích toân giaùo cuûa cuoäc soáng vaø khaùt voïng cuûa trí tueä con ngöôøi lieân quan tôùi söï thaät. Hoï sang Baéc Kinh vaø nghe noùi tôùi moät nieàm tin môùi, maø hoï tìm hieåu baèng caùch ñoïc moät cuoán giaùo lyù vaø vaøi saùch kitoâ do cha Matteo Ricci vaø moät vaøi tu só doøng Teân ñaõ vieát baèng tieáng Hoa, hai theá kyû tröôùc ñoù. Nhö theá moät giaùo daân Ñaïi Haøn laø oâng Hong Yu-Han ñaõ say meâ caùc saùch naøy vaø tuy khoâng gaëp kitoâ höõu naøo cuõng khoâng nhaän ñöôïc bí tích Röûa Toäi, oâng vaãn coù thoùi quen caàu nguyeän theo moät caùch naøo ñoù, vaø haèng tuaàn cöû haønh moät "Ngaøy cuûa Chuùa" vaø bieán noù thaønh gia taøi cuûa mình.

Thaät ra, hai theá kyû tröôùc ñoù ñaõ coù vaøi thöøa sai ngoaïi quoác sang Ñaïi Haøn theo cuoäc xaâm laêng cuûa Ngöôøi Nhaät, vaø ñaõ ban bí tích Röûa Toäi cho vaøi ngöôøi daân, nhöng caùc tín höõu ñaàu tieân naøy bieán maát khoâng ñeå laïi daáu veát naøo. Nhö theá trong voøng hôn 50 naêm haøng traêm giaùo daân nam nöõ ñaõ phoå bieán Tin Möøng treân queâ höông cuûa hoï maø khoâng coù söï trôï giuùp cuûa caùc linh muïc, tröø söï hieän dieän ngaén cuûa vaøi linh muïc ngöôøi Hoa, cho tôùi khi coù caùc thöøa sai ngöôøi Phaùp ñeán Haøn quoác vaøo naêm 1863. Caùc vò daâng hieán maïng soáng cho Chuùa Kitoâ vaø ñöông ñaàu vôùi caùi cheát vì ñaïo trong thanh thaûn vaø nieàm vui nhö caùc tín höõu kitoâ trong vaøi theá kyû ñaàu cuûa lòch söû Giaùo Hoäi.

Thaät ra ngöôøi thaønh laäp Giaùo Hoäi Ñaïi Haøn laø oâng Lee Byeok. OÂng ñaëc bieät chuù yù tôùi Kitoâ giaùo vaø xin moät ngöôøi baïn laø oâng Lee Seung-Hun khi sang Baéc Kinh mua cho oâng caùc saùch kitoâ baèng tieáng Hoa vaø khích leä oâng laõnh bí tích Röûa Toäi. OÂng baïn naøy laø ngöôøi thaùp tuøng thaân phuï oâng Lee Byeok nhö laø thö kyù toøa ñaïi söù Haøn quoác ôû Baéc Kinh. Taïi Baéc Kinh oâng Lee Seung-Hun gaëp ba linh muïc doøng Teân, moät ngöôøi Boà Ñaøo Nha vaø hai ngöôøi Phaùp, maø oâng coù theå trao ñoåi baèng chöõ Taàu. Sau moät thaùng daäy giaùo lyù vôõ loøng cho oâng, cha Grammont ban bí tích Röûa Toäi cho oâng vaø ñaët teân thaùnh laø Pheâroâ.

Vaøo thaùng gieâng naêm 1784 oâng Pheâroâ Lee Seung-Hun trôû veà nöôùc mang theo caùc saùch thieân vaên, toaùn hoïc, hình hoïc vaø toân giaùo. Cuøng vôùi caùc baïn mình oâng Lee Byeok baét ñaàu heát söùc hoïc ñaïo Kitoâ vaø coù vaøi ngöôøi ñöôïc oâng Pheâroâ Lee Seung Hun ban pheùp Röûa toäi. Roài nhöõng ngöôøi ñaàu tieân ñöôïc röûa toäi aáy daäy ñaïo cho nhöõng ngöôøi khaùc vaø röûa toäi cho hoï. Caùc saùch ñaëc bieät laø caùc saùch kinh ñöôïc dòch ra tieáng Ñaïi Haøn vaø ñöôïc phoå bieán roäng raõi vôùi tinh thaàn truyeàn giaùo haêng say. OÂng Lee Byeok soaïn moät cuoán toùm taét Thaùnh Kinh Cöïu Öôùc vaø Taân Öôùc trong theå thô phuù, trong khi oâng Jeong Yak Jong saùng taùc "Baøi thô Möôøi Ñieàu Raên". Hoï cuõng soaïn moät cuoán lòch phuïng vuï ghi caùc ngaøy leã cuûa Chuùa, daønh cho lôøi caàu nguyeän, vieäc chieâm nieäm vaø aên chay.

Tuy nhieân caùc vuï baét bôù baét ñaàu gaây ra caùc naïn nhaân ñaàu tieân. OÂng Gioan Baotixita Lee Byeok bò gia ñình baét giam taïi nhaø, nhöng oâng ñaõ tuyeân xöng ñöùc tin baèng caùch aên chay nhieàu ngaøy, sau ñoù oâng qua ñôøi naêm 1785 nhö vò töû ñaïo ñaàu tieân taïi Ñaïi Haøn.

Soá caùc tín höõu gia taêng vaø hoï tuyeån löïa caùc linh muïc vaø caû moät vò giaùm muïc. Nhöng khi ñöôïc hoûi yù kieán thì coäng ñoaøn kitoâ vaø Giaùm Muïc Baéc Kinh noùi laø khoâng ñöôïc laøm nhö theá. Nhöng Ñöùc Giaùm Muïc Baéc Kinh höùa seõ göûi moät linh muïc ñeán. Vaøo naêm 1794 moät linh muïc treû ngöôøi Taàu laø cha Giacoâbeâ Chu leùn luùt vaøo Haøn quoác vaø bí maät ban caùc bí tích cho giaùo daân vaø trôï giuùp hoï ban ñeâm. Vaø trong voøng saùu naêm boán thaùng soá tìn höõu töø 4,000 taêng leân 10,000. Vì caûnh saùt baét giöõ vaø tra taán caùc kitoâ höõu baét hoï phaûi khai vò linh muïc ôû ñaâu, cha Chu thöông giaùo daân neân töï ra ñaàu thuù. Ngaøi bò tra taán vaø gieát cheát naêm 1801. Ñöùc Giaùm Muïc Baéc Kinh ra leänh cho tín höõu Ñaïi Haøn phaûi vaâng lôøi khoâng ñöôc thôø kính toå tieân. Ñaây ñaõ laø moät söï hy sinh raát lôùn ñoái vôùi hoï. Trong voøng 30 naêm kitoâ höõu Ñaïi Haøn ñaõ 20 laàn sang Baéc Kinh vöôït ñoaïn ñöôøng ñaøi 1,200 caây soá ñeå xin caùc thöøa sai. Tin naøy sau cuøng ñeán tai Ñöùc Giaùo Hoaøng Gregorio XVI ôû Roma, vaø ngaøi ñaõ xin caùc cha thuoäc Hoäi Truyeàn Giaùo Nöôùc Ngoaøi Paris göûi caùc thöøa sai sang Ñaïi Haøn. Sau cuøng vaøo naêm 1836 Giaùo Hoäi Haøn quoác coù moät Giaùm Muïc, caùc linh muïc vaø 50,000 giaùo daân.

Cuoäc baét ñaïo naêm 1839 ñaõ khieán cho vaøi thöøa sai ngöôøi Phaùp vaø caùc giaùo daân laõnh ñaïo coäng ñoaøn kitoâ Ñaïi Haøn chòu töû ñaïo, nhö oâng Phaoloâ Jeong Ha-Sang vaø oâng Agostino Yoo Jin-Ghil, laø hai ngöôøi ñaõ thaønh laäp giaùo phaän Cho Seon naêm 1831. Caùc thöøa sai Phaùp cuõng göûi vaøi ngöôøi treû sang Macao tu hoïc ñeå laøm linh muïc. Vò ñaàu tieân ñöôïc thu phong laø cha Anreâ Kim Dae-Gheon, bò töû ñaïo khi trôû veà nöôùc naêm 1845. Caùc cuoäc baùch haïi tieáp tuïc keùo daøi cho tôùi naêm 1866 ñaõ khieán cho 20,000 kitoâ höõu Ñaïi Haøn phaûi cheát vì ñaïo giöõa hai theá kyû XVII-XIX. Nhaát laø giaùo daân ñaõ giöõ vöõng ñöùc tin, phoå bieán Lôøi Chuùa laøm cho Giaùo Hoäi Haøn quoác lan nhanh. Moïi tín höõu coâng giaùo ngaøy nay ñeàu xaùc tín raèng caùc tieàn nhaân töû ñaïo ñaõ naâng ñôõ hoï trong cuoäc soáng ñöùc tin.

Chuyeán vieáng thaêm cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ taïi Nam Haøn vôùi cuoäc gaüp gôõ giôùi treû AÙ chaâu xem ra thöïc hieän chöông trình cuûa ngaøi baét ñaàu töø caùc vuøng ngoaïi bieân. Khoâng phaûi chæ trong nghóa ñòa lyù vaø caû trong nghóa thaàn hoïc nöõa. Thaät theá Giaùo Hoäi Haøn quoùc ñaõ khoâng baét ñaàu töø haøng giaùo só, töø caùc bí tích, laïi caøng khoâng phaûi töø giaùo lyù vaø caùc cuoäc röôùc leã laàn ñaàu cuûa treû em, maø töø nieàm tin cuûa ngöôøi lôùn nôi Lôøi Chuùa, ñöôïc khaúng ñònh trong caùi cheát töû ñaïo cuûa hoï vaø trong tình baùc aùi. Roài Lôøi Chuùa tìm ra con ñöôøng ñeå ñeán vôùi caùc löông taâm ngöôøi lôùn "khoâng lôøi" (1 Pr 3,1). Giöõa caùc thöøa sai doøng Teân cuøng vôùi cha Matteo Ricci, hoài cuoái theá kyû XVI coù ai ñaõ töôûng töôïng raèng moät vaøi taùc phaåm cuûa caùc vò ñaõ môû ñöôøng cho ñöùc tin nôi caùc nhaø trí thöùc Ñaïi Haøn cuûa theá kyû XIX?

Ngöôøi ta laø thaønh phaàn cuûa Giaùo Hoäi vôùi ñöùc tin tieàn röûa toäi, chöù khoâng phaûi vì moät ghi cheùp trong caùc soå cuûa giaùo phaän. Vaø töø Giaùo Hoäi ngöôøi ta ñi ra vì loøng tin, caû khi ngöôøi ta giöõ laïi nhieàu leã nghi bí tích long troïng vaø caùc thöïc haønh ñaïo ñöùc ñaõ heát yù nghóa ñoái vôùi caùc ngöôøi cöû haønh chuùng.

AÙ chaâu cuûa caùc ñaùm ñoâng daân chuùng, cuûa caùc ñaàu oùc thoâng minh saâu xa vaø cuûa caùc nhaäy caûm tinh thaàn tinh teá, cuûa caùc baäc thaày tö töôûng coù khaû naêng ñoái thoaïi treân khoa hoïc, cuûa caùc nhaø gieo haït lôùn cuûa Giaùo Hoäi Nestriana, laø Giaùo Hoäi coâng giaùo thaùnh thieän toâng truyeàn Assiri cuûa Ñoâng phöông - trong caùc theá kyû thöù IV vaø thöù V, vaø cuûa coâng cuoäc truyeàn giaùo cuûa caùc tu só doøng Phanxicoâ trong hai theá kyû XIII-XIV... coù leõ laø vuøng ñaát vaên hoùa ngoaïi bieân, nôi ngöôøi ta coù theå hieåu Chuùa Thaùnh Thaàn laø cô caáu rieâng cuûa Giaùo Hoäi Chuùa Gieâsu phuïc sinh chöøng naøo, tröôùc vaø hôn taát caû caùc leã nghi bí tích vaø caùc cô caáu giaùo hoäi cuûa Taây Phöông hay Phi chaâu, vaø laø nôi haït gioáng cuûa Thaàn Khí coù theå ñöôïc tìm kieám vaø taùi hoïp beân caïnh nhieàu truyeàn thoáng toân giaùo maø trong ñoù noù ñaõ ñöôïc gieo vaõi qua caùc theá kyû.

Trong lòch söû hieän ñaïi maëc duø chieán tranh laïnh ñaõ chaám döùt treân theá giôùi, nhöng Ñaïi Haøn vaãn coøn laø vuøng ghi ñaäm daáu veát haäu quûa cuûa noù vôùi chieán tranh Trieàu tieân vaø söï kieän ñaát nöôùc chia ñoâi laáy vó tuyeán 38 laøm ranh giôùi. Ngaøy 15 thaùng 8 naêm 1948 Coäng Hoøa Nam Haøn khai sinh, trong khi ngaøy muøng 9 thaùng 9 cuøng naêm, Baéc Haøn ñöôïc tuyeân boá laø Coäng hoøa daân chuû nhaân daân Baéc Haøn. Ngaøy 25 thaùng 5 naêm 1950 Baéc Haøn xaâm laêng Nam Haøn. Chieán tranh mau choùng trôû thaønh toaøn dieän vaø bò quoác teá hoùa vôùi söï tham döï cuûa Hoa Kyø trôï giuùp Nam Haøn, vaø Trung Quoác yeåm trôï Baéc Haøn. Ba naêm noäi chieán ñaõ khieán cho khoaûng 400 ngaøn ngöôøi daân Nam Haøn bò gieát, 55.000 lính Myõ thieät maïng vaø khoaûng 1 trieäu ngöôøi daân Baéc Haøn vaø Trung quoác cheát vaø bò thöông. Ngaøy 27 thaùng 7 naêm 1953 Lieân Hieäp Quoác chaáp nhaän nghò quyeát chia ñoâi Trieàu Tieân laáy vó tuyeán 38 laøm ranh giôùi vaø laø vuøng phi quaân söï. Noù laø "böùc töôøng Berlin cuûa AÙ chaâu" ngaên caùch vaø phaân reõ haøng traêm ngaøn gia ñình "ngöôøi baéc keû nam".

Trong hôn nöûa theá kyû qua cheá ñoä coäng saûn voâ thaàn Baêc Haøn ñaõ tieâu dieät toân giaùo. Giaùo Hoäi coâng giaùo khoâng coøn linh muïc, tu só nam nöõ vaø giaùo daân nöõa. Tuy nhieân, Giaùo Hoäi Nam Haøn ñaõ khoâng bao giôø coi böùc töôøng ngaên caùch hieän höõu, vaø ñaõ lieân tuïc daán thaân hoaït ñoäng cho vieäc thoáng nhaát ñaát nöôùc, qua caùc coâng taùc baùc aùi cöùu trôï nhaân daân Baéc Haøn, ñaëc bieät laø cöùu ñoùi.

Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Nam Haøn ñaõ thaønh laäp moät UÛy ban hoøa giaûi nhaém nhieàu muïc ñích khaùc nhau. Cha Timoteo Lee Eun-Hyung thaønh phaàn UÛy ban cho bieát ngoaøi vieäc rao truyeàn Tin Möøng cho Baéc Haøn laø nôi khoâng coù töï do toân giaùo, UÛy ban tìm moïi caùch ñeå trao ñoåi tin töùc giöõa hai mieàn, cuõng nhö chia seû tình yeâu thöông lieân ñôùi, trong ñoù coù vieäc trôï giuùp caùc anh chò em Baéc Haøn ñònh cö taïi Nam Haøn. Ngoaøi ra coøn coù vieäc caàu nguyeän chung. Gaàn bieân giôùi coù vaøi giaùo xöù, trong ñoù vaøo moãi ngaøy thöù tö tín höõu tuï taäp nhau caàu nguyeän cho ngöôøi daân Baéc Haøn.

Hoài thaùng 5 naêm 2014 Ñöùc Hoàng Y Andrew Yeom Soo-Jung, Toång Giaùm Muïc Seoul ñaõ sang thaêm vuøng kyõ ngheä Kaesong naèm treân ñaát Baéc Haøn. Ñaây laø vuøng coù caùc haõng xöôûng kyõ ngheä taïo coâng aên vieäc laøm cho 55,000 daân Baéc Haøn vaø laø vuøng ñaàu tö raát coù trieån voïng trong töông lai, ñaëc bieät khi hai mieàn Nam Baéc Haøn thoáng nhaát vôùi nhau. Hieän nay Nam Haøn laø quoác gia phaùt trieån kyõ ngheä ñöùng haøng thöù 11 treân theá giôùi. Neáu töø ñaây cho tôùi naêm 2015 hai mieàn Baéc vaø Nam Haøn coù theå thoáng nhaát, thì vôùi 70 trieäu daân Ñaïi Haøn vaøo naêm 2050 Ñaïi Haøn seõ coû theå trôû thaønh cöôøng quoác kyõ ngheä thöù 8, vöôït caû Ñöùc vaø Anh quoác vaø vôùi lôïi töùc ñaàu ngöôøi lôùn hôn cuûa caû Nhaät Baûn. Vì theá chuyeán vieáng thaêm muïc vuï cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ vaøo trung tuaàn thaùng 8 naêm 2014 seõ coù theå goùp phaàn môû ra caùc vieãn töôïng môùi ñaày hy voïng cho caû hai mieàn Baéc vaø Nam Haøn.

(SD 4-8-2014)

Linh Tieán Khaûi

(Radio Vatican)

Back to Vietnamese Missionaries in Asia Home Page